मत्स्यपुराणम्/अध्यायः ४७
कृष्णसन्तानवर्णनम्।।
सूत उवाच।
अथ देवो महादेवः पूर्वं कृष्णः प्रजापतिः ।
विहारार्थं स देवेशो मानुषेष्विह जयते 47.1 ।
देवक्यां वसुदेवस्य तपसा पुष्करेक्षणः ।
चतुर्बाहुस्तदा जातो दिव्यरूपो ज्वलञ्श्रिया 2 ।
श्रीवत्सलक्षणं देवं दृष्ट्वा दिव्यैश्च लक्षणैः ।
उवाच वसुदेवस्तं रूपं संहर वै प्रभो 3 ।
भीतोऽहं देव कंसस्य ततस्त्वेतद्ब्रवीमि ते ।
मम पुत्रा हतास्तेन ज्येष्ठास्ते भीमविक्रमाः 4 ।
वसुदेववचः श्रुत्वा रूपं संहरतेऽच्युतः ।
अनुज्ञाप्य ततः शौरिं नन्दगोपगृहेऽनयत् 5 ।
दत्त्वैनं नन्दगोपस्य रक्ष्यतामिति चाब्रवीत् ।
अतस्तु सर्वकल्याणं यादवानां भविष्यति ।
अयं तु गर्भो देवक्यां जातः कंसं हनिष्यति 6 ।
ऋषय ऊचुः।
क एष वसुदेवस्तु देवकी च यशस्विनी ।
नन्दगोपश्च कस्त्वेष यशोदा च महाव्रता 7 ।
यो विष्णुं जनयामास यं च तातेत्यभाषत ।
या गर्भं जनयामास या चैनं त्वभ्यवर्धयत् 8 ।
सूत उवाच।
पुरुषः कश्यपस्त्वासीददितिस्तु प्रिया स्मृता ।
ब्रह्मणः कश्यपस्त्वंशः पृथिव्यास्त्वदितिस्तथा 9 ।
अथ कामान्महाबाहुर्देवक्याः समपूरयत् ।
ये तया काङ्क्षिता नित्यमजातस्य महात्मनः 10 ।
सोऽवतीर्णो महीं देवः प्रविष्टो मानुषीं तनुम् ।
मोहयन्सर्वभूतानि योगात्मा योगमायया 11 ।
नष्टे धर्मे तथा जज्ञे विष्णुर्वृष्णिकुले प्रभुः ।
कर्तुं धर्मस्य संस्थानमसुराणां प्रणाशनम् 12 ।
रुक्मिणी सत्यभामा च सत्या नाग्नजिती तथा ।
सुभामा च तथा शैब्या गान्धारी लक्ष्मणा तथा 13 ।
मित्रविन्दा च कालिन्दी देवी जाम्बवती तथा ।
सुशीला च तथा माद्री कौशल्या विजया तथा ।
एवमादीनि देवीनां सहस्राणि च षोडश 14 ।
रुक्मिणी जनयामास पुत्रान्रणविशारदान् ।
चारुदेष्णं रणे शूरं प्रद्युम्नं च महाबलम् 15 ।
सुचारुं भद्र चारुं च सुदेष्णं भद्र मेव च ।
परशुं चारुगुप्तं च चारुभद्रं सुचारुकम् ।
चारुहासं कनिष्ठं च कन्यां चारुमतीं तथा 16 ।
जज्ञिरे सत्यभामायां भानुर्भ्रमरतेक्षणः ।
रोहितो दीप्तिमांश्चैव ताम्रश्चक्रो जलंधमः 17 ।
चतस्रो जज्ञिरे तेषां स्वसारस्तु यवीयसीः ।
जाम्बवत्याः सुतो जज्ञे साम्बः समितिशोभनः 18 ।
मित्रवान्मित्रविन्दश्च मित्रविन्दा वराङ्गना ।
मित्रबाहुः सुनीथश्च नाग्नजित्याः प्रजा हि सा 19 ।
एवमादीनि पुत्राणां सहस्राणि निबोधत ।
शतं शतसहस्राणां पुत्राणां तस्य धीमतः 20 ।
अशीतिश्च सहस्राणि वासुदेवसुतास्तथा ।
लक्षमेकं तथा प्रोक्तं पुत्राणां च द्विजोत्तमाः 21 ।
उपसङ्गस्य तु सुतौ वज्रः संक्षिप्त एव च ।
भूरीन्द्र सेनो भूरिश्च गवेषणसुतावुभौ 22 ।
प्रद्युम्नस्य तु दायादो वैदर्भ्यां बुद्धिसत्तमः ।
अनिरुद्धो रणेऽरुद्धो जज्ञेऽस्य मृगकेतनः 23 ।
काश्या सुपार्श्वतनया साम्बाल्लेभे तरस्विनः ।
सत्यप्रकृतयो देवाः पञ्च वीराः प्रकीर्तिताः 24 ।
तिस्रः कोट्यः प्रवीराणां यादवानां महात्मनाम् ।
षष्टिः शतसहस्राणि वीर्यवन्तो महाबलाः 47.25 ।
देवांशाः सर्व एवेह ह्युत्पन्नास्ते महौजसः ।
देवासुरे हता ये च त्वसुरा ये महाबलाः 26 ।
इहोत्पन्ना मनुष्येषु बाधन्ते सर्वमानवान् ।
तेषामुत्सादनार्थाय उत्पन्नो यादवे कुले 27 ।
कुलानां शतमेकं च यादवानां महात्मनाम् ।
सर्वमेतत्कुलं यावद्वर्तते वैष्णवे कुले 28 ।
विष्णुस्तेषां प्रणेता च प्रभुत्वे च व्यवस्थितः ।
निदेशस्थायिनस्तस्य कथ्यन्ते सर्वयादवाः 29 ।
ऋषय ऊचुः।
सप्तर्षयः कुबेरश्च यक्षो माणिचरस्तथा ।
शालकिर्नारदश्चैव सिद्धो धन्वन्तरिस्तथा 30 ।
आदिदेवस्तथा विष्णुरेभिस्तु सह दैवतः ।
किमर्थं संघशो भूताः स्मृताः सम्भूतयः कति 31 ।
भविष्याः कति चैवान्ये प्रादुर्भावा महात्मनः ।
ब्रह्मक्षत्रेषु शान्तेषु किमर्थमिह जायते 32 ।
यदर्थमिह सम्भूतो विष्णुर्वृष्ण्यन्धकोत्तमः ।
पुनः पुनर्मनुष्येषु तन्नः प्रब्रूहि पृच्छताम् 33 ।
सूत उवाच।
त्यक्त्वा दिव्यां तनुं विष्णुर्मानुषेष्विह जायते ।
युगे त्वथ परावृत्ते काले प्रशिथिले प्रभुः 34 ।
देवासुरविमर्देषु जायते हरिरीश्वरः ।
हिरण्यकशिपौ दैत्ये त्रैलोक्यं प्राक्प्रशासति 35 ।
बलिनाधिष्ठिते चैव पुरा लोकत्रये क्रमात् ।
सख्यमासीत्परमकं देवानामसुरैः सह 36 ।
युगाख्यासुरसम्पूर्णं ह्यासीदत्याकुलं जगत् ।
निदेशस्थायिनश्चापि तयोर्देवासुराः समम् 37 ।
मृधो बलिविमर्दाय सम्प्रवृद्धः सुदारुणः ।
देवानामसुराणां च घोरः क्षयकरो महान् 38 ।
कर्तुं धर्मव्यवस्थानं जायते मानुषेष्विह ।
भृगोः शापनिमित्तं तु देवासुरकृते तदा 39 ।
मुनय ऊचुः।
कथं देवासुरकृते व्यापारं प्राप्तवान्स्वतः ।
देवासुरं यथा वृत्तं तन्नः प्रब्रूहि पृच्छताम् 40 ।
सूत उवाच।
तेषां दायनिमित्तं ते संग्रामास्तु सुदारुणाः ।
वराहाद्या दश द्वौ च शण्डामर्कान्तरे स्मृताः 41 ।
नामतस्तु समासेन शृणुतैषां विवक्षतः ।
प्रथमो नारसिंहस्तु द्वितीयश्चापि वामनः 42 ।
तृतीयस्तु वराहश्च चतुर्थोऽमृतमन्थनः ।
संग्रामः पञ्चमश्चैव संजातस्तारकामयः 43 ।
षष्ठो ह्याडीबकाख्यस्तु सप्तमस्त्रैपुरस्तथा ।
अन्धकाख्योऽष्टमस्तेषां नवमो वृत्रघातकः 44 ।
धात्रश्च दशमश्चैव ततो हालाहलः स्मृतः ।
प्रथितो द्वादशस्तेषां घोरः कोलाहलस्तथा 45 ।
हिरण्यकशिपुर्दैत्यो नारसिंहेन पातितः ।
वामनेन बलिर्बद्धस्त्रैलोक्याक्रमणे पुरा 46 ।
हिरण्याक्षो हतो द्वंद्वे प्रतिघाते तु दैवतैः ।
दंष्ट्रया तु वराहेण समुद्र स्तु द्विधा कृतः 47 ।
प्रह्लादो निर्जितो युद्धे इन्द्रे णामृतमन्थने ।
विरोचनस्तु प्राह्लादिर्नित्यमिन्द्र वधोद्यतः 48 ।
इन्द्रे णैव तु विक्रम्य निहतस्तारकामये ।
अशक्नुवन्स देवानां सर्वं सोढुं सदैवतम् 49 ।
निहता दानवाः सर्वे त्रैलोक्ये त्र्! यम्बकेण तु ।
असुराश्च पिशाचाश्च दानवाश्चान्धकाहवे 47.50 ।
हता देवमनुष्ये स्वे पितृभिश्चैव सर्वशः ।
संपृक्तो दानवैर्वृत्रो घोरो हालाहले हतः 51 ।
तदा विष्णुसहायेन महेन्द्रे ण निवर्तितः ।
हतो ध्वजे महेन्द्रे ण मायाच्छन्नस्तु योगवित् ।
ध्वजलक्षणमाविश्य विप्रचित्तिः सहानुजः 52 ।
दैत्यांश्च दानवांश्चैव संयतान्किल संयुतान् ।
जयन्कोलाहले सर्वान्देवैः परिवृतो वृषा 53 ।
यज्ञस्यावभृथे दृश्यौ शण्डामर्कौ तु दैवतैः ।
एते देवासुरे वृत्ताः संग्रामा द्वादशैव तु 54 ।
देवासुरक्षयकराः प्रजानां तु हिताय वै ।
हिरण्यकशिपू राजा वर्षाणामर्बुदं बभौ 55 ।
द्विसप्तति तथान्यानि नियुतान्यधिकानि च ।
अशीतिं च सहस्राणि त्रैलोक्यैश्वर्यतां गतः 56 ।
पर्यायेण नु राजाभूद्बलिर्वर्षायुतं पुनः ।
षष्टिवर्षसहस्राणि नियुतानि च विंशतिः 57 ।
बले राज्याधिकारस्तु यावत्कालं बभूव ह ।
तावत्कालं तु प्रह्लादो निवृत्तो ह्यसुरैः सह 58 ।
इन्द्रा स्त्रयस्ते विज्ञेया असुराणां महौजसः ।
दैत्यसंस्थमिदं सर्वमासीद्दशयुगं पुनः 59 ।
त्रैलोक्यमिदमव्यग्रं महेन्द्रे णानुपाल्यते ।
असपत्नमिदं सर्वमासीद्दशयुगं पुनः 60 ।
प्रह्लादस्य हते तस्मिंस्त्रैलोक्ये कालपर्ययात् ।
पर्यायेण तु सम्प्राप्ते त्रैलोक्यं पाकशासने ।
ततोऽसुरान्परित्यज्य शुक्रो देवानगच्छत 61 ।
यज्ञे देवानथ गतं दितिजाः काव्यमाह्वयन् ।
किं त्वं नो मिषतां राज्यं त्यक्त्वा यज्ञं पुनर्गतः 62 ।
स्थातुं न शक्नुमो ह्यत्र प्रविशामो रसातलम् ।
एवमुक्तोऽब्रवीद्दैत्यान्विषण्णान्सान्त्वयन्गिरा 63 ।
मा भैष्ट धारयिष्यामि तेजसा स्वेन वोऽसुराः ।
मन्त्राश्चौषधयश्चैव रसा वसु च यत्परम् 64 ।
कृत्स्नानि मयि तिष्ठन्ति पादस्तेषां सुरेषु वै ।
तत्सर्वं वः प्रदास्यामि युष्मदर्थे धृता मया 65 ।
ततो देवास्तु तान्दृष्ट्वा वृतान्काव्येन धीमता ।
संमन्त्रयन्ति देवा वै संविज्ञास्तु जिघृक्षया 66 ।
काव्यो ह्येष इदं सर्वं व्यावर्तयति नो बलात् ।
साधु गच्छामहे तूर्णं यावन्नाध्यापयिष्यति 67 ।
प्रसह्य हत्वा शिष्टांस्तु पातालं प्रापयामहे ।
ततो देवास्तु संरब्धा दानवानुपसृत्य ह 68 ।
ततस्ते वध्यमानास्तु काव्यमेवाभिदुद्रुवुः ।
ततः काव्यस्तु तान्दृष्ट्वा तूर्णं देवैरभिद्रुतान् 69 ।
रक्षां काव्येन संहृत्य देवास्तेऽप्यसुरार्दिताः ।
काव्यं दृष्ट्वा स्थितं देवा निःशङ्कमसुराञ्जहुः 70 ।
ततः काव्योऽनुचिन्त्याथ ब्राह्मणो वचनं हितम् ।
तानुवाच ततः काव्यः पूर्वं वृत्तमनुस्मरन् 71 ।
त्रैलोक्यं वो हृतं सर्वं वामनेन त्रिभिः क्रमैः ।
बलिर्बद्धो हतो जम्भो निहतश्च विरोचनः 72 ।
महासुरा द्वादशसु संग्रामेषु सुरैर्हताः ।
तैस्तैरुपायैर्भूयिष्ठं निहता वः प्रधानतः 73 ।
किंचिच्छीष्टास्तु यूयं वै युद्धं मास्त्विति मे मतम् ।
नीतिं यां वोऽभिधास्यामि तिष्ठध्वं कालपर्ययात् 74 ।
यास्याम्यहं महादेवं मन्त्रार्थं विजयावहम् ।
अप्रतीपांस्ततो मन्त्रान्देवात्प्राप्य महेश्वरात् ।
युध्यामहे पुनर्देवांस्ततः प्राप्स्यथ वै जयम् 47.75 ।
ततस्ते कृतसंवादा देवानूचुस्तदासुराः ।
न्यस्तशस्त्रा वयं सर्वे निःसंनाहा रथैर्विना 76 ।
वयं तपश्चरिष्यामः संवृता वल्कलैर्वने ।
प्रह्लादस्य वचः श्रुत्वा सत्याभिव्याहृतं तु तत् 77 ।
ततो देवा न्यवर्तन्त विज्वरा मुदिताश्च ते ।
न्यस्तशस्त्रेषु दैत्येषु विनिवृत्तास्तदा सुराः 78 ।
ततस्तानब्रवीत्काव्यः कंचित्कालमुपास्यथ ।
निरुत्सिक्तास्तपोयुक्ताः कालं कार्यार्थसाधकम् 79 ।
पितुर्ममाश्रमस्था वै मां प्रतीक्षत दानवाः ।
तत्संदिश्यासुरान्काव्यो महादेवं प्रपद्यत 80 ।
शुक्र उवाच।
मन्त्रानिच्छाम्यहं देव ये न सन्ति बृहस्पतौ ।
पराभवाय देवानामसुराणां जयाय च 81 ।
एवमुक्तोऽब्रवीद्देवो व्रतं त्वं चर भार्गव ।
पूर्णं वर्षसहस्रं तु कणधूममवाक्शिराः ।
यदि पास्यसि भद्रं ते ततो मन्त्रानवाप्स्यसि 82 ।
तथेति समनुज्ञाप्य शुक्रस्तु भृगुनन्दनः ।
पादौ संस्पृश्य देवस्य बाढमित्यब्रवीद्वचः ।
व्रतं चराम्यहं देव त्वयादिष्टोऽद्य वै प्रभो 83 ।
ततोऽनुसृष्टो देवेन कुण्डधारोऽस्य धूमकृत् ।
तदा तस्मिन्गते शुक्रे ह्यसुराणां हिताय वै ।
मन्त्रार्थं तत्र वसति ब्रह्मचर्यं महेश्वरे 84 ।
तद्बुद्ध्वा नीतिपूर्वं तु राज्ये न्यस्ते तदासुरैः ।
अस्मिंश्छिद्रे तदामर्षाद्देवास्तान्समुपाद्र वन् ।
दंशिताः सायुधाः सर्वे बृहस्पतिपुरःसराः 85 ।
दृष्ट्वासुरगणा देवान्प्रगृहीतायुधान्पुनः ।
उत्पेतुः सहसा ते वै संत्रस्तास्तान्वचोऽब्रुवन् 86 ।
न्यस्ते शस्त्रेऽभये दत्त आचार्ये व्रतमास्थिते ।
दत्त्वा भवन्तो ह्यभयं सम्प्राप्ता नो जिघांसया 87 ।
अनाचार्या वयं देवास्त्यक्तशस्त्रास्त्ववस्थिताः ।
चीरकृष्णाजिनधरा निष्क्रिया निष्परिग्रहाः 88 ।
रणे विजेतुं देवांश्च न शक्ष्यामः कथंचन ।
अयुद्धेन प्रपत्स्यामः शरणं काव्यमातरम् 89 ।
यापयामः कृच्छ्रमिदं यावदभ्येति नो गुरुः ।
निवृत्ते च तथा शुक्रे योत्स्यामो दंशितायुधाः 90 ।
एवमुक्त्वा ततोऽन्योन्यं शरणं काव्यमातरम् ।
प्रापद्यन्त ततो भीतास्तेभ्योऽदादभयं तु सा 91 ।
न भेतव्यं न भेतव्यं भयं त्यजत दानवाः ।
मत्संनिधौ वर्ततां वो न भीर्भवितुमर्हति 92 ।
तया चाभ्युपपन्नांस्तान्दृष्ट्वा देवास्ततोऽसुरान् ।
अभिजग्मुः प्रसह्यैतानविचार्य बलाबलम् 93 ।
ततस्तान्बाध्यमानांस्तु देवैर्दृष्ट्वासुरांस्तदा ।
देवी क्रुद्धाब्रवीद्देवाननिन्द्रा न्वः करोम्यहम् 94 ।
संभृत्य सर्वसम्भारानिन्द्रं साभ्यचरत्तदा ।
तस्तम्भ देवी बलवद्योगयुक्ता तपोधना 95 ।
ततस्तं स्तम्भितं दृष्ट्वा इन्द्रं देवाश्च मूकवत् ।
प्राद्रवन्त ततो भीता इन्द्रं दृष्ट्वा वशीकृतम् 96 ।
गतेषु सुरसंघेषु शक्रं विष्णुरभाषत ।
मां त्वं प्रविश भद्रं ते नयिष्ये त्वां सुरोत्तम 97 ।
एवमुक्तस्ततो विष्णुं प्रविवेश पुरंदरः ।
विष्णुना रक्षितं दृष्ट्वा देवी क्रुद्धा वचोऽब्रवीत् 98 ।
एषा त्वां विष्णुना सार्धं दहामि मघवन्बलात् ।
मिषतां सर्वभूतानां दृश्यतां मे तपोबलम् 99 ।
तयाऽभिभूतौ तौ देवाविन्द्रा विष्णू बभूवतुः ।
कथं मुच्येव सहितौ विष्णुरिन्द्रमभाषत 47.100 ।
इन्द्रो ऽब्रवीज्जहि ह्येनां यावन्नौ न दहेत्प्रभो ।
विशेषणाभिभूतोऽस्मि त्वत्तोऽहं जहि मा चिरम् 101 ।
ततः समीक्ष्य विष्णुस्तां स्त्रीवधे कृच्छ्रमास्थितः ।
अभिध्याय ततश्चक्रमापदुद्धरणे तु तत् 102 ।
ततस्तु त्वरया युक्तः शीघ्रकारी भयान्वितः ।
ज्ञात्वा विष्णुस्ततस्तस्या क्रूरं देव्याश्चिकीर्षितम् ।
क्रुद्धः स्वमस्त्रमादाय शिरश्चिच्छेद वै भिया 103 ।
तं दृष्ट्वा स्त्रीवधं घोरं चुक्रोध भृगुरीश्वरः ।
ततोऽभिशप्तो भृगुणा विष्णुर्भार्यावधे तदा 104 ।
यस्मात्ते जानतो धर्मप्रवध्या स्त्री निषूदिता ।
तस्मात्त्वं सप्तकृत्वेह मानुषेषूपपत्सजसे 105 ।
ततस्तेनाभिशापेन नष्टे धर्मे पुनःपुनः ।
लोकस्य च हितार्थाय जायते मानुयेष्विह 106 ।
अनुव्याहृत्य विष्णुं स तदादाय शिरस्त्वरन् ।
समानीय ततः कायमसौ गृह्येदमब्रवीत् 107 ।
एषा त्वं विष्पुना देवि हता संजीवयाम्यहम् ।
ततस्तां योज्य शिरसा अभिजीवेति सोऽब्रवीत् 108 ।
यदि कृत्स्नो मया धर्मो ज्ञायते चरितोऽपि वा ।
तेन सत्येन जीवस्व यदि सत्यं वदाम्यहम् 109 ।
ततस्तां प्रोक्ष्य शीताभिरद्भिर्जीवेति सोऽब्रवीत् ।
ततोऽभिव्याहृते तस्य देवी संजीविता तदा 110 ।
ततस्तां सर्वभूतानि दृष्ट्वा सुप्तोत्थितामिव ।
साधु साध्विति चक्रुस्ते वचसा सर्वतोदिशम् 111 ।
एवं प्रत्याहृता तेन देवी सा भृगुणा तदा ।
मिषतां देवतानां हि तदद्भुतमिवाभवद् 112 ।
असंभ्रान्तेन भृगुणा पत्नी संजीविता पुनः ।
दृष्ट्वा चेन्द्रो नालभत शर्म काव्यभयात्पुनः ।
प्रजागरे ततश्चेन्द्रो जयन्तीमिदमब्रवीत् 113 ।
संचिन्त्य मतिमान्वाक्यं स्वां कन्यां पाकशासनः ।
एष काव्यो ह्यमित्राय व्रतं चरति दारुणम् ।
तेनाहं व्याकुलः पुत्रि कृतो मतिमता भृशम् 114 ।
गच्छ संसाधयस्वैनं श्रमापनयनैः शुभैः ।
तैस्तैर्मनोनुकूलैश्च ह्युपचारैरतन्द्रिता 115 ।
काव्यमाराधयस्वैनं यथा तुष्येत स द्विजः ।
गच्छ त्वं तस्य दत्ताऽसि प्रयत्नं कुरु मत्कृते 116 ।
एवमुक्ता जयन्ती सा वचः संगृह्य वै पितुः ।
अगच्छद्यत्र घोरं स तप आरभ्य तिष्ठति 117 ।
तं दृष्ट्वा तु पिबन्तं सा कणधूममवाङ्मुखम् ।
यक्षेण पात्यमानं च कुण्डधारेण पातितम् 118 ।
दृष्ट्वा च तं पात्यमानं देवी काव्यमवस्थितम् ।
स्वरूपं ध्यानशाम्यन्तं दुर्बलं भूतिमास्थितम् ।
पित्रा यथोक्तं वाक्यं सा काव्ये कृतवती तदा 119 ।
गीर्भिश्चैवानुकूलाभिः स्तुवती वल्गुभाषिणी ।
गात्रसंवाहनैः काले सेवमाना त्वचः सुखैः ।
व्रतचर्यानुकूलाभिरुवास बहुलाः समाः 120 ।
पूर्णे धूमव्रते तस्मिन्घोरे वर्षसहस्रके ।
वरेण च्छन्दयामास काव्यं प्रीतो भवस्तदा 121 ।
महादेव उवाच।
एतद्व्रतं त्वयैकेन चीर्णं नान्येन केनचित् ।
तस्माद्वै तपसा बुद्ध्या श्रुतेन च बलेन च 122 ।
तेजसा च सुरान्सर्वांस्त्वमेकोऽभिभविष्यसि ।
यच्चाभिलषितं ब्रह्मन्विद्यते भृगुनन्दन 123 ।
प्रपत्स्यसे तु तत्सर्वं नानुवाच्यं तु कस्यचित् ।
सर्वाभिभावी तेन त्वं भविष्यसि द्विजोत्तम 124 ।
एतान्दत्त्वा वरांस्तस्मै भार्गवाय भवः पुनः ।
प्रजेशत्वं धनेशत्वमवध्यत्वं च वै ददौ 47.125 ।
एतांल्लब्ध्वा वरान्काव्यः सम्प्रहृष्टतनूरुहः ।
हर्षात्प्रादुर्बभौ तस्य दिव्यस्तोत्रं महेश्वरे ।
तथा तिर्यक्स्थितश्चैव तुष्टुवे नीललोहितम् 126 ।
शुक्र उवाच।
नमोऽस्तु शितिकण्ठाय कनिष्ठाय सुवर्चसे ।
लेलिहानाय काव्याय वत्सरायान्धसः पते 127 ।
कपर्दिने करालाय हर्यक्ष्णे वरदाय च ।
संस्तुताय सुतीर्थाय देवदेवाय रंहसे 128 ।
उष्णीषिणे सुवक्त्राय बहुरूपाय वेधसे ।
वसुरेताय रुद्राय तपसे चित्रवाससे 129 ।
ह्रस्वाय मुक्तकेशाय सेनान्ये रोहिताय च ।
कवये राजवृक्षाय तक्षकक्रीडनाय च 130 ।
सहस्रशिरसे चैव सहस्राक्षाय मीधुषे ।
वराय भव्यरूपाय श्वेताय पुरुषाय च 131 ।
गिरिशाय नमोऽर्काय बलिने आज्यपाय च ।
सुतृप्ताय सुवस्त्राय धन्विने भार्गवाय च 132 ।
निषङ्गिणे च ताराय स्वक्षाय क्षपणाय च ।
ताम्राय चैव भीमाय उग्राय च शिवाय च 133 ।
महादेवाय शर्वाय विश्वरूपशिवाय च ।
हिरण्याय वरिष्ठाय ज्येष्ठाय मध्यमाय च 134 ।
वास्तोष्पते पिनाकाय मुक्तये केवलाय च ।
मृगव्याधाय दक्षाय स्थाणवे भीषणाय च 135 ।
बहुनेत्राय धुर्याय त्रिनेत्रायेश्वराय च ।
कपालिने च वीराय मृत्यवे त्र्यम्बकाय च 136 ।
बभ्रवे च पिशङ्गाय पिङ्गलायारुणाय च ।
पिनाकिने चेषुमते चित्राय रोहिताय च 137 ।
दुन्दुभ्यायैकपादाय अजाय बुद्धिदाय च ।
आरण्याय गृहस्थाय यतये ब्रह्मचारिणे 138 ।
सांख्याय चैव योगाय व्यापिने दीक्षिताय च ।
अनाहताय शर्वाय भव्येशाय यमाय च 139 ।
रोधसे चेकितानाय ब्रह्मिष्ठाय महर्षये ।
चतुष्पदाय मेध्याय रक्षिणे शीघ्रगाय च 140 ।
शिखण्डिने करालाय दंष्ट्रिणे विश्ववेधसे ।
भास्वराय प्रतीताय सुदीप्ताय सुमेधसे 141 ।
क्रूरायाविकृतायैव भीषणाय शिवाय च ।
सौम्याय चैव मुख्याय धार्मिकाय शुभाय च 142 ।
अवध्यायामृतायैव नित्याय शाश्वताय च ।
व्यापृताय विशिष्टाय भरताय च साक्षिणे 143 ।
क्षेमाय सहमानाय सत्याय चामृताय च ।
कर्त्रे परशवे चैव शूलिने दिव्यचक्षुषे 144 ।
सोमपायाज्यपायैव धूमपायोष्मपाय च ।
शुचये परिधानाय सद्योजाताय मृत्यवे 145 ।
पिशिताशाय सर्वाय मेघाय विद्युताय च ।
व्यावृत्ताय वरिष्ठाय भरिताय तरक्षवे 146 ।
त्रिपुरघ्नाय तीर्थायावक्राय रोमशाय च ।
तिग्मायुधाय व्याख्याय सुसिद्धाय पुलस्तये 147 ।
रोचमानाय चण्डाय स्फीताय ऋषभाय च ।
व्रतिने युञ्जमानाय शुचये चोर्ध्वरेतसे 148 ।
असुरघ्नाय स्वाघ्नाय मृत्युघ्ने यज्ञियाय च ।
कृशानवे प्रचेताय वह्नये निर्मलाय च 149 ।
रक्षोघ्नाय पशुघ्नायाविघ्नाय श्वसिताय च ।
विभ्रान्ताय महान्ताय अर्णवे दुर्गमाय च 47.150 ।
कृष्णाय च जयन्ताय लोकानामीश्वराय च ।
अनाश्रिताय वेध्याय समत्वाधिष्ठिताय च 151 ।
हिरण्यबाहवे चैव व्याप्ताय च महाय च ।
सुकर्मणे प्रसह्याय चेशानाय सुचक्षुषे 152 ।
क्षिप्रेषवे सदश्वाय शिवाय मोक्षदाय च ।
कपिलाय पिशङ्गाय महादेवाय धीमते 153 ।
महाकायाय दीप्ताय रोदनाय सहाय च ।
दृढधन्विने कवचिने रथिने च वरूथिने 154 ।
भृगुनाथाय शुक्राय गह्वरेष्ठाय वेधसे ।
अमोघाय प्रशान्ताय सुमेधाय वृषाय च 155 ।
नमोऽस्तु तुभ्यं भगवन्विश्वाय कृत्तिवाससे ।
पशूनां पतये तुभ्यं भूतानां पतये नमः 156 ।
प्रणवे ऋग्यजुःसाम्ने स्वाहाय च स्वधाय च ।
वषट्कारात्मने चैव तुभ्यं मन्त्रात्मने नमः 157 ।
त्वष्ट्रे धात्रे तथा कर्त्रे चक्षुःश्रोत्रमयाय च ।
भूतभव्यभवेशाय तुभ्यं कर्मात्मने नमः 158 ।
वसवे चैव साध्याय रुद्रा दित्यसुराय च ।
विषाय मारुतायैव तुभ्यं देवात्मने नमः 159 ।
अग्नीषोमविधिज्ञाय पशुमन्त्रौषधाय च ।
स्वयम्भुवे ह्यजायैव अपूर्वप्रथमाय च ।
प्रजानां पतये चैव तुभ्यं ब्रह्मात्मने नमः 160 ।
आत्मेशायात्मवश्याय सर्वेशातिशयाय च ।
सर्वभूताङ्गभूताय तुभ्यं भूतात्मने नमः 161 ।
निर्गुणाय गुणज्ञाय व्याकृतायामृताय च ।
निरुपाख्याय मित्राय तुभ्यं सांख्यात्मने नमः 162 ।
पृथिव्यै चान्तरिक्षाय दिव्याय च महाय च ।
जनस्तपाय सत्याय तुभ्यं लोकात्मने नमः 163 ।
अव्यक्ताय च महते भूतादेरिन्द्रि याय च ।
आत्मज्ञाय विशेषाय तुभ्यं सर्वात्मने नमः 164 ।
नित्याय चात्मलिङ्गाय सूक्ष्मायैवेतराय च ।
बुद्धाय विभवे चैव तुभ्यं मोक्षात्मने नमः 165 ।
नमस्ते त्रिषु लोकेषु नमस्ते परतस्!त्रिषु ।
सत्यान्तेषु महाद्येषु चतुर्षु च नमोऽस्तु ते 166 ।
नमः स्तोत्रे मया ह्यस्मिन्यदि न व्याहृतं भवेत् ।
मद्भक्त इति ब्रह्मण्य तत्सर्वं क्षन्तुमर्हसि 167 ।
सूत उवाच।
एवमाभाष्य देवेशम् ईश्वरं नीललोहितम् ।
प्रह्वोऽभिप्रणतस्तस्मै प्राञ्जलिर्वाग्यतोऽभवत् 168 ।
काव्यस्य गात्रं संस्पृश्य हस्तेन प्रीतिमान्भवः ।
निकामं दर्शनं दत्त्वा तत्रैवान्तरधीयत 169 ।
ततः सोऽन्तर्हिते तस्मिन्देवेशेऽनुचरीं तदा ।
तिष्ठन्तीं पार्श्वतो दृष्ट्वा जयन्तीमिदमब्रवीत् 170 ।
कस्य त्वं सुभगे का वा दुःखिते मयि दुःखिता ।
महता तपसा युक्ता किमर्थं मां निषेवसे 171 ।
अनया संस्तुतो भक्त्या प्रश्रयेण दमेन च ।
स्नेहेन चैव सुश्रोणि प्रीतोऽस्मि वरवर्णिनि 172 ।
किमिच्छसि वरारोहे कस्ते कामः समृध्यताम् ।
तत्ते सम्पादयाम्यद्य यद्यपि स्यात्सुदुष्करः 173 ।
एवमुक्ताब्रवीदेनं तपसा ज्ञातुमर्हसि ।
चिकीर्षितं हि मे ब्रह्मंस्त्वं हि वेत्थ यथातथम् 174 ।
एवमुक्तोऽब्रवीदेनां दृष्ट्वा दिव्येन चक्षुषा ।
मया सह त्वं सुश्रोणि दश वर्षाणि भामिनि 47.175 ।
सर्वभूतैरदृश्या च संप्रयोगमिहेच्छसि ।
देवि चेन्दीवरश्यामे वरार्हे वामलोचने ।
एवं वृणोषि कामं त्वं मत्तो वै वल्गुभाषिणि 176 ।
एवं भवतु गच्छामो गृहान्नो मत्तकाशिनि ।
ततः स्वगृहमागत्य जयन्त्याः पाणिमुद्वहन् 177 ।
तया सहावसद्देव्या दश वर्षाणि भार्गवः ।
अदृश्यः सर्वभूतानां मायया संवृतः प्रभुः 178 ।
कृतार्थमागतं दृष्ट्वा काव्यं सर्वे दितेः सुताः ।
अभिजग्मुर्गृहं तस्य मुदितास्ते दिदृक्षवः 179 ।
यदा गता न पश्यन्ति मायया संवृतं गुरुम् ।
लक्षणं तस्य तद्बुद्ध्वा प्रतिजग्मुर्यथागतम् 180 ।
बृहस्पतिस्तु संरुद्धं काव्यं ज्ञात्वा वरेण तु ।
तुष्ट्यर्थं दश वर्षाणि जयन्त्या हितकाम्यया 181 ।
बुद्ध्वा तदन्तरं सोऽपि दैत्यानामिन्द्र नोदितः ।
काव्यस्य रूपमास्थाय असुरान्समुपाह्वयत् 182 ।
ततस्तानागतान्दृष्ट्वा बृहस्पतिरुवाच ह ।
स्वागतं मम याज्यानां प्राप्तोऽहं वो हिताय च 183 ।
अहं वोऽध्यापयिष्यामि विद्याः प्राप्तास्तु या मया ।
ततस्ते हृष्टमनसो विद्यार्थमुपपेदिरे 184 ।
पूर्णे काव्यस्तदा तस्मिन्समये दशवार्षिके ।
समयान्ते देवयानी तदोत्पन्ना इति श्रुतिः ।
बुद्धिं चक्रे ततः सोऽथ याज्यानां प्रत्यवेक्षणे 185 ।
देवि गच्छाम्यहं द्र ष्टुं मम याज्याञ्शुचिस्मिते ।
विभ्रान्तवीक्षिते साध्वि त्रिवर्णायतलोचने 186 ।
एवमुक्ताब्रवीदेनं भज भक्तान्महाव्रत ।
एष धर्मः सतां ब्रह्मन्न धर्मं लोपयामि ते 187 ।
ततो गत्वासुरान्दृष्ट्वा देवाचार्येण धीमता ।
वञ्चितान्काव्यरूपेण ततः काव्योऽब्रवीत्तु तान् 188 ।
काव्यं मां वो विजानीध्वं तोषितो गिरिशो विभुः ।
वञ्चिता बत यूयं वै सर्वे शृणुत दानवाः 189 ।
श्रुत्वा तथा ब्रुवाणं तं संभ्रान्तास्ते तदाभवन् ।
प्रेक्षन्तस्तावुभौ तत्र स्थितासीनौ सुविस्मिताः 190 ।
सम्प्रमूढास्ततः सर्वे न प्राबुध्यन्त किंचन ।
अब्रवीत्सम्प्रमूढेषु काव्यस्तानसुरांस्तदा 191 ।
आचार्यो वो ह्यहं काव्यो देवाचार्योऽयमङ्गिराः ।
अनुगच्छत मां दैत्यास्त्यजतैनं बृहस्पतिम् 192 ।
इत्युक्ता ह्यसुरास्तेन तावुभौ समवेक्ष्य च ।
यदासुरा विशेषं तु न जानन्त्युभयोस्तयोः 193 ।
बृहस्पतिरुवाचैनानसम्भ्रान्तस्तपोधनः ।
काव्यो वोऽहं गुरुर्दैत्या मद्रू पोऽयं बृहस्पतिः 194 ।
संमोहयति रूपेण मामकेनैष वोऽसुराः ।
श्रुत्वा तस्य ततस्ते वै समेत्य तु ततोऽब्रुवन् 195 ।
अयं नो दश वर्षाणि सततं शास्ति वै प्रभुः ।
एष वै गुरुरस्माकमन्तरेप्सुरयं द्विजः 196 ।
ततस्ते दानवाः सर्वे प्रणिपत्याभिनन्द्य च ।
वचनं जगृहुस्तस्य चिराभ्यासे न मोहिताः 197 ।
ऊचुस्तमसुराः सर्वे क्रोधसंरक्तलोचनाः ।
अयं गुरुर्हितोऽस्माकं गच्छ त्वं नासि नो गुरुः 198 ।
भार्गवो वाङ्गिरा वापि भगवानेष नो गुरुः ।
स्थिता वयं निदेशेऽस्य साधु त्वं गच्छ माचिरम् 199 ।
एवमुक्त्वासुराः सर्वे प्रापद्यन्त बृहस्पतिम् ।
यदा न प्रत्यपद्यन्त काव्येनोक्तं महद्धितम् 47.200 ।
चुकोप भार्गवस्तेषामवलेपेन तेन तु ।
बोधिता हि मया यस्मान्न मां भजथ दानवाः 201 ।
तस्मात्प्रनष्टसंज्ञा वै पराभवमवाप्स्यथ ।
इति व्याहृत्य तान्काव्यो जगामाथ यथागतम् 202 ।
शप्तांस्तानसुराञ्ज्ञात्वा काव्येन स बृहस्पतिः ।
कृतार्थः स तदा हृष्टः स्वरूपं प्रत्यपद्यत 203 ।
बुद्ध्यासुरान्हताञ्ज्ञात्वा कृतार्थोऽन्तरधीयत ।
ततः प्रनष्टे तस्मिंस्तु विभ्रान्ता दानवाभवन् 204 ।
अहो विवञ्चिताः स्मेति परस्परमथाब्रुवन् ।
पृष्ठतोऽभिमुखाश्चैव ताडिताङ्गिरसेन तु 205 ।
वञ्चिताः सोपधानेन स्वे स्वे वस्तुनि मायया ।
ततस्त्वपरितुष्टास्ते तमेव त्वरिता ययुः ।
प्रह्लादमग्रतः कृत्वा काव्यस्यानुपदं पुनः 206 ।
ततः काव्यं समासाद्य उपतस्थुरवाङ्मुखाः ।
समागतान्पुनर्दृष्ट्वा काव्यो याज्यानुवाच ह 207 ।
मया संबोधिताः सर्वे यस्मान्मा नाभिनन्दथ ।
ततस्तेनावमानेन गता यूयं पराभवम् 208 ।
एवं ब्रुवाणं शुक्रं तु बाष्पसंदिग्धया गिरा ।
प्रह्लादस्तं तदोवाच मा नस्त्वं त्यज भार्गव 209 ।
स्वाश्रयान्भजमानांश्च भक्तांस्त्वं भज भार्गव ।
त्वय्यदृष्टे वयं तेन देवाचार्येण मोहिताः ।
भक्तानर्हसि वै ज्ञातुं तपोदीर्घेण चक्षुषा 210 ।
यदि नस्त्वं न कुरुषे प्रसादं भृगुनन्दन ।
अपध्यातास्त्वया ह्यद्य प्रविशामो रसातलम् 211 ।
ज्ञात्वा काव्यो यथातत्त्वं कारुण्यादनुकम्पया ।
एवं प्रत्यनुनीतो वै ततः कोपं नियम्य सः ।
उवाचैतान्न भेतव्यं न गन्तव्यं रसातलम् 212 ।
अवश्यं भाविनो ह्यर्थाः प्राप्तव्या मयि जाग्रति ।
न शक्यमन्यथा कर्तुं दिष्टं हि बलवत्तरम् 213 ।
संज्ञा प्रनष्टा या वोऽद्य तामेतां प्रतिपत्स्यथ ।
देवाञ्जित्वा सकृच्चापि पातालं प्रतिपत्स्यथ 214 ।
प्राप्ते पर्यायकाले च हीति ब्रह्माभ्यभाषत ।
मत्प्रसादाच्च त्रैलोक्यं भुक्तं युष्माभिरूर्जितम् 215 ।
युगाख्या दश सम्पूर्णा देवानाक्रम्य मूर्धनि ।
एतावन्तं च कालं वै ब्रह्मा राज्यमभाषत 216 ।
राज्यं सावर्णिके तुभ्यं पुनः किल भविष्यति ।
लोकानामीश्वरो भाव्यस्तव पौत्रः पुनर्बलिः 217 ।
एवं किल मिथः प्रोक्तः पौत्रस्ते विष्णुना स्वयम् ।
वाचा हृतेषु लोकेषु तास्तास्तस्याभवन्किल 218 ।
यस्मात्प्रवृत्तयश्चास्य संकाशादभिसंधिताः ।
तस्माद्वृत्तेन प्रीतेन तुभ्यं दत्तं स्वयम्भुवा 219 ।
देवराज्ये बलिर्भाव्य इति मामीश्वरोऽब्रवीत् ।
तस्माददृश्यो भूतानां कालापेक्षः स तिष्ठति 220 ।
प्रीतेन चापरो दत्तो वरस्तुभ्यं स्वयम्भुवा ।
तस्मान्निरुत्सुकस्त्वं वै पर्यायं सहितोऽसुरैः 221 ।
न हि शक्यं मया तुभ्यं पुरस्ताद्विप्रभाषितुम् ।
ब्रह्मणा प्रतिषिद्धोऽहं भविष्यं जानता विभो 222 ।
इमौ च शिष्यौ द्वौ मह्यं समावेतौ बृहस्पतेः ।
दैवतैः सह संसृष्टान्सर्वान्वो धारयिष्यतः 223 ।
इत्युक्ता ह्यसुराः सर्वे काव्येनाक्लिष्टकर्मणा ।
हृष्टास्तेन ययुः सार्धं प्रह्लादेन महात्मना 224 ।
अवश्यं भाव्यमर्थं तु श्रुत्वा शुक्रेण भाषितम् ।
सकृदाशंसमानास्तु जयं शुक्रेण भाषितम् ।
दंशिताः सायुधाः सर्वे ततो देवान्समाह्वयन् 47.225 ।
देवास्तदासुरान्दृष्ट्वा संग्रामे समुपस्थितान् ।
सर्वे संभृतसम्भारा देवास्तान्समयोधयन् 226 ।
देवासुरे तदा तस्मिन्वर्तमाने शतं समाः ।
अजयन्नसुरा देवांस्ततो देवा ह्यमन्त्रयन् 227 ।
यज्ञेनोपाह्वयामस्तौ ततो जेष्यामहेऽसुरान् ।
तदोपामन्त्रयन्देवाः शण्डामर्कौ तु तावुभौ 228 ।
यज्ञे चाहूय तौ प्रोक्तौ त्यजेतामसुरान्द्विजौ ।
वयं युवां भजिष्यामः सह जित्वा तु दानवान् 229 ।
एवं कृताभिसंधी तौ शण्डामर्कौ सुरास्तथा ।
ततो देवा जयं प्रापुर्दानवाश्च पराजिताः 230 ।
शण्डामर्कपरित्यक्ता दानवा ह्यबलास्तथा ।
एवं दैत्याः पुरा काव्यशापेनाभिहतास्तदा 231 ।
काव्यशापाभिभूतास्ते निराधाराश्च सर्वशः ।
निरस्यमाना देवैश्च विविशुस्ते रसातलम् 232 ।
एवं निरुद्यमा देवैः कृताः कृच्छ्रेण दानवाः ।
ततः प्रभृति शापेन भृगोर्नैमित्तिकेन तु 233 ।
जज्ञे पुनः पुनर्विष्णुर्धर्मे प्रशिथिले प्रभुः ।
कुर्वन्धर्मव्यवस्थानमसुराणां प्रणाशनम् 234 ।
प्रह्लादस्य निदेशे तु न स्थास्यन्त्यसुराश्च ये ।
मनुष्यवध्यास्ते सर्वे ब्रह्मेति व्याहरत्प्रभुः 235 ।
धर्मान्नारायणस्यांशः सम्भूतश्चाक्षुषेऽन्तरे ।
यज्ञं वै वर्तयामासुर्देवा वैवस्वतेऽन्तरे 236 ।
प्रादुर्भावे ततस्तस्य ब्रह्मा ह्यासीत्पुरोहितः ।
युगाख्यायां चतुर्थ्यां तु आपन्नेषु सुरेषु वै 237 ।
सम्भूतस्तु समुद्रा न्ते हिरण्यकशिपोर्वधे ।
द्वितीये नरसिंहाख्ये रुद्रो ह्यासीत्पुरोहितः 238 ।
बलिसंस्थेषु लोकेषु त्रेतायां सप्तमं प्रति ।
तृतीये वामनस्यार्थे धर्मेण तु पुरोधसा 239 ।
एतास्!तिस्रः स्मृतास्तस्य दिव्याः सम्भूतयो द्विजाः ।
मानुषाः सप्त यान्यास्तु शापजास्ता निबोधत 240 ।
त्रेतायुगे तु प्रथमे दत्तात्रेयो बभूव ह ।
नष्टे धर्मे चतुर्थांशे मार्कण्डेयपुरःसरः 241 ।
पञ्चमः पञ्चदश्यां च त्रेतायां संबभूव ह ।
मान्धाता चक्रवर्ती तु तदोत्तङ्कपुरःसरे 242 ।
एकोनविंश्यां त्रेतायां सर्वक्षत्रान्तकृद्विभुः ।
जामदग्न्यस्तथा षष्ठो विश्वामित्रपुरःसरः 243 ।
चतुर्विंशे युगे रामो वसिष्ठेन पुरोधसा ।
सप्तमो रावणस्यार्थे जज्ञे दशरथात्मजः 244 ।
अष्टमे द्वापरे विष्णुरष्टाविंशे पराशरात् ।
वेदव्यासस्तथा जज्ञे जातूकर्ण्यपुरःसरः 245 ।
कर्तुं धर्मव्यवस्थानमसुराणां प्रणाशनम् ।
बुद्धो नवमको जज्ञे तपसा पुष्करेक्षणः ।
देवसुन्दररूपेण द्वैपायनपुरःसरः 246 ।
तस्मिन्नेव युगे क्षीणे संध्याशिष्टे भविष्यति ।
कल्की तु विष्णुयशसः पाराशर्यपुरःसरः 247 ।
दशमो भाव्यसम्भूतो याज्ञवल्क्यपुरःसरः ।
सर्वांश्च भूतांस्!तिमितान्पाषण्डांश्चैव सर्वशः 248 ।
प्रगृहीतायुधैर्विप्रैर्वृतः शतसहस्रशः 249 ।
निःशेषाञ्छूद्र राज्ञस्तु तदा स तु करिष्यति ।
ब्रह्मद्विषः सपत्नांस्तु संहृत्यैव च तद्वपुः 47.250 ।
पञ्चविंशे स्थितः कल्किश्चरितार्थः ससैनिकः ।
शूद्रा न्संशोधयित्वा तु समुद्रा न्तं च वै स्वयम् 251 ।
प्रवृत्तचक्रो बलवान्संहारं तु करिष्यति ।
उत्सादयित्वा वृषलान्प्रायशस्तानधार्मिकान् 252 ।
ततस्तदा स वै कल्किश्चरितार्थः ससैनिकः ।
प्रजास्तं साधयित्वा तु समृद्धास्तेन वै स्वयम् 253 ।
अकस्मात्कोपितान्योन्यं भविष्यन्तीह मोहिताः ।
क्षपयित्वा तु तेऽन्योन्यं भाविनार्थेन चोदिताः 254 ।
ततः काले व्यतीते तु स देवोऽन्तरधीयत ।
नृपेष्वथ प्रनष्टेषु प्रजानां संग्रहात्तदा 255 ।
रक्षणे विनिवृत्ते तु हत्वा चान्योन्यमाहवे ।
परस्परं च हत्वा तु निराक्रन्दाः सुदुःखिताः 256 ।
पुराणि हित्वा ग्रामांश्च तुल्यत्वे निष्परिग्रहाः ।
प्रनष्टाश्रमधर्माश्च नष्टवर्णाश्रमास्तथा 257 ।
अट्टशूला नानपदाः शिवशूलाश्चतुष्पथाः ।
प्रमदाः केशशूलाश्च भविष्यन्ति युगक्षये 258 ।
ह्रस्वदेहायुषश्चैव भविष्यन्ति वनौकसः ।
सरित्पर्वतवासिन्यो मूलपत्त्रफलाशनाः 259 ।
चीरचर्माजिनधराः संकरं घोरमाश्रिताः ।
उत्पातदुःखाः स्वल्पार्था बहुबाधाश्च ताः प्रजाः 260 ।
एवं कष्टमनुप्राप्ताः काले संध्यंशके तदा ।
ततः क्षयं गमिष्यन्ति सार्धं कलियुगेन तु 261 ।
क्षीणे कलियुगे तस्मिंस्ततः कृतमवर्तत ।
इत्येतत्कीर्तितं सम्यग्देवासुरविचेष्टितम् 262 ।
यदुवंशप्रसङ्गेन समासाद्वैष्णवं यशः ।
तुर्वसोस्तु प्रवक्ष्यामि पूरोर्द्रुह्योस्तथा ह्यनोः 263 ।
इति श्रीमात्स्ये महापुराणेऽसुरशापो नाम सप्तचत्वारिंशोऽध्यायः 47।।