महाभारतम्-12-शांतिपर्व-186
| ← शांतिपर्व-185 | महाभारतम् द्वादशपर्व महाभारतम्-12-शांतिपर्व-186 वेदव्यासः |
शांतिपर्व-187 → |
भृगुणा भरद्वाजंप्रति सर्वेषां ब्राह्मणत्वाविशेषेपि क्षत्रियादिवर्णविभागस्य तत्तत्स्वैराचारनिबन्धनत्वोक्तिः।। 1।।
| भृगुरुवाच। | 12-186-1x |
|
असृजद्ब्राह्मणानेव पूर्वं ब्रह्मा प्रजापतीन्। आत्मतेजोभिनिर्वृत्तान्भास्कराग्निसमप्रभान्।। | 12-186-1a 12-186-1b |
|
ततः सत्यं च धर्मं च तपो ब्रह्म च शाश्वतम्। आचारं चैव शौचं च सर्गादौ विदधे प्रभुः।। | 12-186-2a 12-186-2b |
|
देवदानवगन्वर्गा दैत्यासुरमहोरगाः। यक्षराक्षसनागाश्च पिशाचा मनुजास्तथा।। | 12-186-3a 12-186-3b |
|
ब्राह्मणाः क्षत्रिया वैश्याः शूद्राश्च द्विजसत्तम। ये चान्ये भूतसङ्घानां संघातास्तांश्च निर्ममे।। | 12-186-4a 12-186-4b |
|
ब्राह्मणानां सितो वर्णः क्षत्रियाणां तु लोहितः। वैश्यानां पीतको वर्णः शूद्राणामसितस्तथा।। | 12-186-5a 12-186-5b |
| भरद्वाज उवाच। | 12-186-6x |
|
चातुर्वर्ण्यस्य वर्णेन यदि वर्णो विभज्यते। सर्वेषां खलु वर्णानां दृश्यते वर्णसंकरः।। | 12-186-6a 12-186-6b |
|
कामः क्रोधो भयं लोभः शोकश्चिन्ता क्षुधा श्रमः। सर्वेषां नः प्रभवति कस्माद्वर्णो विभज्यते।। | 12-186-7a 12-186-7b |
|
स्वेदमूत्रपुरीषाणि श्लेष्मा पित्तं सशोणितम्। तनुः क्षरति सर्वेषां कस्माद्वर्णो विभज्यते।। | 12-186-8a 12-186-8b |
|
जङ्गमानामसङ्ख्येयाः स्थावराणां च जातयः। तेषां विविधवर्णानां कुतो वर्णविनिश्चयः।। | 12-186-9a 12-186-9b |
| भृगुरुवाच। | 12-186-10x |
|
न विशेषोऽस्ति वर्णानां सर्वं ब्राह्ममिदं जगत्। ब्राह्मणाः पूर्वसृष्टा हि कर्मभिर्वर्णतां गताः।। | 12-186-10a 12-186-10b |
|
कामभोगप्रियास्तीक्ष्णाः क्रोधनाः प्रियसाहसाः। त्यक्तस्वधर्मा रक्ताङ्गास्ते द्विजाः क्षत्रतां गताः।। | 12-186-11a 12-186-11b |
|
गोषु वृत्तिं समाधाय पीताः कृष्युपजीविनः। स्वधर्मान्नानुतिष्ठन्ति ते द्विजा वैश्यतां गताः।। | 12-186-12a 12-186-12b |
|
हिंसानृतप्रिया लुब्धाः सर्वकर्मोपजीविनः। कृष्णाः शौचपरिभ्रष्टास्ते द्विजाः शूद्रता गताः।। | 12-186-13a 12-186-13b |
|
इत्येतैः कर्मभिर्व्यस्ता द्विजा वर्णान्तरं गताः। धर्मो यज्ञक्रिया चैषां नित्यं न प्रतिषिध्यते।। | 12-186-14a 12-186-14b |
|
इत्येते चतुरो वर्णा येषां ब्राह्मी सरस्वती। विहिता ब्रह्मणा पूर्वं लोभात्त्वज्ञानतां गताः।। | 12-186-15a 12-186-15b |
|
ब्राह्मणा ब्रह्मतन्त्रस्थास्तपस्तेषां न नश्यति। ब्रह्म धारयतां नित्यं व्रतानि नियमांस्तथा।। | 12-186-16a 12-186-16b |
|
ब्रह्म वैव परं सृष्टं ये तु जानन्ति ते द्विजाः। तेषां बहुविधास्त्वन्ये तत्रतत्र द्विजातयः।। | 12-186-17a 12-186-17b |
|
पिशाचा राक्षसाः प्रेता विविधा म्लेच्छजातयः। प्रनष्टज्ञानविज्ञानाः स्वच्छन्दाचारचेष्टिताः।। | 12-186-18a 12-186-18b |
|
प्रजा ब्राह्मणसंस्काराः स्वकर्मकृतनिश्चयाः। ऋषिभिः स्वेन तपसा सृज्यन्ते चापरे परैः।। | 12-186-19a 12-186-19b |
|
आदिदेवसमुद्भूता ब्रह्ममूलाक्षयाव्यया। सा सृष्टिर्मानसी नाम धर्मतन्त्रपरायणा।। | 12-186-20a 12-186-20b |
|
।। इति श्रीमन्महाभारते शान्तिपर्वणि मोक्षधर्मपर्वणि षडशीत्यधिकशततमोऽध्यायः।। 186।। |
12-186-2 स्वर्गाय विदधे इति ध. झ. पाठः।। 12-186-5 सितः स्वच्छः सत्वगुणः। लोहितो रजोगुणः। पीतकः रजस्तमोव्यामिश्रः। असितः कृष्णः।। 12-186-6 इदमाक्षिपति चातुर्वर्ण्यस्येति। वर्णेन जात्या वर्णः सात्विकत्वादिर्यदि विभज्यते तन्नेति शेषः। तत्र हेतुः सर्वेषामिति।। 12-186-7 नोऽस्माकं ब्राह्मणानामपि।। 12-186-9 जगंमानां पश्वादीनाम्।। 12-186-10 ब्राह्मं ब्राह्मणत्वजातिमत्। वर्णतां क्षत्रियादिभावम्।। 12-186-11 रक्ताङ्गा रजोगुणमयाः।। 12-186-14 व्यस्ताः पृथक्कृताः।। 12-186-15 चतुरश्चत्वारः। ब्राह्मी वेदमयी।। 12-186-16 ब्रह्मतन्त्रं वेदोक्तानुष्ठानम्।। 12-186-17 ये न जानन्ति तेऽद्विजाः इति ध. झ. ट. पाठः।। 12-186-19 ब्रह्मणि वेदे विहितो ब्राह्मणः संस्कारो यासां ता वेदोक्तसंस्कारवत्यः। अपरेऽर्वाचीना ऋषयः परैः प्राचीनैः सृज्यन्ते।। 12-186-20 अक्षया नाशहीना। अव्यया अपचयहीना।।
| शांतिपर्व-185 | पुटाग्रे अल्लिखितम्। | शांतिपर्व-187 |