महाभारतम्-07-द्रोणपर्व-149

विकिस्रोतः तः
नेविगेशन पर जाएँ खोज पर जाएँ
← द्रोणपर्व-148 महाभारतम्
सप्तमपर्व
महाभारतम्-07-द्रोणपर्व-149
वेदव्यासः
द्रोणपर्व-150 →
  1. 001
  2. 002
  3. 003
  4. 004
  5. 005
  6. 006
  7. 007
  8. 008
  9. 009
  10. 010
  11. 011
  12. 012
  13. 013
  14. 014
  15. 015
  16. 016
  17. 017
  18. 018
  19. 019
  20. 020
  21. 021
  22. 022
  23. 023
  24. 024
  25. 025
  26. 026
  27. 027
  28. 028
  29. 029
  30. 030
  31. 031
  32. 032
  33. 033
  34. 034
  35. 035
  36. 036
  37. 037
  38. 038
  39. 039
  40. 040
  41. 041
  42. 042
  43. 043
  44. 044
  45. 045
  46. 046
  47. 047
  48. 048
  49. 049
  50. 050
  51. 051
  52. 052
  53. 053
  54. 054
  55. 055
  56. 056
  57. 057
  58. 058
  59. 059
  60. 060
  61. 061
  62. 062
  63. 063
  64. 064
  65. 065
  66. 066
  67. 067
  68. 068
  69. 069
  70. 070
  71. 071
  72. 072
  73. 073
  74. 074
  75. 075
  76. 076
  77. 077
  78. 078
  79. 079
  80. 080
  81. 081
  82. 082
  83. 083
  84. 084
  85. 085
  86. 086
  87. 087
  88. 088
  89. 089
  90. 090
  91. 091
  92. 092
  93. 093
  94. 094
  95. 095
  96. 096
  97. 097
  98. 098
  99. 099
  100. 100
  101. 101
  102. 102
  103. 103
  104. 104
  105. 105
  106. 106
  107. 107
  108. 108
  109. 109
  110. 110
  111. 111
  112. 112
  113. 113
  114. 114
  115. 115
  116. 116
  117. 117
  118. 118
  119. 119
  120. 120
  121. 121
  122. 122
  123. 123
  124. 124
  125. 125
  126. 126
  127. 127
  128. 128
  129. 129
  130. 130
  131. 131
  132. 132
  133. 133
  134. 134
  135. 135
  136. 136
  137. 137
  138. 138
  139. 139
  140. 140
  141. 141
  142. 142
  143. 143
  144. 144
  145. 145
  146. 146
  147. 147
  148. 148
  149. 149
  150. 150
  151. 151
  152. 152
  153. 153
  154. 154
  155. 155
  156. 156
  157. 157
  158. 158
  159. 159
  160. 160
  161. 161
  162. 162
  163. 163
  164. 164
  165. 165
  166. 166
  167. 167
  168. 168
  169. 169
  170. 170
  171. 171
  172. 172
  173. 173
  174. 174
  175. 175
  176. 176
  177. 177
  178. 178
  179. 179
  180. 180
  181. 181
  182. 182
  183. 183
  184. 184
  185. 185
  186. 186
  187. 187
  188. 188
  189. 189
  190. 190
  191. 191
  192. 192
  193. 193
  194. 194
  195. 195
  196. 196
  197. 197
  198. 198
  199. 199
  200. 200
  201. 201
  202. 202
  203. 203

अर्जुनेन निजशराहतिमोहितं कृपम्प्रति शोचनम्।। 1 ।। सार्जुनेन कृष्णेन युधिष्ठिरमेत्य जयद्रथवधकथनम्।। 2 ।। भीमादीनां युधिष्ठिरसमीपसमागमनम्।। 3 ।।

धृतराष्ट्र उवाच। 5-149-1x
तस्मिन्विनिहते वीरे सैन्धवे सव्यसाचिना।
मामका यदकुर्वन्त तन्ममाचक्ष्व सञ्जय।।
5-149-1a
5-149-1b
`पश्यतां सर्वसैन्यानां मामकानां महारणे।
अहन्यत कथं युद्धे सैन्धवः सव्यसाचिना।।
5-149-2a
5-149-2b
कथं द्रौणिकृपैर्गुप्तः कर्णेन च महारणे।
फल्गुनाग्निमुखं घोरं प्रविष्टः साधु सैन्धवः।।
5-149-3a
5-149-3b
तस्मिन्हते महेष्वासे मन्दात्मा स सुयोधनः।
भ्रातृबिः सहितः सूत किमकार्षीदनन्तरम्'।।
5-149-4a
5-149-4b
सञ्जय उवाच। 5-149-5x
सैन्धवं निहतं दृष्ट्वा रणे पार्थेन भारत।
अमर्षवशमापन्नः कृपः शारद्वतस्ततः।।
5-149-5a
5-149-5b
महता शरवर्षेण पाण्डवं समवाकिरत्।
द्रौणिश्चाभ्यद्रवद्राजन्रथमास्थाय फल्गुनम्।।
5-149-6a
5-149-6b
तावेतौ रथिनां श्रेष्ठौ रथाभ्यां रथसत्तमौ।
उभावुभयतस्तीक्ष्णैर्विशिखैरभ्यवर्षताम्।।
5-149-7a
5-149-7b
स तथा शरवर्षाभ्यां सुमहद्ध्यां महाभुजः।
पीड्यमानः परामार्तिमगमद्रथिनां वरः।।
5-149-8a
5-149-8b
सोऽजिघांसुर्गुरुं सङ्ख्ये गुरोस्तनयमेव च।
चकाराचार्यकं तत्र कुन्तीपुत्रो धनञ्जयः।।
5-149-9a
5-149-9b
अस्त्रैरस्त्राणि संवार्य द्रौणेः शारद्वतस्य च।
मन्दवेगानिषूंस्ताभ्यामजिघांसुरवासृजत्।।
5-149-10a
5-149-10b
तेन नातिभृशं त्रस्तौ विशिखैर्भृशपीडितौ।
बहुत्वात्तु परामार्तिं शराणां तावगच्छताम्।।
5-149-11a
5-149-11b
अथ शारद्वतो राजन्कौन्तेयशरपीडितः।
अवासीदद्रथोपस्थे मूर्च्छामभिजगाम ह।।
5-149-12a
5-149-12b
विह्वलं तमभिज्ञाय भर्तारं शरपीडितम्।
हतोऽयमिति च ज्ञात्वा सारथिस्तमपावहत्।।
5-149-13a
5-149-13b
तस्मिन्भग्ने महाराज कृपे शारद्वते युधि।
अश्वत्थामाप्यपायासीत्पाण्डवेयाद्रथान्तरम्।।
5-149-14a
5-149-14b
दृष्ट्वा शारद्वतं पार्थो मूर्च्छितं शरपीडितम्।
धिग्धिङ्मामिति चैवोक्त्वा कृपणं पर्यदेवयत्।
अश्रुपूर्णमुखो दीनो वचनं चेदमब्रवीत्।।
5-149-15a
5-149-15b
5-149-15c
पश्यन्निदं महाप्राज्ञः क्षत्ता राजानमुक्तवान्।
कुलान्तकरणे पापे जातमात्रे सुयोधने।।
5-149-16a
5-149-16b
नीयतां परलोकाय साध्वयं कुलपांसनः।
अस्माद्धि कुरुमुख्यानां महदुत्पत्स्यते भयम्।।
5-149-17a
5-149-17b
तदिदं समनुप्राप्तं वचनं सत्यवादिनः।
तत्कृते ह्यद्य पश्यामि शरतल्पगतं गुरुम्।।
5-149-18a
5-149-18b
धिगस्तु क्षात्रमाचारं धिगस्तु बलपौरुषम्।
को हि ब्राह्मणमाचार्यमभिद्रुह्येत मादृशः।।
5-149-19a
5-149-19b
ऋषिपुत्रो ममाचार्यो द्रोणस्य परमः सखा।
एष शेते रथोपस्थे कृपो मद्बाणपीडितः।।
5-149-20a
5-149-20b
अकामयानेन मया विशिखैरर्दितो भृशम्।
अवसीदन्रथोपस्थे प्राणान्पीडयतीव मे।।
5-149-21a
5-149-21b
पुत्रशोकाभितप्तेन शरैरभ्यर्दितेन च।
अभ्यस्तो बहुभिर्बाणैर्दशधर्मगतेन वै।।
5-149-22a
5-149-22b
`शरार्दितः स हि मया प्रेक्षमाणो महाद्युतिः'।
शोचयत्येष नियतं भूयः पुत्रवधाद्धि माम्।
कृपणं स्वरथे सन्नं पश्य कृष्ण यथागतम्।।
5-149-23a
5-149-23b
5-149-23c
उपाकृत्य तु वै विद्यामाचार्येभ्यो नरर्षभाः।
प्रयच्छन्तीह ये कामान्देवत्वमुपयान्ति ते।।
5-149-24a
5-149-24b
ये च विद्यामुपादाय गुरुभ्यः पुरुषाधमाः। 5-149-25a
घ्नन्ति तानेव दुर्वृत्तास्ते वै निरयगामिनः।। 5-149-25a
तदिदं नरकायाद्य कृतं कर्म मया ध्रुवम्।
आचार्यं शरवर्षेण रथे सादयता कृपम्।।
5-149-26a
5-149-26b
यत्तत्पूर्वमुपाकुर्वन्नस्त्रं मामब्रवीत्कृपः।
न कथञ्चन कौरव्य प्रहर्तव्यं गुराविति।।
5-149-27a
5-149-27b
तदिदं वचनं साधोराचार्यस्य महात्मनः।
नानुष्ठितं तमेवाजौ विशिखैरभिवर्षता।।
5-149-28a
5-149-28b
नमस्तस्मै सुपूज्याय गौतमायापलायिने।
धिगस्तु मम वार्ष्णेय यदस्मै प्रहराम्यहम्।।
5-149-29a
5-149-29b
सञ्जय उवाच। 5-149-30x
तथा विलपमाने तु सव्यसाचिनि तं प्रति।
*ततो राजन्हृष्टीकेशः संङ्गामशिरसि स्थितम्।
तीर्णप्रतिज्ञं बीभत्सुं परिष्वज्यैनमब्रवीत्।।
5-149-30a
5-149-30b
5-149-30c
दिष्ठ्या सम्पादिता जिष्णो प्रतिज्ञा महती त्वया।
दिष्ट्या विनिहतः पापो वृद्धक्षत्रः सहात्मजः।।
5-149-31a
5-149-31b
धार्तराष्ट्रबलं प्राप्य देवसेनापि भारत।
सीदेत समरे जिष्णो नात्र कार्या विचारणा।।
5-149-32a
5-149-32b
न तं पश्यामि लोकेषु चिन्तयन्पुरुषं क्वचित्।
त्वदृते पुरुषव्याघ्र य एतद्योधयेद्बलम्।।
5-149-33a
5-149-33b
महाप्रभावा बहवस्त्वया तुल्याधिकापि वा।
समेताः पृथिवीपाला धार्तराष्ट्रस्य कारणात्।।
5-149-34a
5-149-34b
ते त्वां प्राप्य रणे क्रुद्धा नाभ्यवर्तन्त दंशिताः।
तव वीर्यं बलं चैव रुद्रशक्रान्तकोपमम्।।
5-149-35a
5-149-35b
नेदृशं शक्नुयात्कश्चिद्रमे कर्तुं पराक्रमम्।
यादृशं कृतवानद्य त्वमेकः शत्रुतापनः।।
5-149-36a
5-149-36b
एवमेव हते कर्णे सानुबन्धे दुरात्मनि।
वर्धयिष्यामि भूयस्त्वां विजितारिं हतद्विषम्।।
5-149-37a
5-149-37b
तमर्जुनः प्रत्युवाच प्रसादात्तव माधव।
प्रतिज्ञेयं मया तीर्णा विबुधैरपि दुस्तरा।।
5-149-38a
5-149-38b
अनाश्चार्यो जयस्तेषां येषां नाथोऽसि केशव।
त्वत्प्रसादान्महीं कृत्स्नां संप्राप्स्यति युधिष्ठिरः।।
5-149-39a
5-149-39b
तवैष भारो धार्ष्णेय तवैव विजयः प्रभो।
वर्धनीयास्तव वयं प्रेष्याश्च मधुसूदन।।
5-149-40a
5-149-40b
एवमुक्तस्ततः कृष्णः शनकैर्वाहयन्हयान्।
दर्शयामास पार्थाय क्रूरमायोधनं महत्।।
5-149-41a
5-149-41b
श्रीकृष्ण उवाच। 5-149-42x
प्रार्थयन्तो जये युद्धे प्रथितं च महद्यशः।
पृथिव्यां शेरते शूराः पार्थिवास्त्वच्छरैर्हताः।।
5-149-42a
5-149-42b
विकीर्णशस्त्राभरणा विपन्नाश्वरथद्विपाः।
सञ्छिन्नभिन्नमर्माणो वैक्लव्यं परमं गताः।।
5-149-43a
5-149-43b
ससत्वा गतसत्वाश्च प्रभया परया युताः।
सजीवा इव लक्ष्यन्ते गतसत्वा नराधिपाः।।
5-149-44a
5-149-44b
तेषां शरैः स्वर्णपुङ्खैः शस्त्रैश्च विविधैः शितैः।
वाहनैरायुधैश्चैव सम्पूर्णां पश्य मेदिनीम्।।
5-149-45a
5-149-45b
वर्मभिश्चर्मभिर्हारैः शिरोभिश्च सकुण्डलैः।
उष्णीषैर्मकुटैः स्रग्भिश्चूडामणिभिरम्बरैः।।
5-149-46a
5-149-46b
कण्ठसूत्रैरङ्गदैश्च निष्कैरपि च सप्रभैः।
अन्यैश्चाभरणैश्चित्रैर्भाति भारत मेदिनी।।
5-149-47a
5-149-47b
[अनुकर्षैरुपासङ्गैः पताकाभिर्ध्वजैस्तथा।
उपस्करैरधिष्ठानैरीषादण्डकबन्धुरैः।।
5-149-48a
5-149-48b
चक्रैः प्रमथितैश्चित्रैरक्षैश्च बहुधा रणे।
युगैर्योक्त्रैः कलापैश्च धनुर्भिः सायकैस्तथा।।
5-149-49a
5-149-49b
परिस्तोमैः कुथाभिश्च परिघैरङ्कुशैस्तथा।
शक्तिभिर्भिण्डिपालैश्च तूणैः शूलैः परश्वथैः।।
5-149-50a
5-149-50b
प्रासैश्च तोमरैश्चैव कुन्तैर्यष्टिभिरेव च।
शतघ्नीभिर्भुशुण्डीभिः खङ्गैः परशुभिस्तथा।।
5-149-51a
5-149-51b
मुसलैर्मुद्गरैश्चैव गदाभिः कुणपैस्तथा।
सुवर्णविकृताभिश्च कशाभिर्भरतर्षभ।।
5-149-52a
5-149-52b
घण्टाभिश्च गजेन्द्राणां भाण्डैश्च विविधैरपि।
स्रग्भिश्च नानाभरणैर्बस्त्रैश्चैव महाधनैः।
अपविद्धैर्बभौ भूमिर्ग्रहैर्द्यौरिव शारदी।।
5-149-53a
5-149-53b
5-149-53c
पृथिव्यां पृथिवीहेतोः पृथिवीपतयो हताः।
पृथिवीमुपगुह्याङ्गैः सुप्ताः कान्तामिव प्रियाम्।।
5-149-54a
5-149-54b
इमांश्च गिरिकूटाभान्नागानैरावतोपमान्।
क्षरतः शोणितं भूरि शस्त्रच्छेददरीमुखैः।
दरीमुखैरिव गिरीन्गैरिकाम्बुपरिस्रवान्।।
5-149-55a
5-149-55b
5-149-55c
तांश्च बाणहतान्वीर पश्य निष्टनतः क्षितौ।
हयांश्च पतितान्पश्य स्वर्णभाण्डविभूषितान्।।
5-149-56a
5-149-56b
गन्धर्वनगराकारान्रथांश्च निहतेश्वरान्।
छिन्नध्वजपताकाक्षान्विचक्रान्हतसारथीन्।।
5-149-57a
5-149-57b
निकृत्तकूबरयुगान्भग्नेषान्बन्धुरान्प्रभो।
पश्य पार्थ हयान्भूमौ विमानोपमदर्शनान्।।
5-149-58a
5-149-58b
पत्तींश्च निहतान्वीर शतशोऽथ सहस्रशः।
धनुर्भृतश्चर्मभृतः शयानान्रुधिरोक्षितान्।।
5-149-59a
5-149-59b
महीमालिङ्ग्य सर्वाङ्गैः पांसुध्वस्तशिरोरुहान्।
पश्य योधान्महाबाहो त्वच्छरैर्भिन्नविग्रहान्।।
5-149-60a
5-149-60b
निपातितद्विपरथाजिसङ्कुल--
मसृग्वसापिशितसमृद्धकर्दमम्।
निशाचरश्ववृकपिशाचमोदनं
महीतलं नरवर पश्य दुर्दृशम्।।
5-149-61a
5-149-61b
5-149-61c
5-149-61d
इदंमहत्त्वय्युपपद्यते प्रभो
रणाजिरे कर्म यशोऽभिवर्धनम्।
शतक्रतौ चापि च देवसत्तमे
महाहवे जघ्नुषि दैत्यदानवान्।।]
5-149-62a
5-149-62b
5-149-62c
5-149-62d
सञ्जय उवाच। 5-149-63x
एवं सन्दर्शयन्कृष्णो रणभूमिं किरीटिने।
स्वैः समेतः समुदितैः पाञ्चजन्यं व्यनादयत्।।
5-149-63a
5-149-63b
`सात्यकिः पार्थमभ्यायाद्भीमसेनश्च पाण्डवः।
युधामन्यूत्तमौजौ च पाञ्चालस्यात्मजावुभौ।।
5-149-64a
5-149-64b
ते निवार्य शरैर्द्रौणिं कर्णं च सह भूमिपैः।
आगच्छन्रथिनश्चैव यत्र राजा युधिष्ठिरः'।।
5-149-65a
5-149-65b
स दर्शयन्नेव किरीटिनेऽरिहा
जनार्दनस्तामरिभूमिमञ्जसा।
अजातशत्रुं समुपेत्य पाण्डवं
निवेदयामास हतं जयद्रथम्।।
5-149-66a
5-149-66b
5-149-66c
5-149-66d
।। इति श्रीमन्महाभारते द्रोणपर्वणि जयद्रथवधपर्वणि
चतुर्दशदिवसयुद्धे एकोनपञ्चाशदधिकशततमोऽध्यायः।। 149 ।।

[सम्पाद्यताम्]

5-149-9 अजिघांसुर्हन्तमनिच्छन्। आचार्यकं गुरोः सम्मानम्।। 5-149-12 अवासीददवसन्नः।। 5-149-16 इदं कुलक्षयगुरुद्रोहादिकम्।। 5-149-18 शरतल्पगतं शरपञ्जरगतम्।। 5-149-22 अभ्यस्तोऽसकृन्निहतः। दशधर्मगतेन दुरवस्थागतेन।। 5-149-23 शोचयति शोकं कारयति। एष द्रोणः। भूयोऽधिकं पुत्रवधात्।। 5-149-24 उपाकृत्य अधीत्य।। 5-149-27 उपाकुर्वन् आध्यापयन्।। 5-149-* ततो राजन्हृषीकेश इत्यादि महाप्रभावा बहवस्त्वया तुल्याधिकापि वा इत्यन्ताः सार्धचत्वारः श्लोकाः झ. पुस्तके 146 तमाध्यायस्य 25 तमश्लोकादुपरि विद्यन्ते। 5-149-48 कुण्डलिताः श्लोकाः झ.पुस्तक एव दृश्यन्ते।। 5-149-149 एकोनपञ्चाशदधिकशततमोऽध्यायः।।

द्रोणपर्व-148 पुटाग्रे अल्लिखितम्। द्रोणपर्व-150