महाभारतम्-07-द्रोणपर्व-016

विकिस्रोतः तः
नेविगेशन पर जाएँ खोज पर जाएँ
← द्रोणपर्व-015 महाभारतम्
सप्तमपर्व
महाभारतम्-07-द्रोणपर्व-016
वेदव्यासः
द्रोणपर्व-017 →
  1. 001
  2. 002
  3. 003
  4. 004
  5. 005
  6. 006
  7. 007
  8. 008
  9. 009
  10. 010
  11. 011
  12. 012
  13. 013
  14. 014
  15. 015
  16. 016
  17. 017
  18. 018
  19. 019
  20. 020
  21. 021
  22. 022
  23. 023
  24. 024
  25. 025
  26. 026
  27. 027
  28. 028
  29. 029
  30. 030
  31. 031
  32. 032
  33. 033
  34. 034
  35. 035
  36. 036
  37. 037
  38. 038
  39. 039
  40. 040
  41. 041
  42. 042
  43. 043
  44. 044
  45. 045
  46. 046
  47. 047
  48. 048
  49. 049
  50. 050
  51. 051
  52. 052
  53. 053
  54. 054
  55. 055
  56. 056
  57. 057
  58. 058
  59. 059
  60. 060
  61. 061
  62. 062
  63. 063
  64. 064
  65. 065
  66. 066
  67. 067
  68. 068
  69. 069
  70. 070
  71. 071
  72. 072
  73. 073
  74. 074
  75. 075
  76. 076
  77. 077
  78. 078
  79. 079
  80. 080
  81. 081
  82. 082
  83. 083
  84. 084
  85. 085
  86. 086
  87. 087
  88. 088
  89. 089
  90. 090
  91. 091
  92. 092
  93. 093
  94. 094
  95. 095
  96. 096
  97. 097
  98. 098
  99. 099
  100. 100
  101. 101
  102. 102
  103. 103
  104. 104
  105. 105
  106. 106
  107. 107
  108. 108
  109. 109
  110. 110
  111. 111
  112. 112
  113. 113
  114. 114
  115. 115
  116. 116
  117. 117
  118. 118
  119. 119
  120. 120
  121. 121
  122. 122
  123. 123
  124. 124
  125. 125
  126. 126
  127. 127
  128. 128
  129. 129
  130. 130
  131. 131
  132. 132
  133. 133
  134. 134
  135. 135
  136. 136
  137. 137
  138. 138
  139. 139
  140. 140
  141. 141
  142. 142
  143. 143
  144. 144
  145. 145
  146. 146
  147. 147
  148. 148
  149. 149
  150. 150
  151. 151
  152. 152
  153. 153
  154. 154
  155. 155
  156. 156
  157. 157
  158. 158
  159. 159
  160. 160
  161. 161
  162. 162
  163. 163
  164. 164
  165. 165
  166. 166
  167. 167
  168. 168
  169. 169
  170. 170
  171. 171
  172. 172
  173. 173
  174. 174
  175. 175
  176. 176
  177. 177
  178. 178
  179. 179
  180. 180
  181. 181
  182. 182
  183. 183
  184. 184
  185. 185
  186. 186
  187. 187
  188. 188
  189. 189
  190. 190
  191. 191
  192. 192
  193. 193
  194. 194
  195. 195
  196. 196
  197. 197
  198. 198
  199. 199
  200. 200
  201. 201
  202. 202
  203. 203

द्रोणेन युधिष्ठिरग्रहणोद्यमे अर्जुमेन तद्भङ्गः।। 1 ।।

सञ्जय उवाच। 5-16-1x
तद्बलं सुमहद्दीर्णं त्वदीयं प्रेक्ष्य वीर्यवान्।
दधारैको रणे पाण्डून्वृषसेनोऽस्त्रमायया।।
5-16-1a
5-16-1b
शरा दश दिशो मुक्ता वृषसेनेन संयुगे।
विचेरुस्ते विनिर्भिद्य नरवाजिरथद्विपान्।।
5-16-2a
5-16-2b
तस्य दीप्ता महाबाणा विविश्चेरुः सहस्रशः।
भानोरिव महाराज घर्मकाले मरीचयः।।
5-16-3a
5-16-3b
तेनार्दिता महाराज रथिनः सादिनस्तथा।
निपेतुरुर्व्यां सहसा वातभग्ना इव द्रुमाः।।
5-16-4a
5-16-4b
हयौघांश्च रथौघांश्च गजौघांश्च महारथः।
अपातयद्रणे राजञ्शतशोऽथ सहस्रशः।।
5-16-5a
5-16-5b
दृष्ट्वा तमेकं समरे विचरन्तमभीतवत्।
सहिताः सर्वराजानः परिवव्रुः समन्ततः।।
5-16-6a
5-16-6b
नाकुलिस्तु शतानीको वृषसेनं समभ्ययात्।
विव्याध चैनं दशभिर्नाराचैर्मर्मभेदिभिः।।
5-16-7a
5-16-7b
तस्य कर्णात्मजश्चापं छित्त्वा केतुमपातयत्।
तं भ्रातरं परीप्सन्तो द्रौपदेयाः समभ्ययुः।।
5-16-8a
5-16-8b
कर्णात्मजं शरव्रातैरदृश्यं चक्रुरञ्जसा।
तान्नदन्तोऽभ्यधावन्त द्रोणपुत्रमुखा रथाः।।
5-16-9a
5-16-9b
छादयन्तो महाराज द्रौपदेयान्महारथान्।
शरैर्नानाविधैस्तूर्णं पर्वताञ्जलदा इव।।
5-16-10a
5-16-10b
तान्पाण्डवाः प्रत्यगृह्णंस्त्वरिताः पुत्रगृद्धिनः।
पाञ्चालाः केकया मत्स्याः सृञ्जयाश्चोद्यतायुधाः।।
5-16-11a
5-16-11b
तद्युद्धमभवद्धोरं सुमहद्रोमहर्षणम्।
त्वदीयैः पाण्डुपुत्राणां देवानामिव दानवैः।।
5-16-12a
5-16-12b
एवं युयुधिरे वीराः संरब्धाः कुरुपाण्डवाः।
परस्परमुदीक्षन्तः परस्परकृतागसः।।
5-16-13a
5-16-13b
तेषां ददृशिरे कोपाद्वपूम्ष्यमिततेजसाम्।
युयुत्सूनामिवाकाशे पतत्त्रिवरभोगिनाम्।।
5-16-14a
5-16-14b
भीमकर्णकृपद्रोणद्रौणिपार्षतसात्यकैः।
बभासे स रणोद्देशः कालसूर्यैरिवोदितैः।।
5-16-15a
5-16-15b
`प्रजानां संक्षये घोरे यथा सूर्योदयो भवेत्।
शूराणामुदयस्तद्वदासीत्पुरुषसत्तम'।।
5-16-16a
5-16-16b
तदासीत्तुमुलं युद्धं निघ्नतामितरेतरम्।
महाबलानां बलिभिर्दानवानां यथा सुरैः।।
5-16-17a
5-16-17b
ततो युधिष्ठिरानीकमुद्धूतार्णवनिःस्वनम्।
त्वदीयमवधीत्सैन्यं संप्रद्रुतमहारथम्।।
5-16-18a
5-16-18b
तत्प्रभग्नं बलं दृष्ट्वा शत्रुभिर्भृशमर्दितम्।
अलं द्रुतेन वः शूरा इति द्रोणोऽभ्यभाषत।।
5-16-19a
5-16-19b
`भारद्वाजममर्षश्च विक्रमश्च समाविशत्।
समुद्धृत्य निषङ्गाच्च धनुर्ज्यामवमृज्य च।
महाशरधनुष्पाणिर्यन्तारमिदमब्रवीत्।।
5-16-20a
5-16-20b
5-16-20c
सारथे याहि यत्रैष पाण्डरेण विराजता।
ध्रियमाणेन च्छेण राजा तिष्ठति धर्मराट्।।
5-16-21a
5-16-21b
तदेतद्दीर्यते सैन्यं धार्तराष्ट्रमनेकधा।
एतत्संस्तम्भयिष्यामि प्रतिवार्य युधिष्ठिरम्।।
5-16-22a
5-16-22b
न हि मामभिवर्षन्तं संयुगे तात पाण्डवाः।
मात्स्यपाञ्चालराजानः सर्वे च सहसोमकाः।।
5-16-23a
5-16-23b
अर्जुनो मत्प्रसादाद्धि महास्त्राणि समाप्तवान्।
न मामुत्सहते तात न भीमो न च सात्यकिः।।
5-16-24a
5-16-24b
मत्प्रसादाद्धि बीभत्सुः परमेष्वासतां गतः।
ममैवास्त्रं विजानाति धृष्टद्युम्नोऽपि पार्षतः।।
5-16-25a
5-16-25b
नायं संरक्षितुं कालः प्राणांस्तात जयैषिणा।
याहि सर्गं पुरस्कृत्य यशसे च जयाय च।।
5-16-26a
5-16-26b
सञ्जय उवाच। 5-16-27x
एवं सञ्चोदितो यन्ता द्रोणमभ्यवहत्ततः।। 5-16-27a
तदाऽश्वहृदयेनाश्वानभिमन्त्र्याशु हर्षयन्।
रथेन सवरूथेन भास्वरेण विराजता।।
5-16-28a
5-16-28b
तं करूशाश्च मात्स्याश्च चेदयश्च ससात्वताः।
पाण्डवाश्च सपाञ्चालाः सहिताः पर्यवारयन्'।।
5-16-29a
5-16-29b
ततः शोणहयः क्रुद्धश्चतुर्दन्त इव द्विपः।
प्रविश्य पाण्डवानीकं युधिष्ठिरमुपाद्रवत्।।
5-16-30a
5-16-30b
तमाविध्यच्छितैर्बाणैः कङ्कपत्रैर्युधिष्ठिरः।
तस्य द्रोणो धनुश्छित्वा तं द्रुतं समुपाद्रवत्।।
5-16-31a
5-16-31b
चक्ररक्षः कुमारस्तु पाञ्चालानां यशस्करः।
दधार द्रोणमायान्तं वेलेव सरितां पतिम्।।
5-16-32a
5-16-32b
द्रोणं निवारितं दृष्ट्वा कुमारेण द्विजर्षभम्।
सिंहनादरवो ह्यासीत्साधुसाध्विति भाषितम्।।
5-16-33a
5-16-33b
कुमारस्तु ततो द्रोणं सायकेन महाहवे।
विव्याधोरसि सङ्क्रुद्धः सिंहवच्च नदन्मुहुः।।
5-16-34a
5-16-34b
संवार्य च रणे द्रोणं कुमारस्तु महाबलः।
शरैरनेकसाहस्रैः कृतहस्तो जितश्रमः।।
5-16-35a
5-16-35b
तं शूरमार्यव्रतिनं मन्त्रास्त्रेषु कृतश्चमम्।
चक्ररक्षतं परामृद्रात्कुमारं द्विजपुङ्गवः।।
5-16-36a
5-16-36b
स मध्यं प्राप्य सैन्यानां सर्वाः प्रविचरन्दिशः।
तव सैन्यस्य गोप्तासीद्भारद्वाजो द्विजर्षभः।।
5-16-37a
5-16-37b
शिखण्डिनं द्वादशभिर्विंशत्या चोत्तमौजसम्।
नकुलं पञ्चभिर्विद्ध्वा सहदेवं च सप्तभिः।।
5-16-38a
5-16-38b
युधिष्ठिरं द्वादशभिर्द्रौपदेयांस्त्रिभिस्त्रिभिः।
सात्यकिं पञ्चभिर्विद्ध्वा मत्स्यं च दशभिः शरैः।।
5-16-39a
5-16-39b
व्यक्षोभयद्रणे योधान्यथामुख्यमभिद्रवन्।
अभ्यवर्ततं सम्प्रेप्सुः कुन्तीपुत्रं युधिष्ठिरम्।।
5-16-40a
5-16-40b
युगन्धरस्ततो राजन्भारद्वाजं महारथम्।
वारयामास सङ्क्रुद्वं वातोद्धतमिवार्णवम्।।
5-16-41a
5-16-41b
युधिष्ठिरं स विद्ध्वा तु शरैः सन्नतपर्वभिः।
युगन्धरं तु भल्लने रथनीडादपातयत्।।
5-16-42a
5-16-42b
`तं विजित्य महातेजा भारद्वाजो महामनाः।
अभ्यवर्तत सम्प्रेप्सुः कुन्तीपुत्रं युधिष्ठिरम्'।।
5-16-43a
5-16-43b
ततो विराटद्रुपदौ केकयाः सात्यकिः शिबिः।
व्याघ्रदत्तश्च पाञ्चल्यः सिंहसेनश्च वीर्यवान्।।
5-16-44a
5-16-44b
एते चान्ये च बहवः परीप्सन्तो युधिष्ठिरम्।
आवव्रुस्तस्य पन्थानं किरन्तः सायकान्बहून्।।
5-16-45a
5-16-45b
व्याघ्रदत्तस्तु पाञ्चाल्यो द्रोणं विव्याध मार्गणैः।
पञ्चाशता शितै राजंस्तत उच्चुक्रुशुर्जनाः।।
5-16-46a
5-16-46b
त्वरितं सिंहसेनस्तु द्रोणं विद्ध्वा महारथम्।
प्राहसत्सहसा हृष्टस्त्रासयन्वै महारथान्।।
5-16-47a
5-16-47b
ततो विष्फार्य नयने धनुर्ज्यामवमृज्य च।
तलशब्दं महत्कृत्वा द्रोणस्तं समुपाद्रवत्।।
5-16-48a
5-16-48b
ततस्तु सिंहसेनस्य शिरः कायात्सकुण्डलम्।
व्याघ्रदत्तस्य चाक्रम्य भल्लाभ्यामाहरद्बली।।
5-16-49a
5-16-49b
तान्प्रमृज्य शरव्रातैः पाण्डवानां महारथान्।
युधिष्ठिररथाभ्याशे तस्थौ मृत्युरिवान्तकः।।
5-16-50a
5-16-50b
ततोऽभवन्महाशब्दो राजन्यौधिष्ठिरे बले।
हृतो राजेति योधानां समीपस्थे यतव्रते।।
5-16-51a
5-16-51b
अब्रुवन्सैनिकास्तत्र दृष्ट्वा द्रोणस्य विक्रमम्।
अद्य राजा धार्तराष्ट्रः कृतार्थो वै भविष्यति।।
5-16-52a
5-16-52b
अस्मिन्महूर्ते द्रोणस्तु पाण्डवं गृह्य हर्षितः।
आगमिष्यति नो नूनं धार्तराष्ट्रस्य संयुगे।।
5-16-53a
5-16-53b
एवं सञ्जल्पतां तेषां तावकानां महारथः।
आयाज्जवेन कौन्तेयो रथघोषेण नादयन्।।
5-16-54a
5-16-54b
शोणितोदां रथावर्तां कृत्वा विशसने नदीम्।
शूरास्थिचयसङ्कीर्णां प्रेतकूलापहारिणीम्।।
5-16-55a
5-16-55b
तां शरौघमहाफेनां प्रासमत्स्यसमाकुलाम्।
नदीमुत्तीर्य वेगेन कुरून्विद्राव्य पाण्डवः।।
5-16-56a
5-16-56b
ततः किरीटि सहसा द्रोणानीकमुपाद्रवत्।
छादयन्निषुजालेन महता मोहयन्निव।।
5-16-57a
5-16-57b
शीघ्रमभ्यस्यतो बाणान्सन्दधानस्य चानिशम्।
नान्तरं ददृशे कश्चित्कौन्तेयस्य यशस्विनः।।
5-16-58a
5-16-58b
न दिशो नान्तरिक्षं च न द्यौर्नैव च मेदिनी।
अदृश्यन्त महाराज बाणभूता इवाभवन्।।
5-16-59a
5-16-59b
नादृश्यत तदा राजंस्तत्र किञ्चन संयुगे।
बाणान्धकारे महति कृते गाण्डीवधन्वना।।
5-16-60a
5-16-60b
सूर्ये चास्तमनुप्राप्ते तमसा चाभिसंवृते।
नाज्ञायत तदा शत्रुर्न सुहृन्न च कश्चन।
5-16-61a
5-16-61b
ततोऽवहारं चक्रुस्ते द्रोणदुर्योधनादयः।
तान्विदित्वा पुनस्त्रस्ता न युद्धमनसः परान्।।
5-16-62a
5-16-62b
स्वान्यनीकानि बीभत्सुः शनकैरवहारयत्।
ततोऽभितुष्टुवुः पार्थं प्रहृष्टाः पाण्डुसृञ्जयाः।।
5-16-63a
5-16-63b
पाञ्चालाश्च मनोज्ञाभिर्वाग्भिः सूर्यमिवर्षयः।
एं स्वशिबिरं प्रायाज्जित्वा शत्रून्धनञ्जयः।।
5-16-64a
5-16-64b
पृष्ठतः सर्वसैन्यानां मुदितो वै सकेशवः।।
मसारगल्वर्कमुवर्णरूपैर्वज्रप्रवालस्फटिकैश्च मुख्यैः।
5-16-65a
5-16-65b
चित्रे रथे पाण्डुसुतो बभासे नक्षत्रचित्रे वियतीव चन्द्रः।। 5-16-66a
।। इति श्रीमन्महाभारते द्रोणपर्वणि द्रोणाभिषेकपर्वणि एकादशदिवसयुद्धे षोडशोऽध्यायः।। 16 ।।
0 </text>
वृद्धक्षत्रस्य दायादं पितुरत्यन्तवैरिणम्।
ससाराभिमुखः शूरः शार्दूल इव कुञ्जरम्।।
5-14-67a
5-14-67b
तौ परस्परमासाद्य खह्गदन्तनखायुधौ।
हृष्टवत्सम्प्रजहाते व्याघ्रकेसरिणाविव।।
5-14-68a
5-14-68b
सम्पातेष्वभिघातेषु निपातेष्वसिचर्मणोः।
न तयोरन्तरं कश्चिद्ददर्श नरसिंहयोः।।
5-14-69a
5-14-69b
अवक्षेपोऽसिनिर्हादः शस्त्रान्तरनिदर्शनम्।
बाह्यान्तरनिपातश्च निर्विशेमदृश्यत।।
5-14-70a
5-14-70b
बाह्यमाभ्यन्तरं चैव चरन्तौ मार्गमुत्तमम्।
ददृशाते महात्मानौ सपक्षाविव पर्वतौ।।
5-14-71a
5-14-71b
ततो विक्षिपतः खङ्गं सौभद्रस्य यशस्विनः।
शरावरणपक्षान्ते प्रजहार जयद्रथः।।
5-14-72a
5-14-72b
रुक्मपत्रान्तरे सक्तस्तस्मिंश्चर्मणि भास्वरे।
सिन्धुराजबलोद्धूतः सोऽभज्यत महानसिः।।
5-14-73a
5-14-73b
भग्नमाज्ञाय निस्त्रिंशमवप्लुत्य पदानि षट्।
अदृश्यत निमेषेण स्वरथं पुनरास्थितः।।
5-14-74a
5-14-74b
तं कार्ष्णिं समरान्मुक्तमास्थितं रथमुत्तमम्।
सहिताः सर्वराजानः परिवव्रुः समन्ततः।।
5-14-75a
5-14-75b
ततश्चर्म च खङ्गं च समुत्क्षिप्य महाबलः।
ननादार्जुनदायादः प्रेक्षमाणो जयद्रथम्।।
5-14-76a
5-14-76b
सिन्धुराजं परित्यज्य सौभद्रः परवीरहा।
तापयामास तत्सैन्यं भुवनं भास्करो यथा।।
5-14-77a
5-14-77b
तस्य सर्वायसीं शक्तिं शल्यः कनकभूषणाम्।
चिक्षेप समरे घोरां दीप्तामग्निशिखामिव।।
5-14-78a
5-14-78b
तामवप्लुत्य जग्राह विकोशं चाकरोदसिम्।
वैनतेयो यथा कार्ष्णिः पतन्तमुरगोत्तमम्।।
5-14-79a
5-14-79b
तस्य लाषवमाज्ञाय सत्वं चामिततेजसः।
सहिताः सर्वराजानः सिंहनादमथानदन्।।
5-14-80a
5-14-80b
ततस्तामेव शल्यस्य सौभद्रः परवीरहा।
मुमोच भुजवीर्येण वैदूर्यविकृतां शिताम्।।
5-14-81a
5-14-81b
सा तस्य रथमासाद्य निर्मुक्तभुजगोपमा।
जघान सूतं शल्यस्य रथाच्चैनमपातयत्।।
5-14-82a
5-14-82b
ततो विराटद्रुपदौ धृष्टकेतुर्युधिष्ठिरः।
सात्यकिः केकया भीमो धृष्टद्युम्नशिखण्डिनौ।।
5-14-83a
5-14-83b
यमौ च द्रौपदेयाश्च साधुसाध्विति चुक्रुशुः।
बाणशब्दाश्च विविधाः सिंहनादाश्च पुष्कलाः।।
5-14-84a
5-14-84b
प्रादुरासन्हर्षयन्तः सौभद्रमपलायिनम्।
तन्नामृष्यन्त पुत्रास्ते शत्रोर्विजयलक्षणम्।।
5-14-85a
5-14-85b
अथैनं सहसा सर्वे समन्तान्निशितैः शरैः।
अभ्याकिरन्महाराज जलदा इव पर्वतम्।।
5-14-86a
5-14-86b
तेषां च प्रियमन्विच्छन्सूतस्य च पराभवम्।
आर्तायनिरमित्रघ्नः क्रुद्धः सौभद्रमभ्ययात्।।
5-14-87a
5-14-87b
।। इति श्रीमन्महाभारते द्रोणपर्वणि द्रोणाभिषेकपर्वणि
एकादशदिवसयुद्धे चतुर्दशोऽध्यायः।। 14 ।।

[सम्पाद्यताम्]

5-16-1 अस्त्रमायया अस्त्रकौशलेन।। 5-16-14 पतत्त्रिवरभोगिनामिव पतत्त्रिवरो गरुडः। भोगिनः सर्पाः।। 5-16-19 द्रुतेन पलायितेन।। 5-16-55 विशसने युद्धे।। 5-16-66 मसारः इन्द्रनीलः। गल्वर्कः पद्मरागः।। 5-16-16 षोडशोऽध्यायः।।

द्रोणपर्व-015 पुटाग्रे अल्लिखितम्। द्रोणपर्व-017