महाभारतम्-03-आरण्यकपर्व-078
| ← आरण्यकपर्व-077 | महाभारतम् तृतीयपर्व महाभारतम्-03-आरण्यकपर्व-078 वेदव्यासः |
आरण्यकपर्व-079 → |
अर्जुनविनाभावेन काम्यकवने निवासमरोचयानैः पाण्डवैस्तस्मान्निर्गमननिर्धारणम् ।। 1 ।।
जनमेजय उवाच।।
भगवन्काम्यकात्पार्थे गते मे प्रपितामहे ।
पाण्डवाः किमकुर्वन्त तमृते सव्यसाचिनम् ।।१।।
स हि तेषां महेष्वासो गतिरासीदनीकजित् ।
आदित्यानां यथा विष्णुस्तथैव प्रतिभाति मे ।।२।।
तेनेन्द्रसमवीर्येण सङ्ग्रामेष्वनिवर्तिना ।
विनाभूता वने वीराः कथमासन्पितामहाः ।।३।।
वैशम्पायन उवाच।।
गते तु काम्यकात्तात पाण्डवे सव्यसाचिनि ।
बभूवुः कौरवेयास्ते दुःखशोकपरायणाः ।।४।।
आक्षिप्तसूत्रा मणयश्छिन्नपक्षा इव द्विजाः ।
अप्रीतमनसः सर्वे बभूवुरथ पाण्डवाः ।।५।।
वनं च तदभूत्तेन हीनमक्लिष्टकर्मणा ।
कुबेरेण यथा हीनं वनं चैत्ररथं तथा ।।६।।
तमृते पुरुषव्याघ्रं पाण्डवा जनमेजय ।
मुदमप्राप्नुवन्तो वै काम्यके न्यवसंस्तदा ।।७।।
ब्राह्मणार्थे पराक्रान्ताः शुद्धैर्बाणैर्महारथाः ।
निघ्नन्तो भरतश्रेष्ठ मेध्यान्बहुविधान्मृगान् ।।८।।
नित्यं हि पुरुषव्याघ्रा वन्याहारमरिंदमाः ।
विप्रसृत्य समाहृत्य ब्राह्मणेभ्यो न्यवेदयन् ।।९।।
एवं ते न्यवसंस्तत्र सोत्कण्ठाः पुरुषर्षभाः ।
अहृष्टमनसः सर्वे गते राजन्धनञ्जये ।।१०।।
अथ विप्रोषितं वीरं पाञ्चाली मध्यमं पतिम् ।
स्मरन्ती पाण्डवश्रेष्ठमिदं वचनमब्रवीत् ।।११।।
योऽर्जुनेनार्जुनस्तुल्यो द्विबाहुर्बहुबाहुना ।
तमृते पाण्डवश्रेष्ठं वनं न प्रतिभाति मे ।।१२।।
शून्यामिव च पश्यामि तत्र तत्र महीमिमाम् ।।१२।।
बह्वाश्चर्यमिदं चापि वनं कुसुमितद्रुमम् ।
न तथा रमणीयं मे तमृते सव्यसाचिनम् ।।१३।।
नीलाम्बुदसमप्रख्यं मत्तमातङ्गविक्रमम् ।
तमृते पुण्डरीकाक्षं काम्यकं नातिभाति मे ।।१४।।
यस्य स्म धनुषो घोषः श्रूयतेऽशनिनिस्वनः ।
न लभे शर्म तं राजन्स्मरन्ती सव्यसाचिनम् ।।१५।।
तथा लालप्यमानां तां निशम्य परवीरहा ।
भीमसेनो महाराज द्रौपदीमिदमब्रवीत् ।।१६।।
मनःप्रीतिकरं भद्रे यद्ब्रवीषि सुमध्यमे ।
तन्मे प्रीणाति हृदयममृतप्राशनोपमम् ।।१७।।
यस्य दीर्घौ समौ पीनौ भुजौ परिघसंनिभौ ।
मौर्वीकृतकिणौ वृत्तौ खड्गायुधगदाधरौ ।।१८।।
निष्काङ्गदकृतापीडौ पञ्चशीर्षाविवोरगौ ।
तमृते पुरुषव्याघ्रं नष्टसूर्यमिदं वनम् ।।१९।।
यमाश्रित्य महाबाहुं पाञ्चालाः कुरवस्तथा ।
सुराणामपि यत्तानां पृतनासु न बिभ्यति ।।२०।।
यस्य बाहू समाश्रित्य वयं सर्वे महात्मनः ।
मन्यामहे जितानाजौ परान्प्राप्तां च मेदिनीम् ।।२१।।
तमृते फल्गुनं वीरं न लभे काम्यके धृतिम् ।
शून्यामिव च पश्यामि तत्र तत्र महीमिमाम् ।।२२।।
नकुल उवाच।।
य उदीचीं दिशं गत्वा जित्वा युधि महाबलान् ।
गन्धर्वमुख्याञ्शतशो हयाँल्लेभे स वासविः ।।२३।।
राजंस्तित्तिरिकल्माषाञ्श्रीमाननिलरंहसः ।
प्रादाद्भ्रात्रे प्रियः प्रेम्णा राजसूये महाक्रतौ ।।२४।।
तमृते भीमधन्वानं भीमादवरजं वने ।
कामये काम्यके वासं नेदानीममरोपमम् ।।२५।।
सहदेव उवाच।।
यो धनानि च कन्याश्च युधि जित्वा महारथान् ।
आजहार पुरा राज्ञे राजसूये महाक्रतौ ।।२६।।
यः समेतान्मृधे जित्वा यादवानमितद्युतिः ।
सुभद्रामाजहारैको वासुदेवस्य संमते ।।२७।।
तस्य जिष्णोर्बृसीं दृष्ट्वा शून्यामुपनिवेशने ।
हृदयं मे महाराज न शाम्यति कदाचन ।।२८।।
वनादस्माद्विवासं तु रोचयेऽहमरिंदम ।
न हि नस्तमृते वीरं रमणीयमिदं वनम् ।।२९।। 3.80.30
| जनमेजय उवाच। | 3-78-1x |
|
भगवान्काम्यकात्पार्थे गते मे प्रपितामहे। पाण्डवाः किमकुर्वंस्ते तमृते सव्यसाचिनम् ।। | 3-78-1a 3-78-1b |
|
स हि तेषां महेष्वासो गतिरासीदनीकजित्। आदित्यानां यथा विष्णुस्तथैव प्रतिभाति मे ।। | 3-78-2a 3-78-2b |
|
तेनेन्द्रसमवीर्येण संग्रामेष्वनिवर्तिना। विनाभूता वने वीराः कथमासन्पितामहाः ।। | 3-78-3a 3-78-3b |
| वैशंपायन उवाच। | 3-78-4x |
|
गते तु पाण्डवेतात काम्यकात्सव्यसाचिनि। बभूवुः कौरवेयास्ते दुःखशोकपरायणाः ।। | 3-78-4a 3-78-4b |
|
आक्षिप्तसूत्रा मणयश्छिन्नपक्षा इवाण्डजाः। अप्रीतमनसः सर्वे बभूवुरथ पाण्डवाः ।। | 3-78-5a 3-78-5b |
|
वनं तु तदभूत्तेन हीनमक्लिष्टकर्मणा। कुबेरेण यथाहीनं वनं चैत्ररथं तथा ।। | 3-78-6a 3-78-6b |
|
तमृते ते नरव्याघ्राः पाण्डवा जनमेजय। मुदमप्राप्नुवन्तो वै काम्यके न्यवसंस्तदा ।। | 3-78-7a 3-78-7b |
|
ब्राह्मणार्थे पराक्रान्ताः शुद्धैर्वाणैर्महारथाः। निघ्नन्तो भरतश्रेष्ठ मेध्यान्बहुविधान्मृगान् ।। | 3-78-8a 3-78-8b |
|
नित्यंहि पुरुषव्याघ्रा वन्याहारमरिंदमाः। प्रविसृत्य समाहृत्य ब्राह्मणेभ्यो न्यवेदयन् ।। | 3-78-9a 3-78-9b |
|
एवं ते न्यवसंस्तत्रसोत्कणअठाः पुरुषर्षभाः। अहृष्टमनसः सर्वेगते राजन्धनंजये ।। | 3-78-10a 3-78-10b |
|
अथ विप्रोषितं राजन्पाञ्चाली मध्यमं पतिम्। स्मरन्ती पाण्डवश्रेष्ठमिदं वचनमब्रवीत् ।। | 3-78-11a 3-78-11b |
|
योऽर्जुनेनार्जुनस्तुल्यो द्विबाहुर्बहुबाहुना। तमृते पाण्डवश्रेष्ठं वनं न प्रतिभाति मे ।। | 3-78-12a 3-78-12b |
|
शून्यामिव प्रपश्यामि तत्रतत्र महीमिमाम्। बह्वाश्चर्यमिदं चापि वनं कुसुमितद्रुमम् ।। | 3-78-13a 3-78-13b |
|
न तथा रमणीयं वै तमृते सव्यसाचिनम्। नीलाम्बुदसमप्रख्यं मत्तमातङ्गगामिनम् ।। | 3-78-14a 3-78-14b |
|
तमृते पुण्डरीकाक्षं काम्यकं नातिभाति मे। यस्य वा धनुषो घोषः श्रूयते चाशनिस्वनः। न लभे शर्म वै राजन्स्मरन्ती सव्यसाचिनम् ।। | 3-78-15a 3-78-15b 3-78-15c |
|
तथा लालप्यमानां तां निशाम्य परवीरहा। भीमसेनो महाराज द्रौपदीमिदमब्रवीत् ।। | 3-78-16a 3-78-16b |
|
मनःप्रीतिकरं भद्रे यद्ब्रवीषि सुमध्यमे। तन्म प्रीणाति हृदयममृतप्राशनोपमम् ।। | 3-78-17a 3-78-17b |
|
यस्य दीर्घौ समौ पीनौ भुजौ परिघसन्निभौ। मौर्वीकृतकिणौ वृत्तौ खङ्गायुधधनुर्धरौ ।। | 3-78-18a 3-78-18b |
|
निष्काङ्गदकृतापीडौ पञ्चशीर्षाविवोरगौ। तमृते पुरुषव्याघ्रं नष्टसूर्यमिवाम्बरम् ।। | 3-78-19a 3-78-19b |
|
यमाश्रित्य महाबाहुं पाञ्चालाः कुरवस्तथा। सुराणामपि यत्तानां पृतनासु न बिभ्यति ।। | 3-78-20a 3-78-20b |
|
यस्य बाहू समाश्रित्य वयं सर्वेमहात्मनः। मन्यामहे जितानाजौ परान्प्राप्तां च मेदिनीम् ।। | 3-78-21a 3-78-21b |
|
तमृते फल्गुनं वीरं न लभे काम्यके धृतिम्। पश्यामि च दिशः सर्वास्तिमिरेणावृता इव ।। | 3-78-22a 3-78-22b |
|
ततोऽब्रवीत्साश्रुकण्ठो नकुलः पाण्डुनन्दनः। यस्मिन्दिव्यानि कर्माणि कथयन्ति रणाजिरे। देवा अपि युधांश्रेष्ठं तमृतेका रतिर्वने ।। | 3-78-23a 3-78-23b 3-78-23c |
|
उदीचीं चो दिशं गत्वा जित्वा युधि महाबलान्। गन्धर्वमुख्याञ्शतशो हर्याँल्लेबे महाद्युतिः ।। | 3-78-24a 3-78-24b |
|
राज्ञे तित्तिरिकल्माषाञ्श्रीमतोऽनिलरंहसः। प्रादाद्भात्रे प्रियः प्रेम्णा राजसूये महाक्रतौ ।। | 3-78-25a 3-78-25b |
|
तमृतेभीमधन्वानं भीमादवरजं वने। कामये काम्यके वासं नेदानीममरोपमम् ।। | 3-78-26a 3-78-26b |
| सहदेव उवाच। | 3-78-27x |
|
यो धनानिन कन्याश्च युधि हित्वा महाबलान्। `शतशो घातयित्वाऽरीन्पृतनामध्यगस्तदा'। आजहार पुरा राज्ञे राजसूये महाक्रतौ ।। | 3-78-27a 3-78-27b 3-78-27c |
|
यः समेतान्मृधे जित्वायादवानमितद्युतिः। सुभद्रामाजहारैको वासुदेवस्य संमते ।। | 3-78-28a 3-78-28b |
|
`येनार्धराज्यमाच्छिद्य द्रुपदस्य महात्मनः। आचार्यदक्षिणा दत्ता रणे द्रोणश्यभारत' ।। | 3-78-29a 3-78-29b |
|
तस्य जिष्णोर्बृसीं दृष्ट्वा सून्यत्रेव निवेशने। हृदयं मे महाराज न शाम्यात्रकदाचन ।। | 3-78-30a 3-78-30b |
|
विनादस्माद्विवासं तु रोचयेऽहमरिंदम। न हि नस्तमृते वीरं रमणीयमिदं वनम् ।। | 3-78-31a 3-78-31b |
|
।। इति श्रीमन्महाभारते अरण्यपर्वणि तीर्थयात्रापर्वणि अष्टसप्ततितमोऽध्यायः ।। 78 ।। |
3-78-5 आक्षिप्तसूत्राश्छिन्नसूत्राः। अण्डजाः पक्षिणः ।। 3-78-8 मेध्यान् यज्ञार्हान् ।। 3-78-18 किणं आघातचिह्नम् ।। 3-78-19 निष्काङ्गदकृतापीडौ साष्टशतं सुवर्णाः निष्कः तत्कृतेनाङ्गदेन कृतभूषणौ ।। 3-78-30 बृसीं आसनम् ।।
| आरण्यकपर्व-077 | पुटाग्रे अल्लिखितम्। | आरण्यकपर्व-079 |