महाभारतम्-03-आरण्यकपर्व-280
Jump to navigation
Jump to search
| ← आरण्यकपर्व-279 | महाभारतम् तृतीयपर्व महाभारतम्-03-आरण्यकपर्व-280 वेदव्यासः |
आरण्यकपर्व-281 → |
| महाभारतस्य पर्वाणि |
|---|
सीतामादाय गच्छता रावणेन निरोधकत्यजटायुषो युद्धे हननपूर्वकं लङ्काप्रवेशः ।। 1 ।। मृगहननपूर्वकं प्रतिनिवृत्तेन रामेण मध्येमार्गं संगतस्य लक्ष्मणस्य विजने सीतात्यजनेन हेतुना गर्हणपूर्वकं स्वावासगमनम् ।। 2 ।। सीतान्वेषिणा सलक्ष्मणेन रामेण मार्गे स्वग्राहिणः कबन्धस्य वधः ।। 3 ।। कबन्धदेहान्निर्गतेन गन्धर्वेण रामंप्रति पम्पातटे सुग्रीवंप्रति गमनचोदना ।। 4 ।।
| गार्कण्डेय उवाच। | 3-280-1x |
|
सखा दशरथस्यासीज्जटायुररुणात्मजः। गृध्रराजो महावीरः संपातिर्यस् सोदरः ।। | 3-280-1a 3-280-1b |
|
स ददर्श तदा सीतां रावणाङ्कगतां स्नुषाम्। सक्रोधोऽभ्यद्रवत्पक्षी रावणं राक्षसेश्वरम् ।। | 3-280-2a 3-280-2b |
|
अथैनमब्रवीद्गृध्रो मुञ्चमुञ्चेति मैथिलीम्। ध्रियमाणे मयि कथं हरिष्यसि निशाचर ।। | 3-280-3a 3-280-3b |
|
न हिमे मोक्ष्यसे जीवन्यदि नोत्सृजसे वधूम्। उक्त्वैवं राक्षसेन्द्रं तं चकर्त नखरैर्भृशम् ।। | 3-280-4a 3-280-4b |
|
पक्षतुण्डप्रहारैश्च शतशो जर्जरीकृतम्। चक्षार रुधिरं भूरि गिरिः प्रस्रवणैरिव ।। | 3-280-5a 3-280-5b |
|
स वध्यमानो गृध्रेण रामप्रियहितैषिणा। खङ्गमादाय चिच्छेद भुजौ तस् पतत्रिणः ।। | 3-280-6a 3-280-6b |
|
निहत्य गृध्रराजं सभिन्नाभ्रशिखरोपमम्। ऊर्ध्वमाचक्रमे सीतां गृहीत्वाऽङ्केन राक्षसः ।। | 3-280-7a 3-280-7b |
|
यत्रयत्रतु वैदेही पश्यत्याश्रममण्डलम्। सरोवा सरितो वाऽपि तत्र मुञ्चति भूषणम् ।। | 3-280-8a 3-280-8b |
|
सा ददर्श गिरिप्रस्थे पञ्च वानरपुङ्गवान्। तत्र वासो महद्दिव्यमुत्ससर्ज मनस्विनी ।। | 3-280-9a 3-280-9b |
|
तत्तेषां वानरेन्द्राणां पपात पवनोद्धतम्। मध्ये सुपीतं पञ्चानां विद्युन्मेघान्तरे यथा ।। | 3-280-10a 3-280-10b |
|
अचिरेणातिचक्राम खेचरः खे चरन्निव। ददर्शाथ पुरीं रम्यां बहुद्वारां मनोरमाम् ।। | 3-280-11a 3-280-11b |
|
प्राकारवप्रसंबाधां निर्मितां विश्वकर्मणा। प्रविवेशपुरीं लङ्कां ससीतो राक्षसेश्वरः ।। | 3-280-12a 3-280-12b |
|
एवं हृतायां वैदेह्यां रामो हत्वा महामृगम्। निवृत्तो ददृशे दूराद्भ्रातरं लक्ष्मणं तदा ।। | 3-280-13a 3-280-13b |
|
कथमुत्सृज्य वैदेहीं वने राक्षससेविते। इति तं भ्रातरं दृष्ट्वा प्राप्तोऽसीति व्यगर्हयत् ।। | 3-280-14a 3-280-14b |
|
मृगरूपधरेणाथ रक्षसासोपकर्षणम्। भ्रातुरागमनं चैवचिन्तयन्पर्यतप्यत ।। | 3-280-15a 3-280-15b |
|
गर्हयन्नेव रामस्तु त्वरितस्तं समासदत्। अपि जीवति वैदेहीमिति पश्यामि लक्ष्मण ।। | 3-280-16a 3-280-16b |
|
तस् तत्सर्वमाचख्यौ सीताया लक्ष्मणो वचः। यदुक्तवत्यसदृशं वैदेही पश्चिमं वचः ।। | 3-280-17a 3-280-17b |
|
दह्यमानेन तु हृदा रामोऽभ्यपतदाश्रमम्। स ददर्श रतदा गृध्रं निहतं पर्वतोपमम् ।। | 3-280-18a 3-280-18b |
|
राक्षसं शङ्कमानस्तं विकृष्य बलवद्धनुः। अभ्यधावत काकुत्स्थस्ततस्तं सहलक्ष्मणः ।। | 3-280-19a 3-280-19b |
|
स तावुवाच तेजस्वी सहितौ रामलक्ष्मणौ। गृध्रराजेस्मि भद्रंवां सखा दशरथस् वै ।। | 3-280-20a 3-280-20b |
|
तस्य तद्वचनं श्रुत्वा संगृह्य धनुषी शुभे। कोयं पितरमस्माकं नाम्नाऽऽहेत्यूचतुश्च तौ ।। | 3-280-21a 3-280-21b |
|
ततो ददृशतुस्तौ तं छिननपक्षद्वयं खगम्। तयोः शशंस गृध्रस्तु सीतार्थे रावणाद्वधम् ।। | 3-280-22a 3-280-22b |
|
अपृच्छद्राघवो गृध्रं रावणः कां दिशं गतः। तस् गृध्रः शिरःकम्पैराचचक्षे ममार च ।। | 3-280-23a 3-280-23b |
|
दक्षिणामिति काकुत्स्थो विदित्वाऽस्य तदिङ्गितम्। संस्कारं लम्भयामास सखायं पूजयन्पितुः ।। | 3-280-24a 3-280-24b |
|
ततो दृष्ट्वाऽऽश्रमपदं व्यपविद्धबृसीकटम्। विध्वस्तकलशं शून्यं गोमायुशतसंकुलम् ।। | 3-280-25a 3-280-25b |
|
दुःखशोकसमाविष्टौ वैदेहीहरणार्दितौ। जग्मतुर्दण्डकारण्यं दक्षिणेन परंतपौ ।। | 3-280-26a 3-280-26b |
|
वने महति तस्मिंस्तु रामः सौमित्रिणा सह। ददर्श मृगयूथनि द्रवमाणानि सर्वशः ।। | 3-280-27a 3-280-27b |
|
शब्दं च घोरं सत्वानां दावाग्नरिववर्धतः। अपश्येतां मुहूर्ताच्च कबन्धं घोरदर्शनम् ।। | 3-280-28a 3-280-28b |
|
मेघपर्वतसंकाशं सालस्कन्धं महाभूजम्। उरोगतविशालाक्षं महोदरमहामुखम् ।। | 3-280-29a 3-280-29b |
|
यदृच्छयाथ तद्रक्षः करे जग्राह लक्ष्मणम्। विषादमगमत्सद्यः सौमित्रिरथ भारत ।। | 3-280-30a 3-280-30b |
|
स राममभिसंप्रेक्ष्य कृष्यते येन तन्मुखम्। विषण्णश्चाब्रवीद्रामं पश्यावस्थामिमां मम ।। | 3-280-31a 3-280-31b |
|
हरणं चैववैदेह्या मम चायमुपप्लवः। राज्यभ्रंशश्च भवतस्तातस्य मरणं तथा ।। | 3-280-32a 3-280-32b |
|
नाहं त्वां मह वैदेह्या समेतं कोसलागतम्। द्रक्ष्यामि प्रथिते राज्येपितृपैतामहे स्थितम् ।। | 3-280-33a 3-280-33b |
|
द्रक्ष्यन्त्यार्यस्य धन्या ये कुशलाजशमीदलैः। अभिषिक्तस् वदनं सोमं शान्तघनं यथा ।। | 3-280-34a 3-280-34b |
|
एवं बहुविधं धीमान्विललाप स लक्ष्मणः। तमुवाचाथकाकुत्स्थः संभ्रमेष्वप्यसंभ्रमः ।। | 3-280-35a 3-280-35b |
|
मा विषीद नरव्याघ्र नैष कश्चिन्मयि स्थिते। `शक्तो धर्षयितुं वीर सुमित्रानन्दवर्धन'। छिन्ध्यस्य दक्षिणं बाहुं छिन्नः सव्यो मया भुजः ।। | 3-280-36a 3-280-36b 3-280-36c |
|
इत्येवं वदता तस् भुजो रामेण पातितः। खङ्गेन भृशतीक्ष्णेन निकृत्तस्तिलकाण्डवत् ।। | 3-280-37a 3-280-37b |
|
ततोऽस्य दक्षिणं बाहुं स्वङ्गेनाजघ्निवान्बली। सौमित्रिरपि संप्रेक्ष्यभ्रातरं राघवं स्थितम् ।। | 3-280-38a 3-280-38b |
|
पुनर्जघान पार्श्वे वै तद्रक्षो लक्ष्मणो भृशम्। गतासुरपतद्भूमौ कबन्धः सुमहांस्ततः ।। | 3-280-39a 3-280-39b |
|
तस्य देहाद्विनिःसृत्य पुरुषो दिव्यदर्शनः। ददृशे दिवमास्थाय दिवि सूर्य इव ज्वलन् ।। | 3-280-40a 3-280-40b |
|
पप्रच्छ रामस्तं वाग्मी कस्त्वं प्रब्रूहि पृच्छतः। कामया किमिदं चित्रमाश्चर्यं प्रतिभाति मे ।। | 3-280-41a 3-280-41b |
|
तस्याचचक्षेगन्धर्वोविश्वावसुरहं नृप। प्राप्तो ब्राह्मणशपेन योनिं राक्षससेविताम् ।। | 3-280-42a 3-280-42b |
|
रावणेन हृतासीता लङ्कायां संनिवेशिता। सुग्रीवमभिगच्छस्वस ते साह्यं करिष्यति ।। | 3-280-43a 3-280-43b |
|
एषा पम्पा शिवजला हंसकारण्डवायुता। ऋश्यमूकस्य शैलस्य संनिकर्षे तटाकिनी ।। | 3-280-44a 3-280-44b |
|
वसते तत्रसुग्रीवश्चतुर्भिः सचिवैः सह। भ्राता बानरराजस् वालिनो हेममालिनः ।। | 3-280-45a 3-280-45b |
|
तेन त्वं सहसंगम्य दुःखमूलं निवेदय। समानशीलो भवतः साहाय्यं स करिष्यति ।। | 3-280-46a 3-280-46b |
|
एतावच्छक्यमस्माभिर्वक्तुं द्रष्टासि जानकीम्। ध्रुवं वानरराजस् विदितो रावणालयः ।। | 3-280-47a 3-280-47b |
|
इत्युक्त्वाऽन्तर्हितो दिव्यः पुरुषः स महाप्रभः। विस्मयं जग्मतुश्चोभौ प्रवीरौ रामलक्ष्मणौ ।। | 3-280-48a 3-280-48b |
|
।। इति श्रीमन्महाभारते अरण्यपर्वणि रामोपाख्यानपर्वणि अशीत्यधिकद्विशततमोऽध्यायः ।। |
[सम्पाद्यताम्]
3-280-3 ध्रियमाणे जीवति ।। 3-280-4 नखरैः नखैः ।। 3-280-5 चक्षार सुस्राव ।। 3-280-7 अङ्केन उत्सङ्गेन ।। 3-280-9 गिरिप्रस्थे पर्वतशिखरे ।। 3-280-12 प्राकारः परिधिभित्तिः वप्रस्तद्बाह्यं वेणुमयं दुर्गं ताभ्यां संबाधा दुर्गमा ।। 3-280-14 कथं प्राप्तोसीति संबन्धः ।। 3-280-20 वां युवयोः ।। 3-280-21 आहव्रृते ।। 3-280-29 उरसि नेत्रे उदरे मुखं च यस्य। कबन्धः शोर्षहीनः पुमान् ।। 3-280-31 येन यतस्तन्मुखं ततः कृष्यते ।। 3-280-41 कामया इच्छया ।। 3-280-44 पम्पा नामतः। तटाकिनी सरसी ।।
| आरण्यकपर्व-279 | पुटाग्रे अल्लिखितम्। | आरण्यकपर्व-281 |
