महाभारतम्-13-अनुशासनपर्व-149
| ← अनुशासनपर्व-148 | महाभारतम् त्रतयोदशपर्व महाभारतम्-13-अनुशासनपर्व-149 वेदव्यासः |
अनुशासनपर्व-150 → |
भीष्मेण युधिष्ठिरंप्रति यतिशुश्रूषादिनानाधर्मकथनम्।। 1 ।।
| `पराशर उवाच। | 13-149-1x |
|
एवं प्रयतितव्यं हि शुश्रूषार्थमतन्द्रितैः। सर्वाभिरूपसेवाभिस्तुष्यन्ति यतयो यथा।। | 13-149-1a 13-149-1b |
|
नापराध्येत भिक्षोस्तु न चैनमवधीरयेत्। उत्तरं च न सन्दद्यात्क्रुद्धं चैव प्रसादयेत्।। | 13-149-2a 13-149-2b |
|
श्रेय एवाभिधातव्यं कर्तव्यं च प्रहृष्टवत्। तूष्णींभावेन वै तत्र न क्रुद्धमभिसंवदेत्।। | 13-149-3a 13-149-3b |
|
नाददीत परस्वानि न गृह्णीयादयाचितम्। लब्धालब्धेन जीवेत तथैव परितोषयेत्।। | 13-149-4a 13-149-4b |
|
कोपिनं तु न याचेत ज्ञानविद्वेषकारितः। स्थावरेषु दयां कुर्याज्जङ्गमेषु चु प्राणिषु।। | 13-149-5a 13-149-5b |
|
यथाऽऽत्मनि तथाऽन्येषु समां दृष्टिं निपातयेत्। सर्वभूतेषु चात्मानं सर्वभूतानि चात्मनि। सम्पश्यमानो विचरन्ब्रह्मभूयाय कल्पते।। | 13-149-6a 13-149-6b 13-149-6c |
|
हिंसा वा यदि वाऽहिंसां न कुर्यादात्मकारणात्। यत्रेतरो भवेन्नित्यं दोषं तत्र न कारयेत्।। | 13-149-7a 13-149-7b |
|
एवं स मुच्यते दोषात्परानाश्रित्य वर्तयन्। आत्माश्रयेण दोषेण लिप्यते ह्यल्पबुद्धिमान्।। | 13-149-8a 13-149-8b |
|
जरायुजाण्डजाश्चैव उद्भिज्जाः स्वेदजाश्व ये। अवध्याः सर्व एतैते बुधैः समनुवर्णिताः।। | 13-149-9a 13-149-9b |
|
निश्चयार्थं विबुद्धानां प्रायश्चित्तं विधीयते। हिंसा यथाऽन्या विहिता तथा दोष प्रयोजयेत्। तथोपदिष्टं गुरुणा शिष्यस्य चरतो विधिम्।। | 13-149-10a 13-149-10b 13-149-10c |
|
न हि लोभः प्रभवति हिंसा वाऽपि तदात्मिका। शास्त्रदर्शनमेतद्धि विहितं विश्वयोनिना।। | 13-149-11a 13-149-11b |
|
यद्येतदेवं मन्येत शूद्रो ह्यपि च बुद्धिमान्। कृतं कृतवतां गच्छेत्किं पुनर्यो निषेवते।। | 13-149-12a 13-149-12b |
|
न शूद्रः पतते कश्चिन्न च संस्कारमर्हति। नास्याधिकारो धर्मेऽस्ति न धर्मात्प्रतिषेधनम्।। | 13-149-13a 13-149-13b |
| अनुग्रहार्तं मनुना सर्ववर्णेषु वर्णितम्। | 13-149-14a |
|
यदापवादस्तु भवेत्स्त्रीकृतः परिचारके। अभ्रावकाशशयनं तस्य संवत्सरं स्मृतम्। तेन तस्य भवेच्छान्तिस्ततो भूयोप्युपाव्रजेत्।। | 13-149-15a 13-149-15b 13-149-15c |
|
सवर्णाया भवेदेतद्धीनायास्त्वर्धमर्हति। वर्षत्रयं तु वैश्यायाः क्षत्रियायास्तु षट् समाः। ब्राह्मण्या तु समेतस्य समा द्वादश कीर्तिताः। | 13-149-16a 13-149-16b 13-149-16c |
|
कटाग्निना वा दग्धव्यस्तस्मिन्नेव क्षणे भवेत्। शिश्नावपातनाद्वाऽपि विशुद्धिं समवाप्नुयात्।। | 13-149-17a 13-149-17b |
|
अनस्थिबन्धमेकं तु यदि प्राणैर्वियोजयेत्। उपोष्यैकाहमादद्यात्प्राणायामांस्तु द्वादश।। | 13-149-18a 13-149-18b |
|
त्रिः स्नानमुदके कृत्वा तस्मात्पापात्प्रमुच्यते। अस्थिबन्धेषु द्विगुणं प्रायश्चित्तं विधीयते।। | 13-149-19a 13-149-19b |
|
अनेन विधिना वाऽपि स्थावरेषु न संशयः। कायेन पद्भ्यां हस्ताभ्यामपराधात्तु मुच्यते।। | 13-149-20a 13-149-20b |
|
अदुष्टं क्षपयेद्यस्तु सर्ववर्णेषु यश्चरेत्। तस्याप्यष्टगुणं विद्यात्प्रायश्चित्तं तदेव तु।। | 13-149-21a 13-149-21b |
|
चतुर्गुणं कर्मकृते द्विगुणं वाक्प्रदूषिते। कृत्वा तु मानसं पापं तथैवैकगुणं स्मृतम्।। | 13-149-22a 13-149-22b |
|
तस्मादेतानि सर्वाणि विदित्वा न समाचरेत्। सर्वभूतहितार्थं हि कुशलानि समाचरेत्।। | 13-149-23a 13-149-23b |
|
एवं समाहितमनाः सेवते यदि यत्तमान्। तद्गतिस्तत्समाचारस्तन्मनास्तत्परायणः।। | 13-149-24a 13-149-24b |
|
नाभिनन्देत मरणं नाभिनन्देत जीवितम्। कालमेव प्रतीक्षेत निर्वेशं भृतको यथा।। | 13-149-25a 13-149-25b |
|
एवं प्रवर्तमानस्तु विनीतः प्रयतात्मवान्। निर्णयं पुण्यपापाभ्यामचिरेणोपगच्छति'।। | 13-149-26a 13-149-26b |
|
।। इति श्रीमन्महाभारते अनुशासनपर्वणि दानधर्मपर्वणि एकोनपञ्चाशदधिकशततमोऽध्यायः।। 149 ।। |
| अनुशासनपर्व-148 | पुटाग्रे अल्लिखितम्। | अनुशासनपर्व-150 |