महाभारतम्-03-आरण्यकपर्व-279
| ← आरण्यकपर्व-278 | महाभारतम् तृतीयपर्व महाभारतम्-03-आरण्यकपर्व-279 वेदव्यासः |
आरण्यकपर्व-280 → |
| महाभारतस्य पर्वाणि |
|---|
रावणेन भिक्षवेषधारणपूर्वकं मारीचेन मृगरूपधारिणा सह रामाश्रमाभिगमनम् ।। 1 ।। मृगग्रहणाय सीताचोदनया तदनुधाविना रामेण राक्षसबुद्ध्या मृगहननम् ।। 2 ।। म्रियमाणस्य मारीचस्यहासीते लक्ष्मणेति रामस्वरसमानस्वरश्रदणएन विषण्णाया- सीताया- परुषभाषणश्रवणाल्लक्ष्मणेन राममार्गानुसरणम् ।। 3 ।। अत्रान्तरे रावणेन निजरूपधारणपूर्वकं सीतापहरणम् ।। 4 ।।
| मार्कण्डेय उवाच। | 3-279-1x |
|
मारीचस्त्वथ संभ्रान्तो दृष्ट्वा रावणमागतम्। पूजयामास सत्कारैः फलमूलादिभिस्ततः ।। | 3-279-1a 3-279-1b |
|
विश्रान्तं चैनमासीनमन्वासीनः स राक्षसः। उवाच प्रश्रितं वाक्यं वाक्यज्ञो वाक्यकोविदम् ।। | 3-279-2a 3-279-2b |
|
न ते प्रकृतिमान्वर्णः कच्चित्क्षेमं पुरे तव। कच्चित्प्रकृतयः सर्वा भजन्ते त्वां यथा पुरा ।। | 3-279-3a 3-279-3b |
|
किमिहागमने चापि कार्यं ते राक्षसेश्वर। कृतमित्येव तद्विद्धि यद्यपि स्यात्सुदुष्करम् ।। | 3-279-4a 3-279-4b |
|
शशंस रावणस्तस्मै तत्सर्वं रामचेष्टितम्। समासेनैव कार्याणि क्रोधामर्षसमन्वितः ।। | 3-279-5a 3-279-5b |
|
मारीचस्त्वब्रवीच्छ्रत्वा समासेनैव रावणम्। अलं ते राममासाद्य वीर्यज्ञो ह्यस्मि तस्य वै ।। | 3-279-6a 3-279-6b |
|
बाणवेगं हि कस्तस्य शक्तः सोढुं महात्मनः। प्रव्रज्यायां हि मे हेतुः स एव पुरुषर्षभः। विनाशमुखमेतत्ते केनाख्यातं दुरात्मना ।। | 3-279-7a 3-279-7b 3-279-7c |
|
तमुवाचाथ सक्रोधो रावणः परिभर्त्सयन्। अकुर्वतोऽस्मद्वचनं स्यान्मृत्युरपि ते ध्रुवम् ।। | 3-279-8a 3-279-8b |
|
मरीचश्चिन्तयामास विशिष्टान्मरणं वरम्। अवश्यं मरणे प्राप्ते करिष्याम्यस्य यन्मतम् ।। | 3-279-9a 3-279-9b |
|
ततस्तं प्रत्युवाचाथ मारीचो रक्षसांवरम्। किं ते साह्यां मया कार्यं करिष्याम्यवशोपि तत् ।। | 3-279-10a 3-279-10b |
|
तमब्रवीद्दशग्रीवो गच्छ सीतां प्रलोभय। रत्नशृङ्गो मृगो भूत्वा रत्नचित्रतनूरुहः ।। | 3-279-11a 3-279-11b |
|
ध्रुवं सीता समालक्ष्यत्वां रामं चोदयिष्यति। अपक्रान्ते च काकुत्स्थे सीता वश्या भविष्यति ।। | 3-279-12a 3-279-12b |
|
तामादायापनेष्यामि ततः स नभविष्यति। भार्यावियोगाद्दुर्बुद्धिरेतत्साह्यं कुरुष्व मे ।। | 3-279-13a 3-279-13b |
|
इत्येवमुक्तोमारीचः कृत्वोदकमथात्मनः। रावणं पुरतो यान्तमन्वगच्छत्सुदुःखितः ।। | 3-279-14a 3-279-14b |
|
ततस्तस्याश्रमं गत्वारामस्याक्लिष्टकर्मणः। चक्रतुस्तद्यथा सर्वमुभौ यत्पूर्वमन्त्रितम् ।। | 3-279-15a 3-279-15b |
|
रावणस्तु यतिर्भूत्वा मुण्डः कुण्डीत्रिदण्डधृत्। मृगश्चभूत्वामारीचस्तं देशमुपजग्मतुः ।। | 3-279-16a 3-279-16b |
|
दर्शयामास मारीचो वैदेहीं मृगरूपधृत्। चोदयामास तस्यार्थे सा रामं विधिचोदिता ।। | 3-279-17a 3-279-17b |
|
रामस्तस्याः प्रियं कुर्वन्धनुरादाय सत्वरः। रक्षार्थे लक्ष्मणं न्यस्य प्रययौ मृगलिप्सया ।। | 3-279-18a 3-279-18b |
|
स धन्वी बद्धतूणीरः खङ्गगोधाङ्गुलित्रवान्। अन्वधावन्मृगं रामो रुद्रस्तारामृगं यथा ।। | 3-279-19a 3-279-19b |
|
सोऽन्तर्हितः पुनस्तस्य दर्शनं राक्षसो व्रजन्। चकर्ष महदध्वानं रामस्तं वुबुधे ततः ।। | 3-279-20a 3-279-20b |
|
निशाचरं विदित्वा तं राघवः प्रतिभानवान्। अमोघं शरमादाय जघान मृगरूपिणम् ।। | 3-279-21a 3-279-21b |
|
स रामवाणाभिहतः कृत्वा रामस्वरं तदा। हा सीते लक्ष्मणेत्येवं चुक्रोशार्तस्वरेण ह ।। | 3-279-22a 3-279-22b |
|
शुश्राव तस्य वैदेही ततस्तां करुणां गिरम्। साप्रापतत्ततः सीता तामुवाचाथ लक्ष्मणः ।। | 3-279-23a 3-279-23b |
|
अलं ते शङ्कया भीरु को रामं प्रहरिष्यति। मुहूर्ताद्द्रक्ष्यसे रामं भर्तारं त्वं शुचिस्मितम् ।। | 3-279-24a 3-279-24b |
|
इत्युक्ता सा प्ररुदती पर्यशङ्कत लक्ष्मणम्। हता वै स्त्रीस्वभावेन शुद्धचारित्रभूषणा ।। | 3-279-25a 3-279-25b |
|
सा तं परुषमारब्धा वक्तुं साध्वी पतिव्रता। नैष कामो भवेन्मूढ यं त्वं प्रार्थयसे हृदा ।। | 3-279-26a 3-279-26b |
|
अप्यहंशस्त्रमादाय हन्यामात्मानमात्मना। पतेयं गिरिशृङ्गाद्वा विशेयं वा हुताशनम् ।। | 3-279-27a 3-279-27b |
|
रामं भर्तारमुत्सुज्यन त्वहं त्वां कथञ्चन। निहीनमुपतिष्ठेयं शार्दूली क्रोष्टुकं यथा ।। | 3-279-28a 3-279-28b |
|
एतादृशं वचः श्रुत्वा लक्ष्मणः प्रियराघ्नव। पिधायकर्णौ सद्वृत्तः प्रस्थितो येन राघवः ।। | 3-279-29a 3-279-29b |
|
स रामस्य पदंगृह्य प्रससार धनुर्धरः। अवीक्षमाणो विम्बोष्ठीं प्रययौ लक्ष्मणस्तदा ।। | 3-279-30a 3-279-30b |
|
एतस्मिन्नन्तरे रक्षो रावणः प्रत्यदृश्यत। अभव्यो भव्यरूपेण भस्मच्छन्न इवानलः ।। | 3-279-31a 3-279-31b |
|
यतिवेपप्रतिच्छन्नो जिहीर्षुस्तामनिन्दिताम्। `उपागच्छत्स वैदेहीं रावणः पापनिश्चयः' ।। | 3-279-32a 3-279-32b |
|
सा तमालक्ष्यसंप्राप्तं धर्मज्ञा जनकात्मजा। निमन्त्रयामास तदा फलमूलाशनादिभिः ।। | 3-279-33a 3-279-33b |
|
अवमत्यततः सर्वं स्वं रूपं प्रत्यपद्यत। सान्त्वयामास वैदेहीं कामी राक्षसपुङ्गवः ।। | 3-279-34a 3-279-34b |
|
सीते राक्षसराजोऽहंरावणो नाम विश्रुतः। मम लङ्कापुरी नाम्ना रम्या पारे महोदधेः ।। | 3-279-35a 3-279-35b |
|
तत्र त्वं नरनारीषु शोभिष्यसि मया सह। भार्या मे भव सुश्रोणि तापसं त्यज राघवम् ।। | 3-279-36a 3-279-36b |
|
एवमादीनि वाक्यानि श्रुत्वा तस्याथ जानकी। पिधाय कर्णौ सुश्रोणी मैवमित्यब्रवीद्वचः ।। | 3-279-37a 3-279-37b |
|
प्रपतेद्द्यौः सनक्षत्रा पृथिवी शकलीभवेत्। `शुष्येत्तोयनिधौ तोयं चन्द्रः शीतांशुतां त्यजेत् ।। | 3-279-38a 3-279-38b |
|
उष्णांशुत्वमथो जह्यादादित्यो वह्निरुष्णताम्'। त्यक्त्वाशैत्यं भजेन्नाहं त्यजेयंरघुनन्दनम् ।। | 3-279-39a 3-279-39b |
|
कथं हि भिन्नकरटं पद्मिनं वनगोचरम्। उपस्थाय महानागं करेणुः सूकरं स्पृशेत् ।। | 3-279-40a 3-279-40b |
|
कथं हि पीत्वा माध्वीकं पीत्वा च मधुमाधवीम्। लोभं सौवीरके कुर्यान्नारी काचिदिति स्मरेः ।। | 3-279-41a 3-279-41b |
|
इति सा तं समाभाष्य प्रविवेशाश्रमं ततः। क्रोधात्प्रस्फुरमाणौष्ठी विधुन्वाना करौ मुहुः ।। | 3-279-42a 3-279-42b |
| तामधिद्रुत्य सुश्रोणीं रावणः प्रत्यषेधयत् ।। | 3-279-43a |
|
भर्त्सयित्वातु रूक्षेण स्वरेण गतचेतनाम्। मूर्धजेषु निजग्राह ऊर्ध्वमाचक्रमे ततः ।। | 3-279-44a 3-279-44b |
|
तां ददर्श ततो गृध्रो जटायुर्गिरिगोचरः। रुदतीं रामरामेति हियमाणां तपस्विनीम् ।। | 3-279-45a 3-279-45b |
|
।। इति श्रीमन्महाभारते अरण्यपर्वणि रामोपाख्यानपर्वणि एकोनाशीत्यधिकद्विशततमोऽध्यायः ।। 279 ।। |
3-279-6 राममासाद्यालं रामं नैवासादयेरित्यर्थः ।। 3-279-14 उदकमौर्ध्वदेहिकम् ।। 3-279-19 गोधा ज्याधातवारणं अङ्गुलित्रं च तद्वान्। तारामृगं तारारूपं मृगम्। प्रजापतिः स्वां दुहितरं मृगो भूत्वा जगाम तस्य रुद्रः शिरोऽच्छिनत्तदेतन्गृगशीर्षं नाम नक्षत्रम् ।। 3-279-25 पर्यशतृत लक्ष्मणो मय्यभिलाषवानिति शज्ञामकरोत् ।। 3-279-26 नैव कालो हयं मूडति क.थ. ध.पाठः ।। 3-279-40 भिन्नकरटं भिन्नगण्डस्थलंमत्तम्। करेणुर्हस्तिनी ।। 3-279-41 माध्वीकं मधुपुष्पजं मद्यम्।मुमाधवीं क्षौद्रजां सुराम्। सीवीरं काज्जिकम् ।।
| आरण्यकपर्व-278 | पुटाग्रे अल्लिखितम्। | आरण्यकपर्व-280 |