महाभारतम्-06-भीष्मपर्व-054
दिखावट
← भीष्मपर्व-053 | महाभारतम् षष्ठपर्व महाभारतम्-06-भीष्मपर्व-054 वेदव्यासः |
भीष्मपर्व-055 → |
|
भीमसेनेन कलिङ्गादिवधः ।। 1 ।।
धृतराष्ट्र उवाच। | 6-54-1x |
मम पुत्रसमादिष्टः कलिङ्गोः वाहिनीपतिः। कथमद्भुतकर्माणं भीमसेनं महाबलम् ।। | 6-54-1a 6-54-1b |
चरन्तं गदया वीर दण्डहस्तमिवान्तकम् । योधयामास समरे कलिङ्गः सह सेनया ।। | 6-54-2a 6-54-2b |
सञ्जय उवाच। | 6-54-3x |
पुत्रेण तव राजेन्द्र स तथोक्तो महाबलः । महत्या सेनया गुप्तः प्रायाद्भीमरथं प्रति ।। | 6-54-3a 6-54-3b |
तामापतन्तीं महतीं कलिङ्गानां महाचमूम्। रथाश्वनागकलिलां प्रगृहीतमहायुधाम् ।। | 6-54-4a 6-54-4b |
भीमसेनः कलिङ्गानामार्च्छद्भारत वाहिनीम् । केतुमन्तं च नैषादिमायान्तं सह चेदिभिः ।। | 6-54-5a 6-54-5b |
ततः श्रुतायुः संक्रुद्धो राज्ञा केतुमता सह। आससाद रणे भीमं व्यूढानीकेषु चेदिषु ।। | 6-54-6a 6-54-6b |
रथैरनेकसाहस्रैः कलिङ्गानां नराधिप । अयुतेन गजानां च निषादैःक सह केतुमान् ।। | 6-54-7a 6-54-7b |
भिमसेनं रणे राजन्समन्तात्पर्यवारयत् । चेदिमत्स्यकरूषाश्च भीमसेनपदानुगाः ।। | 6-54-8a 6-54-8b |
अभ्यधावन्त समरे निषादान्सह राजभिः । ततः प्रववृते युद्धं घोररूपं भयावहम् ।। | 6-54-9a 6-54-9b |
न प्राजानन्त योधाः स्वान्परस्परजिघांसया । घोरमासीत्ततो युद्धं भीमस्य सहसा परैः ।। | 6-54-10a 6-54-10b |
यथेन्द्रस्य महाराज महत्या दैत्यसेनया। तस्य सैन्यस्य संग्रामे युध्यमानस्य भारत ।। | 6-54-11a 6-54-11b |
बभूव सुमहाञ्शब्दः सागरस्येव गर्जतः। अन्योन्यं स्म तदा योधा विकर्षन्तो विशांपते ।। | 6-54-12a 6-54-12b |
महीं चक्रुश्चितां सर्वां शशलोहितसन्निभाम् । योधांश्च स्वान्परान्वापि नाभ्यजानञ्जिघांसया ।। | 6-54-13a 6-54-13b |
स्वानप्याददते स्वाश्च शूराः परमदुर्जयाः। विमर्दः सुमहानासीदल्पानां बहुभिः सह ।। | 6-54-14a 6-54-14b |
कलिङ्गैः सह चैदीनां निषादैश्च विशांपते । कृत्वा पुरुषकारं तु यथाशक्ति महाबलाः ।। | 6-54-15a 6-54-15b |
भीमसेनं परित्यज्य संन्यवर्तनक्त चेदयः। सर्वैः कलिङ्गैरासन्नः सन्निवृत्तेषु चेदिषु ।। | 6-54-16a 6-54-16b |
स्वबाहुबलमस्थाय अभ्यवर्षन्त पाण्डवम् । न चचाल रथोपस्थाद्भीमसेनो महाबलः ।। | 6-54-17a 6-54-17b |
शितैरवाकिरद्बाणैः कलिङ्गानां वरूथिनीम् । कालिङ्गस्तु महेष्वासः पुत्रश्चास्य महारथः ।। | 6-54-18a 6-54-18b |
शक्रदेव इति ख्यातो जघ्नतुः पाण्डवं शरैः। ततो भीमो महाबाहुर्विधुन्वन्रुचिरं धनुः ।। | 6-54-19a 6-54-19b |
योधयामास कालिङ्गं स्वबाहुबलमाश्रितः। शक्रदेवस्तु समरे विसृजन्सायकान्बहून् ।। | 6-54-20a 6-54-20b |
अश्वाञ्जघान समरे भीमसेनस्य सायकैः। तं दृष्ट्वा विरथं तत्र भीमसेनमरिन्दमम् ।। | 6-54-21a 6-54-21b |
शक्रदेवोऽभिदुद्राव शरैरवकिरञ्सितैः। भीमस्योपरि राजेन्द्र शक्रदेवो महाबलः ।। | 6-54-22a 6-54-22b |
ववर्ष शरवर्षाणि तपान्ते जलदो यथा। हताश्वे तु रथे तिष्ठन्भीमसेनो महाबलः ।। | 6-54-23a 6-54-23b |
शक्रदेवाय चिक्षेप सर्वशैक्यायसीं गदाम्। स तया निहतो राजन्कालिङ्गतनयो रथात् ।। | 6-54-24a 6-54-24b |
विरथः सह सूतेन जगाम धरणीतलम्। कहतमात्मसुतं दृष्ट्वा कलिङ्गानां जनाधिपः ।। | 6-54-25a 6-54-25b |
रथैरनेकसाहस्रैर्भीमस्यावारयद्दिशः । `अयुतेन गजानां च निषादैः परिवारितः।' ततो भीमो महावेगां त्यक्त्वा गुर्वी महागदां ।। | 6-54-26a 6-54-26b 6-54-26c |
निस्त्रिंशमाददे घोरं चिकीर्षुः कर्म दारुणम् । चर्म चाप्रतिमं राजन्नार्षभं पुरुषर्षभ ।। | 6-54-27a 6-54-27b |
नक्षत्रैरर्धचन्द्रैश्च शातकुम्भमयैश्चितम् । कालिङ्गस्तु ततः क्रुद्धो धनुर्ज्यामवमृज्य च ।। | 6-54-28a 6-54-28b |
प्रगृह्य च शरं घोरमेकं सर्पविषोपमम्। प्राहिणोद्भीमसेनाय वधाकाङ्क्षी जनेश्वरः ।। | 6-54-29a 6-54-29b |
तमापतन्तं वेगेन प्रेरितं निशितं शरम्। भीमसेनो द्विधा राजंश्चिच्छेद विपुलासिना ।। | 6-54-30a 6-54-30b |
उदक्रोशच्च संहृष्टस्त्रासयानो वरूथिनीम् । कालिङ्गोऽथ ततः क्रुद्धो भीमसेनाय संयुगे ।। | 6-54-31a 6-54-31b |
तोमरान्प्राहिणोच्छीघ्रं चतुर्दश शिलाशितान्। तानप्राप्तान्महाबाहुः खगतानेव पाण्डवः ।। | 6-54-32a 6-54-32b |
चिच्छेद सहसा राजन्नसंभ्रान्तो वरासिना। नित्यत्य तु रणे भीमस्तोमरान्वै चतुर्दश ।। | 6-54-33a 6-54-33b |
भानुमन्तं ततो भीमः प्राद्रवत्पुरुषर्षभः । भानुमांस्तु ततो भीमं शरवर्षेण च्छादयन् ।। | 6-54-34a 6-54-34b |
ननाद बलवन्नादं नादयानो नभस्तलम्। न च तं ममृषे भीमः सिंहनादं महाहवे।। | 6-54-35a 6-54-35b |
ततः शब्देन महता विननाद महास्वनः। तेन नादेन वित्रस्ता कलिङ्गानां वरूथिनी ।। | 6-54-36a 6-54-36b |
न भीमं समरे मेने मानुषं भरतर्षभ । ततो भीमो महाबाहुर्नर्दित्वा विपुलं स्वनम् ।। | 6-54-37a 6-54-37b |
सासिर्वेगवदाप्लुत्य दन्ताभ्यां वारणोत्तमम् । आरुरोह ततो मध्यं नागराजस्य मारिष ।। | 6-54-38a 6-54-38b |
ततो मुमोच कालिङ्गः शक्तिं तामकरोद्द्वीधा । खङ्गेन पृथुना मध्ये भानुमन्तमथाच्छिनत् ।। | 6-54-39a 6-54-39b |
सोऽन्तरायुधिनं हत्वा राजपुत्रमरिन्दमः। गुरुभारसहे स्कन्धे नागस्यासिमपातयत् ।। | 6-54-40a 6-54-40b |
छिन्नस्कन्धः स विनदन्पपात गजयूथपः। आरुगणः सिन्धुवेगन सानुमानिव पर्वतः ।। | 6-54-41a 6-54-41b |
ततस्तस्मादप्लुत्य गजाद्भारत भारतः। खङ्गपाणिरदीनात्मा तस्थौ भूमौ सुदंशितः ।। | 6-54-42a 6-54-42b |
स चचार बहून्मार्गानभितः पातयन्गजान् । अग्निचक्रमिवाविद्धं सर्वतः प्रत्यदृश्यत ।। | 6-54-43a 6-54-43b |
अश्वबृन्देषु नागेषु रथानीकेषु चाभिभूः । पदातीनां च सङ्घेषु विनिघ्नञ्शोणितोक्षितः। | 6-54-44a 6-54-44b |
श्येनवद्व्यचरद्भीमो रणेऽरिषु बलोत्कटः। छिन्दंस्तेषाकं शरीराणि शिरांसि च महाबलः ।। | 6-54-45a 6-54-45b |
खङघ्गेकन शितधारेण संयुगे गजयोधिनाम्। पदातिरेकः संक्रुद्धः शत्रूणां भयवर्धनः।। | 6-54-46a 6-54-46b |
संमाहयामास स तान्कालान्तकयमोपमः। मूढाश्च ते तमेवाजौ विनदन्तः समाद्रवन् ।। | 6-54-47a 6-54-47b |
सासिमुत्तमवेगेन विचरन्तं महारणे। निकृत्य रथिनां चाजौ रथेषाश्च युगानि च ।। | 6-54-48a 6-54-48b |
जघान रथिनश्चापि बलवान्रिपुमर्दनः। भीमसेनश्चरन्मार्गान्सुबहून्प्रत्यदृश्यत।। | 6-54-49a 6-54-49b |
भ्रान्तमाविद्धमुद्भ्रान्तमाप्लुतं प्रसृतं प्लुतम् । संपातं समुदीर्णं च दर्शयामास पाण्डवः ।। | 6-54-50a 6-54-50b |
केचिदग्रासिना छिन्नाः पाण्डवेन महात्मना। विनेदुर्भिन्नमर्माणो निपेतुश्च गतासवः ।। | 6-54-51a 6-54-51b |
छइन्नदन्ताग्रहस्ताश्च भिन्नकुम्भास्तथाऽपरे । वियोधाः स्वान्यनीकानि जघ्नुर्भारत वारणाः । | 6-54-52a 6-54-52b |
निपेतुरुर्व्यां च तथा विनदन्तो महारवान्। छिन्नांश्च तोमरान्राजन्महामात्रशिरांसि च ।। | 6-54-53a 6-54-53b |
परिस्तोमान्विचित्रांश्च कक्ष्याश्च कनकोज्ज्वलाः। ग्रैवेयाण्यथ शक्तीश्च पताकाः कणपांस्तथा ।। | 6-54-54a 6-54-54b |
तूणीरानथ यन्त्राणि धनूंषि च। भिन्दिपालानि शुभ्राणि तोत्राणि चाङ्कुशैः सह ।। | 6-54-55a 6-54-55b |
घण्टाश्च विविधा राजन्हेमगर्भान्त्सरूनपि । पततः पातितांश्चैव पश्यामः सह सादिभिः ।। | 6-54-56a 6-54-56b |
छिन्नगात्रावरकरैर्निहतैश्चाप वारणैः ।। आसीद्भूमिःक समास्तीर्णा पतितैर्भूधरैरिव ।। | 6-54-57a 6-54-57b |
विमृद्यैवं महानागान्ममर्दाश्वान्महाबलः । अश्वारोहवरांश्चैव पातयामास संयुगे ।। | 6-54-58a 6-54-58b |
तद्धोरमभवद्युद्धं तस्य तेषां च भारत। खलीनान्यथ योक्राणि कक्ष्याश्च कनकोज्ज्वलाः ।। | 6-54-59a 6-54-59b |
परिस्तोमाश्च प्रासाश्च ऋष्टयश्च महाधनाः। कवचान्यथ चर्माणि चित्राण्यास्तरणानि च ।। | 6-54-60a 6-54-60b |
तत्रतत्रापविद्धआनि व्यदृश्यन्त महाहवे। प्रासैर्यन्त्रैर्विचित्रैश्च शस्त्रैश्च विमलैस्तथा ।। | 6-54-61a 6-54-61b |
स चक्रे वसुधां कीर्णां शबलैः कुसुमैरिव । आप्लुत्य रथिनः काश्चित्परामृश्य महाबलः ।। | 6-54-62a 6-54-62b |
पातयामास खङ्गेन सध्वजानपि पाण्डवः। मुहुरुत्पततो दिक्षु धावतश्च यशस्विनःक ।। | 6-54-63a 6-54-63b |
मार्गांश्च चरतश्चित्रं व्यस्मयन्त रणे जनाः । स जघान पदा कांश्चिद्व्याक्षिप्यान्यानपोथयत् ।। | 6-54-64a 6-54-64b |
खह्गेनान्यांश्च चिच्छेद नादेनान्यांश्च भीषयन्। ऊरुवेगेन चाप्यन्यान्पातयामास भूतले ।। | 6-54-65a 6-54-65b |
अपरे चैनमालोक्य भयात्पञ्चत्वमागताः। एवं सा बहुला सेना कलिङ्गानां तरस्विनाम् ।। | 6-54-66a 6-54-66b |
परिवार्य रणे भीष्मं भीमसेनमुपाद्रवत्। ततः कालिङ्गयैन्यानां प्रमुखे भरतर्षभ ।। | 6-54-67a 6-54-67b |
श्रुतायुषमभिप्रेक्ष्य भीमसेनः समभ्ययात्। तमायान्तमभिप्रेक्ष्य कालिङ्गो नवभिः शरैः । | 6-54-68a 6-54-68b |
भीमसेनममेयात्मा प्रत्यविध्यत्स्तनान्तरे । कलिङ्गबाणाभिहतस्तोत्रार्दित इव द्विपः ।। | 6-54-69a 6-54-69b |
भीमसेनः प्रजज्वाल क्रोदेनाग्निरिवैधितः। अथाशोकः समादाय रथं हेमपरिष्कृतम् ।। | 6-54-70a 6-54-70b |
भीमं संपादयामास रथेन रथसारथिः। तामरुह्य रथं तूर्णं कौन्तेयः शत्रुसूदनः ।। | 6-54-71a 6-54-71b |
कलिङ्गमभिदुद्राव तिष्ठितिष्ठेति चाब्रवीत् । ततः श्रुतायुर्बलावान्भीमाय निशिताञ्शरान् ।। | 6-54-72a 6-54-72b |
प्रेषयामास संक्रुद्धो दर्शयन्पाणिलाघवम्। स कार्मुकवरोत्सृष्टैर्नवभिर्निशितैः शरैः ।। | 6-54-73a 6-54-73b |
समाहतो महाराज कलिङ्गेन महात्मना । संचुक्रुशे भृशं भीमो दण्डाहत इवोरगः ।। | 6-54-74a 6-54-74b |
क्रुद्धश्च चापमायम्य बलवद्बलिनां वरः। कलिङ्गमवधीत्पार्थो भीमः सप्तभिरायसैः ।। | 6-54-75a 6-54-75b |
क्षुराभ्यां चक्ररक्षौ च कलिङ्गस्य महाबलौ । सत्यदेवं च सत्यं च प्राहिणोद्यमसादनम् ।। | 6-54-76a 6-54-76b |
ततः पुनमेयात्मा नासचैर्निशितैस्त्रिभिः । केतुमन्तं रणे भीमोऽगमयद्यमसादनम् ।। | 6-54-77a 6-54-77b |
ततः कलिङ्गाः सन्नद्धा भीमसेनममर्षणम् । अनीकैर्बहुसाहस्रैः क्षत्रियाः समवारयन् ।। | 6-54-78a 6-54-78b |
ततः शक्तिगदाखङ्गतोमरर्ष्टिपरश्वथैः । कलिङ्गाश्च ततो राजन्भीमसेनमवाकिरन् ।। | 6-54-79a 6-54-79b |
संनिवार्य स तां घोरां शरवृष्टिं समुत्थिताम्। गदामादाय तरसा संनिपत्य महाबलः ।। | 6-54-80a 6-54-80b |
भीमः सप्तशतान्वीराननयद्यमसादनम् । पुनश्चैव द्विसाहस्रान्कलिङ्गानरिमर्दनः ।। | 6-54-81a 6-54-81b |
प्राहिणोन्मृत्युलोकाय तदद्भुतमिवाभवत्। एवं स तान्यनीकानि कलिङ्गानां पुनःपुनः ।। | 6-54-82a 6-54-82b |
बिभेद समरे तूर्णं प्रेक्ष्य भीष्मं महारथम् । हतारोहाश्च मातङ्गाः पाण्डवेन कृता रणे ।। | 6-54-83a 6-54-83b |
विप्रजग्मुरनीकेषु मेघा वातहता इव। मृद्गन्तः स्वान्यनीकानि विनदन्तः शरातुराः ।। | 6-54-84a 6-54-84b |
ततो भीमो महाबाहुः खङ्गहस्तो महाभुजःक । संप्रहृष्टो महाघोषं शङ्खं प्राध्मापयद्बली ।। | 6-54-85a 6-54-85b |
सर्वकालिङ्गसैन्यानां मनांसि समकम्पयत् । मोहश्चापि कलिङ्गानामाविवेश परंतप ।। | 6-54-86a 6-54-86b |
प्राकम्पन्त च सैन्यानि वाहनानि च सर्वशः । भीमेन समरे राजन्गजेन्द्रेणेव सर्वशः ।। | 6-54-87a 6-54-87b |
मार्गान्बहून्विचरता धावता च ततस्ततः। मुहुरुत्पतता चैव संमोहः समपद्यत।। | 6-54-88a 6-54-88b |
भीमसेनभयत्रस्तं सैन्यं च समकम्पत। क्षोभ्यमाणमसंबाधं ग्राहेणेव महत्सरः ।। | 6-54-89a 6-54-89b |
त्रासितेषु च सर्वेषु भीमेनाद्भुतकर्मणा । पुनरावर्तमानेषु विद्रवत्सु च सङ्घशः ।। | 6-54-90a 6-54-90b |
सर्वकालिङ्गयोधेषु पाण्डूनां ध्वजिनीपतिः । अब्रवीत्स्वान्यनीकानि युध्यध्वमिति पार्षतः ।। | 6-54-91a 6-54-91b |
सेनापतिवचः श्रुत्वा शिखण्डिप्रमुखा गणाः। भीममेवाभ्यवर्तन्त रथानीकैः प्रहारिभिः ।। | 6-54-92a 6-54-92b |
धर्मराजश्च तान्सर्वानुपजग्राह पाण्डवः। महता मेघवर्णेन नागानीकेन पृष्ठतः।। | 6-54-93a 6-54-93b |
एवं संनोद्य सर्वामि स्वान्यनीकानि पार्षतः। भीमसेनस्य जग्राह पार्ष्णि सत्पुरुषैर्वृतः ।। | 6-54-94a 6-54-94b |
न हि पञ्चालराजस्य लोके कश्चन विद्यते। भीमसात्यकयोरन्यः प्राणेभ्यः प्रियकृत्तमः ।। | 6-54-95a 6-54-95b |
सोऽपश्यच्च कलिङ्गेषु चरन्तमरिसूदनः । भीमसेनं महाबाहुं पार्षतः परवीरहा ।। | 6-54-96a 6-54-96b |
ननर्द बहुधा राजन्हृष्टश्चासीत्परंतपः। शङ्खं दध्मौ च समरे सिंहनादं ननाद च ।। | 6-54-97a 6-54-97b |
स च पारावताश्वस्य रथे हेमपरिष्कृते। कोविदारध्वजं दृष्ट्वा भीमसेनः समाश्वसत् । | 6-54-98a 6-54-98b |
धृष्टद्युम्नस्तु तं दृष्ट्वा कलिङ्गैः समभिद्रुतम् ।। भीमसेनममेयात्मा त्राणायाजौ समभ्ययात् ।। | 6-54-99a 6-54-99b |
तौ दूरात्सात्यकिं दृष्ट्वा धृष्टद्युम्नवृकोदरौ । कलिङ्गान्समरे वीरौ योधयेतां मनस्विनौ । | 6-54-100a 6-54-100b |
स तत्र गत्वा शैनेयो जवेन जयतां वरः। पार्थपार्षतयोः पार्षिं जग्राह पुरुषर्षभः ।। | 6-54-101a 6-54-101b |
स कृत्कवा दारुणं कर्म प्रगृहीतशरासनः । आस्थितो रौद्रमात्मानं कलिङ्गानन्ववैक्षत ।। | 6-54-102a 6-54-102b |
कलिङ्गप्रभवां चैव मांसशोणितकर्दमाम्। रुधिरस्यन्दिनीं तत्र भीमः प्रावर्तयन्नदीम् ।। | 6-54-103a 6-54-103b |
अन्तरेण कलिङ्गानां पाण्डवानां च वाहिनीम्। तां संततार दुस्तारां भीमसेनो महाबलः ।। | 6-54-104a 6-54-104b |
भीमसेनं तथा दृष्ट्वा प्राक्रोशंस्तावका नृप। कालोऽयं भीमरूपेण कलिङ्गैः कसह युध्यते ।। | 6-54-105a 6-54-105b |
ततः शान्तनवो भीष्मः श्रुत्वा तं निनदं रणे। अभ्ययात्त्वरितो भीमं व्यूढानीकः समंततः ।। | 6-54-106a 6-54-106b |
तं सात्यकिर्भीमसेनो धृष्टद्युम्नश्च पार्षतः । अभ्यद्रवन्त भीष्मस्य रथं हेमपरिष्कृतम् ।। | 6-54-107a 6-54-107b |
परिवार्य तु ते सर्वे गाङ्गेयं तरसा रणे। त्रिभिस्त्रिभिः शरैर्घोरैर्भीष्ममानर्च्छुरोजसा ।। | 6-54-108a 6-54-108b |
प्रत्यविध्यत तान्सर्वान्पिता देवव्रतस्तव । यतमानान्महेष्वासांस्त्रिभिस्त्रिभिरजिह्मगैः ।। | 6-54-109a 6-54-109b |
ततः शरसहस्रेण सन्निवार्य महारथान् । हयान्काञ्चनसन्नाहान्भीमस्य न्यहनच्छरैः ।। | 6-54-110a 6-54-110b |
हताश्वे स रथे तिष्ठन्भीमसेनः प्रतापवान् । शक्तिं चिक्षेप तरसा गाङ्गेयस्य रथं प्रति ।। | 6-54-111a 6-54-111b |
अप्राप्तामथ तां शक्तिं पिता देवव्रतस्तव । त्रिधा चिच्छेद समरे सा पृथिव्यामशीर्यत ।। | 6-54-112a 6-54-112b |
ततः शैक्यायसीं गुर्वी प्रगृह्य बलवान्गदाम् । भीमसेनस्ततस्तूर्णं पुप्लुवे मनुजर्षभ ।। | 6-54-113a 6-54-113b |
सात्यकोऽपि ततस्तूर्णं भीमस्य प्रियकाम्यया । गाङ्गेयसारथिं तूर्णं पातयामास सायकैः ।। | 6-54-114a 6-54-114b |
भीष्मस्तु निहते तस्मिन्सारथौ रथिनां वरः । वातायमानैस्तैरश्वैरपनीतो रणाजिरात् ।। | 6-54-115a 6-54-115b |
भीमसेनस्ततो राजन्नपयाते महाव्रते । प्रजज्वाल यथा वह्निर्दहन्कक्षमिवैधितः ।। | 6-54-116a 6-54-116b |
स हत्वा सर्वकालिङ्गान्सेनामध्ये व्यतिष्ठत। नैनमभ्युत्सहन्केचित्तावका भरतर्षभ ।। | 6-54-117a 6-54-117b |
धृष्टद्युम्नस्तमारोप्य स्वरथे रथिनां वरः। पश्यतां सर्वसैन्यानामपोवाहक यशस्विनम् ।। | 6-54-118a 6-54-118b |
संपूज्यमानः पाञ्चाल्यैर्मत्स्यैश्च भरतर्षभ । धृष्टद्युम्नं परिष्वज्य समेयादथ सात्यकिम् ।। | 6-54-119a 6-54-119b |
अथाब्रवीद्भीमसेनं सात्यकिः सत्यविक्रमः । प्रहर्षयन्यदुव्याघ्रो धृष्टद्युम्नस्य पश्यतः ।। | 6-54-120a 6-54-120b |
दिष्ट्या कालिङ्गराजश्च राजपुत्रश्च केतुमान । शक्रदेवश्च कालिङ्गः कलिङ्गाश्च मृधे हताः ।। | 6-54-121a 6-54-121b |
स्वबाहुबलवीर्येण नागाश्वरथसंकुलः । महापुरुषभूयिष्ठो धीरयोधनिषेवितः ।। | 6-54-122a 6-54-122b |
महाव्यूहः कलिङ्गानामेकेन मृदितस्त्वया । एवमुक्त्वा शिनेर्नप्ता दीर्घबाहुररिन्दम। रथाद्रथमभिद्रुत्य पर्यष्वजत पाण्डवम् ।। | 6-54-123a 6-54-123b 6-54-123c |
ततः स्वरथमास्थाय पुनरेव महारथः । तावकानवधीत्क्रुद्धो भीमस्य बलमादधत् ।। | 6-54-124a 6-54-124b |
।। इति श्रीमन्महाभारते भीष्मपर्वणि भीष्मवधपर्वणि द्वितीयदिवसयुद्धे चतुःपञ्चाशोऽध्यायः ।। |
6-54-34 भानुमन्तं कलिङ्गात्मजम् ।। 6-54-40 अन्तरायुधिनं गजारूढयोधम् ।। 6-54-43 आविद्धं भ्रामितम् ।। 6-54-47 कालान्तकयमोपमः प्रलयकालीननाशकयमतुल्यः ।। 6-54-53 महामात्रो हस्तिपकः ।। 6-54-54 कणपान् मुद्गरान् ।। 6-54-57 गात्रावरैर्गात्रैः पूर्वकायैः अवररधःकायैः ।। 6-54-59 खलीनानि अश्वास्यनिवेश्यनि अडिआलीती प्रसिद्धानि। कक्ष्या गजमध्यबन्धनम् ।। 6-54-70 अशोको विशोकः ।। 6-54-108 आनर्च्छुः आच्छादितवन्तः ।। 6-54-115 वातायमानैः इतस्ततो धावद्भिः ।।
भीष्मपर्व-053 | पुटाग्रे अल्लिखितम्। | भीष्मपर्व-055 |