महाभारतम्-13-अनुशासनपर्व-178

विकिस्रोतः तः
नेविगेशन पर जाएँ खोज पर जाएँ
← अनुशासनपर्व-177 महाभारतम्
त्रतयोदशपर्व
महाभारतम्-13-अनुशासनपर्व-178
वेदव्यासः
अनुशासनपर्व-179 →
  1. 001
  2. 002
  3. 003
  4. 004
  5. 005
  6. 006
  7. 007
  8. 008
  9. 009
  10. 010
  11. 011
  12. 012
  13. 013
  14. 014
  15. 015
  16. 016
  17. 017
  18. 018
  19. 019
  20. 020
  21. 021
  22. 022
  23. 023
  24. 024
  25. 025
  26. 026
  27. 027
  28. 028
  29. 029
  30. 030
  31. 031
  32. 032
  33. 033
  34. 034
  35. 035
  36. 036
  37. 037
  38. 038
  39. 039
  40. 040
  41. 041
  42. 042
  43. 043
  44. 044
  45. 045
  46. 046
  47. 047
  48. 048
  49. 049
  50. 050
  51. 051
  52. 052
  53. 053
  54. 054
  55. 055
  56. 056
  57. 057
  58. 058
  59. 059
  60. 060
  61. 061
  62. 062
  63. 063
  64. 064
  65. 065
  66. 066
  67. 067
  68. 068
  69. 069
  70. 070
  71. 071
  72. 072
  73. 073
  74. 074
  75. 075
  76. 076
  77. 077
  78. 078
  79. 079
  80. 080
  81. 081
  82. 082
  83. 083
  84. 084
  85. 085
  86. 086
  87. 087
  88. 088
  89. 089
  90. 090
  91. 091
  92. 092
  93. 093
  94. 094
  95. 095
  96. 096
  97. 097
  98. 098
  99. 099
  100. 100
  101. 101
  102. 102
  103. 103
  104. 104
  105. 105
  106. 106
  107. 107
  108. 108
  109. 109
  110. 110
  111. 111
  112. 112
  113. 113
  114. 114
  115. 115
  116. 116
  117. 117
  118. 118
  119. 119
  120. 120
  121. 121
  122. 122
  123. 123
  124. 124
  125. 125
  126. 126
  127. 127
  128. 128
  129. 129
  130. 130
  131. 131
  132. 132
  133. 133
  134. 134
  135. 135
  136. 136
  137. 137
  138. 138
  139. 139
  140. 140
  141. 141
  142. 142
  143. 143
  144. 144
  145. 145
  146. 146
  147. 147
  148. 148
  149. 149
  150. 150
  151. 151
  152. 152
  153. 153
  154. 154
  155. 155
  156. 156
  157. 157
  158. 158
  159. 159
  160. 160
  161. 161
  162. 162
  163. 163
  164. 164
  165. 165
  166. 166
  167. 167
  168. 168
  169. 169
  170. 170
  171. 171
  172. 172
  173. 173
  174. 174
  175. 175
  176. 176
  177. 177
  178. 178
  179. 179
  180. 180
  181. 181
  182. 182
  183. 183
  184. 184
  185. 185
  186. 186
  187. 187
  188. 188
  189. 189
  190. 190
  191. 191
  192. 192
  193. 193
  194. 194
  195. 195
  196. 196
  197. 197
  198. 198
  199. 199
  200. 200
  201. 201
  202. 202
  203. 203
  204. 204
  205. 205
  206. 206
  207. 207
  208. 208
  209. 209
  210. 210
  211. 211
  212. 212
  213. 213
  214. 214
  215. 215
  216. 216
  217. 217
  218. 218
  219. 219
  220. 220
  221. 221
  222. 222
  223. 223
  224. 224
  225. 225
  226. 226
  227. 227
  228. 228
  229. 229
  230. 230
  231. 231
  232. 232
  233. 233
  234. 234
  235. 235
  236. 236
  237. 237
  238. 238
  239. 239
  240. 240
  241. 241
  242. 242
  243. 243
  244. 244
  245. 245
  246. 246
  247. 247
  248. 248
  249. 249
  250. 250
  251. 251
  252. 252
  253. 253
  254. 254
  255. 255
  256. 256
  257. 257
  258. 258
  259. 259
  260. 260
  261. 261
  262. 262
  263. 263
  264. 264
  265. 265
  266. 266
  267. 267
  268. 268
  269. 269
  270. 270
  271. 271
  272. 272
  273. 273
  274. 274

भीष्मेण युधिष्ठिरंप्रति मांसगतगुणकथनपूर्वकं तद्भक्षणगर्हणम्।। 1 ।। तथा दयाया अहिंसायाश्च प्रशंसनम्।। 2 ।।

युधिष्ठिर उवाच। 13-178-1x
इमे वै मानवा लोके भृशं मांसेषु गृद्धिनः।
विसृज्य विविधान्भक्ष्यान्महारक्षोगणा इव।।
13-178-1a
13-178-1b
अपूपान्विविधाकाराञ्शाकानि विविधानि च।
पादपान्रससंयुक्तान्न चेच्छन्ति यथाऽऽमिषम्।।
13-178-2a
13-178-2b
तत्र मे बुद्धिरत्रेव विषये परिमुह्यते।
न मन्ये रसतः किञ्चिन्मांसतोऽस्तीति किञ्चन।।
13-178-3a
13-178-3b
तदिच्छामि गुणाञ्श्रोतुं मांसस्याभक्षणे प्रभो।
भक्षणे चैव ये दोषास्तांश्चैव पुरुषर्षभ।।
13-178-4a
13-178-4b
सर्वसत्त्वेन धर्मज्ञ यथावदिह धर्मतः।
किं वा भक्ष्यमभक्ष्यं वा सर्वमेतद्वदस्व मे।।
13-178-5a
13-178-5b
यथैतद्यादृशं चैव गुणा ये चास्य वर्जने।
दोषा भक्षयतो येऽपि तन्मे ब्रूहि पितामह।।
13-178-6a
13-178-6b
भीष्म उवाच। 13-178-7x
सर्वमेतन्महाबाहो यथा वदसि भारत।
न मांसात्परमं किञ्चिद्रसतो विद्यते भुवि।।
13-178-7a
13-178-7b
क्षतक्षीणाभितप्तानां ग्राम्यधर्मरतात्मनाम्।
अध्वना कर्शितानां च न मांसाद्विद्यते परम्।।
13-178-8a
13-178-8b
सद्यो वर्धयति प्राणान्पुष्टिमग्र्यां दधाति च।
`नाशो भक्षणदोषः स्याद्दानमेव सदा मतम्।।
13-178-9a
13-178-9b
क्षुधितानां द्विजानां च सर्वेषां चापि जीवितम्।
दत्त्वा भवति पूतात्मा श्रद्धया लोभवर्जितः।।
13-178-10a
13-178-10b
शिक्षयन्ति न याचन्ते दर्शयन्ति स्वमूर्तिभिः।
अवस्थेयमदानस्य मा भूदेवं भवानिति।
दानाद्यः सुशुचिर्मांसं पुनर्नैव च भक्षयेत्।।
13-178-11a
13-178-11b
13-178-11c
न भक्ष्योऽभ्याधिकः कश्चिन्मांसादस्ति परंतप।
विवर्जने तु बहवो गुणाः कौरवनन्दन।
ये भवन्ति मनुष्याणां तान्मे निगदतः शृणु।।
13-178-12a
13-178-12b
13-178-12c
स्वमांसं परमांसेन यो वर्धयितुमिच्छति।
नास्ति क्षुद्रतरस्तस्मात्स नृशंसतरो नरः।।
13-178-13a
13-178-13b
न हि प्राणात्प्रियतरं लोके किञ्चन विद्यते।
तस्माद्दयां नरः कुर्याद्यथाऽऽत्मनि तथा परे।।
13-178-14a
13-178-14b
शुक्राच्च तात सम्भूतिर्मांसस्येह न संशयः।
भक्षणे तु महान्दोषो मलेन स हि कल्प्यते।।
13-178-15a
13-178-15b
`अहिंसालक्षणो धर्म इति वेदविदो विदुः।
यदहिंस्रं भवेत्कर्म तत्कुर्यादात्मविन्नरः।।
13-178-16a
13-178-16b
पितृदैवतयज्ञेषु प्रोक्षितं हविरुच्यते।'
विधिना वेददृष्टेन तद्भुक्त्वेह न दुष्यति।।
13-178-17a
13-178-17b
यज्ञार्थे पशवः सृष्टा इत्यपि श्रूयते श्रुतिः।
अतोऽन्यथा प्रवृत्तानां राक्षसो विधिरुच्यते।।
13-178-18a
13-178-18b
क्षत्रियाणां तु यो दृष्टो विधिस्तमपि मे शृणु।
वीर्येणोपार्जितं मांसं यथा भुञ्जन्न दुष्यति।।
13-178-19a
13-178-19b
आरण्याः सर्वदैवत्याः सर्वशः प्रोक्षिता मृगाः।
अगस्त्येन पुरा राजन्मृगया येन पूज्यते।।
13-178-20a
13-178-20b
`रक्षणार्थाय भूतानां हिंस्रान्हन्यान्मृगान्पुनः।
नात्मानमपरित्यज्य मृगया नाम विद्यते।।
13-178-21a
13-178-21b
समतामुपसङ्गम्य रूपं हन्यान्न वा नृप।
अतो राजर्षयः सर्वे मृगयां यान्ति भारत।
न हि लिप्यन्ति पापेन न चैतत्पातकं भुवि।।
13-178-22a
13-178-22b
13-178-22c
न ह्यतः सदृशं किञ्चिदिह लोके परत्र च।
यत्सर्वेष्विह भूतेषु दया कौरवन्दन।।
13-178-23a
13-178-23b
न भयं विद्यते जातु नरस्येह दयावतः।
दयावतामिमे लोकाः परे चापि तपस्विनाम्।।
13-178-24a
13-178-24b
अभयं सर्वभूतेभ्यो यो ददाति दयापरः।
अभयं तस्य भूतानि ददतीत्यनुशुश्रुम।।
13-178-25a
13-178-25b
क्षतं च स्खलितं चैव पतितं क्लिन्नमाहतम्।
सर्वभूतानि रक्षन्ति समेषु विषमेषु च।
13-178-26a
13-178-26b
नैनं व्यालमृगा घ्नन्ति न पिशाचा न राक्षसाः।
मुच्यते भयकालेषु मोक्षयेद्यो भये परान्।।
13-178-27a
13-178-27b
प्राणदानात्परं दानं न भूतं न भविष्यति।
न ह्यात्मनः प्रियतरं किञ्चिदस्तीह निश्चितम्।।
13-178-28a
13-178-28b
अनिष्टं सर्वभूतानां मरणं नाम भारत।
मृत्युकाले हि भूतानां सद्यो जायति वेपथुः।।
13-178-29a
13-178-29b
व्याधिजन्मजरादुःखैर्नित्यं संसारसागरे।
जन्तवः परिवर्तन्ते मरणादुद्विजन्ति च।।
13-178-30a
13-178-30b
गर्भवासेषु पच्यन्ते क्षाराम्लकटुकै रसैः।
मूत्रस्वेदपुरीषाणां परुषैर्भृशदारुणैः।।
13-178-31a
13-178-31b
जाताश्चाप्यवशास्तत्र च्छिद्यमानाः पुनःपुनः।
हन्यमानाश्च दृश्यन्ते विवशा मांसगृद्धिनः।।
13-178-32a
13-178-32b
कुम्भीपाके च पच्यन्ते तां तां योनिमुपागताः।
आक्रम्य मार्यमाणाश्च त्रास्यन्त्यन्ये पुनःपुनः।।
13-178-33a
13-178-33b
नात्मनोऽस्ति प्रियतरः पृथिवीमनुसृत्य ह।
तस्मात्प्राणिषु सर्वेषु दयावानात्मवान्भवेत्।।
13-178-34a
13-178-34b
सर्वमांसानि यो राजन्यावज्जीवं न भक्षयेत्।
आश्वासं विपुलं स्थानं प्राप्नुयान्नात्र संशयः।।
13-178-35a
13-178-35b
ये भक्षयन्ति मांसानि भूतानां जीवितैषिणाम्।
भक्ष्यन्ते तेऽपि भूतैस्तैरिति मे नास्ति संशयः।।
13-178-36a
13-178-36b
मां स भक्षयते यस्माद्भक्षयिष्ये तमप्यहम्।
एतन्मांसस्य मांसत्वमनुबुद्ध्यस्व भारत।।
13-178-37a
13-178-37b
घातको वध्यते नित्यं तथा बध्येत बन्धकः।
आक्रोष्टा क्रुध्यते राजन्द्वेष्टा द्वेष्यत्वमाप्नुते।।
13-178-38a
13-178-38b
येनयेन शरीरेण यद्यत्कर्म करोति यः।
तेनतेन शरीरेण तत्तत्फलमुपाश्नुते।।
13-178-39a
13-178-39b
अहिंसा परमो धर्मस्तथाऽहिंसा परो दमः।
अहिंसा परमं दानमहिंसा परमं तपः।।
13-178-40a
13-178-40b
अहिंसा परमं मिमहिंसा परमं सुखम्।।
सर्वयज्ञेषु वा दानं सर्वतीर्थेषु वा प्लुतम्।
13-178-41a
13-178-41b
सर्वदानफलं वाऽपि नैतत्तुल्यमहिंसया।।
अहिंसस्य तपोऽक्षय्यमहिंस्रो जयते सदा।
13-178-42a
13-178-42b
अहिंस्रः सर्वभूतानां यथा माता यथा पिता।।
एतत्फलमहिंसायां भूयश्च कुरुपुङ्गव।
13-178-43a
13-178-43b
न हि शक्या गुणा वक्तुमपि वर्षशतैरपि।। 13-178-44a
।। इति श्रीमन्महाभारते अनुशासनपर्वणि
दानधर्मपर्वणि अष्टसप्तत्यधिकशततमोऽध्यायः।। 178 ।।

[सम्पाद्यताम्]

13-178-15 दोषो निवृत्त्या पुण्यमुच्यत इति झ.पाठः।। 15 ।। 13-178-21 किञ्च हन्यमानात्पशोः स्ववधस्यापि सम्भवात् प्राणपणेनेयं क्रियमाणा मृगया न दोषायेत्याह नात्मानमिति ।। 21 ।। 13-178-37 मां सः पूर्वजन्मनि भक्षितवानत एव तस्य मांसमहं भक्षयिष्यामीति व्यवहारान्मांसपदनिरुक्तिः।।

अनुशासनपर्व-177 पुटाग्रे अल्लिखितम्। अनुशासनपर्व-179