महाभारतम्-06-भीष्मपर्व-086

by वेदव्यासः

← भीष्मपर्व-085

महाभारतम् षष्ठपर्व महाभारतम्-06-भीष्मपर्व-086 वेदव्यासः

भीष्मपर्व-087 →

महाभारतम्/भीष्मपर्व

1. 001
2. 002
3. 003
4. 004
5. 005
6. 006
7. 007
8. 008
9. 009
10. 010
11. 011
12. 012
13. 013
14. 014
15. 015
16. 016
17. 017
18. 018
19. 019
20. 020
21. 021
22. 022
23. 023
24. 024
25. 025
26. 026
27. 027
28. 028
29. 029
30. 030
31. 031
32. 032
33. 033
34. 034
35. 035
36. 036
37. 037
38. 038
39. 039
40. 040
41. 041
42. 042
43. 043
44. 044
45. 045
46. 046
47. 047
48. 048
49. 049
50. 050
51. 051
52. 052
53. 053
54. 054
55. 055
56. 056
57. 057
58. 058
59. 059
60. 060
61. 061
62. 062
63. 063
64. 064
65. 065
66. 066
67. 067
68. 068
69. 069
70. 070
71. 071
72. 072
73. 073
74. 074
75. 075
76. 076
77. 077
78. 078
79. 079
80. 080
81. 081
82. 082
83. 083
84. 084
85. 085
86. 086
87. 087
88. 088
89. 089
90. 090
91. 091
92. 092
93. 093
94. 094
95. 095
96. 096
97. 097
98. 098
99. 099
100. 100
101. 101
102. 102
103. 103
104. 104
105. 105
106. 106
107. 107
108. 108
109. 109
110. 110
111. 111
112. 112
113. 113
114. 114
115. 115
116. 116
117. 117
118. 118
119. 119
120. 120
121. 121
122. 122

संकुलयुद्धवर्णनम् ।। 1 ।।

सञ्जय उवाच।	6-86-1x
विरथं तं समासाद्य चित्रसेनं यशस्विनम् । रथमारोपयामास विकर्णस्तनयस्तव ।।	6-86-1a 6-86-1b
तस्मिंस्तथा वर्तमाने तुमुले संकुले भृशम्। भीष्मः शान्तनवस्तूर्णं युधिष्ठिरमुपाद्रवत् ।।	6-86-2a 6-86-2b
ततः सरथनागाश्वाः समकम्पन्त सृञ्जयाः । मृत्योरास्यमनुप्राप्तं मेनिरे च युधिष्ठिरम् ।।	6-86-3a 6-86-3b
युधिष्ठिरोऽपि कौरव्यो यमाभ्यां सहितः प्रभुः । महेष्वासं नरव्याघ्रं भीष्मं शान्तनवं ययौ ।।	6-86-4a 6-86-4b
ततः शरसहस्राणि प्रमुञ्चन्पाण्डवो युधि । भीष्मं संछादयामास यथा मेघो दिवाकरम् ।।	6-86-5a 6-86-5b
तेन सम्यक्प्रणीतानि शरजालानि मारिष । प्रतिजग्राह गाङ्गयः शतशोऽथ सहस्रशः ।।	6-86-6a 6-86-6b
तथैव शरजालानि भीष्मोणास्तानि मारिष । आकाशे समदृश्यन्त स्वगमानां व्रजा इव ।।	6-86-7a 6-86-7b
निमेषार्धेन कौन्तेयं भीष्मः शान्तनवो युधि । अदृश्यं समरे चक्रे शरजालेन भारत ।।	6-86-8a 6-86-8b
ततो युधिष्ठिरे राजा कौरव्यस्य महात्मनः । नाराचं प्रेषयामास क्रुद्ध आशीविषोपमम् ।।	6-86-9a 6-86-9b
असंप्राप्तं ततस्तं तु क्षुरप्रेण महारथः । चच्छेद समरे राजन्भीष्मस्तस्य धनुश्च्युतम् ।।	6-86-10a 6-86-10b
तं तु च्छित्वा रणे भीष्मो नाराचं कलसंमितम् । नजघ्ने कौरवेन्द्रस्य हयान्काञ्चनभूषणान् ।।	6-86-11a 6-86-11b
हताश्वं तु रथं त्यक्त्वा धर्मपुत्रो युधिष्ठिरः। आरुरोह रथं तूर्णं नकुलस्य महात्मनःक ।।	6-86-12a 6-86-12b
यमावपि हि संक्रुद्धः समासाद्य रणे तदा । शरैः संछादयामास भीष्मः परपुरंजयः ।।	6-86-13a 6-86-13b
तौ तु दृष्ट्वा महाराज भीष्मबाणप्रपीडितौ। जगाम परमां चिन्तां भीष्मस्य वधकाङ्क्षया ।।	6-86-14a 6-86-14b
ततो युधिष्ठिरो वश्यान्राज्ञस्तान्समचोदयत् । भीष्मं शान्तनवं सर्वे निहतेति सुहृद्गणान् ।।	6-86-15a 6-86-15b
ततस्ते पार्थिवाः सर्वे श्रुत्वा पार्थस्य भाषितम् । महता रथवंशेन परिवव्रुः पितामहम् ।।	6-86-16a 6-86-16b
स समन्तात्परिवृतः पिता देवव्रतस्तव। चिक्रीड धनुषा राजन्पातयानो महारथान् ।।	6-86-17a 6-86-17b
तं चरन्तं रणे पार्था ददृशुः कौरवं युधि। मृगमध्यं प्रविश्येव यथा सिंहशिशुं वने ।।	6-86-18a 6-86-18b
तर्जयानं रमे वीरांस्त्रासयानं च सायकैः । दृष्ट्वा त्रेसुर्महाराज सिंहं मृगगणा इव ।।	6-86-19a 6-86-19b
रणे भारत सिंहस्य ददृशुः क्षत्रिया गतिम्। अग्नेर्वायुसहायस्य यथा कक्षं दिधक्षतः ।।	6-86-20a 6-86-20b
शिरांसि रथिनां भीष्मः पातयामास संयुगे। तालेभ्यः परिपक्वानि फलानि कुशलो नरः ।।	6-86-21a 6-86-21b
पतद्भिश्च महाराज शिरोभिर्धरणीतले। बभूव तुमुलः शब्दः पततामश्मनामिव ।।	6-86-22a 6-86-22b
तस्मिन्सुतुमुले युद्धे वर्तमाने भयानके। सर्वेषामेव सैन्यानामासीद्व्यतिकरो महान् ।।	6-86-23a 6-86-23b
भिन्नेषु तेषु व्यूहेषु क्षत्रिया इतरेतरम् । एकमेकं समाहूय युद्धायैवावतस्थिरे ।।	6-86-24a 6-86-24b
शिखण्डी तु समासाद्य भरतानां पितामहम् । अभिदुद्राव वेगेन तिष्ठतिष्ठेति चाब्रवीत् ।।	6-86-25a 6-86-25b
अनादृत्य ततो भीष्मस्तं शिखण्डिनमाहवे । प्रययौ सृञ्जयान्क्रुद्धः स्त्रीत्वं तस्य विचिन्तयन् ।।	6-86-26a 6-86-26b
सृंजयास्तु ततो दृष्ट्वा हृष्टं भीष्म महारणे । सिंहनादांश्च विविधांश्चक्रुः शङ्खविमिश्रितान् ।।	6-86-27a 6-86-27b
ततः प्रववृते युद्धं व्यतिषक्तरथद्विपम् । पश्चिमां दिशमासाद्य स्थिते सवितरि प्रभो ।।	6-86-28a 6-86-28b
धृष्टद्युम्नोऽथ पाञ्चाल्यः सात्यकिश्च महारथः । पीडयन्तौ भृशं सैन्यं शक्तितोमरवृष्टिभिः ।।	6-86-29a 6-86-29b
शस्त्रैश्च बहुभी राजञ्जघ्नतुस्तावकान्रणे । ते हन्यमानाः समरे तावका भरतर्षभ ।।	6-86-30a 6-86-30b
आर्यां युद्धे मतिं कृत्वा न त्यजन्ति स्म संयुगम्। यथोत्साहं तु समरे निजघ्नुस्तावका रणे ।।	6-86-31a 6-86-31b
तत्राक्रन्दो महानासीत्तावकानां महात्मानाम् । वध्यतां समरे राजन्पार्षतेन महात्मना ।।	6-86-32a 6-86-32b
तं श्रुत्वा निनदं घोरं तावकानां महारथौ । विन्दानुविन्दावावन्त्यौ पार्षतं प्रत्युपस्थितौ ।।	6-86-33a 6-86-33b
तौ तस्य तुरगान्हत्वा त्वरमाणौ महारथौ । छादयामासतुरुभौ शरवर्षेण पार्षतम् ।।	6-86-34a 6-86-34b
अवप्लुत्याथ पाञ्चाल्यो रथात्तूर्णं महाबलः । आरुरोहक रथं तूर्णं सात्यकेस्तु महात्मनः ।।	6-86-35a 6-86-35b
ततो युधिष्ठिरो राजा महत्या सेनया वृतः। आवन्त्यौ समरे क्रुद्धावभ्ययात्स परंतपौ ।।	6-86-36a 6-86-36b
तथैव तव पुत्रोऽपि सर्वोद्योगेन मारिष । विन्दानुविन्दौ समरे परिवार्यावतस्थिवान् ।।	6-86-37a 6-86-37b
अर्जुनश्चापि संक्रुद्धः क्षत्रियान्क्षत्रियर्षभः । अयोधयत संग्रामे वज्रपाणिरिवासुरान् ।।	6-86-38a 6-86-38b
द्रोणास्तु समरे क्रुद्धः पुत्रस्य प्रियकृत्तव । व्यधमत्सर्वपाञ्चालांस्तूलराशिमिवानलः ।।	6-86-39a 6-86-39b
दुर्योधनपुरोगास्तु पुत्रास्तव विशांपते । परिवार्य रणे भीष्मं युयुधुः पाण्डवैः सह ।।	6-86-40a 6-86-40b
ततो दुर्योधनो राजा लोहितायति भास्करे। अब्रवीत्तावकान्सर्वांस्त्वरध्वमिति भारत ।।	6-86-41a 6-86-41b
युध्यतां तु तथा तेषां कुर्वतां कर्म दुष्करम्। अस्तं गिरिमथारूढे अप्रकाशति भास्करे ।।	6-86-42a 6-86-42b
प्रावर्तत नदी घोरा शोणितौघतरङ्गिणी । गोमायुगणसंकीर्णा क्षणेन क्षणदामुखे ।।	6-86-43a 6-86-43b
शिवाभिरशिवाभिश्च रुवद्भिर्भैरवं रवम्। घोरमायोधनं जज्ञे भूतसङ्घैः समाकुलम् ।।	6-86-44a 6-86-44b
राक्षसाश्च पिशाचाश्च तथान्ये पिशिताशिनः । समन्ततो व्यदृश्यन्त शतशोऽथ सहस्रशः ।।	6-86-45a 6-86-45b
अर्जुनोऽथ सुशर्मादीन्राज्ञस्तान्सपदानुगान्। विजित्य पृतनामध्ये ययौ स्वशिबिरं प्रति ।।	6-86-46a 6-86-46b
युधिष्टिरोऽपि कौरव्यो भ्रातृभ्यां सहितस्तथा। ययौ स्वशिबिरं राजा निशायां सेनया वृतः ।।	6-86-47a 6-86-47b
भीमसेनोऽपि राजेन्द्र दुर्योधनमुखान्रथान् । अवजित्य ततः सङ्ख्ये ययौ स्वशिबिरं प्रति ।।	6-86-48a 6-86-48b
दुर्योधनोऽपि नृपतिः परिवार्य महारणे। भीष्मं शान्तनवं तूर्णं प्रयातः शिबिरं प्रति ।।	6-86-49a 6-86-49b
द्रोणो द्रौणिः कृपः शल्यः कृतवर्मा च सात्वतः । परिवार्य चमूं सर्वाः प्रययुः शिबिरं प्रति ।।	6-86-50a 6-86-50b
तथैव सात्यकी राजन्धृष्टद्युम्नश्च पार्षतः। परिवार्य रणे योधान्ययतुः शिबिरं प्रति ।।	6-86-51a 6-86-51b
एवमेते महाराज तावकाः पाण्डवैः सह। पर्यवर्तन्त सहिता निशाकाले परंतप ।।	6-86-52a 6-86-52b
ततः स्वशिबिरं गत्वा पाण्डवाः कुरवस्तथा । न्यवसन्त महाराज पूजयन्तः परस्परम् ।।	6-86-53a 6-86-53b
रक्षां कृत्वा ततः शूरा न्यस्य गुल्मान्यथाविधि। अपनीय च शल्यानि स्नात्वा च विविधैर्जलैः ।।	6-86-54a 6-86-54b
कृतस्वस्त्ययनाः सर्वे स्तूयमानाश्च बन्दिभिः । गीतवादित्रशब्देन व्यक्रीडन्त यशस्विनः ।।	6-86-55a 6-86-55b
मुहूर्तादिव तत्सर्वमभवत्स्वर्गसन्निभम् । न हि युद्धकथां कांचित्तत्राकुर्वन्महारथाः ।।	6-86-56a 6-86-56b
ते प्रसुप्ते बले तत्र परिश्रान्तजने नृप । हस्त्यश्वबहुले रात्रौ प्रेक्षणीये बभूवतुः ।।	6-86-57a 6-86-57b
।। इति श्रीमन्महाभारते भीष्मपर्वणि भीष्मवधपर्वणि सप्तमदिवसयुद्धे षडशीतितमोऽध्यायः ।।

भीष्मपर्व-085

पुटाग्रे अल्लिखितम्।

भीष्मपर्व-087