नारदपुराणम्- पूर्वार्धः/अध्यायः १०४
ब्रह्मोवाच ।।
श्रृणु वत्स प्रवक्ष्यामि पुराणं स्कन्दसंज्ञकम् ।।
यस्मिन्प्रतिपदं साक्षान्महादेवो व्यवस्थितः ।। १०४-१ ।।
पुराणे शतकोटो तु यच्छैवं वर्णितं मया ।।
लक्षं तस्यार्थं जातस्य सारो व्यासेन कीर्तितः ।। १०४-२ ।।
स्कन्दाह्वयस्तत्र खण्डाः सप्तैव परिकल्पिताः ।।
एकाशीतिसहस्रं तु स्कान्दं सर्वोघकृतंनम् ।। १०४-३ ।।
यः श्रृणोति पठेद्वापि स तु साक्षाच्छिवः स्थितः ।।
यत्र माहेश्वरा धर्माः षण्मुखेन प्रकाशिताः ।। १०४-४ ।।
कल्पे तत्पुरुषे वृत्ताः सर्वसिद्धिविधायकाः ।।
तस्य माहेश्वरश्चाथ खंडः पापप्रणाशनः ।। १०४-५ ।।
किंचिन्न्यूनार्कसाहस्रो बहुपुण्यो बृहत्कथः ।।
सुचरित्रशतैर्युक्तः स्कन्दमाहात्म्यसूचकः ।। १०४-६ ।।
यत्र केदारमाहात्म्ये पुराणोपक्रमः पुरा ।।
दक्षयज्ञकथा पश्चाच्छिवलिंगार्चने फलम् ।। १०४-७ ।।
समुद्रमथनाख्यानं देवेंद्रचरितं ततः ।।
पार्वत्याः समुपाख्यानं विवाहस्तदनंतरम् ।। १०४-८ ।।
कुमारोत्पत्तिकथनं ततस्तारकसंगरः ।।
ततः पाशुपताख्यानं चंडाख्यानसमन्वितम् ।। १०४-९ ।।
द्यूतप्रवर्तनाख्यानं नारदेन समागमः ।।
ततः कुमारमाहात्म्ये पंचतीर्थकथानकम् ।। १०४-१० ।।
धर्मवर्मनृपाख्यानं नदीसागरकीर्तनम् ।।
इंद्रद्युम्नकथा पस्चान्नाडीजंघकथान्वितम् ।। १०४-११ ।।
प्रादुर्भावस्ततो मह्याः कथा दमनकस्य च ।।
महीसागरसंयोगः कुमारेशकथा ततः ।। १०४-१२ ।।
ततस्तारकयुद्धं च नानाख्यानसमन्वितम् ।।
वधश्च तारकस्याथ पंचलिंगनिवेशनम् ।। १०४-१३ ।।
द्वीपाख्यानं ततः पुण्यमूर्द्धलोकव्यवस्थितिः ।।
ब्रह्मांडस्थितिमानं च वर्करेशकथानकम् ।। १०४-१४ ।।
महाकालसमुद्भूतिः कथा चास्य महाद्भुता ।।
वासुदेवस्य माहात्म्यं कोटितीर्थं ततः परम् ।। १०४-१५ ।।
नानातीर्थसमाख्यानं गुप्तक्षेत्रे प्रकीर्तितम् ।।
पांडवानां कथा पुण्या महाविद्याप्रसाधनम् ।। १०४-१६ ।।
तीर्थयात्रासमाप्तिश्च कौमारमिदमद्भुतम् ।।
अरुणाचलमाहात्म्यं सनकब्रह्मसंकथा ।। १०४-१७ ।।
गौरीतपः समाख्यानं तत्तत्तीर्थनिरूपणम् ।।
माहिषासुरमाख्यानं वधश्चास्य महाद्भुतः ।। १०४-१८ ।।
द्रोणाचले शिवास्थानं नित्यदापरिकीर्तितम् ।।
इत्येष कथितः स्कांदे खंडो माहेश्वरोऽद्भुतः ।। १०४-१९ ।।
द्वितीयो वैष्णवः खंडस्तस्याख्यानानि मे शुणु ।।
प्रथमं भूमिवाराहसमाख्यानं प्रकीर्तितम् ।। १०४-२० ।।
यत्र वेंकटकुध्रस्य माहात्म्यं पापनाशनम् ।।
कमलायाः कथा पुण्या श्रीनिवासस्थितिस्ततः ।। १०४-२१ ।।
कुला लाख्यानकं चात्र सुवर्णमुखरी कथा ।।
नानाख्यानसमायुक्ता भारद्वाजकथाद्भुता ।। १०४-२२ ।।
मतंगांजनसंवादः कीर्तितः पापनाशनः ।।
पुरुषोत्तममाहात्म्यं कीर्तितं चोत्कले ततः ।। १०४-२३ ।।
मार्कंडेयसमाख्यानमंबरीषस्य भूपतेः ।।
इंद्रद्युम्नस्य चाख्यानं विद्यापतिकथा शुभा ।। १०४-२४ ।।
जैमिनेः समुपाख्यानं नारदस्यापि वाडव ।।
नीलकंठसमाख्यानं नरसिंहोपवर्णनम् ।। १०४-२५ ।।
अश्वमेधकथा राज्ञो ब्रह्मलोकगतिस्तथा ।।
रथयाव्राविधिः पश्चाज्जन्मस्थानविधिस्तथा ।। १०४-२६ ।।
दक्षिणामूर्त्युपाख्यानं गुंडिवाख्यानकं ततः ।।
रथरक्षाविधानं च शयनोत्सवकीर्तनम् ।। १०४-२७ ।।
श्वेतोपाख्यानमत्रोक्तं पृथुत्सवनिरूपणम् ।।
दोलोत्सवो भगवतो व्रतं सांवत्सराभिधम् ।। १०४-२८ ।।
पूजा चाकामिका विष्णोरुद्दालकनियोगतः ।।
योगसाधनमत्रोक्तं नानायोगनिरूपणम् ।। १०४-२९ ।।
दशावतारकथनं स्रानादिपरिकीर्तनम् ।।
ततो बदरिकायाश्च माहात्म्यं पापनाशनम् ।। १०४-३० ।।
अग्न्यादितीर्थमाहात्म्यं वैनतेयशिलाभवम् ।।
कारणं भगवद्वासे तीर्थं कापालमोचनम् ।। १०४-३१ ।।
पंचधाराभिधं तीर्थं मेरुसंस्थापनं तथा ।।
ततः कार्तिकमाहात्म्ये माहात्म्यं मदनालसम् ।। १०४-३२ ।।
धूम्रकेशसमाख्यानं दिनकृत्यानि कार्तिके ।।
पंचभीष्मव्रताख्यानं कीर्तितं भुक्तिमुक्तिदम् ।। १०४-३३ ।।
ततो मार्गस्य माहात्म्ये विधानं स्नानजं तथा ।।
पुंड्रादिकीर्तनं चात्र मालाधारणपुण्यकम् ।। १०४-३४ ।।
पंचामृतस्नानपुण्यं घंटानादादिजं फलम् ।।
नानापुष्पार्चनफलं तुलसीदलजं फलम् ।। १०४-३५ ।।
नैवेद्यस्य च माहात्म्यं हरिवासरकीर्तनम् ।।
अखंडैकादशीपुण्यं तथा जागरणस्य च ।। १०४-३६ ।।
यस्योत्सवविधानं च नाममाहात्म्यकीर्तनम् ।।
ध्यानादिपुण्यकथनं माहात्म्यं मथुराभवम् ।। १०४-३७ ।।
मथुरातीर्थमाहात्म्यं पृथगुक्तं ततः परम् ।।
वनानां द्वादशानां च माहात्म्यं कीर्तितं ततः ।। १०४-३८ ।।
श्रीमद्भागवतस्यात्र माहात्म्यं कीर्तितं परम् ।।
वज्रशांडिल्यसंवाद अंतर्लीलाप्रकाशकम् ।। १०४-३९ ।।
ततो माघस्य माहात्म्यं स्नानदानजपोद्भवम् ।।
नानाख्यानसमायुक्तं दशाध्यायैर्निरूपितम् ।। १०४-४० ।।
ततो वैष्णवमाहात्म्ये शय्यादानादिजं फलम् ।।
जलदा नादिविधयः कामाख्यानमतः परम् ।। १०४-४१ ।।
श्रुतदेवस्य चरितं व्याधोपाख्यानमद्भुतम् ।।
तथाक्षयतृतीयादेर्विशेषात्पुण्यकीर्तनम् ।। १०४-४२ ।।
ततस्त्वयोध्यामाहात्म्ये चक्रब्रह्माह्वतीर्थके ।।
सुरापापविमोक्षाख्ये तथाधारसहस्रकम् ।। १०४-४३ ।।
स्वर्गद्वारं चंद्रहरिधर्महर्युपवर्णनम् ।।
स्वर्णवृष्टेरुपाख्यानं तिलोदासरयूयुतिः ।। १०४-४४ ।।
सीताकुंडं गुप्तहरिसरंयुघर्घरान्वयः ।।
गोप्रतारं च दुग्धोदं गुरुकुंडादिपञ्चकम् ।। १०४-४५ ।।
सोमार्का दीनि तीर्थानि त्रयोदश ततः परम् ।।
गयाकूपस्य माहात्म्यं सर्वाघविनिवर्तकम् ।। १०४-४६ ।।
मांडव्याश्रमपूर्वाणि तीर्थानि तदनन्तरम् ।।
अजितादि मानसादितीर्थानि गदितानि च ।। १०४-४७ ।।
इत्येष वैष्णवः खंडो द्वितीयः परिकीर्तितः ।।
अतः परं ब्रह्मखंडं मरीचे श्रृणु पुण्यदम् ।। १०४-४८ ।।
यत्र वै सेतुमाहात्म्ये फलं स्नाने क्षणोद्भवम् ।।
गालवस्य तपश्चर्या राक्षसाख्यानकं ततः ।। १०४-४९ ।।
चक्रतीर्थादिमाहात्म्यं देवीपत्तनसंयुते ।।
वेतालतीर्थमहिमा पापनाशादिकीर्तनम् ।। १०४-५० ।।
मंगलादिकमाहात्म्यं ब्रह्मकुंडादिवर्णनम् ।।
हनुमत्कुंडमहिमागस्त्यतीर्थभवं फलम् ।। १०४-५१ ।।
रामतीर्थादिकथनं लक्ष्मीतीर्थनिरूपणम् ।।
शंखादितीर्थमहिमा तथा साध्यामृतादिजः ।। १०४-५२ ।।
धनुष्कोट्यादिमाहात्म्यं क्षीरकुंडादिजं तथा ।।
गायत्र्यादिकतीर्थानां माहात्म्यं चात्र कीर्तितम् ।। १०४-५३ ।।
रामनाथस्य महिमा तत्त्वज्ञानोपदेशनम् ।।
यात्राविधानकथनं सेतै मुक्तिप्रदं नृणाम् ।। १०४-५४ ।।
धर्मारण्यस्य माहात्म्यं ततः परमुदीरितम् ।।
स्थाणुः स्कन्दाय भगवान्यत्र तत्त्वमुपादिशत् ।। १०४-५५ ।।
धर्मारण्यसुसंभूतिस्तत्पुण्यपरिकीर्त्तनम् ।।
कर्म्मसिद्धेः समाख्यानं ऋषिवंशनिरूपणम् ।। १०४-५६ ।।
अप्सरस्तीर्थमुख्यानां माहात्म्यं यत्र कीर्तितम् ।।
वर्णानामाश्रमाणां च धर्मतत्त्वनिरूपणम् ।। १०४-५७ ।।
दिवः स्थानविभागश्च बकुलार्ककथा शुभा ।।
छत्रानन्दा तथा शांता श्रीमाता च मतंगिनी ।। १०४-५८ ।।
पुण्यदा च समाख्याता यत्र देव्यः समास्थिताः ।।
इन्द्रेश्वरादिमाहात्म्यं द्वारकादिनिरूपणम् ।। १०४-५९ ।।
लोहासुरसमाख्यानं गंगाकूपनिरूपणम् ।।
श्रीरामचरितं चैव सत्यमंदिरवर्णनम् ।। १०४-६० ।।
जीर्णोद्धा रस्य कथनमासनप्रतिपादनम् ।।
जातिभेदप्रकथनं स्मृतिधर्मनिरूपणम् ।। १०४-६१ ।।
ततस्तु वैष्णवा धर्मा नानाख्यानैरुदीरिताः ।।
चातुर्मास्ये ततः पुण्ये सर्वधर्मनिरूपणम् ।। १०४-६२ ।।
दानप्रशंसा तत्पश्चाद्व्रतस्य महिमा ततः ।।
तपश्चैव पूजायाः सच्छिद्रकथनं ततः ।। १०४-६३ ।।
तद्वृत्तीनां भिदाख्यानं शालग्रामनिरूपणम् ।।
भारकस्य वधोपायो वृक्षाचामहिमा तथा ।। १०४-६४ ।।
विष्णोः शापश्च वृक्षत्वं पार्वत्यनुतपस्ततः ।।
हरस्य तांडवं नृत्यं रामनामनिरूपणम् ।। १०४-६५ ।।
हरस्य लिंगपतनं कथा बैजवनस्य च ।।
पार्वतीजन्मचरितं तारकस्य वधोऽद्भुतः ।। १०४-६६ ।।
प्रणवैश्वर्यकथनं तारकाचरितं पुनः ।।
दक्षयज्ञसमाप्तिश्च द्वादशाक्षरभूषणम् ।। १०४-६७ ।।
ज्ञानयोगसमाख्यानं महिमा द्वादशाक्षरेः ।।
श्रवणादिकपुण्यं च कीर्तितं शर्मदं नृणाम् ।। १०४-६८ ।।
ततो ब्राह्मोत्तरे भागे शिवस्य महिमाद्भुतः ।।
पंचाक्षरस्य महिमा गोकर्णमहिमा ततः ।। १०४-६९ ।।
शिवरात्रैश्च महिमा प्रदोषव्रतकीर्तनम् ।।
सोमवारव्रतं चापि सीमंतिन्याः कथानकम् ।। १०४-७० ।।
भद्रायुत्पत्तिकथनं सदाचारनिरूपणम् ।।
शिववर्मसमुद्देशो भद्रायूद्वाहवर्णनम् ।। १०४-७१ ।।
भद्रायुमहिमा चापि भस्ममाहात्म्यकीर्तनम् ।।
शबराख्यानकं चैव उमामाहेश्वरं व्रतम् ।। १०४-७२ ।।
रुद्राक्षस्य च माहात्म्यं रुद्राध्यायस्य पुण्यकम् ।।
श्रवणादिकपुण्यं च ब्रह्मखंडोऽयमीरितः ।। १०४-७३ ।।
अतः परं चतुर्थँ तु काशीखंडमनुत्तमम् ।।
विंध्यनारदयोर्यत्र संवादः परिकीर्तितः ।। १०४-७४ ।।
सत्यलोकप्रभावश्चागस्त्यावासे सुरागमः ।।
पतिव्रताचरित्रं च तीर्थयात्रा प्रशंसनम् ।। १०४-७५ ।।
ततश्च सप्तपुर्याख्या संयमिन्या निरूपणम् ।।
बुधस्य च तथेंद्राग्न्योर्लोकाप्तिः शिवशर्मणः ।। १०४-७६ ।।
अग्नेः समुद्भवश्चैव क्रव्याद्वरुणसंभवः ।।
गंधवत्यलकापुर्योरीश्वर्याश्च समुद्भवः ।। १०४-७७ ।।
चंद्रार्कबुधलोकानां कुजेज्यार्कभुवां क्रमात् ।।
मम विष्णोर्ध्रुवस्यापि तपोलोकस्य वर्णनम् ।। १०४-७८ ।।
ध्रुवलोककथा पुण्या सत्यलोकनिरीक्षणम् ।।
स्कंदागस्त्यसमालापो मणिकर्णीसमुद्भवः ।। १०४-७९ ।।
प्रभावश्चापि गंगाया गंगानामसहस्रकम् ।।
वाराणसीप्रशंसा च भैरवाविर्भवस्ततः ।। १०४-८० ।।
दंडपाणिज्ञानवाप्योरुद्भवः समनंतरम् ।।
ततः कलावत्याख्यानं सदाचारनिरूपणम् ।। १०४-८१ ।।
ब्रह्मचारिसमाख्यानं ततः स्त्रीलक्षणानि च ।।
कृत्याकृत्यविनिर्देशो ह्यविमुक्तेशवर्णनम् ।। १०४-८२ ।।
गृहस्थयोगिनो धर्माः कालज्ञानं ततः परम् ।।
दिवोदासकथा पुण्या काशिकावर्णनं ततः ।। १०४-८३ ।।
मायागणपतेश्चाथ भुवि प्रादुर्भवस्ततः ।।
विष्णुमायाप्रपंचोऽथ दिवोदासविमोक्षणम् ।। १०४-८४ ।।
ततः पंचनदोत्पर्त्तिर्बिंदुमाधवसंभवः ।।
ततो वैष्णवतीर्थाख्या शूलिनः काशिकागमः ।। १०४-८५ ।।
जैगीषव्येन संवादो ज्येष्ठेशाख्या महेशितुः ।।
क्षेत्राख्यानं कंदुकेशः व्याघ्रेश्वरसमुद्भवः ।। १०४-८६ ।।
शैलेशरत्नेश्वरयोः कृत्तिवासस्य चोद्भवः ।।
देवतानामधिष्टानं दुर्गासुरपराक्रमः ।। १०४-८७ ।।
दुर्गाया विजयश्चाथ ॐकारेशस्य वर्णनम् ।।
पुनरोंकार माहात्म्य त्रिलोचोनसमुद्भवः ।। १०४-८८ ।।
केदाराख्या च धर्मेश कथा विष्णुभुजोद्भवा ।।
वीरेश्वरसमाख्यानं गंगामाहात्म्यकीर्तनम् ।। १०४-८९ ।।
विश्वकर्मेशमहिमा दक्षयज्ञोद्भवस्तथा ।।
सतीशस्यामृतेशादेर्भुजस्तंभः पराशरे ।। १०४-९० ।।
क्षेत्रतीर्थकदंबश्च मुक्तिमडपसंकथा ।।
विश्वेशविभवश्चाथ ततो यात्रापरिक्रमः ।। १०४-९१ ।।
अतः परं त्ववंत्याख्यं श्रृणु खंड च पंचमम् ।।
महाकालवनाख्यानं ब्रह्मशीर्षच्छिदा ततः ।। १०४-९२ ।।
प्रायश्चित्तविधिश्चाग्नेरुत्पत्तिश्च सुरागमः ।।
देवदीक्षा शिवस्तोत्रं नानापातकनाशनम् ।। १०४-९३ ।।
कपोलमोचनाख्यानं महाकालवनस्थितिः ।।
तीर्थं कनखलेशस्य सर्वपापप्रणाशनम् ।। १०४-९४ ।।
कुंडमप्सरसंज्ञं च सरो रुद्रस्य पुण्यदम् ।।
कुडवेशं च विद्याध्रं मर्कटेश्वरतीर्थकम् ।। १०४-९५ ।।
स्वर्गद्वारचतुःसिंधुतीर्थं शंकरवापिका ।।
शंकराक गन्धवतीतीर्थं पापप्रणाशनम् ।। १०४-९६ ।।
दशाश्वमेधिकानंशतीर्थे च हरिसिद्धिदम् ।।
पिशाचकादियात्रा च हनुमत्कवचेश्वरौ ।। १०४-९७ ।।
महाकालेशयात्रा च वल्मीकेश्वरतीर्थकम् ।।
शुक्रे च पञ्चमे चाख्ये कुशस्थल्याः प्रदक्षिणाः ।। १०४-९८ ।।
अक्रूरसंज्ञकन्त्वेकपादं चंद्रार्कवैभवम् ।।
करभेशाख्यतीर्थं च लटुकेशादितीर्थकम् ।। १०४-९९ ।।
मार्कंडेशं यज्ञवापी सोमेशं नरकांतकम् ।।
केदारेश्वररामेशसौभाग्येशनरार्ककम् ।। १०४-१०० ।।
केशवार्कं शक्तिभेदं स्वर्णसारमुखानि च ।।
ॐकारेशादितीर्थानि अंधकश्रुतिकीर्तनम् ।। १०४-१०१ ।।
कालारण्ये लिंगसंख्या स्वर्णश्रृंगाभिधानकम् ।।
कुशस्थल्या अवंत्याश्चोज्जयिन्या अभिधानकम् ।। १०४-१०२ ।।
पद्मावतीवै कुमुद्वत्यमरावतिनामकम् ।।
विशालाप्रतिकल्पाभिधानं च ज्वरशांतिकम् ।। १०४-१०३ ।।
शिवानामादिकफलं नागोद्गीता शिवस्तुतिः ।।
हिरण्याक्षवधाख्यानं तीर्थं सुंदरकुंडकम् ।। १०४-१०४ ।।
नीलगंगापुष्कराख्यं विंध्यवासनतीर्थकम् ।।
पुरुषोत्तमाभिधानं तु तत्तीर्थं चाघनाशनम् ।। १०४-१०५ ।।
गोमती वामनं कुंडो विष्णोर्नामसहस्रकम् ।।
वीरेश्वरसरः कालभैरवस्य च तीर्थकम् ।। १०४-१०६ ।।
महिमा नागपंचम्या नृसिंहस्य जयंतिका ।।
कुटुम्बेश्वरयात्रा च देवसाधककीर्तनम् ।। १०४-१०७ ।।
कर्कराजाख्यतीर्थं च विघ्नेशादिसुरोहनम्।।
रुंद्रकुंडप्रभृतिषु बहुतीर्थनिरूपणम् ।। १०४-१०८ ।।
यात्राष्टतीर्थजा पुण्या रेवामाहात्म्यमुच्यते ।।
धर्मपुत्रस्य वैराग्यो मार्कंडेयेन संगमः ।। १०४-१०९ ।।
प्राग्रीयानुभवाख्यानममृतापरिकीर्त्तनम् ।।
कल्पे कल्पे पृथङ् नाम नर्मदायाः प्रकीर्तितम् ।। १०४-११० ।।
स्तवमार्षं नामेदं च कालरात्रिकथा ततः ।।
महादेवस्तुतिः पश्चात्पृथक्कल्पकथाद्भुता ।। १०४-१११ ।।
विशल्याख्यानकं पश्चाज्जालेश्वरकथा तथा ।।
गोरीव्रत समाख्यानं त्रिपुरज्वालनं ततः ।। १०४-११२ ।।
देहपातविधानं च कावेरीसंगमस्ततः ।।
दारुतीर्थं ब्रह्मावर्तं यत्रेश्वरकथानकम् ।। १०४-११३ ।।
अग्नितीर्थं रवितीर्थं मेघनादादिदारुकम् ।।
देवतीर्थं नर्मदेशं कपिलाख्यं करंजकम् ।। १०४-११४ ।।
कुंडलेशं पिप्पलादं विमलेशं च शूलभित् ।।
शचीहरणमाख्या नमभ्रकस्य वधस्ततः ।। १०४-११५ ।।
शूलभेदोद्भवो यत्र दानधर्माः पृथग्विधाः ।।
आख्यानं दीर्घतपस ऋष्यश्रृंगकथा ततः ।। १०४-११६ ।।
चित्रसेनकथापुण्या काशिराज्यस्य लक्षणम् ।।
ततो देवशिलाख्यानं शबरीतीर्थकान्वितम् ।। १०४-११७ ।।
व्याधाख्यानं ततः पुण्यं पुष्करिण्यर्कतीर्थकम् ।।
आप्रेत्येश्वरतीर्थं च शक्रतीर्थं करोटिकम् ।। १०४-११८ ।।
कुमारेशमगस्त्येशमानंदेशं च मातृजम् ।।
लोकेशं धनदेशं च मंगलेशं च कामजम् ।। १०४-११९ ।।
नागेशं चापि गोपारं गौतमं शंखचूडकम् ।।
नारदेशं नंदिकेशं वरुणेश्वरतीर्थकम् ।। १०४-१२० ।।
दधिस्कंदादितीर्थानि हनूमतेश्वरं ततः ।।
रामेश्वरादि तीर्थानि सोमेशं पिंगलेश्वरम् ।। १०४-१२१ ।।
ऋणमोक्षं कपिलेशं पूतिकेशं जलेशयम् ।।
चंडार्कं यमतीर्थं च काल्होडीशं वनादिके ।। १०४-१२२ ।।
नारायणं च कोटीशं व्यासतीर्थं प्रभासकम् ।।
नागेशसंकर्षणकं प्रश्रयेश्वरतीर्थकम् ।। १०४-१२३ ।।
ऐरंडीसंगमं पुण्यं सुवर्णशिलतीर्थकम् ।।
करंजं कामहं तीर्थं भांडीरो रोहिणीभवम् ।। १०४-१२४ ।।
चक्रतीर्थं दौतपापं स्कंदमांगिरसाह्वयम् ।।
कोटितीर्थमयोन्यख्यमंगाराख्यं त्रिलोचनम् ।। १०४-१२५ ।।
इंद्रेशं कंबुकेशं च सोमेशं कोहनं शकम् ।।
नार्मदं चार्कमाग्नेयं भार्गवेश्वरमुत्तमम् ।। १०४-१२६ ।।
ब्राह्मं दैवं च मार्गेशमादिवाराहकेश्वरम् ।।
रामेशमथ सिद्धेशमाहल्यं कंकटेश्वरम् ।। १०४-१२७ ।।
शाक्रं सौम्यं च नादेशं तोयेशं रुक्मिणीभवम् ।।
योजनेशं वराहेशं द्वादशीशिवतीर्थकम् ।। १०४-१२८ ।।
सिद्धेशं मंगलेशं च लिंगवाराहतीर्थकम् ।।
कुण्डेशं श्वेतवाराहं गर्भावेशं रवीश्वरम् ।। १०४-१२९ ।।
शुक्लादीनि च तीर्थानि हुंकारस्वामितीर्थकम् ।।
संगमेशं नहुषेशं मोक्षणं पञ्चगोपकम् ।।
नागशावं च सिद्धेशं मार्कण्डांक्रूरतीर्थके ।। १०४-१३० ।।
कामोदशूलारोपाख्ये मांडव्यं गोपकेश्वरम् ।।
कपिलेशं पिंगलेशं भूतेशं गांगगौतमे ।। १०४-१३१ ।।
आस्वमेधं भृगुकच्छं केदारेशं च पापनुत् ।।
कलकलेशं जालेशं शालग्रामं वराहकम् ।। १०४-१३२ ।।
चंद्रप्रभासमादित्यं श्रीपत्याख्यं च हंसकम् ।।
मूल्यस्थानं च शूलेशमुग्राख्यं चित्रदैवकम् ।। १०४-१३३ ।।
शिखीशं कोटितीर्थं च दशकन्यं सुवणकम् ।।
ऋणमोक्षं भारभूति पुंखां मुडिं च डिंडिमम् ।। १०४-१३४ ।।
आमलेशं कपालेशं शृंगैरंडीभवं ततः ।।
कोटितीर्थं लोटणेषं फलस्तुतिरतः परम् ।। १०४-१३५ ।।
दृमिजंगलमाहात्म्ये रोहिताश्वकथा ततः ।।
धुन्धुमारसमाख्यानं वधोपायस्ततोऽस्य वै ।। १०४-१३६ ।।
वधौ धुंधोस्ततः पश्चात्ततश्चित्रवहोद्भवः ।।
महिमास्य ततश्चडीशप्रभावो रतीश्वरः ।। १०४-१३७ ।।
केदारेशो लक्षतीर्थं ततो विष्णुपदीभवम् ।।
मुखारं च्यवनांधास्यं ब्रह्मणश्च सरस्ततः ।। १०४-१३८ ।।
चक्राख्यं ललिताख्यानं तीर्थं च बहुगोमयम् ।।
रुद्रावर्तं च मर्कंडं तीर्थं पापप्रणाशनम् ।। १०४-१३९ ।।
श्रवणेशं शुद्धपटं देवांधुप्रेततीर्थकम् ।।
जिह्वोदतीर्थंसंभूतिः शिवोद्भंदं फलस्तुतिः ।। १०४-१४० ।।
एष खंडो ह्यवंत्याख्यः श्रृण्वतां पापनाशनः ।।
अतः परं नागराख्यः खंडः षष्ठोऽभिधीयते ।। १०४-१४१ ।।
लिंगोत्पत्तिसमाख्यानं हरिश्चन्द्रकथा शुभा ।।
विश्वामित्रस्य माहात्म्यं त्रिशंकुस्वर्गतिस्तथा ।। १०४-१४२ ।।
हाटकेश्वरमाहात्म्ये वृत्रासुरवधस्तथा ।।
नागबिलं शंखतीर्थमचलेश्वरवर्णनम् ।। १०४-१४३ ।।
चमत्कारपुराख्यानं चमत्कारकरं परम् ।।
गयशीर्षं बालशाख्यं वालमंडं मृगाह्वयम् ।। १०४-१४४ ।।
विष्णुपादं च गोकर्णं युगरूपं समाश्रयः ।।
सिद्धेश्वरं नागसरः सप्तार्षेयं ह्यगस्त्यकम् ।। १०४-१४५ ।।
भ्रूणगर्तं नलेशं च भैष्मं वैडुरमर्ककम् ।।
शारमिष्ठं सोमनाथं च दौर्गमातर्जकेश्वरम् ।। १०४-१४६ ।।
जामदग्न्यवधाख्यानं नैःक्षत्रियकथानकम् ।।
रामह्रदं नागपुरं ष़ड्लिंगं चैव यज्ञभूः ।। १०४-१४७ ।।
मुण्डीरादित्रिकार्कं च सतीपरिणयाह्वयम् ।।
रुद्रशीर्षं च यागेशं वालखिल्यं च गारुडम् ।। १०४-१४८ ।।
लक्ष्मीशापः सप्तविंशसोमप्रासादमेव च ।।
अंबाबद्धं पांडुकाख्यमाग्नेयं ब्रह्मकुंडकम् ।। १०४-१४९ ।।
गोमुखं लोहयष्ट्याख्यमजापालेश्वरी तथा ।।
शानैश्चरं राजवापी रामेशो लक्ष्मणेश्वरः ।। १०४-१५० ।।
कुशेशाख्यं लवेशाख्यं लिंगं सर्वोत्तमोत्तमम् ।।
अष्टषष्टिसमाख्यानं दमयंत्यास्त्रिजातकम् ।। १०४-१५१ ।।
ततो वै रेवती चात्र भक्तिकातीर्थसंभवः ।।
क्षेमंकरी च केदारं शुक्लतीर्थमुखारकम् ।। १०४-१५२ ।।
सत्यसंधेश्वराख्यानं तथा कर्णोत्पलाकथा ।।
अटेश्वरं याज्ञवल्क्य गौर्यं गाणेशमेव च ।। १०४-१५३ ।।
ततो वास्तुपदाऽख्यानमजागृहकथानकम् ।।
सौभाग्यांधुश्च शुलेशं धर्मराजकथानकम् ।। १०४-१५४ ।।
मिष्टान्नेदश्वराख्यानं गाणापत्यत्रयं ततः ।।
जाबालिचरितं चैव मकरेशकथा ततः ।। १०४-१५५ ।।
कालेश्वर्यंधकाख्यानं कुंडमाप्यरसं तथा ।।
पुष्यादित्यं रौहिताश्वं नागरोत्पत्तिकीर्त्तनम् ।। १०४-१५६ ।।
भार्गवं चरितं चैव वैश्वामैत्रं ततः परम् ।।
सारस्वतं पैप्पलादं कंसारीशं च पैंडकम् ।। १०४-१५७ ।।
ब्रह्मणो यज्ञचरितं सावित्र्याख्यानसंयुतम् ।।
रैवतं भार्तयज्ञाख्यं मुख्यतीर्थनिरीक्षणम् ।। १०४-१५८ ।।
कौरवं हाटकेशाख्यं प्रभासं क्षेत्रकत्रयम् ।।
पौष्करं नैमिषं धार्ममरण्य त्रितयं स्मृतम् ।। १०४-१५९ ।।
वाराणसी द्वारकाख्यावन्त्याख्येति पुरीत्रयम् ।।
बृन्दावनं खांडवाख्यमद्वैकाख्यं वनत्रयम् ।। १०४-१६० ।।
कल्पः शालस्तथा नन्दिग्रामत्रयमनुत्तमम् ।।
असिशुक्लपितृसंज्ञं तीर्थत्रयमुदाहृतम् ।। १०४-१६१ ।।
श्र्यर्बुदौ रैवतश्चैव पर्वतत्रयमुत्तमम् ।।
नदीनां त्रितयं गंगा नर्मदा च सरस्वती ।। १०४-१६२ ।।
सार्द्धकोटित्रयफलमेकैकं चैषु कीर्त्तितम् ।।
कूषिका शंखतीर्थं चामरकं बालमण्डनम् ।। १०४-१६३ ।।
हाटकेशक्षेत्रफलप्रदं प्रोक्तं चतुष्टयम् ।।
सांबादित्यं श्राद्धकल्पं यौधिष्ठिरमथांधकम् ।। १०४-१६४ ।।
जलशायि चतुर्मासमशून्यशयनव्रतम् ।।
मंकणेशं शिवरात्रिस्तुलापुरुषदानकम् ।। १०४-१६५ ।।
पृथ्वीदानं वानकेशं कपालमोचनेश्वरम् ।।
पापपिंडं मासलैंगं युगमानादिकीर्तनम् ।। १०४-१६६ ।।
निंवेशशाकंभर्याख्या रुद्रैकादशकीर्तनम् ।।
दानमाहात्म्यकथनं द्वादशादित्यकीर्तनम् ।। १०४-१६७ ।।
इत्येषनागरः खंडः प्रभासाख्योऽधुनोच्यते ।।
सोमेशो यत्र विश्वेशोऽर्कस्थलं पुण्यदं महत् ।। १०४-१६८ ।।
सिद्धेश्वरादिकाख्यानं पृथगत्र प्रकीर्तितम् ।।
अग्नितीर्थं कपद्दर्शिं केदारेशं गतिप्रदम् ।। १०४-१६९ ।।
भीमभैरवचण्डीशभास्करेन्दुकुजेश्वराः ।।
बुधेज्यभृगुसौरागुशिरवीशा हरविग्रहाः ।। १०४-१७० ।।
सिद्धेश्वराद्याः पंचान्ये रुद्रास्तत्र व्यवस्तत्र व्यवस्थिताः ।।
वरारोहा ह्यजा पाला मंगला ललितेश्वरी ।। १०४-१७१ ।।
लक्ष्मीशो वाडवेशश्चोर्वीशः कामेस्वरस्तथा ।।
गौरीशवरुणेशाख्यं दुर्वासेशं गणेश्वरम् ।। १०४-१७२ ।।
कुमारेशं चंडकल्पं शकुलीश्वरसंज्ञकम् ।।
ततः प्रोक्तोऽथ कोटीशबालब्रह्यादिसत्कथा ।। १०४-१७३ ।।
नरकेशसंवर्त्तेशनिधीश्वरकथा ततः ।।
बलभद्रेश्वरस्याथ गंगाया गणपस्य च ।। १०४-१७४ ।।
जांबवत्याख्यसरितः पांडुकूपस्य सत्कथा ।।
शतमेधलक्षमेधकोटिमेधकथा तथा ।। १०४-१७५ ।।
दुर्वासार्कघटस्थानहिरण्यासंगमोत्कथा ।।
नगरार्कस्य कृष्णस्य संकर्षणसमुद्रयोः ।। १०४-१७६ ।।
कुमार्याः क्षेत्रपास्य ब्रह्येशस्य कथा पृथक् ।।
पिंगलासंगमेशस्य शंकरार्कघटेशयोः ।। १०४-१७७ ।।
ऋषितीर्थस्य नंदार्कत्रितकूपस्य कीर्तनम् ।।
ससोपानस्य पर्णार्कन्यंकुमत्योः कथाद्भुता ।। १०४-१७८ ।।
वाराहस्वामिवृत्तांतं छायालिंगाख्यगुल्फयोः ।।
कथा कनकनंदायाः कुतीगंगेशयोस्तथा ।। १०४-१७९ ।।
चमसोद्बेदविदुरत्रिलोकेशकथा ततः ।।
मंकणेशत्रैपुरेशषंडतीर्थकथास्तथा ।। १०४-१८० ।।
सूर्यप्राची त्रीक्षणयोरुमानातकथा तथा ।।
भूद्धारशूलस्थलयोश्च्यवनार्केशयोस्तथा ।। १०४-१८१ ।।
अजापालेशबालार्ककुबेरस्थलजा कथा ।।
ऋषितोया कथा पुण्या संगालेश्वरकीर्तनम् ।। १०४-१८२ ।।
नारदादित्यकथनं नारायणनिरूपणम् ।।
तप्तकुंडस्य माहात्म्यं मूलचंडीशवर्णनम् ।। १०४-१८३ ।।
चतुर्वक्त्रगणाध्यक्षकलंबेश्वरयोः कथा ।।
गोपालस्वामिव कुलस्वामिनोर्मरुतां कथा ।। १०४-१८४ ।।
क्षेमार्कोन्नतविघ्नेशजलस्वामिकथा ततः ।।
कालमेघस्य रुक्मिण्या दुर्वासेश्वरभद्रयोः ।। १०४-१८५ ।।
शंखावर्तमोक्षतीर्थगोष्पदाच्युतसद्मनाम् ।।
जालेश्वरस्य हुंकारेश्वरचंडीशयोः कथा ।। १०४-१८६ ।।
आशापुरस्थविघ्नेशकलाकुंडकथाद्भुता ।।
कपिलेशस्य च कथा जरद्गवशिवस्य च ।। १०४-१८७ ।।
नलकर्कोटेश्वरयोर्हाटकेश्वरजा कथा ।।
नारदेशयंत्रभूषादुर्गकूटगणेशजा ।। १०४-१८८ ।।
सुपर्णैलाख्यभैरव्योर्भल्लतीर्थभवा कथा ।।
कीर्तनं कर्दमालस्य गुप्तसोमेश्वस्य च ।। १०४-१८९ ।।
बहुस्वर्णेशश्रृंगेशकोटीश्वरकथा ततः ।।
मार्कंडेश्वरकोटीशदामोदरगृहोत्कथा ।। १०४-१९० ।।
स्वर्णरेखा ब्रह्मकुंडं कुंतीभीमेश्वरौ तथा ।।
मृगीकुंडं च सर्वस्वं क्षेत्रे वस्त्रापथे स्मृतम् ।। १०४-१९१ ।।
दुर्गाभिल्लेशगंगेशरैवतानां कथाद्भुता ।।
ततोऽर्बुदेश्वर कथा अचलेश्वरकीर्तनम् ।। १०४-१९२ ।।
नागतीर्थस्य च कथा वसिष्टाश्रमवर्णनम् ।।
भद्रकर्णस्य माहात्म्यं त्रिनेत्रस्य ततः परम् ।। १०४-१९३ ।।
केदारस्य च माहात्म्यं तीर्थांगमनकीर्तनम् ।।
कोटीश्वररूपतीर्थहृषीकेशकथारस्ततः ।। १०४-१९४ ।।
सिद्धेशशुक्रेश्वरयोर्मणिकर्णीशकीर्तनम् ।।
पंगुतीर्थयमतीर्थवाराहतीर्थवर्णनम् ।। १०४-१९५ ।।
चंद्रप्रभासर्पिडोदश्रीमाताशुक्लतीर्थजम् ।।
कात्यायन्याश्च माहात्म्यं ततः पिंडारकस्य च ।। १०४-१९६ ।।
ततः कनखलस्याथ चक्रमानुषतीर्थयोः ।।
कपिलाग्नितीर्थकथा तथा रक्तानुबंधजा ।। १०४-१९७ ।।
गणेशपार्थेश्वरयोर्यांत्रायामुज्ज्वलस्य च ।।
चंडीस्थाननागोद्भवशिवकुंडमहेशजा ।। १०४-१९८ ।।
कामेश्वरस्य मार्कंडेयोत्पत्तेश्च कथा ततः ।।
उद्दालकेशसिद्धेशगततीथकथा पृथक् ।। १०४-१९९ ।।
श्रीदेवरवातोत्पत्तिश्च व्यासगौतमतीर्थयोः ।।
कुलसंतारमाहात्म्यं रामकोट्याह्वतीर्थयोः ।। १०४-२०० ।।
चंद्रोद्भेदेशानश्रृंगब्रह्मस्थानोद्भवोऽद्भुतम् ।।
त्रिपुष्कररुद्रह्रदगुहेश्वर कथा शुभा ।। १०४-२०१ ।।
अविमुक्तस्य माहात्म्यमुमामाहेश्वरस्य च ।।
महौजसः प्रभावश्च जंबूतीर्थस्य वर्णनम् ।। १०४-२०२ ।।
गंगाधरमिश्रकयोः कथा वाथफलस्तुतिः ।।
द्वारकायाश्च माहात्म्ये चंद्रशर्मकथानकम् ।। १०४-२०३ ।।
जागराद्यर्चनाद्याख्या व्रतमेकादशीभवम् ।।
महाद्वादशिकाख्यानं प्रह्लादर्षिसमागमः ।। १०४-२०४ ।।
दुर्वासस उपाख्यानं यात्रोपक्रमकीर्तनम् ।।
गोमत्युत्पत्तिकथनं तस्यां स्नानादिजं फलम् ।। १०४-२०५ ।।
चक्रतीर्थस्य माहात्म्यं गोमत्युदधिसंगमः ।।
सनकादिह्रदाख्यानं नृगतीर्थकथा ततः ।। १०४-२०६ ।।
गोप्रचारकथा पुण्या गोपीनां द्वारकागमः ।।
गोपीसरः समाख्यानं ब्रह्मतीर्थादिकीर्तनम् ।। १०४-२०७ ।।
पंचनद्यागमाख्यानं नानाख्यानसमन्वितम् ।।
शिवलिंगगदातीर्थकृष्णपूजादिकीर्तनम् ।। १०४-२०८ ।।
त्रिविक्रमस्य मूर्ताख्या दुर्वासःकृष्णसंकथा ।।
कुशदैत्यवधोञ्चारविशेषार्चनजं फलम् ।। १०४-२०९ ।।
गोमत्यां द्वारकायां च तीर्थागमनकीर्तनम् ।।
कृष्णमंदिरसंप्रेक्षा द्रारवत्यभिषेचनम् ।। १०४-२१० ।।
तत्रतीर्थावासकथा द्वारकापुण्यकीर्तनम् ।।
इत्येष सप्तमः प्रोक्तः खंडः प्राभासिको द्विजाः ।। १०४-२११ ।।
स्कांदेसर्वोत्तरकथे शिबमाहात्म्यवर्णने ।।
लिखित्वैतत्तु यो दद्याद्धेमशूलसमन्वितम् ।। १०४-२१२ ।।
माध्यां सत्कृत्य विप्राय स शैवे मोदते पदे ।। १०४-२१३ ।।
इति श्रीबृहन्नारदीय पुराणे पूर्वभागे बृहदुपाख्याने चतुर्थपादे स्कंदपुराणानुक्रमणीवर्णनं नाम चतुरधिकशततमोऽध्यायः ।। १०४ ।।