नारदपुराणम्- पूर्वार्धः/अध्यायः १२२
सनातन उवाच ।।
अथातः संप्रवक्ष्यामि त्रयोदश्या व्रतानि ते ।।
यानि कृत्वा नरो भक्त्या सुभगो जायते भुवि ।। १२२-१ ।।
मधौ शुक्लत्रयोदश्यां मदनं चन्दनात्मकम् ।।
कृत्वा संपूज्य यत्नेन वीजेयव्द्यजनेन च ।। १२२-२ ।।
ततः संक्षुधितः कामः पुत्रपौत्रविवर्द्धनः ।।
अनंगपूजाप्यत्रोक्ता तां निबोध मुनीश्वर ।। १२२-३ ।।
सिन्दूररजनीरागैः फलकेऽनंगमालिखेत् ।।
रतिप्रीतियुतं श्लक्ष्णं पुष्पचापेषुधारिणम् ।। १२२-४ ।।
कामदेवं वसन्तं च वाजिवक्त्रं वृषध्वजम् ।।
मध्याह्ने पूजयेद्भक्त्या गंधस्रग्भूषणांशुकैः ।। १२२-५ ।।
क्षभ्यैर्नानाविधैस्चापि मन्त्रेणानेन नारद ।।
नमो माराय कामाय कामदेवस्य मूर्त्तये ।। १२२-६ ।।
ब्रह्मविष्णुशिवेंद्राणां मनःभोभकराय वै ।।
तत्तस्याग्रतो भक्त्या पूजयेदंगनापतिम् ।। १२२-७ ।।
वस्त्रमाल्याविभूषाद्यैः कामोऽयमिति चिंतयेत् ।।
संपूज्य द्विजदांपत्यं गंधवस्त्रविभूषणैः ।। १२२-८ ।।
एवं यः कुरुते विप्र वर्षे वर्षे महोत्सवम् ।।
वसंतसमये प्राप्ते हृष्टः पुष्टः सदैव सः ।। १२२-९ ।।
प्रतिमासं पूजयेद्वा यावद्वर्षं समाप्यते ।।
मदनं हृद्भवं कामं मन्मथं च रतिप्रियम् ।। १२२-१० ।।
अनंगं चैव कंदर्पं पूजयेन्मकरध्वजम् ।।
कुसुमायुधसंज्ञं च ततः पश्चान्मनोभवम् ।। १२२-११ ।।
विषमेषु तथा विप्र मालतीगप्रियमित्यपि ।।
अजाया दानमप्युक्तं स्नात्वा नद्या विधानतः ।। १२२-१२ ।।
अजाः पयस्विनीर्दद्याद्दरिद्राय कुटुंबिने ।।
भूयस्त्वनेन दानेन स लोके नैव जायते ।। १२२-१३ ।।
यदीयं शनिना युक्ता सा महावारुणी स्मृता ।।
गंगायां यदि लभ्येत कोटिसूर्यग्रहाधिका ।। १२२-१४ ।।
शुभयोगः शतर्क्षं च शनौ कामे मधौ सिते ।।
महामहेति विख्याता कुलकोटिविमुक्तिदा ।। १२२-१५ ।।
राधशुक्लत्रयोदश्यां कामदेवव्रतं स्मृतम् ।।
तत्र गंधादिभिः कामं पूजयेदुपवासवान् ।। १२२-१६ ।।
प्रतिमासं ततः पश्चात्त्रयोदश्यां सिते दले ।।
एवमेव व्रतं कार्यं वर्षांते गामलंकृताम् ।। १२२-१७ ।।
दद्याद्विप्राय सत्कृत्य व्रतसांगत्वसिद्धये ।।
ज्येष्ठशुक्लत्रयोदश्यां दौर्भाग्यशमनं व्रतम् ।। १२२-१८ ।।
तत्र स्नात्वा नदीतोये पूजयेच्छुचिदेशजम् ।।
श्वेतमंदारमर्कं वा करवीरं च रक्तकम् ।। १२२-१९ ।।
निरीक्ष्य गगने सूर्यं प्रार्थयेन्मंत्रतस्तदा ।।
मंदारकरवीरार्का भवंतो भास्करांशजाः ।। १२२-२० ।।
पूजिता मम दौर्भाग्यं नाशयंतु नमोऽस्तु वः ।।
इत्थं योऽर्चयते भक्त्या वर्षे वर्षे द्रुमत्रयम् ।। १२२-२१ ।।
नश्यते तस्य दौर्भाग्यं नात्र कार्या विचारणा ।।
शुचिशुक्लत्रयोदश्यामेकभक्तं समाचरेत् ।। १२२-२२ ।।
पूजयित्वा जगन्नाथावुमामाहेश्वरी तनूः ।।
हैम्यौ रौप्यौ च मृन्मप्यौ यथाशक्त्या विधाय च ।। १२२-२३ ।।
सिंहोक्षस्थे देवगृहे गोष्ठे ब्राह्मणवेश्मनि ।।
स्थापयित्वा प्रतिष्ठाप्य दैवमंत्रेण नारद ।। १२२-२४ ।।
ततः पंचदिनं पूजा चैकभक्तं व्रतं तथा ।।
तृतीयदिवसे प्रातः स्नात्वा संपूज्य तौ पुनः ।। १२२-२५ ।।
समर्पणीयौ विप्राय वेदवेदांगशालिने ।।
वर्षे वर्षे ततः पश्चाद्विधेयं वर्षपंचकम् ।। १२२-२६ ।।
तदंते धेनुयुग्मेन सहितौ तौ प्रदापयेत् ।।
इत्थं नरो वा नारी वा कृत्वा व्रतमिदं शुभम् ।। १२२-२७ ।।
नैव दांपत्यविच्छेदं लभते सप्तजन्मसु ।।
नभः शुक्लत्रयोदश्यां रतिकामव्रतं शुभम् ।। १२२-२८ ।।
वैधव्यवारणं स्त्रीणां तथा संतानवर्धनम् ।।
कृतोपवासा कन्यैव नारी वा द्विजसत्तम ।। १२२-२९ ।।
ताम्रे वा मृन्मये वापि सौवर्णे राजते तथा ।।
रतिकामौ प्रविन्यस्य गंधाद्यैः सम्यगर्चयेत् ।। १२२-३० ।।
ततस्तु द्विजदांपत्यं चतुर्दश्यां निमंत्र्य च ।।
सतकृत्य भोज्य प्रतिमे दद्यात्ताभ्यां सदक्षिणे ।। १२२-३१ ।।
एवं चतुर्दशाब्दं च कृत्वा व्रतमनुत्तमम् ।।
धेनुयुग्मान्विते देये व्रतसंपूर्तिहेतवे ।। १२२-३२ ।।
भाद्रशुक्लत्रयोदश्यां गोत्रिरात्रव्रतं स्मृतम् ।।
लक्ष्मीनारायणं कृत्वा सौवर्णं वापि राजतम् ।। १२२-३३ ।।
पंचामृतेन संस्नाप्य मण्डलेऽष्टदले शुभे ।।
पीठे विन्यस्य वस्त्राढ्यं गंधाद्यैः परिपूजयेत् ।। १२२-३४ ।।
आरार्तिकं ततः कृत्वा दद्यात्सान्नोदकं घटम् ।।
एवं दिनत्रयं कृत्वा व्रतांते मासमर्च्य च ।। १२२-३५ ।।
सम्यगर्थं च संपाद्य दद्यान्मंत्रेण नारद ।।
पंचगावः समुत्पन्ना मथ्यमाने महोदधौ ।। १२२-३६ ।।
तासां मध्ये तु या नंदा तस्यै धेन्वै नमो नमः ।।
प्रदक्षिणीकृत्य ततो दद्याद्विप्राय मंत्रतः ।। १२२-३७ ।।
गावो ममाग्रतः सन्तु गावो मे संतु पृष्ठतः ।।
गावो मे पार्श्वतः संतु गवां मध्ये वसाम्यहम् ।। १२२-३८ ।।
ततश्च द्विजदांपत्यं सम्यगभ्यर्च्य भोजयेत् ।।
लक्ष्मीनारायणं तस्मै सत्कृत्य प्रतिपादयेत् ।। १२२-३९ ।।
अश्वमेधसहस्राणि राजसूयशतानि च ।।
कृत्वा यत्फलमाप्नोति गोत्रिरात्रव्रताच्च तत् ।। १२२-४० ।।
इषे शुक्लत्रयोदश्यां त्रिरात्रशोककव्रतम् ।।
हैमं ह्यशोकं निर्माय पूजयित्वा विधानतः ।। १२२-४१ ।।
उपवासपरा नारी नित्यं कुर्यात्प्रदक्षिणाः ।।
अष्टोत्तरशतं विप्र मंत्रेणानेन सादरम् ।। १२२-४२ ।।
हरेण निर्मितः पूर्वं त्वमशोक कृपालुना ।।
लोकोपकारकरणस्तत्प्रसीद शिवप्रिय ।। १२२-४३ ।।
ततस्तृतीये दिवसे वृक्षे तस्मिन्वृषध्वजम् ।।
समभ्यर्च्य विधानेन द्विजं संभोज्य दापयेत् ।। १२२-४४ ।।
एवं कृतव्रता नारी वैधव्यं नाप्नुयात्क्वचित् ।।
पुत्रपौत्रादि सहिता भर्तुश्च स्यात्सुवल्लभा ।। १२२-४५ ।।
ऊर्ज्जकृष्णत्रयोदश्यामेकभक्तः समाहितः ।।
प्रदोषे तैलदीपं तु प्रज्वाल्याभ्यर्च्य यत्नतः ।। १२२-४६ ।।
गृहद्वारे बहिर्दद्याद्यमो मे प्रीयतामिति ।।
एवं कृते तु विप्रेंद्र यमपीडा न जायते ।। १२२-४७ ।।
ऊर्ज्शुक्लत्रयोदश्यामेकभोजी द्विजोत्तम ।।
पुनः स्नात्वा प्रदोषे तु वाग्यतः सुसमाहितः ।। १२२-४८ ।।
प्रदीपानां सहस्रेण शतेनाप्यथवा द्विज ।।
प्रदीपयेच्छिवं वापि द्वात्रिंशद्दीपमालया ।। १२२-४९ ।।
घृतेन दीपयेद्द्वीपान्गंधाद्यैः पूजयेच्छिवम् ।।
फलैर्नानाविधैश्चैव नैवेद्यैरपि नारद ।। १२२-५० ।।
ततः स्तुवीत देवेशं शिवं नाम्नां शतेन च ।।
तानि नामानि कीर्त्यंते सर्वाभीष्टप्रदानि वै ।। १२२-५१ ।।
नमो रुद्राय भीमाय नीलकंठाय वेधसे ।।
कपर्द्दिने सुरेशाय व्योमकेशाय वै नमः ।। १२२-५२ ।।
वृषध्वजाय सोमाय सोमनाथाय वै नमः ।।
दिगंबराय भृंगाय उमाकांताय वर्द्धिने ।। १२२-५३ ।।
तपोमयाय व्याप्ताय शिपिविष्याय वै नमः ।।
व्यालप्रियाय व्यालाय व्यालानां पतये नमः ।। १२२-५४ ।।
महीधराय व्योमाय पशूनां पतये नमः ।।
त्रिपुरघ्नाय सिंहाय शार्दूलायार्षभाय च ।। १२२-५५ ।।
मिताय मितनाथाय सिद्धाय परमेष्ठिने ।।
वेदगीताय गुप्ताय वेदगुह्याय वै नमः ।। १२२-५६ ।।
दीर्घाय दीर्घरूपाय दीर्घार्थाय महीयसे ।।
नमो जगत्प्रतिष्ठाय व्योमरूपाय वै नमः ।। १२२-५७ ।।
कल्याणाय विशिष्याय शिष्टाय परमात्मने ।।
गजकृत्ति धरायाथ अंधकासुरभेदिने ।। १२२-५८ ।।
नीललोहितशुक्लाय चडमुंडप्रियाय च ।।
भक्तिप्रियाय देवाय यज्ञांतायाव्ययाय च ।। १२२-५९ ।।
महेशाय नमस्तुभ्यं महादेवहराय च ।।
त्रिनेत्राय त्रिवेदाय वेदांगाय नमो नमः ।। १२२-६० ।।
अर्थायार्थस्वरूपाय परमार्थाय वै नमः ।।
विश्वरूपाय विश्वाय विश्वनाथाय वै नमः ।। १२२-६१ ।।
शंकराय च कालाय कालावयवरूपिणे ।।
अरूपाय विरूपाय सूक्ष्मसूक्ष्माय वै नमः ।। १२२-६२ ।।
श्मशानवासिने तुभ्यं नमस्ते कृत्तिवाससे ।।
शशांकशेखरायाथ रुद्रभूमिश्रिताय च ।। १२२-६३ ।।
दुर्गाय दुर्गपाराय दुर्गावयवसाक्षिणे ।।
लिंगरूपाय लिंगाय लिंगानपतये नमः ।। १२२-६४ ।।
नमः प्रभावरूपाय प्रभावार्थाय वै नमः ।। १२२-६५ ।।
नमो नमः कारणकारणाय ते मृत्युंजयायात्मभवस्वरूपिणे ।।
त्रियंबकाय शितिकंठभार्गिणे गौरीयुजे मंगलहेतवे नमः ।। १२२-६६ ।।
नाम्नां शतमिदं विप्र पिनाकिगुणकीर्तनम् ।।
पठित्वा दक्षिणीकृत्य प्रायान्निजनिकेतनम् ।। १२२-६७ ।।
एवं कृत्वा व्रतं विप्र महादेवप्रसादतः ।।
भुक्त्वेह भोगानखिलानंते शिवपदं लभेत् ।। १२२-६८ ।।
मार्गशुक्लत्रयोदश्यां योऽनंगं विधिना यजेत् ।।
त्रिकालमेककालं वा शिवसंगमसंभवम् ।। १२२-६९ ।।
गन्धाद्यैरुपचारैस्तु पूजयित्वा विधानतः ।।
घटे मंगलपट्टे वा भोजयेद्द्विजदंपती ।। १२२-७० ।।
ततश्च दक्षिणां दत्वा स्वयमेकाशनं चरेत् ।।
एवं कृते तु विधिवद्व्रती सौभाग्यभाजनः ।। १२२-७१ ।।
जायते भुवि विप्रेन्द्र महादेवप्रसादतः ।। १२२-७१ ।।
पौषशुक्लत्रयोदश्यां समभ्यर्च्याच्युतं हरिम् ।।
घृतपात्रं द्विजेन्द्राय प्रदद्यात्सर्वसिद्धये ।। १२२-७२ ।।
माघशुक्लत्रयोदश्यां समारभ्य दिनत्रयम् ।।
माघस्नानव्रतं विप्र नानाकामफलावहम् ।। १२२-७३ ।।
प्रयागे माघमासे तु त्र्यहं स्नातस्य यत्फलम् ।।
नाश्वमेघसहस्रेण तत्फलं लभते भुवि ।। १२२-७४ ।।
तत्र स्नानं जपो होमो दानं चानंत्यमश्नुते ।।
फाल्गुने तु सिते पक्षे त्रयोदश्यामुपोषितः ।। १२२-७५ ।।
नमस्कृत्य जगन्नाथं प्रारंभे धनदव्रतम् ।।
महाराजं यक्षपतिं गंधाद्यैरुपचारकैः ।। १२२-७६ ।।
लिखितं वर्णकैः पट्टे पूजयेद्भक्तिभावतः ।।
एवं शुक्लत्रयोदश्यां प्रतिमासं द्विजोत्तम ।। १२२-७७ ।।
संपूजयेत्सोपवासश्चैकभुक्तो भवेन्नरः ।।
ततो व्रतांते तु पुनः सौवर्णं धननायकम् ।। १२२-७८ ।।
विधाय निधिभिः सार्द्धं सौवर्णाभिर्द्विजोत्तम ।।
उपचारैः षोडशभिः स्नानैः पंचामृतादिभिः ।। १२२-७९ ।।
नैवेद्यैर्विविधैर्भक्त्या पूजयेत्तु समाहितः ।।
ततो धेनुमलंकृत्य वस्त्रस्रग्गंधभूषणैः ।। १२२-८० ।।
सवत्सां दापयेद्विप्र सम्यग्वेदविदे शुभाम् ।।
संभोज्य विप्रान्मिष्टान्नैर्द्वादशाथ त्रयोदश ।। १२२-८१ ।।
गुरुं समर्च्य वस्त्राद्यैः प्रतिमां तां निवेदयेत् ।।
द्विजेभ्यो दक्षणां शक्त्या दत्वा नत्वा विसृज्य च ।। १२२-८२ ।।
स्वयं भुंजीत मतिमानिष्टैः सह समाहितः ।।
एवं कृते व्रते विप्र निर्धनः प्राप्य वैभवम् ।। १२२-८३ ।।
मोदते भुवि विख्यातो राजराज इवापरः ।। १२२-८४ ।।
इति श्रीबृहन्नारदीयपुराणे पूर्वभागे बृहदुपाख्याने द्वादशमासस्थितत्रयोदशीव्रतकथनं नाम द्वाविंशदधिकशततमोऽध्यायः ।। १२२ ।।