महाभारतम्-06-भीष्मपर्व-057

by वेदव्यासः

← भीष्मपर्व-056

महाभारतम् षष्ठपर्व महाभारतम्-06-भीष्मपर्व-057 वेदव्यासः

भीष्मपर्व-058 →

महाभारतम्/भीष्मपर्व

1. 001
2. 002
3. 003
4. 004
5. 005
6. 006
7. 007
8. 008
9. 009
10. 010
11. 011
12. 012
13. 013
14. 014
15. 015
16. 016
17. 017
18. 018
19. 019
20. 020
21. 021
22. 022
23. 023
24. 024
25. 025
26. 026
27. 027
28. 028
29. 029
30. 030
31. 031
32. 032
33. 033
34. 034
35. 035
36. 036
37. 037
38. 038
39. 039
40. 040
41. 041
42. 042
43. 043
44. 044
45. 045
46. 046
47. 047
48. 048
49. 049
50. 050
51. 051
52. 052
53. 053
54. 054
55. 055
56. 056
57. 057
58. 058
59. 059
60. 060
61. 061
62. 062
63. 063
64. 064
65. 065
66. 066
67. 067
68. 068
69. 069
70. 070
71. 071
72. 072
73. 073
74. 074
75. 075
76. 076
77. 077
78. 078
79. 079
80. 080
81. 081
82. 082
83. 083
84. 084
85. 085
86. 086
87. 087
88. 088
89. 089
90. 090
91. 091
92. 092
93. 093
94. 094
95. 095
96. 096
97. 097
98. 098
99. 099
100. 100
101. 101
102. 102
103. 103
104. 104
105. 105
106. 106
107. 107
108. 108
109. 109
110. 110
111. 111
112. 112
113. 113
114. 114
115. 115
116. 116
117. 117
118. 118
119. 119
120. 120
121. 121
122. 122

संकुलयुद्धवर्णनम् ।। 1 ।।

सञ्जय उवाच।	6-57-1x
ततो व्यूढेष्वनीकेषु तावकेषु परेषु च। धनञ्जयो रथानीकमवधीत्तव भारत ।।	6-57-1a 6-57-1b
शरैरथिरथो युद्धे दारयन्रथयूथपान् । ते वध्यमानाः पार्थेन कालेनेव युगक्षये ।।	6-57-2a 6-57-2b
धार्तराष्ट्रा रणे यत्नात्पाण्डवान्प्रत्ययोधयन् । प्रार्थयाना यशो दीप्तां मृत्युं कृत्वा निवर्तनम् ।।	6-57-3a 6-57-3b
एकाग्रमनसो भूत्वा पाण्डवानां वरूथिनीम् । बभञ्जुर्बहुशो राजंस्ते चासञ्जन्त संयुगे ।।	6-57-4a 6-57-4b
द्रवद्भिरथभग्नैश्च परिवर्तद्भिरेव च। पाण्डवैः कौरवेयैश्च न प्राज्ञायत किंचन ।।	6-57-5a 6-57-5b
उदतिष्ठद्रजो भौमं छादयानं दिवाकरम्। न दिशः प्रदिशो वापि जज्ञिरेऽत्र समागताः ।।	6-57-6a 6-57-6b
अनुमानेन संज्ञाभिर्नामगोत्रैश्च संयुगे। अवर्तत तदा युद्धं तत्र तत्र विशांपते ।।	6-57-7a 6-57-7b
न व्यूहो भिद्यते तत्र कौरवाणां कथञ्चन । रक्षितः सत्यसन्धेन भारद्वाजेन संयुगे ।।	6-57-8a 6-57-8b
तथैव पाण्डवानां च रक्षितः सव्यसाचिना। नाभिद्यत महाव्यूहो भीमेन च सुरक्षितः ।।	6-57-9a 6-57-9b
सेनाग्रादपि निष्पत्य प्रायुध्यंस्तत्र मानवाः । उभयोः सेनयो राजन्व्यतिषक्तरथद्विपाः ।।	6-57-10a 6-57-10b
हयारोहैर्हयारोहाः पात्यन्ते स्म महाहवे। ऋष्टिभिर्विमलाभिश्च प्रासैरपि च संयुगे ।।	6-57-11a 6-57-11b
रथी रथिनमासाद्य शरैः कनकभूषणैःक । पातयामास समरे तस्मिन्नतिभयंकरे ।।	6-57-12a 6-57-12b
गजारोहा गजारोहान्नाराचशरतोमरैः । संसक्तान्पातयामासुस्तव तेषां च सर्वशः ।।	6-57-13a 6-57-13b
कश्चिदुत्पत्य समरे वस्वारणमास्थितः । केशपक्षे परामृश्य जहार समरे शिरः ।।	6-57-14a 6-57-14b
अन्ये द्विरददन्ताग्रनिर्भिन्नहृदया रणे। वेमुश्च रुधिरं वीरा निःश्वसन्तः समन्ततः ।।	6-57-15a 6-57-15b
कश्चित्करिविषाणस्थो वीरो रणविशारदाः । प्रावेपच्छक्तिनिर्भिन्नो गजशिक्षास्त्रवेदिना ।।	6-57-16a 6-57-16b
पत्तिमङ्घा रणे पक्तीन्भिमन्दिपालपरश्वथैः । न्यतापतयन्त संहृष्टाः परस्परकृतागसः ।।	6-57-17a 6-57-17b
रथी च समरे राजन्नासाद्य गजयूथपम् । स गजं पातयामास गजी च रथिनां वरम् ।।	6-57-18a 6-57-18b
रथिनं च हयारोहः प्रासेन भरतर्षभ । पातयामास समरे रथी च हयसादिनम् ।।	6-57-19a 6-57-19b
पदाती रथिनं सङ्ख्ये रथी चापि पदातिनम् । न्यपातयच्छितैः शस्त्रैः सेनयोरुभयोरपि ।।	6-57-20a 6-57-20b
गजारोहा हयारोहान्पातयांचक्रिरे तदा। हयारोहा गजस्थांश्च तदद्भुतमिवाभवत् ।।	6-57-21a 6-57-21b
गजारोहवरैश्चापि तत्रतत्र पदातयः। पातिताः समदृश्यन्त तैश्चापि गजयोधिनः ।।	6-57-22a 6-57-22b
पत्तिसङ्घा हयारोहैः सादिसङ्घाश्च पत्तिभिः । पात्यमाना व्यदृश्यन्त शतशोऽथ सहस्रशः ।।	6-57-23a 6-57-23b
ध्वजैस्तत्रापविद्धैश्च कार्मुकैस्तोमरैस्तथा। प्रासैस्तथा गदाभिश्च परिघैः कम्पनैस्तथा ।।	6-57-24a 6-57-24b
शक्तिभिः कवचैश्चित्रैः कणपैरङ्कुशैरपि। निस्त्रिंशैर्विमलैश्चापि स्वर्णपुङ्खैः शरैस्तथा ।।	6-57-25a 6-57-25b
परिस्तोमैः कुथाभिश्च कम्बलैश्च महाधनैः । भूर्भाति भरतश्रेष्ठ स्रग्दामैरिव चित्रिता ।।	6-57-26a 6-57-26b
नराश्वकायैः पतितैर्दन्तिभिश्च महाहवे । अगम्यरूपा पृथिवी मांसशोणितकर्दमा ।।	6-57-27a 6-57-27b
प्रशशाम रजो भौमं व्युक्षितं रणशोणितैः । दिशश्च विमलाः सर्वाः संबभूवुर्जनेश्वर ।।	6-57-28a 6-57-28b
उत्थितान्यगणेयानि कबन्धानि समन्ततः। चिह्नभूतानि जगतो विनाशार्थाय भारत ।।	6-57-29a 6-57-29b
तस्मिन्युद्धे महारौद्रे वर्तमाने सुदारुणे । प्रत्यदृश्यन्त रथिनो धावमानाः समन्ततः ।।	6-57-30a 6-57-30b
ततो भीष्मश्च द्रोणश्च सैन्धवश्च जयद्रथः । पुरुमित्रो जयो भोजः शल्यश्चापि ससौबलः ।।	6-57-31a 6-57-31b
एते समरदुर्धर्षाः सिंहतुल्यपराक्रमाः। पाण्डवानामनीकानि बभञ्जुःस्म पुनःपुनः ।।	6-57-32a 6-57-32b
तथैव भीमसेनोऽपि राक्षसश्च घटोत्कचः । सात्यकिश्चेकितानश्च द्रोपदेयाश्च भारत।।	6-57-33a 6-57-33b
तावकांस्तव पुत्रांश्च सहितान्सर्वराजभिः । द्रावयामासुराजौ ते त्रिदशा दानवानिव ।।	6-57-34a 6-57-34b
तथा ते समरेऽन्योन्यं निघ्नन्तः क्षत्रियर्षभाः । रक्तोक्षिता घोररूपा विरेर्जुर्दानवा इव ।।	6-57-35a 6-57-35b
विनिर्जित्य रिपून्वीरा सेकनयोरुभयोरपि। व्यदृस्यन्त महामात्रा ग्रहा इव नभस्तले ।।	6-57-36a 6-57-36b
ततो रथसहस्रेण पुत्रो दुर्योधनस्तव । अभ्ययात्पाण्डवं युद्धे राक्षसं च घटोत्कचम् ।।	6-57-37a 6-57-37b
तथैव पाण्डवाः सर्वे महत्या सेनया सह । द्रोणभीष्मौ रणे यत्तौ प्रत्युद्ययुररिन्दमौ ।।	6-57-38a 6-57-38b
किरीटी च ययौ क्रुद्धः समन्तात्पार्थिवोत्तमान् । आर्जुनिः सात्यकिश्चैव ययतुः सौबलं बलम् ।।	6-57-39a 6-57-39b
ततः प्रववृते भूयः संग्रामो रोमहर्षणः । तावकानां परेषां च समरे विजयैषिणाम् ।।	6-57-40a 6-57-40b
।। इति श्रीमन्महाभारते भीष्मपर्वणि भीष्मवधपर्वणि तृतीयदिवसयुद्धे सप्तपञ्चशोऽध्यायः ।।

6-57-3 मृत्युरेव निवर्तनहेतुर्नान्य इत्यर्थः ।। 6-57-7 अनुमानेन ध्वजादिचिह्नेन। संज्ञाभि संकेतैश्च ।। 6-57-26 परिकस्तोमैश्चित्रकम्बलैः । कुथाभिस्तैरेव क्षुद्रैः । कम्बलै राङ्कवैः । महाधनैर्महामूल्यैः ।। 6-57-36 महामात्राः प्रधानाः ।।

भीष्मपर्व-056

पुटाग्रे अल्लिखितम्।

भीष्मपर्व-058