महाभारतम्-05-उद्योगपर्व-191

by वेदव्यासः

← उद्योगपर्व-190

महाभारतम् पञ्चमपर्व महाभारतम्-05-उद्योगपर्व-191 वेदव्यासः

उद्योगपर्व-192 →

महाभारतम्/उद्योगपर्व

1. 001
2. 002
3. 003
4. 004
5. 005
6. 006
7. 007
8. 008
9. 009
10. 010
11. 011
12. 012
13. 013
14. 014
15. 015
16. 016
17. 017
18. 018
19. 019
20. 020
21. 021
22. 022
23. 023
24. 024
25. 025
26. 026
27. 027
28. 028
29. 029
30. 030
31. 031
32. 032
33. 033
34. 034
35. 035
36. 036
37. 037
38. 038
39. 039
40. 040
41. 041
42. 042
43. 043
44. 044
45. 045
46. 046
47. 047
48. 048
49. 049
50. 050
51. 051
52. 052
53. 053
54. 054
55. 055
56. 056
57. 057
58. 058
59. 059
60. 060
61. 061
62. 062
63. 063
64. 064
65. 065
66. 066
67. 067
68. 068
69. 069
70. 070
71. 071
72. 072
73. 073
74. 074
75. 075
76. 076
77. 077
78. 078
79. 079
80. 080
81. 081
82. 082
83. 083
84. 084
85. 085
86. 086
87. 087
88. 088
89. 089
90. 090
91. 091
92. 092
93. 093
94. 094
95. 095
96. 096
97. 097
98. 098
99. 099
100. 100
101. 101
102. 102
103. 103
104. 104
105. 105
106. 106
107. 107
108. 108
109. 109
110. 110
111. 111
112. 112
113. 113
114. 114
115. 115
116. 116
117. 117
118. 118
119. 119
120. 120
121. 121
122. 122
123. 123
124. 124
125. 125
126. 126
127. 127
128. 128
129. 129
130. 130
131. 131
132. 132
133. 133
134. 134
135. 135
136. 136
137. 137
138. 138
139. 139
140. 140
141. 141
142. 142
143. 143
144. 144
145. 145
146. 146
147. 147
148. 148
149. 149
150. 150
151. 151
152. 152
153. 153
154. 154
155. 155
156. 156
157. 157
158. 158
159. 159
160. 160
161. 161
162. 162
163. 163
164. 164
165. 165
166. 166
167. 167
168. 168
169. 169
170. 170
171. 171
172. 172
173. 173
174. 174
175. 175
176. 176
177. 177
178. 178
179. 179
180. 180
181. 181
182. 182
183. 183
184. 184
185. 185
186. 186
187. 187
188. 188
189. 189
190. 190
191. 191
192. 192
193. 193
194. 194
195. 195
196. 196

शिखण्डिन्या पित्रोः शोकस्य स्वमूलकत्वचिन्तनेन दुर्गमारण्यमेत्य स्थूणनाम्नः कुबेरानुचरस्य गृहसमीपे प्रायोपवेशः ।। 1 ।।
स्थूणचोदितया शिखण्डिन्या तंप्रति पुंस्त्ववरणम् ।। 2 ।।

भीष्म उवाच।	5-191-1x
ततः शिखण्डिनो माता यथातत्त्वं नराधिप। आचचक्षे महाबाहो भर्त्र कन्यां शिखण्डिनीम् ।।	5-191-1a 5-191-1b
अपुत्रया मया राजन्सपत्नीनां भयादिदम् । कन्या शिखण्डिनी जाता पुरुषो वै निवेदिता ।।	5-191-2a 5-191-2b
त्वया चैव नरश्रेष्ठ तन्मे प्रीत्याऽनुमोदितम् । पुत्रकर्म कृतं चैव कन्यायाः पार्थिवर्षभ ।।	5-191-3a 5-191-3b
भार्या चोढा त्वया राजन्दशार्णाधिपतेः सुता। मया च प्रत्यभिहितं देववाक्यार्थदर्शनात्। कन्या भूत्वा पुमान्भावीत्येवं चैतदुपेक्षितम् ।।	5-191-4a 5-191-4b 5-191-4c
एतच्छ्रुत्वा द्रुपदो यज्ञसेनः सर्वं तत्त्वं मन्त्रविद्भ्यो निवेद्य। मन्त्रं राजा मन्त्रयामास राजन् यथायुक्तं रक्षणे वै प्रजानाम् ।।	5-191-5a 5-191-5b 5-191-5c 5-191-5d
संबन्धकं चैव समर्थ्य तस्मिन् दाशार्णके वै नृपतौ नरेन्द्र। स्वयं कृत्वा विप्रलम्भं यथाव- न्मन्त्र्यैकाग्रो निश्चयं वै जगाम ।।	5-191-6a 5-191-6b 5-191-6c 5-191-6d
स्वभावगुप्तं नगरमापत्काले तु भारत। गोपयामास राजेन्द्र सर्वतः समलङ्कृतम् ।।	5-191-7a 5-191-7b
आर्तिं च परमां राजा जगाम सह भार्यया। दशार्णपतिना सार्धं विरोधे भरतर्षभ ।।	5-191-8a 5-191-8b
कथं संबन्धिना सार्धं न मे स्याद्विग्रहो महान्। इति संचिन्त्य मनसा देवतामर्चयत्तदा ।।	5-191-9a 5-191-9b
तं तु दृष्ट्वा तदा राजन्देवी देवपरं तदा। अर्चां प्रयुञ्जानमथो भार्या वचनमब्रवीत् ।।	5-191-10a 5-191-10b
देवानां प्रतिपत्तिश्च सत्यं साधुमता सताम् । किमु दुःस्वार्णवं प्राप्य तस्मादर्चयतां गुरून् ।।	5-191-11a 5-191-11b
दैवतानि च सर्वाणि पूज्यनां भूरिदक्षिणम् । अग्नयश्चापि हृयन्तां दाशार्णप्रतिषेधने ।।	5-191-12a 5-191-12b
अयुद्धेन निवृत्तिं च मनसा चिन्तय प्रभो। देवतानां प्रसादेन सर्वमेतद्भविष्यति ।।	5-191-13a 5-191-13b
मन्त्रिभिर्मन्त्रितं सार्धं त्वया पृथुललोचन। पुरस्यास्याविनाशाय यच्च राजंस्तथा कुरु।।	5-191-14a 5-191-14b
दैवं हि मानुषोपेतं भृशं सिद्ध्यति पार्थिव । परम्परविरोधाद्धि सिद्धिरस्ति न चैतयोः ।।	5-191-15a 5-191-15b
तस्माद्विधाय नगरे विधानं सचिवैः सह। अर्चयस्व यथाकामं दैवतानि विशांपते ।।	5-191-16a 5-191-16b
एवं संभाषमाणौ तु दृष्ट्वा शोकपरायणौ। शिखण्डिनी तदा कन्या व्रीडितेव तपस्विनी ।।	5-191-17a 5-191-17b
ततः सा चिन्तयामास मन्कृते दुःखितावुभौ । इमाविति ततश्चक्रे मतिं प्राणविनाशने ।।	5-191-18a 5-191-18b
एवं सा निश्चयं कृत्वा भृशं शोकपरायणा। निर्जगाम गृहं त्यक्त्वा गहनं निर्जनं वनम् ।।	5-191-19a 5-191-19b
यक्षेणर्द्धिमता राजन्स्थूणाकर्णेन पालितम् । तद्भयादेव च जनो विसर्जयति तद्वनम् ।।	5-191-20a 5-191-20b
तत्र च स्थूणभवनं सुधामृत्तिकलेपनम् । लाजोल्लापिकधूमाढ्यमुच्चप्राकारतोरणम् ।।	5-191-21a 5-191-21b
तन्प्रविश्य शिखण्डी सा द्रुपदस्यात्मजा नृप । अनश्नाना बहुतिथं शरीरमुदशोपयत् ।।	5-191-22a 5-191-22b
दर्शयामास तां यक्षः स्थूणो मार्दवसंयुतः । किमर्थोऽयं तवारम्भः करिष्ये ब्रूहि माचिरम् ।।	5-191-23a 5-191-23b
अशक्ययिति सा यक्षं पुनः पुनरुवाच ह। करिष्यामीति वै क्षिप्रं प्रत्युवाचाथ गुह्यकः ।।	5-191-24a 5-191-24b
धनेश्वरस्यानुचरो वरदोऽस्मि नृपात्मजे। अदेयमपि दास्यादि ब्रूहि यत्ते विवक्षितम् ।।	5-191-25a 5-191-25b
ततः शिखण्डी तत्सर्वमखिलेन न्यवेदयत्। तस्मै यक्षप्रधानाय स्थूणाकर्णाय भारत ।।	5-191-26a 5-191-26b
शिखण्ड्युवाच।	5-191-27x
आपन्नो मे पिता यक्ष न चिरान्नाशमेष्यति। अभियास्यति सक्रोधो दशार्णाधिपतिर्हि तम् ।।	5-191-27a 5-191-27b
मन्निमित्तं महोत्साहः सहेमकवचो नृपः । तस्माद्रक्षस्व मां यक्ष मातरं पितरं च मे ।।	5-191-28a 5-191-28b
प्रतिज्ञातो हि भवता दुःखप्रतिशमो मम । भवेयं पुरुषो यक्ष त्वत्प्रसादादनिन्दितः ।।	5-191-29a 5-191-29b
यावदेव स राजा वै नोपयाति पुरं मम । तावदेव महायक्ष प्रसादं कुरु गुह्यक ।।	5-191-30a 5-191-30b
।। इति श्रीमन्महाभारते उद्योगपर्वणि अम्बोपाख्यनपर्वणि एकनवत्यधिकशततमोऽध्यायः ।।

5-191-11 साधुमता कल्याणवतापि देवानां सतां साधूनां च प्रतिपत्तिः पूजा नित्यं कर्तव्येति शेषः । किमु दुःखार्णवं प्राप्य कर्तव्येति । तस्मात् भवान् गुरून् देवाराधनार्थं ब्राह्मणान् अर्चयतां पूजयतु ।। 5-191-21 लाजोल्लापिकः लाजानि उशीराणि उल्लापयति सूचयतीति लाजोल्लापिकः। उशीरपरिमलयुक्तधूमाढ्यमित्यर्थः । उशीरे लाजमुद्दिष्टमिति विश्वः। राजोपलेपधूमाढ्यं इतिo कoड पाठः ।।

उद्योगपर्व-190

पुटाग्रे अल्लिखितम्।

उद्योगपर्व-192