नारदपुराणम्- पूर्वार्धः/अध्यायः ४१
नारद उवाच ।।
आख्यातं भवता सर्वं मुने तत्त्वार्थ कोविद ।।
इदानीं श्रोतुमिच्छामि युगानां स्थितिलक्षणम् ।। ४१-१ ।।
सनक उवाच ।।
साधु साधु महाप्राज्ञ मुने लोकोपकारक ।।
युगधर्मान्प्रबक्ष्यामि सर्वलोकोपकारकान् ।। ४१-२ ।।
धर्मो विवृद्धिमायाति काले कस्मिंस्चिदुत्तम ।।
तथा विनासमायाति धर्म्म एव महीतले ।। ४१-३ ।।
कृतं त्रेता द्वापरं च कलिश्चेति चतुर्युगम् ।।
दिव्यैर्द्वादशभिर्ज्ञेयं वत्सरैस्तत्र सत्तम ।। ४१-४ ।।
संध्यासन्ध्यांशयुक्तानि युगानि सदृशानि वै ।।
कालतो वेदितव्यानि इत्युक्तं तत्त्वादर्शिभिः ।। ४१-५ ।।
आद्ये कृतयुगं प्राहुस्ततस्त्रेताविधानकम् ।।
ततश्च द्वापरं प्राहुः कलिमंत्यं विदुः क्रमात् ।। ४१-६ ।।
देवदानवगंधर्वा यक्षराक्षसपन्नगाः ।।
नासन्कृतयुगे विप्र सर्वे देवसमाः स्मृताः ।। ४१-७ ।।
सर्वे हृष्टाश्च धर्मिष्टा न तत्र क्रयविक्रयौ ।।
वेदानां च विभागश्च न युगे कृतसंज्ञके ।। ४१-८ ।।
ब्राह्मणाः क्षत्रिया वैश्याः शूद्राः स्वाचारतत्पराः ।।
सदा नारायणपरास्तपोध्यानपरायणाः ।। ४१-९ ।।
कामादिदोषनिर्मुक्ताः शमादिगुणतत्पराः ।।
धर्मसाधनचित्ताश्च गतासूया अदांभिकाः ।। ४१-१० ।।
सत्यवाक्यरताः सर्वे चतुराश्रमधर्मिणः ।।
वेदाध्ययनसंपन्नाः सर्वशास्त्रविचक्षणाः ।। ४१-११ ।।
चतुराश्रमयुक्तेन कर्मणा कालयोनिना ।।
अकामफलसंयोगाः प्रयांति परमां गतिम् ।। ४१-१२ ।।
नारायणः कृतयुगे शुक्लवर्णः सुनिर्मलः ।।
त्रेताधर्मान्प्रवक्ष्यामि श्रृणुष्व सुसमाहितः ।। ४१-१३ ।।
धर्मः पांडुरतां याति त्रेतायां मुनिसत्तम ।।
हरिस्तु रक्तातां याति किंचित्क्लेशान्विता जनाः ।। ४१-१४ ।।
क्रियायोगरताः सर्वे यज्ञकर्मसु निष्टिताः ।।
सत्यव्रता ध्यानपराः सदाध्यानपरायणाः ।। ४१-१५ ।।
द्विपादो वर्तते धर्मो द्वापरे च मुनीश्वर ।।
हरिः पीतत्वमायाति वेदश्चापि विभज्यते ।। ४१-१६ ।।
असत्यनिरताश्चापि केचित्तत्र द्विजोत्तमाः ।।
ब्राह्मणाद्याश्च वर्णाः स्युः केचिद्रागादिदुर्गुणाः ।। ४१-१७ ।।
केचित्स्वर्गापवर्गार्थं विप्रयज्ञान्प्रकुर्वते ।।
केचिद्धनादिकामाश्च केचित्कल्मषचेतसः ।। ४१-१८ ।।
धर्माधर्मौ समौ स्यातां द्वापरे विप्रसत्तम ।।
अधर्मस्य प्रभावेण क्षीयंते च प्रजास्तथा ।। ४१-१९ ।।
अल्पायुषो भविष्यंति केचिञ्चापि मुनीश्वर ।।
केचित्पुण्यरतान् दृष्ट्वा असूयां विप्र कुर्वते ।। ४१-२० ।।
कलिस्थितिं प्रवक्ष्यामि तच्छृणुष्व समाहितः ।।
धर्मः कलियुगे प्राप्ते पादेनैकेन वर्तते ।। ४१-२१ ।।
तामसं युगमासाद्य हरिः कृष्णत्वमेति च ।।
यः कश्चिदपि धर्मात्मा यज्ञाचारान्करोति च ।। ४१-२२ ।।
यः कश्चिदपि पुण्यात्मा क्रियायोगरतो भवेत् ।।
नरं धर्मरतं दृष्ट्वा सर्वेऽसूयां प्रकुर्वते ।। ४१-२३ ।।
व्रताचाराः प्रणश्यंति ज्ञानयज्ञादयस्तथा ।।
उपद्रवा भविष्यंति ह्यधर्मस्य प्रवतनात् ।। ४१-२४ ।।
असूयानिरताः सर्वे दंभाचारपरायणाः ।।
प्रजाश्चाल्पायुषः सर्वा भविष्यंति कलौ युगे ।। ४१-२५ ।।
नारद उवाच ।।
युगधर्माः समाख्यातास्त्वया संक्षेपतो मुने ।।
कलिं विस्तरतो ब्रूहि त्वं हि धर्मविदां वरः ।। ४१-२६ ।।
ब्राह्मणाः क्षत्रिया वैश्याः शूद्राश्चमुनिसत्तम ।।
किमाहाराः किमाचाराः भविष्यंति कलौ युगे ।। ४१-२७ ।।
सनक उवाच ।।
श्रृणुष्व मुनिशार्दूल सर्वलोकोपकारक ।।
कलिधर्मान्प्रवक्ष्यामि विस्तरेण यथातथम् ।। ४१-२८ ।।
सर्वे धर्मा विनश्यंति कृष्णे कृष्णत्वमागते ।।
तस्मात्कलिर्महाघोरः सर्वपातकसंकरः ।। ४१-२९ ।।
ब्राह्मणाः क्षत्रिया वैश्याः शूद्रा धर्मपराङ्मुखाः ।।
घोरे कलियुगे प्राप्ते द्विजा वेदपराङ्मुखाः ।। ४१-३० ।।
व्याजधर्मरताः सर्वे असूयानिरतास्तथा ।।
वृथाहंकारदुष्टाश्च सत्यहीनाश्च पंडिताः ४१-३१ ।।
अहमेवाधिक इति सर्वेऽपि विवदंति च ।।
अधर्मलोलुपाः सर्वे तथा वैतंहिका नराः ।। ४१-३२ ।।
अतः स्वल्पायुषः सर्वे भविष्यंति कलौ युगे ।।
अल्पायुष्ट्वान्मनुष्याणां न विद्याग्रहणं द्विज ।। ४१-३३ ।।
विद्याग्रहणशून्यत्वादधर्मो वर्तते पुनः ।।
युत्क्रमेण प्रजाः सर्वा म्रियंते पापतत्पराः ।। ४१-३४ ।।
ब्राह्मणाद्यास्तथा वर्णाः संकीर्यंते परस्परम् ।।
कामक्रोधपरा मूढा वृथासंतापपीडिताः ।। ४१-३५ ।।
शूद्रतुल्या भविष्यंति सर्वे वर्णा कलौ युगे ।।
उत्तमा नीचतां यांति नीचाश्चोत्तमतां तथा ।। ४१-३६ ।।
राजनो द्रव्यनिरतास्तथा ह्यन्यायवर्त्तिनः ।।
पीडयंति प्रजाश्चैव करैरत्यर्थयोजितैः ।। ४१-३७ ।।
शववाहाभविष्यंति शूद्राणां च द्विजातयः ।।
धर्मस्त्रीष्वपि गच्छंति पतयो जारधर्मिणः ।। ४१-३८ ।।
द्विषंति पितरं पुत्रा भर्तारं च स्त्रियोऽखिलाः ।।
परिस्त्रीनिरतः सर्वे परद्रव्यपरायणाः ।। ४१-३९ ।।
मत्स्यामिषेण जीवंति दुहंतश्चाप्यजीविकाम् ।।
घोरे कलियुगे विप्र सर्वे पापरता जनाः ।। ४१-४० ।।
सतामसूयानिरतां उपहासं प्रकुर्वते ।।
सरित्तीरेषु कुद्दालैर्वापयिष्यंति चौषधीः ।। ४१-४१ ।।
पृथ्वी निष्फलतां याति बीजं पुष्पं विनश्यति ।।
वेश्यालावंयशीलेषु स्पृहा कुर्वंति योषितः ।। ४१-४२ ।।
धर्मविक्रयिणो विप्राः स्त्रियश्च भगविक्रयाः ।।
वेदविक्रयकाश्चान्ये शूद्राचाररता द्विजाः ।। ४१-४३ ।।
साधूनां विधवानां च वित्तान्यपहरंति च ।।
न व्रतानि चरिष्यन्ति ब्राह्मणा द्रव्यलोलुपाः ।। ४१-४४ ।।
धर्माचारं परित्यज्य वृथावादैर्विषज्जिताः ।।
द्विजाः कुर्वंति दंभार्थं पितृश्राद्धादिकाः क्रियाः ।। ४१-४५ ।।
अपात्रेष्वेव दानानि प्रयच्छंति नराधमाः ।।
दुग्धलोभनिमित्तेन गोषु प्रीतिं च कुर्वते ।। ४१-४६ ।।
न कुर्वंति तथा विप्राः स्नानशौचादिकाः क्रियाः ।।
अपात्रेष्वेव दानानि प्रयच्छंति नराधमाः ।। ४१-४७ ।।
साधुनिंदापराश्चैव विप्रनिंदापरास्तथा ।।
न कस्यापि मनो विप्र विष्णुभक्तिपरं भवेत् ।। ४१-४८ ।।
यज्विनश्च द्विजानैव धनार्थराजकिंकराः ।।
ताडयंति द्विजान्दुष्टाः कृष्णे कृष्णत्वमागते ।। ४१-४९ ।।
दानहीना नराः सर्वे घोरे कलियुगे मुने ।।
प्रतिग्रहं प्रकुर्वंति पतितानामपि द्विजाः ।। ४१-५० ।।
कलेः प्रथमपादेऽपि विंनिंदंति हरिं नराः ।।
युगान्ते च हरेर्नाम नैवकश्चिद्वदिष्यति ।। ४१-५१ ।।
शूद्रस्त्रीसंगनिरता विधवासंगलोलुपाः ।।
शूद्रान्नभोगनिरता भविष्यंति कलौ द्विजाः ।। ४१-५२ ।।
विहाय वेदसन्मार्गं कुपथाचारसंगताः ।।
पाषंडाश्चभविशष्यंतिचतुराश्रमनिंदकाः ।। ४१-५३ ।।
न चद्विजा तिशुश्रूषां कुर्वंति चरणोद्भवाः ।।
द्विजातिधर्मान्गृह्णन्ति पाखण्डलिङ्गिनोऽधमाः ।। ४१-५४ ।।
काषायपरिवीताश्च जटिला भस्मधूलिताः ।।
शूद्राधर्मान्प्रवक्ष्यंती कूटयुक्तपरायणाः ।। ४१-५५ ।।
द्विजाःस्वाचारमुत्स्सृज्यचपरपाकान्नभोजिनः ।।
भविष्यंतिदुरात्मानः शूद्राः प्रव्रजितास्तथा ।। ४१-५६ ।।
उत्कोचजीविनस्तत्र भविष्यंति कलौ मुने ।।
धर्मटीनास्तु पाषंडा कापाला भिक्षवोऽधमाः ।। ४१-५७ ।।
धर्मविध्वंसशीलानां द्विजानां द्विजसत्तम ।।
शूद्रा धर्मान्प्रवक्ष्यंतिह्यधिरुह्योत्तमासनम् ।। ४१-५८ ।।
एते चान्येच बहवो नग्नरक्तपटादिकाः ।।
पाषंडाः प्रचारिष्यंति प्रायो वेदविदूषकाः ।। ४१-५९ ।।
गीतवादित्रकुशलाः क्षुद्रधर्मसमाश्रयाः ।।
भविष्यंतिकलौ प्रायो धर्मविध्वंसका नराः ।। ४१-६० ।।
अल्पद्रव्या वृथालिंगा वृथाहंकारदूषिताः ।।
हर्तारं परवित्तानां भवितारो नराधमाः ।। ४१-६१ ।।
प्रतिग्रहपरा नित्यं जगदुन्मार्गशीलिनः ।।
आत्मस्तुतिपराः सर्वे परनिंदापरास्तथा ।। ४१-६२ ।।
विश्वस्तघातिनः क्रूरा दयाधर्मविवर्जिताः ।।
भविष्यंति नरा विप्र कलौ चाधर्मबांधवाः ।। ४१-६३ ।।
परमायुश्च भविता तदा वर्षाणि षोडश ।।
घोरे कलियुगे विप्र पंचवर्षा प्रसूयते ।। ४१-६४ ।।
सप्तवर्षाष्टवर्षाश्च युवानोऽतः परे जरा ।।
स्वकर्मत्यागिनः सर्वे कृतघ्नाभिन्नवृत्तयः ।। ४१-६५ ।।
याचकाश्चद्विजा नित्यं भविष्यंति कलौ युगे ।।
परावमाननिरताः प्रहृष्टाः परवेश्मनि ।। ४१-६६ ।।
तत्रैव निंदानिरता वृथाविश्रंभिणो जनाः ।।
निदां कुर्वंति सततं पितृमातृसुतेषु च ।। ४१-६७ ।।
वदंति वाचा धर्मांश्च चेतसा पापलोलुपाः ।।
धनविद्यावयोमत्ताः सर्वदुःखपरायणाः ।। ४१-६८ ।।
व्याधितस्करदुर्भिक्षैः पीडिता अतिमांयिनः ।।
प्रपुष्यंति वृथैवामी न विचार्य च दुष्कृतम् ।। ४१-६९ ।।
धर्ममार्गप्रणेतारं तिरस्कुर्वंति पापिनः ।।
धर्मकार्ये रतं चैव वृथाविश्रंभिणो जनाः ।। ४१-७० ।।
भविष्यंति कलौ प्राप्ते राजानो म्लेच्छजातयः ।।
शूद्रा भैक्ष्यरताश्चैव तेषां शुश्रूषणे द्विजाः ।। ४१-७१ ।।
न शिष्यो न गुरुः कश्चिन्न पुत्रो न पिता तथा ।।
न भार्या न पतिश्चैव भवितारोऽत्र संकरे ।। ४१-७२ ।।
कलौ गते भविष्यंति धनाढ्या अपि याचकाः ।।
रस विक्रयिणश्चापि भविष्यंति द्विजातयः ।। ४१-७३ ।।
धर्मकंचुकसंवीता मुनिवेषधरा द्विजाः ।।
अपण्यविक्रयरता अगम्यागामिनस्तथा ।। ४१-७४ ।।
वेदनिंदापराश्चैव धर्मशास्त्रविनिंदुकाः ।।
शूद्रवृत्त्यैव जीवंति नरकार्हा द्विजा मुने ।। ४१-७५ ।।
अनावृष्टभयं प्राप्ता गगनासक्तदृष्टयः ।।
भविष्यंति कलौ मर्त्यासर्वे क्षुद्भयकातराः ।। ४१-७६ ।।
कंदपर्णफलाहारास्तापंसा इव मानवाः ।।
आत्मानं तारयिष्यंति अनावृष्ट्यातिदुखिताः ।। ४१-७७ ।।
कामार्ता ह्रस्वदेहाश्च लुब्धा श्चाधर्मतत्पराः ।।
कलौ सर्वे भविष्यंति स्वल्पभाग्या बहुप्रजाः ।। ४१-७८ ।।
स्त्रियः स्वपोषणपरा वेश्या लावण्यशीलिकाः ।।
पतिवाक्यमनादृत्य सदान्यगृहतत्पराः ।। ४१-७९ ।।
दुःशीला दुष्टशीलेषु करिष्यिंति सदा स्पृहाम् ।।
असद्वृत्ता भविष्यंति पुरुषेषु कुलांगनाः ।। ४१-८० ।।
चौरादिभयभीताश्च काष्टयंत्राणि कुर्वते ।।
दुर्भिक्षकरपीडाभिरतीवोपद्रुता जनाः ।। ४१-८१ ।।
गोधूमान्नयवान्नाढ्ये देशे यास्यंति दुःखिताः ।।
निधाय हृद्यकर्मणि प्रेरयंति वचः शुभम् ।। ४१-८२ ।।
स्वकार्यसिद्धिपर्यंतं बंधुतां कुर्वते जनाः ।।
भिक्षवश्चाव मित्रादिस्नेहसंबंधयंत्रिताः ।। ४१-८३ ।।
अन्नोपाधिनिमित्तेन शिष्यान्गृह्णंति भिक्षवः ।। ४१-८४ ।।
उभाभ्यामथ पाणिभ्यां शिरःकंडूयनं स्त्रियः ।।
कुर्वंत्यो गुरुभर्तॄणामाज्ञामुल्लंघयंति च ।। ४१-८५ ।।
पाषंडालापनिरताः पाषंडजनसंगिनः ।।
यदा द्विजा भविष्यंति तदा वृद्धिं कलिर्व्रजेत् ।। ४१-८६ ।।
यदा प्रजा न यक्ष्यंति न होष्यंति द्विजातयः ।।
तदैव तु कलेर्वृद्धिरनुमेया विचक्षणैः ।। ४१-८७ ।।
अधर्मवृद्धिर्भविता बासमृत्युरपि द्विजा ।।
सर्वधर्मेषु नष्टेषु याति निःश्रीकतां जगत् ।। ४१-८८ ।।
एवं कलेः स्वरूपं ते कथितं विप्रसत्तम ।।
हरिभक्तिपरानेष न कलिर्बाधते क्वचित् ।। ४१-८९ ।।
ततः परं कृतयुगे त्रेतायुगे त्रेतायां ध्यानमेव च ।।
द्वापरे यज्ञमेवाहुर्दानमेकं कलौ युगे ।। ४१-९० ।।
यत्कृते दशभिर्वर्षैस्त्रेतायां शरदा च यत् ।।
द्वापरे यञ्च मासेन ह्यहोरात्रेण तत्कलौ ।। ४१-९१ ।।
ध्यायन्कृते जयन्यज्ञैस्त्रेतायां द्वापरेऽर्चयन् ।।
यदाप्नोति तदाप्नोति कलौ संकीर्त्य केशवम् ।। ४१-९२ ।।
अहोरात्रं हरेर्नाम कीर्तयंति च ये नराः ।।
कुर्वंति हरिपूजां वा न कलिर्बाधते च तान् ।। ४१-९३ ।।
नमो नारायणायेति कीर्तयंति च ये नराः ।।
निष्कामा वा सकामा वा न कलिर्बाधते च तान् ।। ४१-९४ ।।
हरिनामपरा ये तु घोरे कलियुगे द्विज ।।
त एव कृतकृत्याश्च न कलिर्बाधते हि तान् ।। ४१-९५ ।।.
हरिपूजापरा ये च हरिनामपरायणाः ।।
त एव शिवतुल्याश्च नात्र कार्या विचारणा ।। ४१-९६ ।।
समस्तजगदाधारं परमार्थस्वरुपिणम् ।।
घोरे कलियुगे प्राप्ते विष्णुं ध्यायन्न सीदति ।। ४१-९७ ।।
अहो अति सुभाग्यास्ते सकृद्वै केशवार्चकाः ।।
घोरें कलियुगे प्राप्ते सर्वधर्मविवर्जिते ।। ४१-९८ ।।
न्यूनातिरिक्तदोषाणां कलौ वेदोक्तकर्मणाम् ।।
हरिस्मरणमेवात्र संपूर्णत्वविधायकम् ।। ४१-९९ ।।
हरे केशव गोविंद वासुदेव जगन्मय ।।
इतीरयंति ये नित्यं नहि तान्बाधते कलिः ।। ४१-१०० ।।
शिव शंकर रुद्रेश नीलकंठ त्रिलोचन ।।
इति जल्पंति ये वापि कलिस्तान्नापि बाधते ।। ४१-१ ।।
महादेव विरूपाक्ष गंगाधर मृडाव्यय ।।
इत्थं वदंति ये विप्र ते कृतार्था न संशयः ।। ४१-२ ।।
जनार्दन जगन्नात पीतांबरधराच्युत ।।
इति वाप्युञ्चरंतीह न च तेषां कलेर्भयम् ।। ४१-३ ।।
संसारे सुलभाः पुंसां पुत्रदारधनादयः ।।
घोरे कलियुगे विप्र हरिभक्तस्तु दुर्लभा ।। ४१-४ ।।
कर्मश्रद्धाविहीना ये पाषंडा वेदनिंदकाः ।।
अधर्मनिरता नैव नरकार्हा हरिस्मृतेः ।। ४१-५ ।।
वेदमार्गबहिष्टानां जनानां पापकर्मणाम् ।।
मनः शुद्धिविहीनानां हरिनाम्नैव निष्कृतिः ।। ४१-६ ।।
दैवाधीनं जगत्सर्वमिदं स्थावरजंगमम् ।।
यथाप्रेरितमेतेन तथैव कुरुतें द्विज ।। ४१-७ ।।
शक्तितः सर्वकर्माणि वेदोक्तानि विधाय च ।।
समर्पयेन्महाविष्णौ नारायणपरायणः ।। ४१-८ ।।
समर्पितानि कर्माणि महविष्णौ परात्मनि ।।
संपूर्णतां प्रयांत्येव हरिस्मरणमात्रतः ।। ४१-९ ।।
हरिभक्तिरतानां च पापबंधो न जायते ।।
अतोऽतिदुर्लभा लोके हरिभक्तिर्दुरात्मनाम् ।। ४१-१० ।।
अहो हरिपरा ये तु कलौ घोरे भयंकरे ।।
ते सुभाग्या महात्मानः सत्संगर हिता अपि ।। ४१-११ ।।
हरिस्मरणनिष्टानां शिवनामरतात्मनाम् ।।
सत्यं समस्तकर्माणि यांति संपूर्णतां द्विज ।। ४१-१२ ।।
अहो भाग्यमहो भाग्यं हरिनाम रतात्मनाम् ।।
त्रिदर्शेरपि ते पूज्याः किमन्यैर्बहुभाषितैः ।। ४१-१३ ।।
तस्मात्समस्तलोकानां हितमेव मयोच्यते ।।
हरिनामपरान्मर्त्यान्न कलिर्बाधर्तक्वचित् ।। ४१-१४ ।।
हरेर्नामैव नामैव नामैव मम जीवनम् ।।
कलौ नास्त्येव नास्त्येव गतिरन्यथा ।। ४१-१५ ।।
सूत उवाच ।।
एवं स नारदो विप्राः सनकेन प्रबोधितः ।।
परां निर्वृत्तिमापन्नः पुनरेतदुवाच ह ।। ४१-१६ ।।
नारद उवाच ।।
भगवन्सर्वशास्त्रज्ञ स्वयातिकरुणात्मना ।।
प्रकाशितं जगज्ज्योतिः परं ब्रह्म सनातनम् ।। ४१-१७ ।।
एतदेव परं पुण्यमेतदेव परं तपः ।।
यः स्मरेत्पुंडरीकाक्षं सर्वपापविनाशनम् ।। ४१-१८ ।।
ब्रह्मन्नानाजगञ्चैतदेकचित्संप्रकाशितम् ।।
त्वयोक्तं तत्प्रतीयेऽहं कथं दृष्टांतमंतरा ।। ४१-१९ ।।
तस्माद्येन यथा ब्रह्म प्रतीतं बोधितेन तु ।।
तदाख्याहि यथा चित्तं सीदत्स्थितिमवाप्नुयात् ।। ४१-२० ।।
एतच्छ्रुत्वा वचो विप्रा नारदस्य महात्मनः ।।
सनकः प्रत्युवाचेदं स्मरन्नारायणं परम् ।। ४१-२१ ।।
सनक उवाच ।।
ब्रह्मन्नहं ध्यानपरो भवेयं सनंदनं पृच्छ यथाभिलाषम् ।।
वेदांतशास्त्रे कुशलस्तवायं निवर्तयेद्वा परमार्यवंद्यः ।। ४१-२२ ।।
इतीरितं समाकर्ण्य सनकस्य स नारदः ।।
सनंदनं मोक्षधर्मान्प्रष्टुं समुपचक्रमे ।। ४१-२३ ।।
इति श्रीबृहन्नारदीयपुराणे पूर्वभागे प्रथमपादे नाममहात्म्यन्नामैकचत्वारिंशोऽध्यायः ।।