नारदपुराणम्- पूर्वार्धः/अध्यायः १०९
ब्रह्मोवाच ।।
श्रृणु वत्स प्रवक्ष्यामि ब्रह्मांडाख्यं पुरातनम् ।।
यच्च द्वादशसाहस्रमादिकल्पकथायुतम् ।। १०९-१ ।।
प्रक्रियाख्योऽनुषंगाख्य उपोद्घातस्तृतीयकः ।।
चतुर्थ उपसंहारः पादाश्चत्वार एव हि ।। १०९-२ ।।
पूर्वपादद्वयं पूर्वो भागोऽत्र समुदाहृतः ।।
तृतीयो मध्यमो भागश्चतुर्थस्तूत्तरो मतः ।। १०९-३ ।।
आदौ कृत्यसमुद्देशो नैमिषाख्यानकं ततः ।।
हिरण्यगर्भोत्पत्तिश्च लोककल्पनमेव च ।। १०९-४ ।।
एष वै प्रथमः पादो द्वितीयं श्रृणु मानद ।।
कल्पमन्वन्तराख्यानं लोकज्ञानं ततः परम् ।। १०९-५ ।।
मानसीसृष्टिकथनं रुद्रप्रसववर्णनम् ।।
महादेवविभूतिश्च ऋषिसर्गस्ततः परम् ।। १०९-६ ।।
अग्नीनां विजयश्चाथ कालसद्भाववर्णनम् ।।
प्रियव्रतान्वयोद्देशः पृथिव्यायामविस्तरः ।। १०९-७ ।।
वर्णनं भारतस्यास्य ततोऽन्येषां निरूपणम् ।।
जम्ब्वादिसप्तद्वीपाख्या ततोऽधोलोकवर्णनम् ।। १०९-८ ।।
उर्द्ध्वलोकानुकथनं ग्रहचारस्ततः परम् ।।
आदित्यव्यूहकथनं देवग्रहानुकीर्तनम् ।। १०९-९ ।।
नीलकंठाह्वयाख्यानं महादेवस्य वैभवम् ।।
अमावास्यानुकथनं युगतत्त्वनिरूपणम् ।। १०९-१० ।।
यज्ञप्रवर्तनं चाथ युगयोरंत्ययोः कृतिः ।।
युगप्रजालक्षणं च ऋषिप्रवरवर्णनम् ।। १०९-११ ।।
वेदानां व्यसनाख्यानं स्वायम्भुवनिरूपणम् ।।
शेषमन्वंतराख्यानं पृथिवीदोहनं ततः ।। १०९-१२ ।।
चाक्षुषेऽद्यतने सर्गे द्वितीयोऽङ्घ्रिः पुरोदले ।।
अथोपोद्घातपादे तु सप्तर्षिपरिकीर्तनम् ।। १०९-१३ ।।
प्रजापत्यन्वयस्तस्माद्देवादीनां समुद्भवः ।।
ततो जयाभिलाषश्च मरुदुत्पत्तिकीर्तनम् ।। १०९-१४ ।।
काश्यपेयानुकथनं ऋषिवंशनिरूपणम् ।।
पितृकल्पानुकथनं श्राद्धकल्पस्ततः परम् ।। १०९-१५ ।।
वैवस्वतसमुत्पत्तिः सृष्टिस्तस्य ततः परम् ।।
मनुपुत्रान्वयश्चांतो गान्धर्वस्य निरूपणम् ।। १०९-१६ ।।
इक्ष्वाकुवंशकथनं वंशोऽत्रेः सुमहात्मनः ।।
अमावसोरन्वयश्च रजेश्चरितमद्भुतम् ।। १०९-१७ ।।
ययातिचरितं चाथ यदुवंशनिरूपणम् ।।
कार्तवीर्यस्य चरितं जामदग्न्यं ततः परम् ।। १०९-१८ ।।
वृष्णिवंशानुकथनं सगरस्याथ संभवः ।।
भार्गवस्यानुचरितं पितृकार्यवधाश्रयम् ।। १०९-१९ ।।
सगरस्याथ चरितं भार्गवस्य कथा पुनः ।।
देवासुराहवकथा कृष्णाविर्भाववर्णनम् ।। १०९-२० ।।
इंद्रस्य तु स्तवः पुण्यः शुक्रेण परिकीर्तितः ।।
विष्णुमाहात्म्यकथनं बलिवंशनिरूपणम् ।। १०९-२१ ।।
भविष्यराजचरितं संप्राप्तेऽथ कलौ युगे ।।
समुपोद्धातपादोऽयं तृतीयो मध्यमे दले ।। १०९-२२ ।।
चतुर्थमुपसंहारं वक्ष्ये खण्डे तथोत्तरे ।।
वैवस्वतांतराख्यानं विस्तरेण यथातथाम् ।। १०९-२३ ।।
पूर्वमेव समुद्दिष्टं संक्षेपादिह कथ्यते ।।
भविष्याणां मनूनां च चरितं हि ततः परम् ।। १०९-२४ ।।
कल्पप्रलयनिर्देशः कालमानं ततः परम् ।।
लोकाश्चतुर्द्दश ततः कथिताः प्राप्तलक्षणैः ।। १०९-२५ ।।
वर्णनं नरकाणां च विकर्माचरणैस्ततः ।।
मनोमयपुराख्यानं लयः प्राकृतिकस्ततः ।। १०९-२६ ।।
शैवस्याथ पुरस्यापि वर्णनं च ततः परम् ।।
त्रिविधा गुणसंबंधाज्जंतूनां कीर्तिता गतिः ।। १०९-२७ ।।
अनिर्देश्याप्रतर्क्यस्य ब्रह्मणः परमात्मनः ।।
अन्वयव्यतिरेकाभ्यां वर्णनं हि ततः परम् ।। १०९-२८ ।।
इत्येष उपसंहारपादो वृत्तः सहोत्तरः ।।
चतुष्पादं पुराणं ते ब्रह्माण्डं समुदाहृतकम् ।। १०९-२९ ।।
अष्टादशमनौपम्यं सारात्सारतरं द्विज ।।
ब्रह्मांडं यच्चतुर्लक्षं पुराणं येन पठ्यते ।। १०९-३० ।।
तदेतदस्य गदितमत्राष्टादशधा पृथक् ।।
पाराशर्येण मुनिना सर्वेषामपि मानद ।। १०९-३१ ।।
वस्तुतस्तूपदेष्ट्राथ मुनीनां भावितात्मनाम् ।।
मत्तः श्रुत्वा पुराणानि लोकेभ्यः प्रचकाशिरे ।। १०९-३२ ।।
मुनयो धर्मशीलास्ते दीनानुग्रहकारिणः ।।
मयाचेदं पुराणं तु वसिष्टाय पुरोदितम् ।। १०९-३३ ।।
तेन शक्तिसुतायोक्तं जातूकर्ण्याय तेन च ।।
व्यासो लब्ध्वा ततश्चैतत्प्रभंजनमुखोद्गतम् ।। १०९-३४ ।।
प्रमाणीकृत्य लोकेऽस्मिन्प्रावर्तयदनुत्तमम् ।।
य इदं कीर्तयेद्वत्स श्रृणोति च समाहितः ।। १०९-३५ ।।
स विधूयेह पापानि याति लोकमनामयम् ।।
लिखित्वैतत्पुराणं तु स्वर्णसिंहासनस्थितम् ।। १०९-३६ ।।
वस्त्रेणाच्छादितं यस्तु ब्राह्मणाय प्रयच्छति ।।
स यादि ब्रह्मणो लोकं नात्र कार्या विचारणा ।। १०९-३७ ।।
मरीचेऽष्टादशैतानि मया प्रोक्तानि यानि ते ।।
पुराणानि तु संक्षेपाच्छ्रोतव्यानि च विस्तरात् ।। १०९-३८ ।।
अष्टादश पुराणानि यः श्रृणोति नरोत्तमः ।।
कथयेद्वा विधानेन नेह भूयः स जायते ।। १०९-३९ ।।
सूत्रमेतत्पुराणानां यन्मयोक्तं तवाधुना ।।
तन्नित्यं शीलनीयं हि पुराणफलमिच्छता ।। १०९-४० ।।
न दांभिकाय पापाय देवगुर्वनुसूयवे ।।
देयं कदापि साधूनां द्वेषिणे न शठाय च ।। १०९-४१ ।।
शांताय शमचित्ताय शुश्रूषाभिरताय च ।।
निर्मत्सराय शुचये देयं सद्वैष्णवाय च ।। १०९-४२ ।।
इति श्रीबृहन्नारदीयपुराणे पूर्वभागे बृहदुपाख्याने चतुर्थपादे ब्रह्माण्डपुराणानुक्रमणीनिरूपणं नाम नवोत्तरशततमोऽध्यायः ।। १०९ ।।