मत्स्यपुराणम्/अध्यायः ८२
गुड़धेनुदानविधिवर्णनम्।
मनुरुवाच।
गुड़धेनुविधानं मे समाचक्ष्व जगत्पते!।
किं रूपं केन मन्त्रेण दातव्यं तदिहोच्यताम्।। ८२.१ ।।
गुड़धेनुविधानस्य यद्रूपमिह यत्फलम्।
तदिदानीं प्रवक्ष्यामि सर्वपापविनाशनम्।। ८२.२ ।।
कृष्णाजिनं चतुर्हस्तं प्रागग्रं विन्यसेद् भुवि।
गोमयेनानुलिप्तायां दर्भानास्तीर्य सर्वतः।। ८२.३ ।।
लघ्वेणकाजिनं तद्वद्वत्सश्च पिरकल्पयेत्।
प्राङ्मुखीं कल्पयेद्धेनुमुदक्पादां सवत्सकाम्।। ८२.४ ।।
उत्तमा गुड़धेनुः स्यात् सदाभारचतुष्टयम्।
वत्सं भारेणकुर्वीत द्वाभ्यां वै मध्यमा स्मृता।। ८२.५ ।।
अर्द्धभारेण वत्सः स्यात् कनिष्ठाभारकेण तु।
चतुर्थाशेन वत्सः स्याद्गृहवित्तानुसारतः।। ८२.६ ।।
धेनुवत् सौघृतास्यौ च सितसूक्ष्माम्वरावृतौ।
शुक्तिकर्णाविक्षुपादौ शुक्तिमुक्ताफले क्षणौ।। ८२.७ ।।
सितसूत्रशिरालौ तौ सितकम्बल कम्बलौ।
ताम्रगण्डक पृष्ठौ तौ सितचामररोमकौ।। ८२.८ ।।
विद्रुमभ्रूयुगोपेतौ नवनीतस्तनावुभौ।
क्षौमपुच्छौ कांश्यदोहाविन्द्रनीलकतारकौ।। ८२.९ ।।
सुवर्णश्रृङ्गाभरणौ राजतैः खुरसंयुतौ।
नानाफलसमायुक्तौ घ्राणगन्धकरण्डकौ।।
इत्येवं रचयित्वा तौ दीपधूपैरथाऽर्चयेत्।। ८२.१० ।।
या लक्ष्मीः सर्वभूतानां याच देवेष्ववस्थिता।
धेनुरूपेण सा देवी मम शान्तिं प्रयच्छतु ।। ८२.११ ।।
देहस्था याच रुद्राणी शङ्करस्य सदा प्रिया।
धेनुरूपेण सा देवी मम पापं व्यपोहतु।। ८२.१२ ।।
विष्णोर्वक्षसि या लक्ष्मीः स्वाहा या च विभावसोः।
चन्द्रार्कशक्रशक्तिर्य्या धेनुरूपास्तु मा श्रिये।। ८२.१३ ।।
चतुर्मुखस्य या लक्ष्मीर्यालक्ष्मीर्धनदस्य च ।
लक्ष्मीर्या लोकपालानां सा धेनुर्वरदाऽस्तु मे।। ८२.१४ ।।
स्वधा या पितृमुख्यानां स्वाहा यज्ञभुजाञ्चया।
सर्वपापहरा धेनुस्तस्माच्छान्तिं प्रयच्छमे।। ८२.१५ ।।
एवमामन्त्र्य तां धेनुं ब्राह्मणाय निवेदयेत्।
विधानमेतद्धेनूनां सर्वासामपि पठ्यते।। ८२.१६ ।।
यास्ताः पापविनाशिन्यः पठ्यन्ते दशधेनवः।
तासां स्वरूपं वक्ष्यामि नामानि च नराधिप!।। ८२.१७ ।।
प्रथमा गुडधेनुः स्यात् घृतधेनुस्तथापरा।
तिलधेनुस्तृतीयातु चतुर्थी जलसंज्ञिता।। ८२.१८ ।।
क्षीरधेनुश्च विख्याता मधुधेनुस्तथापरा।
सप्तमी शर्कराधेनुर्दधिधेनुस्तथाष्टमी।।
रसधेनुश्च नवमी दशमी स्यात् स्वरूपतः।। ८२.१९ ।।
कुम्भाः स्युर्द्रवधेनूनामितरासान्तु राशयः।
सुवर्णधेनुमप्यत्र केचिदिच्छन्ति मानवाः।। ८२.२० ।।
नवनीतेन रत्नैश्च तथान्ये तु महर्षयः।।
एतदेव विधानं स्यात्तएवोपस्कराः स्मृताः।
मन्त्रावाहनसंयुक्ताः सदा पर्वणि पर्वणि ।। ८२.२१ ।।
यथा श्रद्धं प्रदातव्या भुक्तिमुक्तिफलप्रदाः।। ८२.२२ ।।
गुडधेनुप्रसङ्गेन सर्वास्तावन्मयोदिताः।
अशेषयज्ञफलदाः सर्वाः पापहराः शुभाः ।। ८२.२३ ।।
व्रतानामुत्तमं यस्माद्विशोकद्वादशीव्रतम्।
तदङ्गत्वेन चैवात्र गुडधेनुः प्रशस्यते।। ८२.२४ ।।
अयने विषुवे पुण्ये व्यतीपातेऽथवा पुनः।
गुडधेन्वादयो देयास्तूपरागादि पर्वसु।। ८२.२५ ।।
विशोकद्वादशीचैषा पुण्या पापहराशुभा।
यामुपोष्य नरो याति तद्विष्णोः परमम्पदम्।। ८२.२६ ।।
इह लोके च सौभाग्यमायुरारोग्यमेव च।
वैष्णवं पुरमाप्नोति मरणे च स्मरन् हरिम्।। ८२.२७ ।।
नवार्बुदसहस्राणि दश चाष्टौ च धर्मवित्।
न शोकदुःखदौर्गत्यं तस्य सञ्जायते नृप!।। ८२.२८ ।।
नारी वा कुरुते या तु विशोकद्वादशीव्रतम्।
नृत्यगीतपरा नित्यं सापि तत्फलमाप्नुयात्।। ८२.२९ ।।
तस्मादग्रे हरेर्नित्यमनन्तं गीतवादनम्।
कर्त्तव्यं भूतिकामेन भक्त्या तु परया नृप!।। ८२.३० ।।
इति पठति य इत्थं यः श्रृणेतीह सम्यक् मधुमुरनरकारेरर्चनं यश्च पश्येत्।
मतिमपि च जनानां यो ददातीन्द्रलोके वसति विबुधौघैः पूज्यते कल्पमेकम्।। ८२.३१ ।।