महाभारतम्-06-भीष्मपर्व-071

by वेदव्यासः

← भीष्मपर्व-070

महाभारतम् षष्ठपर्व महाभारतम्-06-भीष्मपर्व-071 वेदव्यासः

भीष्मपर्व-072 →

महाभारतम्/भीष्मपर्व

1. 001
2. 002
3. 003
4. 004
5. 005
6. 006
7. 007
8. 008
9. 009
10. 010
11. 011
12. 012
13. 013
14. 014
15. 015
16. 016
17. 017
18. 018
19. 019
20. 020
21. 021
22. 022
23. 023
24. 024
25. 025
26. 026
27. 027
28. 028
29. 029
30. 030
31. 031
32. 032
33. 033
34. 034
35. 035
36. 036
37. 037
38. 038
39. 039
40. 040
41. 041
42. 042
43. 043
44. 044
45. 045
46. 046
47. 047
48. 048
49. 049
50. 050
51. 051
52. 052
53. 053
54. 054
55. 055
56. 056
57. 057
58. 058
59. 059
60. 060
61. 061
62. 062
63. 063
64. 064
65. 065
66. 066
67. 067
68. 068
69. 069
70. 070
71. 071
72. 072
73. 073
74. 074
75. 075
76. 076
77. 077
78. 078
79. 079
80. 080
81. 081
82. 082
83. 083
84. 084
85. 085
86. 086
87. 087
88. 088
89. 089
90. 090
91. 091
92. 092
93. 093
94. 094
95. 095
96. 096
97. 097
98. 098
99. 099
100. 100
101. 101
102. 102
103. 103
104. 104
105. 105
106. 106
107. 107
108. 108
109. 109
110. 110
111. 111
112. 112
113. 113
114. 114
115. 115
116. 116
117. 117
118. 118
119. 119
120. 120
121. 121
122. 122

संकुलयुद्धवर्णनम् ।। 1 ।।

सञ्जय उवाच।	6-71-1x
दृष्ट्वा भीष्मेण संसक्तान्भ्रातॄनन्यांश्च पार्थिवान् । समभ्यधावद्गांङ्गेयमुद्यतास्त्रो धनञ्जयः ।।	6-71-1a 6-71-1b
पाञ्चजन्यस्य निर्घोषं धनुषो गाण्डिवस्य च। ध्वजं च दृष्ट्वा पार्थस्य सर्वान्नो भयमाविशत् ।।	6-71-2a 6-71-2b
सिंहलाङ्गूलमाकाशे ज्वलन्तमिव पर्वतम्। असञ्जमानं वृक्षेषु धूमकेतुमिवोत्थितम् ।।	6-71-3a 6-71-3b
बहुवर्णं विचित्रं च दिव्यं वानरलक्षणम् । अपश्याम महाराज ध्वजं गाण्डीवधन्वनः ।।	6-71-4a 6-71-4b
सुवर्णपृष्ठं गाण्डीवं रणे द्रक्ष्यामि भारत। विद्युतं मेघमध्यस्थां भ्राजमानामिवाम्बरे । ददृशुर्गाण्डिवं योधा रुक्मपृष्ठं महामृधे ।।	6-71-5a 6-71-5b 6-71-5c
आशुश्रुम भृशं चास्य शक्रस्येवाभिगर्जतः। सुघोरं तलयोः शब्दं निघ्नतस्तव वाहिनीम् ।।	6-71-6a 6-71-6b
चण्डवातो यथा मेघः सविद्युत्स्तनयित्नुमान् । दिशः संप्लावयन्सर्वाः शरवर्षैः समन्ततः ।।	6-71-7a 6-71-7b
समभ्यधावद्गाङ्गेयं भैरवास्त्रो धनञ्जयः । दिशं प्राचीं प्रतीचीं च न जानीमोऽस्त्रमोहिताः ।।	6-71-8a 6-71-8b
कान्दिग्भूता श्रान्तपत्रा हताश्वा हतचेतसः। अन्योन्यमभिसंश्लिष्य योधास्ते भरतर्षभ ।।	6-71-9a 6-71-9b
भीष्ममेवाभ्यलीयन्त सह सर्वैस्तवात्मजैः । तेषामार्तायनमभूद्भीष्मः शान्तनवो रणे ।।	6-71-10a 6-71-10b
समुत्पतन्ति वित्रस्ता रथेभ्यो रथिनस्तथा । सादिनश्चाश्वपृष्ठेभ्यो भूमौ चापि पदातयः ।।	6-71-11a 6-71-11b
श्रुत्वा गाण्डीवनिर्घोषं विस्फूर्जितमिवाशनेः । सर्वसैन्यानि भीतानि व्यवालीयन्त भारत ।।	6-71-12a 6-71-12b
अथ काम्भोजैजरश्वैर्महद्भिः शीघ्रगामिभिः । गोपानां बहुसाहस्त्रैर्बालैर्गापायनैर्वृतः ।।	6-71-13a 6-71-13b
मद्रसौवीरगान्धारैस्त्रैगर्तैश्च विशांपते । सर्वकालिङ्गमुख्यैश्च कलिङ्गाधिपतिर्वृतः ।।	6-71-14a 6-71-14b
नानानरगणौघैश्च दुःशासनपुरःसरः । जयद्रथश्च नृपतिः सहितः सर्वराजभिः ।।	6-71-15a 6-71-15b
हयारोहवराश्चैव तव पुत्रेण चोदिताः । चतुर्दशसहस्राणि सौबलं पर्यवारयन् ।।	6-71-16a 6-71-16b
ततस्ते सहिताः सर्वे विभक्तरथवाहनाः । अर्जुनं समरे जघ्नुस्तावका भरतर्षभ ।।	6-71-17a 6-71-17b
चेदिकाशिपदातैश्च रथैः पाञ्चालसृञ्जयैः । पाण्डवाः सहिताः सर्वे धृष्टद्युम्नपुरोगमाः। तावकान्समरे जघ्नुर्धर्मपुत्रेण चोदिताः ।।	6-71-18a 6-71-18b 6-71-18c
रथिभिर्वारणैरश्वैः पादातैश्च समीरितम् । घोरमायोधनं चक्रे महाभ्रसदृशं रजः ।।	6-71-19a 6-71-19b
तोमरप्रासनाराचगजाश्वरथयोधिनाम् । बलेन महता भीष्मः समसञ्जत्किरीटिना ।।	6-71-20a 6-71-20b
आवन्त्यः काशिराजेन भीमसेनेन सैन्धवः । अजातशत्रुर्मद्राणामृषभेण यशश्विना ।।	6-71-21a 6-71-21b
सहपुत्रः सहामात्यः शल्येन समसञ्जत। विकर्णः सहदेवेन चित्रसेनः शिखण्डिना ।।	6-71-22a 6-71-22b
मत्स्या दुर्योधनं जग्मुः शंकुनिं न विशांपते। द्रुपदश्चेकितानश्च सात्यकिश्चक महारथः ।।	6-71-23a 6-71-23b
द्रोणेन समसञ्जन्त सपुत्रेण महात्मना । कृपश्च कृतवर्मा च धृष्टद्युम्नमभिद्रुतौ ।।	6-71-24a 6-71-24b
एवं प्रव्रजिताश्वानि भ्रान्तनागरथानि च। सैन्यानि समसञ्जन्त प्रयुद्धानि समन्ततः ।।	6-71-25a 6-71-25b
निरभ्रे विद्युतस्तीव्रा दिशश्च रजसा वृताः । प्रादुरासन्महोत्काश्च सनिर्घाता विशांपते ।।	6-71-26a 6-71-26b
प्रादुर्भूतो महावातः पांसुवर्षं पपात च । नभस्यन्तर्दधे सूर्यः सैन्येन सजसा वृतः ।।	6-71-27a 6-71-27b
प्रमोहः सर्वसत्वानामतीव समपद्यत। रजसा चाभिभूतानामस्त्रजालैश्च तुद्यताम् ।।	6-71-28a 6-71-28b
वीरबाहुविसृष्टानां सर्वावरणभेदिनाम् । संघातः शरजालानां तुमुलः समपद्यत ।।	6-71-29a 6-71-29b
प्रकाशं चक्रुराकाशमुद्यतानि भुजोत्तमैः । नक्षत्रविमलाभानि शस्त्राणि भरतर्षभ ।।	6-71-30a 6-71-30b
आर्षभाणि विचित्राणि रुक्मजालावृतानि च । संपेतुर्दिक्षु सर्वासु चर्माणि भरतर्षभ ।।	6-71-31a 6-71-31b
सूर्यवर्णैश्च निस्त्रिंशैः पात्यमानानि सर्वशः । दिक्षु सर्वास्वदृश्यन्त शरीराणि शिरांसि च ।	6-71-32a 6-71-32b
भग्नचक्राक्षनीडाश्च निपातितमहाध्वजाः । हताश्वाः पृथिवीं जग्मुस्तत्रतत्र महारथाः ।।	6-71-33a 6-71-33b
परिपेतुर्हयाश्चात्र केचिच्छस्त्रकृतव्रणाः । रथान्विपरिकर्षन्तो हतेषु रथयोधिषु ।।	6-71-34a 6-71-34b
शराहता भिन्नदेहा बद्धयोक्रा हयोत्तमाः । युगानि पर्यकर्षन्त तत्रतत्र स्म भारत।	6-71-35a 6-71-35b
अदृश्यन्त ससूताश्च साश्वाः सरथयोधिनः । एकेन बलिना राजन्वारणेन विमर्दिताः ।।	6-71-36a 6-71-36b
गन्धहस्तिमदस्रावमाघ्राय बहवो रणे। सन्निपाते बलौघानां गजैर्ममृदिरे गजाः ।।	6-71-37a 6-71-37b
सतोमरैर्महामात्रैर्निपतद्भिर्गतासुभिः । बभूवायोधनं छन्नं नाराचाभिहतैर्गजैः ।।	6-71-38a 6-71-38b
सन्निपाते बलौघानां प्रेषितैर्वरवारणैः । निपेतुर्युधि संभग्नाः सयोधाः सध्वजा गजाः ।।	6-71-39a 6-71-39b
नागराजोपमैर्हस्तैर्नागैराक्षिप्य संयुगे । व्यदृश्यन्त महाराज संभग्ना रथकूबराः ।।	6-71-40a 6-71-40b
विशीर्णरथसङ्घाश्च केशेष्वाक्षिप्य दन्तिभिः । द्रुमशाखा इवाविध्य निष्पिष्टा रथिनो रणे ।।	6-71-41a 6-71-41b
रथेषु च रथान्युद्धे संसक्तान्वरवारणाः । विकर्षन्तो दिशः सर्वाः संपेतुः सर्वशब्दगाः ।।	6-71-42a 6-71-42b
तेषां तथा कर्षतां तु गजानां रूपमाबभौ । सरःसु नलिनीजालं विषक्तमिव कर्षताम् ।।	6-71-43a 6-71-43b
एवं संछादितं तत्र बभूवायोधनं महत्। सादिभिश्च पदातैश्च सध्वजैश्च महारथैः ।।	6-71-44a 6-71-44b
।। इति श्रीमन्महाभारते भीष्मपर्वणि भीष्मवधपर्वणि पञ्चमदिवसयुद्धे एकसप्ततितमोऽध्यायः ।।

6-71-7 स्तनयित्नुर्गर्जितम् ।।

भीष्मपर्व-070

पुटाग्रे अल्लिखितम्।

भीष्मपर्व-072