महाभारतम्-13-अनुशासनपर्व-250

विकिस्रोतः तः
नेविगेशन पर जाएँ खोज पर जाएँ
← अनुशासनपर्व-249 महाभारतम्
त्रतयोदशपर्व
महाभारतम्-13-अनुशासनपर्व-250
वेदव्यासः
अनुशासनपर्व-251 →
  1. 001
  2. 002
  3. 003
  4. 004
  5. 005
  6. 006
  7. 007
  8. 008
  9. 009
  10. 010
  11. 011
  12. 012
  13. 013
  14. 014
  15. 015
  16. 016
  17. 017
  18. 018
  19. 019
  20. 020
  21. 021
  22. 022
  23. 023
  24. 024
  25. 025
  26. 026
  27. 027
  28. 028
  29. 029
  30. 030
  31. 031
  32. 032
  33. 033
  34. 034
  35. 035
  36. 036
  37. 037
  38. 038
  39. 039
  40. 040
  41. 041
  42. 042
  43. 043
  44. 044
  45. 045
  46. 046
  47. 047
  48. 048
  49. 049
  50. 050
  51. 051
  52. 052
  53. 053
  54. 054
  55. 055
  56. 056
  57. 057
  58. 058
  59. 059
  60. 060
  61. 061
  62. 062
  63. 063
  64. 064
  65. 065
  66. 066
  67. 067
  68. 068
  69. 069
  70. 070
  71. 071
  72. 072
  73. 073
  74. 074
  75. 075
  76. 076
  77. 077
  78. 078
  79. 079
  80. 080
  81. 081
  82. 082
  83. 083
  84. 084
  85. 085
  86. 086
  87. 087
  88. 088
  89. 089
  90. 090
  91. 091
  92. 092
  93. 093
  94. 094
  95. 095
  96. 096
  97. 097
  98. 098
  99. 099
  100. 100
  101. 101
  102. 102
  103. 103
  104. 104
  105. 105
  106. 106
  107. 107
  108. 108
  109. 109
  110. 110
  111. 111
  112. 112
  113. 113
  114. 114
  115. 115
  116. 116
  117. 117
  118. 118
  119. 119
  120. 120
  121. 121
  122. 122
  123. 123
  124. 124
  125. 125
  126. 126
  127. 127
  128. 128
  129. 129
  130. 130
  131. 131
  132. 132
  133. 133
  134. 134
  135. 135
  136. 136
  137. 137
  138. 138
  139. 139
  140. 140
  141. 141
  142. 142
  143. 143
  144. 144
  145. 145
  146. 146
  147. 147
  148. 148
  149. 149
  150. 150
  151. 151
  152. 152
  153. 153
  154. 154
  155. 155
  156. 156
  157. 157
  158. 158
  159. 159
  160. 160
  161. 161
  162. 162
  163. 163
  164. 164
  165. 165
  166. 166
  167. 167
  168. 168
  169. 169
  170. 170
  171. 171
  172. 172
  173. 173
  174. 174
  175. 175
  176. 176
  177. 177
  178. 178
  179. 179
  180. 180
  181. 181
  182. 182
  183. 183
  184. 184
  185. 185
  186. 186
  187. 187
  188. 188
  189. 189
  190. 190
  191. 191
  192. 192
  193. 193
  194. 194
  195. 195
  196. 196
  197. 197
  198. 198
  199. 199
  200. 200
  201. 201
  202. 202
  203. 203
  204. 204
  205. 205
  206. 206
  207. 207
  208. 208
  209. 209
  210. 210
  211. 211
  212. 212
  213. 213
  214. 214
  215. 215
  216. 216
  217. 217
  218. 218
  219. 219
  220. 220
  221. 221
  222. 222
  223. 223
  224. 224
  225. 225
  226. 226
  227. 227
  228. 228
  229. 229
  230. 230
  231. 231
  232. 232
  233. 233
  234. 234
  235. 235
  236. 236
  237. 237
  238. 238
  239. 239
  240. 240
  241. 241
  242. 242
  243. 243
  244. 244
  245. 245
  246. 246
  247. 247
  248. 248
  249. 249
  250. 250
  251. 251
  252. 252
  253. 253
  254. 254
  255. 255
  256. 256
  257. 257
  258. 258
  259. 259
  260. 260
  261. 261
  262. 262
  263. 263
  264. 264
  265. 265
  266. 266
  267. 267
  268. 268
  269. 269
  270. 270
  271. 271
  272. 272
  273. 273
  274. 274

पार्वत्या महेश्वरंप्रति स्त्रीधर्मकथनम्।। 1 ।। नारदेन कृष्णंप्रति उमामहेश्वरसंवादानुवादोपसम्हारः।। 2 ।।

उमोवाच। 13-250-1x
पतिमत्या दिवारात्रं वृत्तान्तं श्रूयतां शुभम्।
पत्युः पूर्वं समुत्थाय प्रातःक्रम समाचरेत्।।
13-250-1a
13-250-1b
पत्युर्भावं विदित्वा तु पश्चात्सम्बोधयेत्तु तम्।
नित्यं पौर्वाह्णिकं कार्यं स्वयं कुर्याद्यथाविधि।।
13-250-2a
13-250-2b
निवेद्य च तथाऽऽहारं यथा सम्पद्यतामिति।
तथैव कुर्यात्तत्सर्वं यथा पत्युः प्रियं भवेत्।।
13-250-3a
13-250-3b
यथा भर्ता तथा नारी गुरूणां प्रतिपद्यते।। 13-250-4a
शुश्रूषापोषणविधौ पतिप्रियचिकीर्षया।
भर्तुर्निष्क्रमणे कार्यं संस्मरेदप्रमादतः।।
13-250-5a
13-250-5b
आगतं तु पतिं दृष्ट्वा सहसा परिचारणम्।
स्वयं कुर्वीत सम्प्रीत्या कायश्रमहरं परम्।।
13-250-6a
13-250-6b
पाद्यसनाभ्यां शयनैर्वाक्यैश्च हृदयप्रियैः।
अतिथीनामागमेन प्रीतियुक्ता सदा भवेत्।।
13-250-7a
13-250-7b
कर्मणा वचनेनापि तोषयेदतिथीन्सदा।
मङ्गलं गृहशौचं च सर्वोपकरणानि च।।
13-250-8a
13-250-8b
सर्वकालमवेक्षेत कारयन्ती च कुर्वती।
धर्मकार्ये तु सम्प्राप्ते तद्वद्धर्मपरा भवेत्।।
13-250-9a
13-250-9b
अर्थकार्ये पुनर्भर्तुः प्रमादालस्यवर्जिता।
सा यत्नं परमं कुर्यात्तस्यि साहाय्यकारणात्।।
13-250-10a
13-250-10b
धुरन्धरा भवेद्भर्तुः साध्वी धर्मार्थयोः सदा।
विहारकाले वै भर्तुर्ज्ञात्वा भावं हृदि स्थितम्।।
13-250-11a
13-250-11b
अलङ्कृत्य यथायोगं मन्दहाससमन्वितम्।
वाक्यैर्मधुरसंयुक्तैः स्मयन्ती तोषयेत्पतिम्।।
13-250-12a
13-250-12b
कठोराणि न वाच्यानि अन्यथा प्रमदान्तरे।
यस्यां कामी भवेद्भर्ता तस्याः प्रीतिकरी भवेत्।।
13-250-13a
13-250-13b
अप्रमादं पुरस्कृत्य मनसा तोषयेत्पतिम्।
अनन्तरमथान्येषां भोजनावेक्षणं चरेत्।।
13-250-14a
13-250-14b
दासीदासबलीवर्दांश्चण्डालं च शुनस्तथा।
अनाथान्कृपणांश्चैव भिक्षुकांश्च तथैव च।
पूजयेद्बलिभैक्षेण पत्युर्धर्मं विवर्धयेत्।।
13-250-15a
13-250-15b
13-250-15c
कुपितं वाऽर्थहीनं वा श्रान्तं वोपचरेत्पतिम्।
यता स तुष्टः स्वस्थश्च तथा सन्तोषयेत्पतिम्।।
13-250-16a
13-250-16b
यथा कुटुम्बचिन्तायां विवादे वाऽर्थसञ्चये।
आहूता तत्सहायार्थं तथा प्रियहितं वदेत्।।
13-250-17a
13-250-17b
अप्रियं च हितं ब्रूयात्तस्य धर्मार्थकाङ्क्षया।
एकान्तचर्याकथनं कलहं वर्जयेत्परैः।।
13-250-18a
13-250-18b
बहिरालोकनं चैव मोहं व्रीडां च पैशुनम्।
बह्वाशित्वं दिवास्वप्नमेवमादि विवर्जयेत्।।
13-250-19a
13-250-19b
रहस्येकासनं साध्वी न कुर्यादात्मजैरपि।
यद्यद्दद्यान्नियत्स्वेति न्यासवत्परिपालयेत्।।
13-250-20a
13-250-20b
विस्मृतं वाऽपि यद्द्रव्यं प्रतिपद्यात्स्वशौचतः।
यत्किञ्चित्पतिना दत्तं लब्ध्वा तत्सा सुकी भवेत्।।
13-250-21a
13-250-21b
अतीवाज्ञामतीर्ष्यां च दूरतः परिवर्जयेत्।
बालवद्वृद्धवद्भार्या सदैवानुचरेत्पतिम्।।
13-250-22a
13-250-22b
भार्याया व्रतमित्येव कर्तव्यं सततं विभो।
एतत्पतिव्रतावृत्तमुक्तं देव समासतः।।
13-250-23a
13-250-23b
न च भोगे न चैश्वर्ये न सुखे न धने तथा।
स्पृहा यस्यास्तथा भर्तुः सा नारीणां पतिव्रता।।
13-250-24a
13-250-24b
पतिर्हि दैवतं स्त्रीणां पतिर्बन्धुः पतिर्गतिः।
नान्यं गतिमहं पश्ये प्रमदाया यथा पतिः।।
13-250-25a
13-250-25b
जातिष्वपि च वै स्त्रीत्वं विशिष्टं मे मतिः प्रभो।
कायक्लेशेन महता पुरुषः प्राप्नुयात्फलम्।
तत्सर्वं लभते नारी सुखेन पतिपूजया।।
13-250-26a
13-250-26b
13-250-26c
यथासुखं पतिमती सर्वं पत्यनुकूलतः।
ईदृशं धर्मसाकल्यं पश्य त्वं प्रमदां प्रति।
एतद्विसृज्य पच्यन्ते कुस्त्रियः पापमोहिताः।।
13-250-27a
13-250-27b
13-250-27c
तपश्चर्या च दानं च पतौ तस्याः समर्पितम्।
रूपं कुलं यशस्तेजः सर्वं तस्मिन्प्रतिष्ठितम्।।
13-250-28a
13-250-28b
एवं व्रतसमाचाराः स्ववृत्तेनैव शोभनाः।
स्वभर्त्रा च सम गच्छेत्पुण्यलोकान्सुकर्मणा।।
13-250-29a
13-250-29b
वृद्धो विरुपो बीभत्सो धनवान्निर्धनोऽपि वा।
एवंभूतोपि वै भर्ता स्त्रीणां भूषणमुत्तमम्।।
13-250-30a
13-250-30b
आढ्यं वा रूपयुक्तं वा विरूपं धनवर्जितम्।
या पतिं तोषयेत्साध्वी सा पत्नीनां विशिष्यते।।
13-250-31a
13-250-31b
दरिद्रांश्च विरूपाश्च प्रमूढान्कुष्टसंयुतान्।
पतीनुपचरेल्लोकानक्षयान्प्रतिपद्यते।।
13-250-32a
13-250-32b
एवं प्रवर्तमानायाः पतिः पूर्वं म्रियेत चेत्।
तदाऽनुमरणं गच्छेत्पुनर्धर्मं चरेत वा।।
13-250-33a
13-250-33b
एतदेवं मया प्रोक्तं स्त्रियस्तु बहुधा स्मृताः।
देवदानवगन्धर्वा मनुष्या इति नैकधा।।
13-250-34a
13-250-34b
सौम्यशीलाः शुभाचाराः सर्वास्ताः सम्भवन्ति च।
यथा शुभं प्रवक्ष्यामि स्त्रीणां धर्मं महेश्वर।।
13-250-35a
13-250-35b
आसुर्यश्चैव पैशाच्यो राक्षस्यश्च भन्ति हि।
तासां वृत्तमशेषेण श्रूयतां लोककारणात्।।
13-250-36a
13-250-36b
न्यायतो वाऽन्यथा प्रोक्ता भावदोषसमन्विताः।
भर्तॄनुपचरन्त्येव रागद्वेषबलात्कृताः।।
13-250-37a
13-250-37b
स्वधर्मविमुखा भूत्वा प्रदूष्यन्ति यतस्ततः।
प्रवृद्दविषया नित्यं प्रतिकूलं वदन्ति च।।
13-250-38a
13-250-38b
अर्थान्विनाशयन्त्येवं न गृह्णन्ति हितं क्वचित्।
स्वबुद्धिनिरता भूत्वा जीवन्ति च यथा तथा।।
13-250-39a
13-250-39b
गुणवत्यः क्वचिद्भूत्वा पतिधर्मपरा इव।
पुनर्भवन्ति पापिष्ठा विषमं वृत्तमास्थिताः।।
13-250-40a
13-250-40b
अनवस्थितमर्यादा बहुवेषा व्यवस्थिताः।
असन्तुष्टाश्च लुब्धाश्च ईर्ष्याक्रोधयुता भृशम्।।
13-250-41a
13-250-41b
भोगप्रिया हितद्वेष्याः कामभोगपरायणाः।
प्रायशोऽनृतभूयिष्ठा गुरूणां प्रतिलोमकाः।।
13-250-42a
13-250-42b
एवंवृत्तसमाचारा आसुरं भावमाश्रिताः।
अपकारपरा नित्यं सततं कलहप्रिया।।
13-250-43a
13-250-43b
परुषा रुक्षवचना निर्घृणा निरपत्रपाः।
निःस्नेहाः क्रोधनाश्चैव भर्तृपुत्रस्वबन्धुषु।।
13-250-44a
13-250-44b
घोरा मांसप्रिया नित्यं हसन्ति च रुदन्ति च।
पतीन्व्यभिचरन्त्येव दुर्मार्गेण यथा तथा।
बन्धुभिर्भर्त्सिता भूत्वा गृहकार्याणि कुर्वते।।
13-250-45a
13-250-45b
13-250-45c
अथवा भर्त्सिता देव निवृत्ताः स्वेषु कर्मसु।
तथैवात्मवधं घोरं व्यवस्येयुर्न संशयः।।
13-250-46a
13-250-46b
निर्दया निरनुक्रोशाः कुटुम्बार्थविलोपकाः।
धर्मर्थरहिता घोराः सततं कुर्वते क्रियाः।।
13-250-47a
13-250-47b
अनर्थे निपुणाः पापाः परप्राणेषु निर्दयाः।
एवंयुक्तसमाचाराः स्त्रियः पैशाचमाश्रिताः।।
13-250-48a
13-250-48b
अपरा मोहसंयुक्ता निर्लज्जा रोदनप्रियाः।
अशुद्धा मलदिग्धाङ्ग्य पानमांसरता भृशम्।
वदन्त्यनृतवाक्यानि हसन्ति विलपन्ति च।
13-250-49a
13-250-49b
13-250-49c
दुष्पसादा महाक्रोधाः स्वप्नशीला निरन्तरम्।
तामस्यो नष्टतत्वार्था मन्दशीला महोदराः।
भुञ्जते विविधं सिद्धं भोजनं तीव्रसम्भ्रमाः।।
13-250-50a
13-250-50b
13-250-50c
गुणरूपवयोयुक्तं पतिं कामिनमुत्तमम्।
हित्वाऽन्येनैव गच्छन्ति सर्वधा भृशतापिताः।।
13-250-51a
13-250-51b
निर्लज्जा धर्मसन्दिग्धाः प्रतिकूलाः समन्ततः।
एवंरूपसमाचाराः स्त्रियो राक्षसमाश्रिताः।।
13-250-52a
13-250-52b
एवंविधानां सर्वासां न परत्र महासुखम्।
नरकाद्विप्रमुक्तानां मानुष्यं दुर्लभं भवेत्।।
13-250-53a
13-250-53b
कष्टं तत्रापि भुञ्जन्ते स्वकृतं दुःखजं बहु।
दरिद्राः क्लेशभूयिष्ठा विरूपाः कुत्सिताः परैः।
विधवा दुर्भगा वाऽपि लभन्ते दुःखमीदृशम्।।
13-250-54a
13-250-54b
13-250-54c
शतवर्षसहस्राणि निरयं व्यभिचारिणी।
व्रजेत्पतिं च पापेन संयोज्य स्वकुलं तथा।।
13-250-55a
13-250-55b
एतद्विज्ञाय पतितं पुनश्चेद्धितमात्मनः।
कुर्याद्भर्तारमाश्रित्य तथा धर्मवमाप्नुयात्।।
13-250-56a
13-250-56b
अतिसंयान्ति ताँल्लोकान्पुण्यान्परमशोभनान्।
अवमत्य च याः पूर्वं पतिं दुष्टेन चेतसा।।
13-250-57a
13-250-57b
वर्तमानास्च सततं भर्तॄणां प्रतिकूलतः।
भर्त्रानुमरणं काले याः कुर्वन्ति तथाविधाः।।
13-250-58a
13-250-58b
कामात्क्रोधाद्भयाल्लोभादपहास्या भवन्ति ताः।
आदिप्रभृति कुस्त्रीणां तथाऽनुमरणं वृथा।।
13-250-59a
13-250-59b
आदिप्रभृति या साध्वी पत्युः प्रियपरायणा।
ऊर्ध्वं गच्छति सा पूता भर्त्राऽनुमरणं गता।।
13-250-60a
13-250-60b
एवं मृताया वै लोकानहं पश्यामि चक्षुषा।
स्पृहणीयान्सुरगणैर्यान्गच्छन्ति पतिव्रताः।।
13-250-61a
13-250-61b
अथवा भर्तरि मृते वैधव्यं धर्ममाश्रिताः।
तूष्णीं भौमं जले नित्यमञ्जलिस्नानमुत्तमम्।
व्रतं च पतिमुद्दिश्य कुर्यश्चैव विधिं ततः।।
13-250-62a
13-250-62b
13-250-62c
एवं गच्छति सा नारी पतिलोकमनुत्तमम्।
रमणीयमनिर्देश्यं दुष्प्रापं देवमानुषैः।।
13-250-63a
13-250-63b
प्राप्नुयात्तादृशं लोकं केवलं या पतिव्रता।
इति ते कथितं देव स्त्रीणां धर्मिमनुत्तमम्।।
13-250-64a
13-250-64b
भवतः प्रियकामिन्या यन्मयोक्तं तवाग्रतः।
चापल्यान्मम देवेश तद्भवान्क्षन्तुमर्हति।।
13-250-65a
13-250-65b
नारद उवाच। 13-250-66x
एवं वदन्तीं रुद्राणीं लज्जाभावसमन्विताम्।
प्रशशंस च देवेशो वाचा सञ्जनयन्प्रियम्।।
13-250-66a
13-250-66b
ऋषयो देवगन्धर्वाः प्रमदाश्च सहस्रशः।
प्रणम्य शिरसा देवीं स्तुतिभिश्चाभितुष्टुवुः।।
13-250-67a
13-250-67b
पूजयामासुरपरे देवदेव मुदा युताः।
संवादं चिन्तयन्त्यन्ते श्रद्दधानाः सुचेतसः।।
13-250-68a
13-250-68b
ततस्तु देवदेवेशो देवीं वचनमब्रवीत्।
शृणु कल्याणि मद्वाक्यं संवादोऽयं मया तव।
पुण्यं पवित्रं ख्यातं च भविता नात्र संशयः।।
13-250-69a
13-250-69b
13-250-69c
य इमं श्रावयेद्विद्वान्संवादं चावयोः प्रिये।
शुचिर्भूत्वा नरान्युक्तान्स तैः स्वर्गं व्रजेत्सुखम्।।
13-250-70a
13-250-70b
यस्त्वेनं शृणुयान्नित्यं संवादं चावयोः शुभम्।
कीर्तिमायुष्यमारोग्यं लभते स गतिं पराम्।।
13-250-71a
13-250-71b
।। इति श्रीमन्महाभारते अनुशासनपर्वणि
दानधर्मपर्वणि पञ्चाशदधिकद्विशततमोऽध्यायः।। 250 ।।
अनुशासनपर्व-249 पुटाग्रे अल्लिखितम्। अनुशासनपर्व-251