महाभारतम्-07-द्रोणपर्व-092

विकिस्रोतः तः
नेविगेशन पर जाएँ खोज पर जाएँ
← द्रोणपर्व-091 महाभारतम्
सप्तमपर्व
महाभारतम्-07-द्रोणपर्व-092
वेदव्यासः
द्रोणपर्व-093 →
  1. 001
  2. 002
  3. 003
  4. 004
  5. 005
  6. 006
  7. 007
  8. 008
  9. 009
  10. 010
  11. 011
  12. 012
  13. 013
  14. 014
  15. 015
  16. 016
  17. 017
  18. 018
  19. 019
  20. 020
  21. 021
  22. 022
  23. 023
  24. 024
  25. 025
  26. 026
  27. 027
  28. 028
  29. 029
  30. 030
  31. 031
  32. 032
  33. 033
  34. 034
  35. 035
  36. 036
  37. 037
  38. 038
  39. 039
  40. 040
  41. 041
  42. 042
  43. 043
  44. 044
  45. 045
  46. 046
  47. 047
  48. 048
  49. 049
  50. 050
  51. 051
  52. 052
  53. 053
  54. 054
  55. 055
  56. 056
  57. 057
  58. 058
  59. 059
  60. 060
  61. 061
  62. 062
  63. 063
  64. 064
  65. 065
  66. 066
  67. 067
  68. 068
  69. 069
  70. 070
  71. 071
  72. 072
  73. 073
  74. 074
  75. 075
  76. 076
  77. 077
  78. 078
  79. 079
  80. 080
  81. 081
  82. 082
  83. 083
  84. 084
  85. 085
  86. 086
  87. 087
  88. 088
  89. 089
  90. 090
  91. 091
  92. 092
  93. 093
  94. 094
  95. 095
  96. 096
  97. 097
  98. 098
  99. 099
  100. 100
  101. 101
  102. 102
  103. 103
  104. 104
  105. 105
  106. 106
  107. 107
  108. 108
  109. 109
  110. 110
  111. 111
  112. 112
  113. 113
  114. 114
  115. 115
  116. 116
  117. 117
  118. 118
  119. 119
  120. 120
  121. 121
  122. 122
  123. 123
  124. 124
  125. 125
  126. 126
  127. 127
  128. 128
  129. 129
  130. 130
  131. 131
  132. 132
  133. 133
  134. 134
  135. 135
  136. 136
  137. 137
  138. 138
  139. 139
  140. 140
  141. 141
  142. 142
  143. 143
  144. 144
  145. 145
  146. 146
  147. 147
  148. 148
  149. 149
  150. 150
  151. 151
  152. 152
  153. 153
  154. 154
  155. 155
  156. 156
  157. 157
  158. 158
  159. 159
  160. 160
  161. 161
  162. 162
  163. 163
  164. 164
  165. 165
  166. 166
  167. 167
  168. 168
  169. 169
  170. 170
  171. 171
  172. 172
  173. 173
  174. 174
  175. 175
  176. 176
  177. 177
  178. 178
  179. 179
  180. 180
  181. 181
  182. 182
  183. 183
  184. 184
  185. 185
  186. 186
  187. 187
  188. 188
  189. 189
  190. 190
  191. 191
  192. 192
  193. 193
  194. 194
  195. 195
  196. 196
  197. 197
  198. 198
  199. 199
  200. 200
  201. 201
  202. 202
  203. 203

अर्जुनेन श्रुतायुधसुदक्षिणयोर्वधः।। 1 ।।

सञ्जय उवाच। 5-92-1x
सन्निरुद्धस्तु तैः पार्थो महाबलपराक्रमः।
द्रुतं समनुयातश्च द्रोणेन रथिनां वरः।।
5-92-1a
5-92-1b
किरन्निषुगणांस्तीक्ष्णान्स रश्मीनिव भास्करः।
तापयामास तत्सैन्यं देहं व्याधिगणो यथा।।
5-92-2a
5-92-2b
अश्वो विद्धो रथश्छिन्नः सारोहः पातितो गजः।
छत्राणि चापविद्धानि रथाश्चक्रैर्विना कृताः।।
5-92-3a
5-92-3b
विद्रुतानि च सैन्यानि शरार्तानि समन्ततः।
इत्यासीत्तुमुलं युद्धं न प्राज्ञायत किञ्चन।।
5-92-4a
5-92-4b
तेषां संयच्छतां सङ्ख्ये परस्परमजिह्मगैः।
अर्जुनो ध्वजिनीं राजन्नभीक्ष्णं समकम्पयत्।।
5-92-5a
5-92-5b
सत्यां चिकीर्षमाणस्तु प्रतिज्ञां सत्यसङ्गरः।
अभ्यद्रवद्रथश्रेष्ठं शोणाश्वं श्वेतवाहनः।।
5-92-6a
5-92-6b
तं द्रोणः पञ्चविंशत्या मर्मभिद्भिरजिह्मगैः।
अन्तेवासिनमाचार्यो महेष्वासं समार्पयत्।।
5-92-7a
5-92-7b
तं तूर्णमिव बीभत्सुः सर्वशस्त्रभृतां वरः।
अभ्यधावदिषूनस्यन्निषुवेगविघातकान्।।
5-92-8a
5-92-8b
तस्याशु क्षिपतो भल्लान्भल्लैः सन्नतपर्वभिः।
प्रत्यविध्यदमेयात्मा ब्रह्मास्त्रं समुदीरयन्।।
5-92-9a
5-92-9b
तदद्भुतमपश्याम द्रोणस्याचार्यकं युधि।
यतमानो युवा नैनं प्रत्यविध्यद्यदर्जुनः।।
5-92-10a
5-92-10b
क्षरन्निव महामेघो वारिधाराः सहस्रशः।
द्रोणमेघः पार्थशैलं ववर्ष शरवृष्टिभिः।।
5-92-11a
5-92-11b
अर्जुनः शरवर्षं तच्छरवर्षेण वीर्यवान्।
अवारयदसम्भ्रान्तो न त्वाचार्यमपीडयत्।।
5-92-12a
5-92-12b
द्रोणस्तु पञ्चविंशत्या श्वेतवाहनमार्दयत्।
वासुदेवं च सप्तत्या बाह्वोरुरसि चाशुगैः।।
5-92-13a
5-92-13b
पार्थस्तु प्रहसन्धीमानाचार्यं स शरौघिणम्।
विसृजन्तं शितान्बाणानवारयत तं युधि।।
5-92-14a
5-92-14b
अथ तौ वध्यमानौ तु द्रोणेन रथसत्तमौ।
अवर्जयेतां दुर्धर्षं युगान्ताग्निमिवोत्थितम्।।
5-92-15a
5-92-15b
वर्जयन्निशितान्बाणान्द्रोणचापविनिः सृतान्।
किरीटमाली कौन्तेयो भोजानीकमथाविशत्।।
5-92-16a
5-92-16b
सोऽन्तरा कृतवर्माणं काम्भोजं च सुदक्षिणम्।
अभ्ययाद्वर्जयन्द्रोणं मैनाकमिव पर्वतम्।।
5-92-17a
5-92-17b
ततो भोजो नरव्याघ्रो दुर्धर्षं कुरुसत्तमम्।
अविध्यत्तूर्णमव्यग्रो दशभिः कङ्कपत्रिभिः।।
5-92-18a
5-92-18b
तमर्जुनः शतेनाजौ राजन्विव्याध पत्रिणाम्।
पुनश्चान्यैस्त्रिभिर्बाणैर्मोहयन्निव सात्वतम्।।
5-92-19a
5-92-19b
भोजस्तु प्रहसन्पार्थं वासुदेवं च माधवम्।
एकैकं पञ्चविंशत्या सायकानां समार्पयत्।।
5-92-20a
5-92-20b
तस्यार्जुनो धनुश्छित्त्वा वियाधैनं त्रिसप्तभिः।
शरैरग्निशिखाकारैः क्रुद्धाशीविषसन्निभैः।।
5-92-21a
5-92-21b
अथान्यद्धनुरादाय कृतवर्मा महारथः।
पञ्चभिः सायकैस्तूर्णं विव्याधोरसि भारत।।
5-92-22a
5-92-22b
पुनश्च निशितैर्बाणैः पार्थं विव्याध पञ्चभिः।
तं पार्थो नवभिर्बाणैराजघान स्तनान्तरे।।
5-92-23a
5-92-23b
दृष्ट्वा विषक्तं कौन्तेयं कृतवर्मरथं प्रति।
चिन्तयामास वार्ष्णेयो न नः कालात्ययो भवेत्।।
5-92-24a
5-92-24b
ततः कृष्णोऽब्रवीत्पार्थं कृतवर्मणि मा दयाम्।
कुरु सम्बन्धकं हित्वा प्रमथ्यैनं विशातय।।
5-92-25a
5-92-25b
ततः स कृतवर्माणं महोयित्वाऽर्जुनः शरैः।
अभ्यगाज्जवनैरश्वैः काम्भोजानामनीकिनीम्।।
5-92-26a
5-92-26b
अमर्षितस्तु हार्दिक्यः प्रविष्टे श्वेतवाहने।
विधुन्वन्सशरं चापं पाञ्चाल्याभ्यां समागतः।।
5-92-27a
5-92-27b
चक्ररक्षौ तु पाञ्चाल्यावर्जुनस्य पदानुगौ।
पर्यवारयदायान्तौ कृतवर्मा रथेषुभिः।।
5-92-28a
5-92-28b
तावविध्यत्ततो भोजः कृतवर्मा शितैः शरैः।
त्रिभिरेव युधामन्युं चतुर्भिश्चोत्तमौजसम्।।
5-92-29a
5-92-29b
तावप्येनं विविधतुर्दशभिर्दशभिः शरैः।
त्रिभिरेव युधामन्युरुत्तगौजास्त्रिभिस्तथा।
सञ्चिच्छिदतुरप्यस्य ध्वजं कार्मुकमेव च।।
5-92-30a
5-92-30b
5-92-30c
अथान्यद्धनुरादाय हार्दिक्यः क्रोधमूर्च्छितः।
कृत्वा विधनुषौ वीरौ शरवर्षैरवाकिरत्।।
5-92-31a
5-92-31b
तावन्ये धनुषी सज्ये कृत्वा भोजं विजघ्नतुः।
तेनान्तरेषु बीभत्सुर्विवेशामित्रवाहिनीम्।।
5-92-32a
5-92-32b
न लेभाते तु तौ द्वारं वारितौ कृतवर्मणा।
धार्तराष्ट्रेष्वनीकेषु यतमानौ नरर्षभौ।।
5-92-33a
5-92-33b
अनीकान्यर्दयन्युद्धे त्वरितः श्वेतवाहनः।
नावधीत्कृतवर्माणं प्राप्तमप्यरिसूदनः।।
5-92-34a
5-92-34b
तं दृष्ट्वा तु तथाऽऽयान्तंशूरो राजा श्रुतायुधः।
अभ्यद्रवत्सुसङ्क्रुद्धो विधुन्वानो महद्धनुः।।
5-92-35a
5-92-35b
स पार्थं त्रिभिरानर्च्छत्सप्तत्या च जनार्दनम्।
क्षुरप्रेण सुतीक्ष्णेन पार्थकेतुमताडयत्।।
5-92-36a
5-92-36b
ततोऽर्जुनो नवत्या तु शराणां नतपर्वणाम्।
आजघान भृशं क्रुद्धस्तोत्रैरिव महाद्विपम्।।
5-92-37a
5-92-37b
स तन्न ममृषे राजन्पाण्डवेयस्य विक्रमम्।
अथैनं सप्तसप्तत्या नाराचानां समार्पयत्।।
5-92-38a
5-92-38b
तस्यार्जुनो धनुश्छित्त्वा शरावापं निकृत्य च।
आजघानोरसि क्रुद्धः सप्तभिर्नतपर्वभिः।।
5-92-39a
5-92-39b
अथान्यद्धनुरादाय स राजा क्रोधमूर्च्छितः।
वासविं नवभिर्बाणैर्बाह्वोरुरसि चार्पयत्।।
5-92-40a
5-92-40b
ततोऽर्जुनः स्मयन्नेव श्रुतायुधमरिन्दमः।
शरैरनेकसाहस्रैः पीडयामास भारत।।
5-92-41a
5-92-41b
अश्वांश्चास्यावधीत्तूर्णं सारथिं च महारथः।
विव्याध चैनं सप्तत्या नाराचानां महाबलः।।
5-92-42a
5-92-42b
हताश्वं रथमुत्सृज्य स तु राजा श्रुतायुधः।
अभ्यद्रुवद्रुणे पार्थं गदामुद्यम्य वीर्यवान्।।
5-92-43a
5-92-43b
वरुणस्यत्मजो वीरः स तु राजा श्रुतायुधः।
पर्णाशाजननी यस्य शीततोया महानदी।।
5-92-44a
5-92-44b
तस्य माताऽब्रवीद्राजन्वरुणं पुत्रकारणात्।
अवध्योऽयं भवेल्लोके शत्रूणां तनयो मम।।
5-92-45a
5-92-45b
वरुणस्त्वब्रवीत्प्रीतो ददाम्यस्मै वरं हितम्।
दिव्यमस्त्रं सुतस्तेऽयं येनावध्यो भविष्यति।।
5-92-46a
5-92-46b
नास्ति चाप्यमरत्वं वै मनुष्यस्य कथञ्चन।
सर्वेणावश्यमर्तव्यं जातेन सरितां वरे।।
5-92-47a
5-92-47b
दुर्धर्षस्त्वेष शत्रूणां रणेषु भविता सदा।
अस्त्रस्यास्य प्रभावाद्वै व्येतु ते मानसो ज्वरः।।
5-92-48a
5-92-48b
इत्युक्त्वा वरुणः प्रादाद्गदां मन्त्रपुरस्कृताम्।
यामासाद्य दुराधर्षः सर्वलोके श्रुतायुधः।।
5-92-49a
5-92-49b
उवाच चैनं भगवान्पुनरेव जलेश्वरः।
अयुध्यति न मोक्तव्या सा त्वय्येव पतेदिति।।
5-92-50a
5-92-50b
हन्यादेषा प्रतीपं हि प्रयोक्तारमपि प्रभो।
न चाकरोत्स तद्वाक्यं प्राप्ते काले श्रुतायुधः।।
5-92-51a
5-92-51b
स तया वीरघातिन्या जनार्दनमताडयत्।
प्रतिजग्राह तां कृष्णः पीनेनांसेन वीर्यवान्।
नाकम्पयत शौरिं सा विन्ध्यं गिरिमिवानिलः।।
5-92-52a
5-92-52b
5-92-52c
`ततोऽर्जुनः क्षुरप्राभ्यां भुजौ परिघसन्निभौ।
चिच्छेद पाण्‍डवः शीघ्रं जलेश्वरसुतस्य वै।।
5-92-53a
5-92-53b
स ज्वलन्ती महोल्केव समासाद्य जनार्दनम्'।
प्रत्यागता महावेगा कृत्येव दुरधिष्ठिता।।
5-92-54a
5-92-54b
जघान चास्थितं वीरं श्रुतायुधममर्षणम्।
`स पपात हतो भूमौ विशिरा विभुजो बली।
सम्भग्न इव वातेन बहुशाखो वनस्पतिः।।
5-92-55a
5-92-55b
5-92-55c
सा विस्फुरन्ती ज्वलिता वज्रवेगसमा गदा'।
हत्वा श्रुतायुधं वीरं धरणीमन्वपद्यत।।
5-92-56a
5-92-56b
गदां निवर्तितां दृष्ट्वा निहतं च श्रुतायुधम्।
हाहाकारो महांस्तत्र सैन्यानां समजायत।
स्वेनास्त्रेण हतं दृष्ट्वा श्रुतायुधमरिन्दमम्।।
5-92-57a
5-92-57b
5-92-57c
अयुध्यमानाय ततः केशवाय नराधिप।
क्षिप्ता श्रुतायुधेनाथ तस्मात्तमवधीद्गदा।।
5-92-58a
5-92-58b
यथोक्तं वरुणेनाजौ तथा स निधनं गतः।
व्यसुश्चाप्यपतद्भूमौ प्रेक्षतां सर्वधन्विनाम्।।
5-92-59a
5-92-59b
पतमानस्तु स बभौ पर्णाशायाः प्रियः सुतः।
सम्भग्न इव वातेन बहुशाखो वनस्पतिः।।
5-92-60a
5-92-60b
ततः सर्वाणि सैन्यानि सेनामुख्याश्च सर्वशः।
प्राद्रवन्त हतं दृष्ट्वा श्रुतायुधमरिन्दमम्।।
5-92-61a
5-92-61b
ततः काम्भोजराजस्य पुत्रः शूरः सुदक्षिणः।
अभ्ययाज्जवनैरश्वैः फल्गुनं शत्रुसूदनम्।।
5-92-62a
5-92-62b
तस्य पार्थः शरान्सप्त प्रेषयामास भारत।
ते तं शूरं विनिर्भिद्य प्राविशन्धरणीतलम्।।
5-92-63a
5-92-63b
सोऽतिविद्धः शरैस्तीक्ष्णैर्गाण्डीवप्रेषितैर्मृधे।
अर्जुनं प्रतिविव्याध दशभिः कङ्कपत्रिभिः।।
5-92-64a
5-92-64b
वासुदेवं त्रिभिर्विद्ध्वा पुनः पार्थं च पञ्चभिः।
तस्य पार्थो धनुश्छित्त्वा केतुं चिच्छेद मारिष।।
5-92-65a
5-92-65b
भल्लाभ्यां भृशतीक्ष्णाभ्यां तं च विव्याध पाण्डवः।
स तु पार्थं त्रिभिर्विद्ध्वा सिंहनादमथानदत्।।
5-92-66a
5-92-66b
सर्वपारशवीं चैव शक्तिं शूरः सुदक्षिणः।
सघण्टां प्राहिणोद्धोरां क्रुद्धो गाण्डीवधन्वने।।
5-92-67a
5-92-67b
सा ज्वलन्ती महोल्केव तमासाद्य महारथम्।
सविस्फुलिङ्गा निर्भिद्य निपपात महीतले।।
5-92-68a
5-92-68b
शक्या त्वभिहतो गाढं मूर्च्छयाऽभिपरिप्लुतः।
समाश्वास्य महातेजाः सृक्विणी परिलेलिहन्।।
5-92-69a
5-92-69b
तं चतुर्दशभिः पार्थो नाराचैः कङ्कपत्रिभिः।
साश्वध्वजधनुःसूतं विव्याधाचिन्त्यविक्रमः।।
5-92-70a
5-92-70b
रथं चान्यैः सुबहुभिश्चक्रे विशकलं शरैः।
सुदक्षिणं तं काम्भोजं मोघसङ्कल्पविक्रमम्।
बिभेद हृदि बाणेन पृथुधारेण पाण्डवः।।
5-92-71a
5-92-71b
5-92-71c
स भिन्नवर्मा स्रस्ताङ्गः प्रभ्रष्टमुकुटाङ्गदः।
पपाताभिमुखः शूरो यन्त्रमुक्त इव ध्वजः।।
5-92-72a
5-92-72b
गिरेः शिखरजः श्रीमान्सुशाखः सुप्रतिष्ठितः।
निर्भग्न इव वातेन कर्णिकारो हिमात्यये।
विशीर्णः पतितो राजा प्रसार्य विपुलौ भुजौ।।
5-92-73a
5-92-73b
5-92-73c
शेते स्म निहतो भूमौ काम्भोजास्तरणोचितः।
महार्हाभरणोपेतः सानुमानिव पर्वतः।।
5-92-74a
5-92-74b
सुदर्शनीयस्ताम्राक्षः कर्णिना स सुदक्षिणः।
पुत्रः काम्भोजराजस्य पार्थेन विनिपातितः।।
5-92-75a
5-92-75b
धारयन्नग्निसङ्काशां शिरसा काञ्चनीं स्रजम्।
अशोभत महाबाहुर्व्यसुर्भूमौ निपातितः।।
5-92-76a
5-92-76b
ततः सर्वाणि सैन्यानि व्यद्रवन्त सुतस्य ते।
हतं श्रुतायुधं दृष्ट्वा काम्भोजं च सुदक्षिणम्।।
5-92-77a
5-92-77b
।। इति श्रीमन्महाभारते द्रोणपर्वणि जयद्रथवधपर्वणि
चतुर्दशदिवसयुद्धे द्विनवतितमोऽध्यायः।। 92 ।।

[सम्पाद्यताम्]

5-92-15 तेषां संयच्छतां विधारयताम्।। 5-92-10 आचार्यकं शिक्षाम्।। 5-92-28 रथेषुभिः अदूरस्थायिभिर्बाणैः।। 5-92-54 कृत्या अभिचारदेवता।। 5-92-72 ध्वजः शक्रध्वजः।। 5-92-92 द्विनवतितमोऽध्यायः।।

द्रोणपर्व-091 पुटाग्रे अल्लिखितम्। द्रोणपर्व-093