सामग्री पर जाएँ

महाभारतम्-03-आरण्यकपर्व-162

विकिस्रोतः तः
← आरण्यकपर्व-161 महाभारतम्
तृतीयपर्व
महाभारतम्-03-आरण्यकपर्व-162
वेदव्यासः
आरण्यकपर्व-163 →
  1. 001
  2. 002
  3. 003
  4. 004
  5. 005
  6. 006
  7. 007
  8. 008
  9. 009
  10. 010
  11. 011
  12. 012
  13. 013
  14. 014
  15. 015
  16. 016
  17. 017
  18. 018
  19. 019
  20. 020
  21. 021
  22. 022
  23. 023
  24. 024
  25. 025
  26. 026
  27. 027
  28. 028
  29. 029
  30. 030
  31. 031
  32. 032
  33. 033
  34. 034
  35. 035
  36. 036
  37. 037
  38. 038
  39. 039
  40. 040
  41. 041
  42. 042
  43. 043
  44. 044
  45. 045
  46. 046
  47. 047
  48. 048
  49. 049
  50. 050
  51. 051
  52. 052
  53. 053
  54. 054
  55. 055
  56. 056
  57. 057
  58. 058
  59. 059
  60. 060
  61. 061
  62. 062
  63. 063
  64. 064
  65. 065
  66. 066
  67. 067
  68. 068
  69. 069
  70. 070
  71. 071
  72. 072
  73. 073
  74. 074
  75. 075
  76. 076
  77. 077
  78. 078
  79. 079
  80. 080
  81. 081
  82. 082
  83. 083
  84. 084
  85. 085
  86. 086
  87. 087
  88. 088
  89. 089
  90. 090
  91. 091
  92. 092
  93. 093
  94. 094
  95. 095
  96. 096
  97. 097
  98. 098
  99. 099
  100. 100
  101. 101
  102. 102
  103. 103
  104. 104
  105. 105
  106. 106
  107. 107
  108. 108
  109. 109
  110. 110
  111. 111
  112. 112
  113. 113
  114. 114
  115. 115
  116. 116
  117. 117
  118. 118
  119. 119
  120. 120
  121. 121
  122. 122
  123. 123
  124. 124
  125. 125
  126. 126
  127. 127
  128. 128
  129. 129
  130. 130
  131. 131
  132. 132
  133. 133
  134. 134
  135. 135
  136. 136
  137. 137
  138. 138
  139. 139
  140. 140
  141. 141
  142. 142
  143. 143
  144. 144
  145. 145
  146. 146
  147. 147
  148. 148
  149. 149
  150. 150
  151. 151
  152. 152
  153. 153
  154. 154
  155. 155
  156. 156
  157. 157
  158. 158
  159. 159
  160. 160
  161. 161
  162. 162
  163. 163
  164. 164
  165. 165
  166. 166
  167. 167
  168. 168
  169. 169
  170. 170
  171. 171
  172. 172
  173. 173
  174. 174
  175. 175
  176. 176
  177. 177
  178. 178
  179. 179
  180. 180
  181. 181
  182. 182
  183. 183
  184. 184
  185. 185
  186. 186
  187. 187
  188. 188
  189. 189
  190. 190
  191. 191
  192. 192
  193. 193
  194. 194
  195. 195
  196. 196
  197. 197
  198. 198
  199. 199
  200. 200
  201. 201
  202. 202
  203. 203
  204. 204
  205. 205
  206. 206
  207. 207
  208. 208
  209. 209
  210. 210
  211. 211
  212. 212
  213. 213
  214. 214
  215. 215
  216. 216
  217. 217
  218. 218
  219. 219
  220. 220
  221. 221
  222. 222
  223. 223
  224. 224
  225. 225
  226. 226
  227. 227
  228. 228
  229. 229
  230. 230
  231. 231
  232. 232
  233. 233
  234. 234
  235. 235
  236. 236
  237. 237
  238. 238
  239. 239
  240. 240
  241. 241
  242. 242
  243. 243
  244. 244
  245. 245
  246. 246
  247. 247
  248. 248
  249. 249
  250. 250
  251. 251
  252. 252
  253. 253
  254. 254
  255. 255
  256. 256
  257. 257
  258. 258
  259. 259
  260. 260
  261. 261
  262. 262
  263. 263
  264. 264
  265. 265
  266. 266
  267. 267
  268. 268
  269. 269
  270. 270
  271. 271
  272. 272
  273. 273
  274. 274
  275. 275
  276. 276
  277. 277
  278. 278
  279. 279
  280. 280
  281. 281
  282. 282
  283. 283
  284. 284
  285. 285
  286. 286
  287. 287
  288. 288
  289. 289
  290. 290
  291. 291
  292. 292
  293. 293
  294. 294
  295. 295
  296. 296
  297. 297
  298. 298
  299. 299
  300. 300
  301. 301
  302. 302
  303. 303
  304. 304
  305. 305
  306. 306
  307. 307
  308. 308
  309. 309
  310. 310
  311. 311
  312. 312
  313. 313
  314. 314
  315. 315
महाभारतस्य पर्वाणि
  1. आदिपर्व
  2. सभापर्व
  3. आरण्यकपर्व
  4. विराटपर्व
  5. उद्योगपर्व
  6. भीष्मपर्व
  7. द्रोणपर्व
  8. कर्णपर्व
  9. शल्यपर्व
  10. सौप्तिकपर्व
  11. स्त्रीपर्व
  12. शान्तिपर्व
  13. अनुशासनपर्व
  14. आश्वमेधिकपर्व
  15. आश्रमवासिकपर्व
  16. मौसलपर्व
  17. महाप्रस्थानिकपर्व
  18. स्वर्गारोहणपर्व

भीमादर्शनेन दुर्मनायमानैर्युधिष्ठिरादिभिः पर्वताग्रारोहणेन भीमसमीपगमनम् ।। 1 ।। भीमहतावशिष्टैर्निवेदितमणिमदादिवधेन कुबेरेण युयुत्सया भीमंप्रत्यागमनम् ।। 2 ।। तत्रयुधिष्ठिरादिदर्शनेन शान्तमन्युना तेन तान्प्रति स्वस्याग स्त्यशापावासिकथनपूर्वकं भीमसेनकार्यानुमोदनम् ।। 3 ।।

वैशंपायन उवाच। 3-162-1x
श्रुत्वा बहुविधैः शब्दैर्नाद्यमानां गिरेर्गुहाम्।
अजातशत्रुः कौन्तेयो माद्रीपुत्रावुभावपि ।।
3-162-1a
3-162-1b
धौम्यः कृष्णा च विप्राश्च सर्वे च सुहृदस्तथा।
भीमसेनमपश्यन्तः सर्वे विमनसोऽभवन् ।।
3-162-2a
3-162-2b
द्रौपदीमार्ष्टिषेणाय संप्रधार्य महारथाः।
सहिताः सायुधाः शूराः शैलमारुरुहुस्तदा ।।
3-162-3a
3-162-3b
ततः संप्राप्य शैलाग्रं वीक्षमाणा महारथाः।
ददृशुस्ते महेष्वासा भीमसेनमरिंदमम् ।।
3-162-4a
3-162-4b
स्फुरतश्च महाकायान्गतसत्वांश्च राक्षसान्।
महाबलान्महासत्वान्भीमसेनेव पातितान् ।।
3-162-5a
3-162-5b
शुशुरतश्च महाकायान्गतसत्वांश्च राक्षसान्।
महाबलान्महासत्वान्भीमसेनेन पातितान् ।।
3-162-6a
3-162-6b
ततस्ते समतिक्रम्य परिष्वज्य वृकोदरम्।
तत्रोपविविशुः पार्थाः प्राप्ता गतिमनुत्तमाम् ।।
3-162-7a
3-162-7b
तैश्चतुर्भिर्महेष्वासैर्गिरिशृङ्गमशोभत।
लोकपालैर्महाभागैर्दिवं देववरैरिव ।।
3-162-8a
3-162-8b
कुबेरसदनं दृष्ट्वा राक्षसांश्च निपातितान्।
भ्राता भ्रातरमासीनमथोवाच युधिष्ठिरः ।।
3-162-9a
3-162-9b
साहसाद्यदिवा मोहाद्बीम पापमिदं कृतम्।
नैतत्ते सदृशं वीर मुनेरिव मृषा वधाः ।।
3-162-10a
3-162-10b
राजद्विष्टं न कर्तव्यमिति धर्मविदो विदुः।
त्रिदशानामिदं द्विष्टं भीमसेन त्वया कृतम् ।।
3-162-11a
3-162-11b
अर्थधर्मावनादृत्य यः पापे कुरुते मनः।
कर्मणां पार्थ पापानां स फलं विन्दते ध्रुवम् ।।
3-162-12a
3-162-12b
`साहसंवत भद्रं ते देवानामपि चाप्रियम्'।
पुनरेवं न कर्तव्यं मम चेदिच्छसि प्रियम् ।।
3-162-13a
3-162-13b
वैशंपायन उवाच। 3-162-14x
एवमुक्त्वा स धर्मात्मा भ्राता भ्रातरमच्युतम्।
`भीमसेनं महाबाहुमप्रधृष्यपराक्रमम्' ।।
3-162-14a
3-162-14b
अर्थतत्त्वविभागज्ञः कुन्तीपुत्रो युधिष्ठिरः।
विराम महातेजास्तमेवार्थं विचिन्तयन् ।।
3-162-15a
3-162-15b
ततस्ते हतशिष्टा ये भीमसेनेन राक्षसाः।
सहिताः प्रत्यपद्यन्त कुबेरसदनं प्रति ।।
3-162-16a
3-162-16b
ते जवेन महावेगाः प्राप्य वैश्रवणालयम्।
भीममार्तस्वरं चक्रुर्भीमसेनभयार्दिताः ।।
3-162-17a
3-162-17b
न्यस्तशस्त्रायुधाः क्लान्ताः शोणिताक्तपरिच्छदाः।
प्रकीर्णमूर्धजा राजन्यक्षाधिपतिमब्रुवन् ।।
3-162-18a
3-162-18b
गदापरिघनिस्त्रिंसतोमरप्रासयोधिनः।
राक्षसा निहताः सर्वे तव देवपुरःसराः ।।
3-162-19a
3-162-19b
प्रमृद्यतरसा शैलं मानुषेण धनेश्वर।
एकेन निहताः सङ्ख्ये गताः क्रोधवशा गणाः ।।
3-162-20a
3-162-20b
प्रवरा राक्षसेन्द्राणां यक्षाणां च नराधिप।
शेरते निहता देव गतसत्वाः परासवः ।।
3-162-21a
3-162-21b
भग्नः शैलो वयं भग्ना मणिमांस्ते सखा हतः।
मानुषेणं कृतं कर्म विधत्स्व यदनन्तरम् ।।
3-162-22a
3-162-22b
स तच्छ्रुत्वा तु संक्रुद्धः सर्वयक्षगणाधिपः।
कोपसंरक्तनयनः कथमित्यब्रवीद्वचः ।।
3-162-23a
3-162-23b
द्वितीयमपराध्यन्तं भीमं श्रुत्वा धनेश्वरः।
चुक्रोध यक्षाधिपतिर्युज्यतामिति चाब्रवीत् ।।
3-162-24a
3-162-24b
अथाभ्रघनसंकाशं गिरिकूटमिवोच्छ्रितम्।
रथं संयोजयामासुर्गर्न्धैवर्हेममालिभिः ।।
3-162-25a
3-162-25b
तस्य सर्वगुणोपेता विमलाक्षा हयोत्तमाः।
तेजोबलगुणोपेता नानारत्नविभूषिताः।
शोभमाना रथे युक्तास्तरिष्यन्त इवाशुगाः ।।
3-162-26a
3-162-26b
3-162-26c
`ततस्ते तु महायक्षाः क्रुद्धं दृष्ट्वा धनेश्वरम्'।
हर्षयामासुरन्योन्यमिङ्गितैर्विजयावहैः ।।
3-162-27a
3-162-27b
स तमास्थाय भगवान्राजराजो महारथम्।
प्रययौ देवगनधर्वैः स्तूयमानो महाद्युतिः ।।
3-162-28a
3-162-28b
तं प्रयान्तं महात्मानं सर्वे यक्षा धनाधिपम्।
`अनुजग्मुर्महात्मानं धनदं घोरदर्शनाः' ।।
3-162-29a
3-162-29b
रक्ताक्षा हेमसंकाशा महाकाया महाबलाः।
सायुधा बद्धनिस्त्रिंशा यक्षा बहुशतायुधाः ।।
3-162-30a
3-162-30b
ते जवेन महावेगाः प्लवमाना विहायसा।
गन्धमादनमाजग्मुः प्रकर्षन्त इवाम्बरम् ।।
3-162-31a
3-162-31b
तत्केसरिमहाजालं धनाधिपतिपालितम्।
`रम्यं चैव गिरेः शृङ्गमासेदुर्यत्रपाण्डवाः' ।।
3-162-32a
3-162-32b
कुबेरं च महात्मानं यक्षरक्षोगणावृतम्।
ददृशुर्हृष्टरोमाणः पाण्डवाः प्रियदर्शनम् ।।
3-162-33a
3-162-33b
कुबेरस्तु महासत्वान्पाण्डोः पुत्रान्महारथान्।
आत्तकार्मुकनिस्त्रिंशान्दृष्ट्वा प्रीतोऽभवत्तदा ।।
3-162-34a
3-162-34b
`सर्वे चेमे नरव्याघ्राः पुरन्दरसमौजसः।'
देवकार्यं करिष्यन्ति हृदयेन तुतोष ह ।।
3-162-35a
3-162-35b
ते पक्षिण इवापेतुर्गिरिशृङ्गं महाजवाः।
तस्थुस्तेषां सकाशे वै धनेश्वरपुरःसराः ।।
3-162-36a
3-162-36b
ततस्तं हृष्टमनसं पाण्डवान्प्रति भारत।
समीक्ष्ययक्षगन्धर्वा निर्विकारमवस्थिताः ।।
3-162-37a
3-162-37b
पाण्डवाश्च महात्मानः प्रणम्य धनदं प्रभुम्।
नकुलः सहदेवश् धर्मपुत्रश्च धर्मवित् ।।
3-162-38a
3-162-38b
अपराद्धमिवात्मानं मन्यमाना महारथाः।
तस्थुः प्राञ्जलयः सर्वे परिवार्य धनेश्वरम् ।।
3-162-39a
3-162-39b
शय्यासनयुतं श्रीमत्पुष्पकं विश्वकर्मणा।
विहितं चित्रपर्यन्तमातिष्ठत धनाधिपः ।।
3-162-40a
3-162-40b
तमासीनं महाकायाः शङ्कुकर्णा महाजवाः।
उपोपविविशुर्यक्षा राक्षसाश् सहस्रशः ।।
3-162-41a
3-162-41b
शतशश्चापि गन्धर्वास्तथैवाप्सरसां गणाः।
परिवार्योपतिष्ठन्ति यथा देवाः शतक्रतुम् ।।
3-162-42a
3-162-42b
काञ्जनीं शिरसा बिभ्रद्भीमसेनः स्रजं शुभाम्।
बाणखङ्गधनुष्पाणिरुदैक्षत धनाधिपम् ।।
3-162-43a
3-162-43b
न भीर्भीमस्य न ग्लानिर्विक्षतस्यापि राक्षसैः।
आसीत्तस्यामवस्तायां कुबेरमपि पश्यतः ।।
3-162-44a
3-162-44b
आददानं शितान्बाणान्योद्धुकाममवस्थितम्।
दृष्ट्वा भीमं धर्मसुतमब्रवीन्नरवाहनः ।।
3-162-45a
3-162-45b
विदुस्त्वां सर्वभूतानि पार्थ भूतहिते रतम्।
निर्भयश्चापिशैलाग्रे वस त्वं सह बन्धुभिः ।।
3-162-46a
3-162-46b
न च मन्युस्त्वया कार्यो भीमसेनस्य पाण्डव।
कालेनैते हताः पूर्वं निमित्तमनुजस्तव ।।
3-162-47a
3-162-47b
व्रीडा चात्रन कर्तव्या साहसं यदिदं कृतम्।
दृष्टश्चापि सुरैः पूर्वंविनाशो यक्षरक्षसाम् ।।
3-162-48a
3-162-48b
न भीमसेने कोपो मे प्रीतोस्मि भरतर्षभ।
कर्मणा भीमसेनस्य मम तुष्टिरभूत्पुरा ।।
3-162-49a
3-162-49b
वैशंपायन उवाच। 3-162-50x
स एवमुक्त्वा राजानं भीमसेनमभाषत।
नैतन्मनसि मे तात वर्तते कुरुसत्तम ।।
3-162-50a
3-162-50b
यदिदं साहसं भीम कृष्णार्थे कृतवानसि।
मामनादृत्य देवांश्च विनाशं यक्षरक्षसाम् ।।
3-162-51a
3-162-51b
स्वबाहुबलमाश्रित्य तेनाहं प्रीतिमांस्त्वयि।
शापादद्य विनिर्मुक्तो घोरादस्माद्वृकोदर ।।
3-162-52a
3-162-52b
अहं पूर्वमगस्त्येन क्रुद्धेन परमर्षिणा।
शप्तोऽपराधे कस्मिंश्चित्तस्यैषा निष्कृतिर्ध्रुवम् ।।
3-162-53a
3-162-53b
दृष्टो हि मम संक्लेशः पुरा पाण्डवनन्दन।
न तवात्रापराधोस्ति कथंचिदपि पाण्डव ।।
3-162-54a
3-162-54b
युधिष्ठिर उवाच। 3-162-55x
कथं शप्तोसि भगवन्नगस्त्येन महात्मना।
श्रोतुमिच्छाम्यहं देव यथैतच्छापकारणम् ।।
3-162-55a
3-162-55b
इदं चाश्चर्यभूतं मे यत्क्रोधात्तस् धीमतः।
तदैव त्वं न निर्दग्धः सबलः सपदानुगः ।।
3-162-56a
3-162-56b
धनेश्वर उवाच। 3-162-57x
देवतानामभून्मन्त्रः कुशावत्यां नरेश्वर ।। 3-162-57a
वृतस्तत्राहमगमं महापद्मशतैस्त्रिभिः।
यक्षाणआं घोररूपाणां विविधायुधधारिणाम् ।।
3-162-58a
3-162-58b
अध्वन्यहमथापश्यमगस्त्यमृपिसत्तमम्।
उग्रं तपस्तप्यभानं यमुनातीरमाश्रितम्।
नानापक्षिगणाकीर्णं पुष्पितद्रुमशोभितम् ।।
3-162-59a
3-162-59b
3-162-59c
तमूर्द्वबाहुं दृष्ट्वैव सूर्यस्याभिमुखे स्थितम्।
तेजोराशिं दीप्यमानं हुताशनमिवैधितम् ।।
3-162-60a
3-162-60b
राक्षसाधिपतिः श्रीमान्मणिमान्नाम मे सखा।
मौर्क्यादज्ञानभावाच्च दर्पान्मोहाच्च पार्थिव ।।
3-162-61a
3-162-61b
न्यष्ठीवदाकाशगतो महर्षेस्तस्य मूर्धनि।
ततः क्रुद्धः स भगवानुवाचेदं तपोधनः ।।
3-162-62a
3-162-62b
मामवज्ञाय दुष्टात्मा यस्मादेष सखा तव।
धर्षणां कृतवानेतां पश्यतस्ते धनेश्वर ।।
3-162-63a
3-162-63b
त्वं चाप्येभिर्हतैः सैन्यैः क्लेशं प्राप्नुहि दुर्भते।
तमेव मानुषं दृष्ट्वाकिल्विषाद्विप्रमोक्ष्यसे ।।
3-162-64a
3-162-64b
सैन्यानां तु तवैतेषां पुत्रपौत्रबलान्वितम्।
न शापं प्राप्यते घोरं गच्छ तेऽऽज्ञां करिष्यति ।।
3-162-65a
3-162-65b
एष शापो मया प्राप्तः प्राक्तस्मादृषिसत्तमात्।
स भीमेन महाराज भ्रात्रा तव विमोक्षितः ।।
3-162-66a
3-162-66b
।। इति श्रीमन्महाभारते अरण्यपर्वणि
यक्षयुद्धपर्वणि द्विषष्ट्यधिकशततमोऽध्यायः ।। 162 ।।

3-162-3 संप्रधार्य रक्षार्थं समर्प्य ।। 3-162-10 मुनेरिव वनवासिनस्ते तवैतत् सदृशं नोचितम्। यत् मृषा निर्निमित्तम्. वधो रक्षसां हिंसा ।। 3-162-16 सहिता मिलिताः ।। 3-162-24 युज्यतां रथ इवि शेषः ।। 3-162-25 अभ्रघनः सजलमेघः। गन्धर्वैर्हयैर्योजयामासुः यक्षा इति शेषः ।। 3-162-26 विमलाक्षाः दशावर्तशुद्धाः ।। 3-162-48 दृष्टो ज्ञातः ।। 3-162-54 मम मया। संक्लेशो भाविदुःखम् ।। 3-162-57 कुशावत्यां कुशस्थलीसंज्ञे देशविशेषे ।। 3-162-60 एधितं समिद्धम् ।। 3-162-61 मौर्ख्यात् विचाराक्षमत्वात्। अतएव अगस्त्योयमित्यज्ञानभावात्। मौर्ख्यमपि दर्पात्संपत्तिगर्वात्। सोपि मोहात् संपत्तेर्नश्वरत्वाज्ञानात् ।। 3-162-62 न्यष्ठीवत् थूत्कृतवान् ।।

आरण्यकपर्व-161 पुटाग्रे अल्लिखितम्। आरण्यकपर्व-163