सामग्री पर जाएँ

ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्

विकिस्रोतः तः
ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्
वेदव्यासः
१९०९

' b | ३ > GeobottX x ) : { | c 1 ++++,4,+ , ++, /* A +) | ३ ३ A+, , , ,, ३२2+१*२१:**; *A** **:^***** * / ०२ ॐ ॥ अथ ब्रमवैवर्ते महापुराणे श्रीकृष्णजन्मखंडप्रारंभः ।। ॐ |S .

    • त ***: ******** *******************

} ५; | + 9, t । ex®k ०४३ &$ & ¥K$6$* छ । । ९.५९ पृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/२ पृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/३ श्रीकृष्णजन्मखंड. 6, । कई ३३ / 4 44, •f>>>> अथ ब्रह्मलोवेवतयष्णजन्मखण्डानुक्रमणकाप्ररंभः । ॐ ' य्य्य्य्य्य्य्य्य्य्य्य्य्ट । व. वै. क. अथ ब्रह्मवैवर्तमहापुराणन्तर्गतश्रीकृष्णजन्मखंडविषयाऽनुक्रमणिका । ॥ १ ॥ ॐ पत्रम् |अध्यायः विषयाः लोकाः | पत्रम् अध्यायः कः ; २. १ नारदृस्य नारायणं, 'प्रति श्रीकृष्णजन्मखंडकथाविषयकप्रश्नः, च स शिवलोकं गतेन ब्रह्मणा शिवाय धरावृनकथनम, श्रीनारायणकृता विष्णुवैष्णवयोर्गुणप्रशंसा च . ३५ ससरधराणां त्रदशधर्माणां वैढूछे गमनम, महेशधर्मकृतं २ यतो हरेर्गोपवेषेण गोकुटागमनं तथा येन राधा गोपालिका श्रीहरिस्तोत्रम्, औद्यज्ञया सर्वदेवानां गोलकगमवं जाता तत्कारणकथनं, नारदम्य श्रीदाम्नोराधायाथ कळह गोलोकवर्णनं च १८० विषयप्रभः, रजमंडपे विरजासक्तं श्रीहरि सखीमुखलित्वा १३ ५ राधामंदिरषोडशद्वाराणां वर्णनम्, षडशद्वारातिक्रमोन्तरं कुपिताया राधिकाया रचमंडपगमनं, राधाशब्दश्रवणती राधाभ्यंतरगृहे देवानां गमनं, राधामंदिरवर्णनम्, देवराया हरश्नं वा भीत्या विरजया कृतं प्राणत्यागपूर्वकं मंदूिरे श्रीकृष्णातेजःस्वरूपम्य दर्शनं, महेशधर्मकृतः नरूपधारणं च ६८ श्रीकृष्णस्तवराजःतत्पठनफलकथनं च। १२६ | ४ | ३ सप्रसमुद्रोत्पतिः, कोषमंदिरद्वारे श्रीदाम्ना सहागतं हरिप्रति १५ १ ६ पूर्वटष्टतेजःस्वरूपमध्ये देवैरालोकितायाः कर्णमूर्तुवर्णनम् पुन:पुना राधोकिः,हरिं निर्गमयितुमाज्ञप्तानां सखीनांतं प्रति मुरकुतस्तवमुहून श्रीकृष्णेन देवेभ्योऽभयदानम्, पृथिव्या वचनानेि, राधं प्रति श्रीहरिमहत्ववर्णनात्मकं श्रीदाम्नो मवतरणार्थ राधादेनोटोकम्धनान प्रति कुणस्याज्ञावच वचनं, राधाबीनोः परस्परं शापः, शापदुःखाकुटी राधा नम, गोटोकसमागतानां नारायणविष्णुसंकर्षणानां और् औदामानी प्रति समाधानकारकं अहारवचनं च .. ११७ णदेहे टीनता पृथिव्यां स्वस्वांशेनावतरणार्थ सकलदेवता || ४ | ५ |मैः सह शरणागतां धरां प्रति प्राणो वचनम् , ब्रह्मप्रभतः भूयः श्रीकृणस्याज्ञा, केन कत्र फिनानावतरणं कर्तव्य- स्तस्मै सैषां भारो मेऽसह्यास्तद्धरया कथनम्, धरया मुरसं मिति प्रदाप्रश्नतः कृष्णेन तत्कथनम् भाविविरहकातरया ॐ | ॥ १ ॥ । पत्रम अध्यायः |लोकाः पत्रम् । अध्यायः का: ७ श्रीकृष्णजन्माद्यानम। १८७ ८० २३ रुदती राधांप्रति श्रीकृष्णस्य बोधवचनम, कृष्णाज्ञया सक ४९ | १७ |तृणवनवर्णनं तन्मध्येप्रसंगात्कठात्रत्या इतिहासःबैदवन- लंदवतानां स्वस्वस्थाने गमनम,कृष्णाज्ञया लोकाद्रोपगर नानोड्युत्पयादि, राधायाः षोडशनामात्मकं स्तोत्रम् पीगणैः सह राधाया गोकुले गमनम्, श्रीहरेर्मधुरागमनं च २७८ तन्नाम्नां व्युत्पत्ति २६३

.. ..१३२ ॥ ५५ ॥ १८ विप्रपत्रीमोक्षप्रस्तावः तन्मध्येविप्रपत्रकृतं श्रीकृष्णस्तोत्रम् । १३९ . Iछ

८६ ॥ ५८ | १९ |कलियदपदमनं, दावाग्निभक्षणेच ५९ ४ = ७ ६३ ॥ २२ प्राणागोवत्सवाहनप्रसंगतः कृतं कृष्णस्तोत्रम् ९ |नारदप्रमती नारायणेन नंदयशोदारोहिणनां जन्मांतरवृत्तक- थनम्, बढदैवजन्माख्यानम्, नंदपुत्रोन्सवकथनं च ६४ | ३१ इंद्रयागभंजनम् , गोवर्धनोडरपंच २३३ १०२ ७ ३५ । १० कंसप्रेरणया कृष्णं हंतुं नंदुगृहमागतायाः पूतनायाः कृष्णकुल स्तनपानेन मोक्षः पूतनाया जन्मान्तरकथनं च ४६ ७३ ३ नितमाबलिपत्रयोदशापप्रम्लाचः धेनु ३१ ११ जणावर्त ६ल्यवधुः, तजन्मांतरकृतकथनं च ... ... ३१ |तांत १५ १३ शकटासरभंजनम्, योगनिद्रेतकवचन्यासश्च ४२ }, } २४ प्रसंगलदुर्वासस आख्यानंबलिपुत्रमोक्षश्च ५० ३ ३ | १३ |वमृदवकृतप्रार्थनयाभीकूरणम्यनामकरणादिसंस्कारकरणथंग २५ दुर्वास १५८ गम्यनंतगृहगमनम् गऍणस्वागमनप्रयोजनस्यश्री कृष्णनामा २६ |अयरीपाख्यानप्रसंगत एकादशीव्रतनिरूपणं च ५९३ ८६ र्थम्य तथा पुराशिवमुखाच्छतस्य गोलोकवृत्तस्य च नंद २७ पीवम्मापहरणाख्यानं . तन्मध्ये गोपकृतं सर्वमंगठनश्रम, गी ८५ यशोदाभ्यां कथनम , गगनया नंदेन कुष्णम्य नामकरण प्रताविधानादिकथनं, राधाकृतं पार्वतीस्तोत्रम्, औकृष्णेन दिसंस्करणम्, गर्गकुतश्रीकृष्णस्तोत्रम्,गर्गस्य स्वगृहगमनम् ॥ २४७ गोपिकाभ्योऽभीष्टवरदानं च .... ... ... ३४३ १७० १४ , यमलार्जुनभंजनं, नळकूबरमोक्षःवृक्षाख्यानंच ••. १५ भांडोरवने राधाकृष्ययोर्विवाहःनवसंगमप्रस्ताव ५३ नं १७८ | ४ | ३९ |अष्टावक्रमुनिमोक्षणाख्यानम् ११२ ४ ४५ | १६ वकासुरवधः, प्रलंबासुरवधेः केशिदैित्यवधः, एतेषांजन्मान्तर ३१ राधाप्रभतोऽष्टावकम्येतिहासकथनम् ५६ मृत्तांतः, पार्वत्या कृतम्यत्रैमासिकनामत्रतस्याविधिः, नंदा ९८ ॥ ३१ अत:कृष्णेनद्राणःशापकारणकथनम्,तत्रत्रसंगान्सुचंद्र झ्या या सर्वत्रजजनानां धृवनं गमनं च ... ... ... १७८ राजवृकधनम,मोहिन्याविरहातुरावस्थामोहिनीव्रतंकाम अक्तूष्णजन्मखड. ज. वै. कु. पत्रम् || ९ष्याः श्लोकाः पत्रम् लोकाः । । २ | ॥ | ॥ देबस्तोत्रंथ • ................७९ ॥ १३२४ | ४३ सत्यधैशिवस्यशंकरनारायणोपदेशतःशिवेनकृतं प्रकृत्याः स्तो- ११८ ३२ ८३ त्रम, शिवशोकापनोदूनं च १०८ अ १२ ३३ मोहिन्या प्रमाणे शापदानम, माइपहरण्य ... ... ७६ | १२७ | ४४ |अधतीवसिष्ठादृथिकृतव्रोधतः प्रमअचित्तेन हिमाचलेनशि | | जाहबीजन्मस्थानम् १०४ ३४ वाय स्तोत्रपूर्वकं यथाविधि पाबंदीप्रदानम् .... ७१ १५ ॥ ३५ राधाकृष्णसेवारूपेण ह्यवभारत्योरुपाख्यानम्--- १०२ ॥ १२९ ॥ ५५ |भवानीशंकरत्रिवाहोत्सवः, भस्मतांनोतस्यकामस्यसंजवनं ८५ १०८ ॥ ३६ शंकरदर्पविमोचनकथनम्,शंकरप्रशंसा च --.. ... ११७ ॥ १३१ | ४६ | तिमन्मथयोर्विलासवर्णनम्, उमाशंकरयोविंटासवर्णनमसु- | ११ | ३७ हरनिमील्यशषप्रसंगः ५५ रनारायणसंवादप्रसंगदः स्त्रीपुंसोरतिभंगदोषम्य कथन था ६९ ११ ३८ सतीगर्वापहरणम्,पार्वत्याहिमालयान्मपार्वत्याःस्वसौंदर्या १६२ ॥ ४७ |इद्गर्वापहरणकधनम् भिमानःशि वर्शनार्थ हिमाचलप्यभक्षयवटांतिकेगमन . ... १६ः ... हिमालयकुशिवस्तोत्रश्च १३६ ॥ ४८ पुर्यदपंपहरणकथनम .... .... - १८ ७५ ४ ११४ ॥ ३९ शिवसवर्यवर्णनम्, शिवसंनिधौ पार्वत्या गमनं, शिवकोपा १३७ ४१ १७ निना कामदोहःपार्वतीगर्वापहारश्च २३ ६५ १३७ ॥ ५४ दुर्वाससोगर्वापहारकथनम् }धन्वंतारिगर्वापहारकथनप्रसंगतो मनसाया विजयः ११५ ४२ शंकरस्यनतंकवैपेण हिमाचलगृहगमन १५३ १३८ ५१ ११९ ४१ दक्प्रार्थनामनिंदाकरणार्थं शिवम्यहिमाचलप्रतिगमनम,तत्छ १४ः , धामाधवरासवर्णनप्रसंगते राधाकुणडनानि कृष्णनाम्नः ५२ तशिवनिंदा पूर्व राधानाम् उच्चारणं निमित्तकधनम् .... .. ४१ जाते तस्मा अरुंधतीवसिष्ठप्रभृतिभिः कृतः शिवस्तुतिपृ १४१ ॥ ५३ गोपीभिः सह राधाकृष्णयोभंडराद्विनेषुगमनम तत्रतत्र चेक उपदेशः, तत्त्रसंगानरप्यराज्ञो वृत्तकथनं च १४५ कृतानां विहाराणां वर्णनं च ... ... ... ५४ १२२ ॥ ४२ अनरण्यकन्यायाः प्रज्ञायाः पतिव्रतादिबत्तकथनोत्तरं १४२ ॥ ५४ |श्रीकृष्णम्य मथुरागमनादारभ्य गोलोकगमनांतचरितानांसंक्षे- त्याः पूर्वजन्मांतर्यसनदेहत्यागम्यकथनम् .... ...J ९५ पत: कथनम ... ... ... ... ... ३२ २ ॥ Sः | पत्रम् अध्यायः श्लोकाः पत्रम् अध्यायः श्लोकाः अॅम् । १५४ ६१ पुनश्चलिङ्गाराशर्षभजनंतधाडल्योपहासाधिकनपूर्वक शक्रप्रहरणथुनं च ५७ | ॥ श्रीकृष्णप्रभाववर्णनम् १४५ ५५ १५५ ५६ १५६ ॥ ६२ |अहल्योद्धारकथाप्रसंगतो रामावतारचरितकथनम । ... ..- ९९ श्मयमखांवचंद्रसूर्यगरुड चन्द्रगुरुदुर्वासैजयविजयमुरासुरनारदकामलक्ष्मण कते १५८ ॥ ६३ कसेन राहृष्टानां दुःस्वप्रानां सभासदेभ्यः कथनम् .. ३० ॐ १५९ ॥ ६४ प्रवृत्तिश्रीकृष्णनयनार महालक्ष्मीरूपेणसंक्षेपतो गर्वापहरणकथनम् देवकृतंल र्थमक्ररस्य निर्योजनम,कसेनधनुर्यागमहोत्सवार्थमाहूतानां मीस्तोत्रे च ५७ मुनिपजनानां मधुरायामागमनंच ५८ १४७ ५७ महालक्ष्म्याश्रवणंस्वापमानकथनम. पतिव्रतावर्णनम्, अष्टम ३८ १६ | ६५ कृष्णाद्दानार्थं प्रेरितस्याकूरस्य हर्षोत्कर्षः । र्थनया भगवृताकृतं महालक्ष्म्याःसमाधानम्,जयद्वारिका १६१ ॥ ६६ |रासदुःस्वप्रदर्शन’ तयाराधयाटष्टदुःस्वप्रस्यकृष्णायकथनमः ३८ कृष्णेन कृतं राधायाः समाधानं च | १८ ५८ धरासावित्रीगंगामनसाराधानां क्रमेणसंक्षपतो दृपांपहरण ? १६३ | ६७ |कृष्णसंगानूनमनम्कया राधया कृतं कृष्णस्तवनं, श्रीकृष्णे- १५ न राधय आध्यात्मिकोपदंशधा ... ... ... ८२ ॥ I १५५ ॥ ५९ रकथनप्रसंगतगुरुकोफाईद्रम्य राज्यभ्रष्टतादिवृत्त १६४ ॥ ६८ ग्रहगमनार्थमुणतं कुरणंप्रति तद्विरहशोकातुराया राधाया वचनम, | प्रति तदंगसंगेच्छयासं कृष्णेन तन्छोकापनोदनं च ३१ पणम. शयानडुपायस्डधरूपेचातुर्वण्यदिधर्मकथनम् , १६५ | ६९ राधाकृष्णयः क्रीडावर्णनम्, राधाविरहकातरतया तांबक्षसि । नहुषनिषेधभीत्यागुरींदारुणागतयाशयाकृतगुरुस्ती च } १७६ कृत्वामुत्रीकृष्णं प्रबोधयितुं ब्रह्मादिदेवानामागमनम् , ब्रह्म |J ६० गुरुणाशये अभयानमगुरूपदिष्टशचीसंदेशतःसप्तर्षिया १५३ हायानेनशचीगृहं गच्छतो नहुषस्य मार्गे दुर्वासःशापा देवकृतास्तुतिपूर्वका त्रजगमनार्थप्रार्थना, राधाया विरहा त्सर्पयोनौ गमनम, इंद्रस्य पुनः स्वपारोहणम, सोमयोग वस्था, पुनश्रीकृष्णकांडा, रजमाळकृष्णयोः संभाषणम्, विधानफलकथनं च ... ... ... ... ५९ । श्रीकृष्णस्य गृहंप्रतिगमनंच ... .. ...J ९० I> पृष्ठम्:ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्.djvu/१० पत्रम् अध्यायः लोकाः पत्रम अध्यायः शोकाः । छ। २०७ ॥ औकृष्णेन नंदाय दुस्तोत्रराजम्यदानम् ... ... | ७ | २१८ | ९५ उद्धवं प्रति राधायाः स्वदुःखनिवेनात्मकं वचनम् मथुरागमन ८८ छ २०८ ॥ ८९ औश्रीकृष्णकृता नंदप्रार्थना तथाव्रजजनैःसहगङ्गामिष्य मुखमुडवं प्रति माधयुक्ति: राधिकांप्रति उडवस्य भवा- सीति मदाय वरप्रदानम.... १९ निधतरणोपायया जा, राधयद्धवाय भवतरणोपायकथन १०६ पूर्वकं कालगतिनिवेदनम | २८८ ॥ ९० चतुर्युगानां मतो धर्मकथनम्, कलेटीणोपकथनम, कृष्णेन त्रजगमनार्थं प्रार्थितस्यनंदम्य पुनरुणंप्रतिवचनश्च। ... ८१ २१ ॥ ९७ ]मथुरागमनोत्योद्भवाय राधाकृतो ज्ञानोपदेशः, उद्धवकृतं २१० |देवकीवसुदेवयोर्नहुप्रतिसंभाषणनम राधाभक्तवर्णनम्, उद्धवनिर्गमनोत्तरं राधायाः शोकावस्थाच | ६५ || प्रजजनान् बोधयितुं प्रजगमने उडवं प्रतिकृष्णस्या .. १४ २३३ ॥ डबल्यमथुरायां गमनम्, श्रीकृष्णस्योद्धवं प्रति त्रलजनकुश- ९८ 3ा २१० | ५.२ श्रीकृष्णाज्ञयोद्धवम्य प्रजगमनमञ्चक्रामकृष्णशुभवृत्तअब दिप्रश्नः, श्रीकृष्णंप्रति राधाश्रमवर्णनात्मकमुद्धस्य णादानंदिताभ्यां यशोदारोहिणीभ्यां कृतोमहोत्सवः, सर्व पथनम, श्रीकृष्ण यदाराधादित्रजजनाभ स्वने गत्वा । जनान्समाश्वास्य तैः सहोद्धवम्य राधामंदिरगमनं, उद्धवः तान्समाश्वसनानदानादियथोचितकर्माभिः संतोष्य पुन ४४ कृतं राधास्तोत्रं च ... ... ... .. ५३ मथुरां ययाविति सविस्तरं कथनं च २१३ ॥ ५३ राधोद्धवसंवाद:-तत्र उद्धवंप्रति राधाया कृष्णकुशलप्रभाः २२५ ॥ ५५ रामकृष्णोपनयनोत्सवः तत्रादी रसानां बांधवादीनांराज्ञां उद्धवोक्ककृष्णकुशदश्रवणाद्रापाया विरहमूर्छवस्था पुन: उद्धवस्य राधंप्रति समाधानकारकं वचनम, तद्वचन नथा कृष्णम्मूतानां देयमुनिसिद्धीनां च सदाराणा ट्या राधयोद्धवाय नानालंकारदानम् स्वविरहावस्थाकथनं मागमनम वर्देवकृतं यथोचितसर्वातिथ्यम् शुभकमरेंगे च; विरहदुःखेन रोषाचा अचेतनपतनं च गणेशपूजनं च ५८ ॐ| २१५ ! ९४ ग्नाभिवमूच्छितां राधं प्रति उडवम्य माथयादिराधासस्वीनां २२५ । १०० टक्क्यादिषीभिः कृतं गीर्यानां पूजनम् ब्रह्मादिदेवगणैः च भाषणानि, उद्धवं प्रति कृष्णसत्स्वरूपवर्णनात्मकं माध कुनं भगवन्स्तोत्रे च .... ... ... ... ३४ ॐ व्या वचनम्, उद्धवकृता गोपीनां प्रशंसा, कळावत्योद्धवा ३३६ ॥ १०१ रामकृष्णयोरुपनयनसंस्कारविधानानंतरं सर्वेषां स्वस्वगृह यवपूर्वजन्मवृत्तान्तस्य कथनम्, उद्धवकृताराधप्रार्थना था । .. ११८ ४२ ६८६ रागमनम् गग ॥ वे. वे. क.छ| Iध पत्रम् अध्यायः लोकाः पत्रम् अध्यायः विषयः रोकाः ॥ ४ ॥४ छ३२७ | १०२ रामणयोर्विद्याभ्यासार्थसांदीपनियुरुगृहगमनम् तत्रगुरुणा दिनतः शतानंदत्यासन्मानः तद्वचनरुष्टस्य रूक्मिणः। तत्पान्या च कृता कृष्णस्तुतिः, ततोऽधीतसकलविद्याभ्यां पितरंप्रति शिशुपालाय कन्या देयेनि चित्रकृष्णभर्मनपूर्वकं रामकृष्णाभ्यां कृतं गुरुदक्षिणादानंसदारन्यखांदीपनैर्गा वचनम् सर्वमामंत्रणपत्रिकाप्रेपषम छादनार्थं भीमकेण कगमनं च ३३ डायाननगमकुणप्रमेनानां | इंडिनयात्रार्ध सन्नन च। ॐ २२८ ॥ १०३ गुरुगृहान्मथुरागमनोत्तरं गोपवेषत्यागपूर्वकं गृहीततृपवेषस्य | कृष्णस्य सन्निर्थे मृतिमात्रतः सुदर्शन, गरुड, विश्व | २३४ | १०६ समय एव रेवतीबद्धरामयोंबिवाहतनमपरिचाग्यहान्य कर्म, समुद्रणामा गमन्म, समुदं प्रति द्वारकानगरार्थस्य कंडिनपुरांतिके गमनम्, नगमनकुपितानां महा लयाचना, अरकांनिर्मातुं विश्वकर्माणं प्रत्याहा,द्वारकापूरं स्वशिशुपालानां कृष्णोपहामरूपं वचनं च ..... ३७ ॥ कीहगुणविशिष्टं कर्तव्यं तद्विश्वकर्मणे कधनम् विश्वकर्म प्रश्नतः कृष्णेन गृहादिनिर्माणशनिरूपणं य ... ८१ २३५ | १२५ |दुपहासवचनमयेन बलभद्रेण रुक्मिशाल्वादिदुष्टानां मही- नम् शतानंदेन पुरप्रबोशितानां सकुणवरयात्रिकाणां भीम | २३ | १०४ द्वारादर्शनार्थं ब्रह्मादिदेवानामागमनम् द्वारकावर्णनम् श्रीक केण कृतो वासोग़दानादिना सत्कारःवसुदेवभीमयोर्देव- व्यैच्छाचलेनोग्रसेनादियादवानां तथा देवमुनिसिद्धर्षित्पन कप्रतिष्ठादिकृत्यम् विवाहमंडपे श्रीकृष्णागमनम् मंडपवर्णः । राणां द्वारकानिफ्टवटमूलेऽकर्माप्राप्तिः, द्वारकाप्रवेशार्थ नम् कृष्णद्वाहदर्शनार्थमागतान प्राणाहून प्रति गतः कृष्णप्रसेनयोः संभाषणम् कृष्णाज्ञया द्वारकाप्रवेशतनु बनात्मकं भीष्मवचनम् भीमकृतं श्रीकृष्णस्तोत्रं च .. १२१ |” प्रसेनाभिषेकोत्सव ... ... ... ... ९९ आ| २३२ | १८५ शक्मिप्युदाहाख्यानम्-तत्र-कक्मिणीyर्यप्रशंसा, भीष्म २३७ | १०८ श्रीकृष्णाय कन्यादानविधिना रूक्मिणीसमर्पणम ... .. १४ कस्य सुतमत्रिपुरोहिताद्दिजनानप्राति. संक्मिण्यर्थ बरब २३८ ॥ १०९ कन्यादानन्तरं रुक्मिणीमात्रादिभिः कृतो वधूवरयोः मुखेष ॥ ४ ॥ रणप्रश्नः रूक्मिणीश्रीकृष्णाय देयेति तन्महत्त्ववर्णनपूर्वकं करणदिमंगटोत्सवःश्रीकृष्णंप्रतेि पार्वतोमरम्मतीतोषा शतानंदस्य वचनम् तद्वननुष्ठेन भीष्मकेण कृतो भूरना मुद्रादिदेवर्षिस्त्रीणामुपहासवचनानि, सर्वेभ्यो भीजन , । ॐ पत्रम् विषया: || स्म | शाः अयायः जयः दानम् सहारे श्रीकृष्णे द्वारकागमन माति रुक्मिणीष - दियोषितः प्रति कृष्णवचनम् ऊपाये कुणइशितस्वन्न- ति मातुर्वचनम् भीष्मकृतयतुकड़नस्य कथनम् द्वारकाग स्वप्रकार, उपप्रति चित्रलेखाया वचनम्, गणेशशिवयोः मनौसरे वधूगृहप्रवेशाद्विमंगलोत्सव संभाषणम्, चित्रठेवायानिरूढम्यांमानिनयनम् श्रीकृष्ण छ | यशोदायाः श्रीकृष्णंप्रति आनयातिःकृष्णाज्ञया यशो- २३९ ११० स्य शोणितपूरप्रयाणमः शनिरह्योरनिक्रीडा च दानंदयोः राधांतिके राधायाः तत्कालीनस्थितवर्ण गमनम, ३४७ | ११५ ऊषासंरक्षकदूतानां बाणं प्रति वचनम् , ऊषचेष्टितश्रवणतो नम्, यशोदानंदाभ्यां राधायाःसंभ्रमः । ३९ बाणं कुपिते सति तंप्रति शिवगीरीस्कंदगणेशानां - छ २४० | १११ राधया यशोदायै भक्तिज्ञानोपदेशः तथा वरदानपूर्वकं स्वनाम धवचनानि, याणम्य प्रतिज्ञावचनम् बाणंप्रति कोटीमातु- व्युत्पत्तिकथनं च ६३ बुधवचनम्, बाणस्ययुद्धोद्योगः, पार्वतीदूतवचनेनानिरुद्ध छ १४१ | ११२ प्रद्युम्नोत्पत्तिः, शंबरासुरवधःः, मायावतीमोभणम, सत्यभा मञ्जडता, अनिरुद्धं प्रतिरामकृष्णनात्मकं बाणभ्याण मादिसप्ताधिकशतोत्तरपेडशसहस्र रणां पाणिग्रहणम् द्वार नम, नामद्वावंडनरूपमनिरूढम्यवचनं च। ... कां गतस्य दुर्वासस एकानंशय विवाहःदुर्वासःकृते श्री कृष्णस्तोत्रम्, श्रीकृष्णेनछुने दुर्वासमं प्रति बोध - ६० २५२ \ ११६ रणांगणे बाणप्रमतोऽनिरुद्धेन पीरन्योः पूर्वंनिहमम्यकथ २४३ ११३ दुर्वाससः कैलासे गमनम्, दुर्वाससं प्रति पार्वत्या वचनम् नम्. अनिरुद्धेन सुभद्रहननपूर्वको वणकुंभांडकार्तिकया दुर्वाससः पुनद्वारकागमनम्,श्रीकृष्णस्य हस्तिनापुरगमनम, डिवीराणां पराभव ... ... ... धर्मयी शिशुपाळदंतकयोर्वधःशिशुपालस्य वारसू २५१ | ११७ बाणयुद्धप्रसंगन हरलंबोटसंवादः ... ... नाकृतं श्रीकृष्णस्तोत्रम् श्रीकृष्णम्य लोकातीलयारेश्राणां २५१ ॥ ११८ दिगणवेष्टिताय शिवाय माणभद्रसेनकृष्णागमन- संक्षेपतः कथनं च। ६१ वार्तायाः कथनम , बाणासुरसंरक्षणार्थं पार्षनीकंगणे ॐ २४४ ॥ ११४ पाहणाख्यानम्-तत्र-अनिरुद्धस्य स्वनाटोपया संवादः शहीन प्रति शिवोक्तिः बाणन मर्षानिरुडः औऊरणाय अनिरुद्धस्योषाविरहजावस्थां टञ्च भीता देवकरुक्मिण्या देय इतिवृद्धाकृष्णमहत्त्रवर्णनरूपं पावेंन्या वचनं च .. ४० ॥४

  • 4• न. व. कृ.

अनु• शकाः पत्रम् ॥ ५ ॥ छ र , / २५२ ११९ Qनयनुमोनात्मकं शिववचनम्, तत्समये तत्सभायां वरप्रदानम् औदार माशापमुक्ताराधायाः पार्वत्याज्ञयासधा प्राप्तस्यचले शिवकृता स्तुतिः शिवंप्रति वळिवचनम, ब भिः मूषकरणम्, सर्वजनप्रभतः कृष्णेन राधायाः पूर्वङ् लिदैत्यकुतं शिवस्तोत्रम,स्तोत्रतुटेन भगवता बलयेऽभय नस्य कथनम, तदाविळज़नहष्ठाया राधारूपाधितैर्वर्ण दानम् स्तोत्रपठनफलकथनं ७५ नमः प्रशशषादिकृतंराधास्तोत्रे १११ २५४ १२ |श्रणेन शिवं प्रतिदूतप्रेषणम्, शिवंप्रति कृष्णदूतस्य वचनम् बाणं प्रात पार्वत्युक्तिः बाणकृष्णयोर्युद्धप्रकारःशिवन श २६२ १२५ शिवत्राङ्गसिङमुनींद्रान प्रतिदेवकीवसुदेवयोः प्रश्नः वसुदेव रणभाषितायबाणाय कृष्णेनाजरामरत्ववरदानपीवाञ्जया बाणकृत ऊानिरुद्धविवाहोत्सव नकुमाराज्ञया यज्ञयं बसदेवेन सम्वदाने ७९ ५४ ३५६ १२१ विप्रेण ऋगाळबामुदैक्य संदे २६४ १३६ प्रमाद्भुक्मिण्यादिषुभिः सह कृष्णस्यांशन द्वारकायां शकथनम्, ऋणाटनगरे कृष्णम्य गमनम्, शृगालकृष्णयोः गमनम्, ततः पूर्णम्य कृष्णम्य नंदादिव्रजजनानयथोचितं संभाषणपूर्वकः समरः, शृगालमोक्षणं ५२ वचनम् पित्रोरनुमतेन कृष्णस्य राधास्थानगमनम्, कृष्ण २५४ अतो नारायणेन स्यमंतकोपारूयानकथनम् ३२ दर्शनतुष्टया राधयाकृतप्रणामपूर्वक:कृष्णस्तवःनसिं २५८ १२३ नारायणं प्रतिगणेशपूजाव्याख्यानम्र हासनोपविष्टम्य राधाकृष्णस्य सम् कृतसेवायाः प्रकारः सशराणां देवसिद्धयोगिमुनिनगेपवाइबादीनां गणेशसँ गधायाः कृष्णंप्रति कुशलप्रश्नादिवचनम्, श्रीकृष्णेन ग जनार्थ सिद्धाश्रमे आगमनम्. तत्रराधाकृतं यथाविधिगणे धाचे आध्यामिककथनं १०३ | २६६ २६० १३४ पूज़ननुष्टगणेशस्य राधंप्रति तत्तुतिपूर्वकं वचनम् सिद्धाश्रमरक्षकशिवदूतेन ब्रह्मशिवकृष्णादोन्नति राधाकृतपू जनस्य कथनम्, सर्वजनैगणेशस्यपूजनम्, करणम्,पुन:कृष्णस्य राधयासह गोकुलागमनम् व्रजजन ॥ ५ ॥ हुतश्चकारः । ( का ।

  • अत्रम् श्लोकाः पत्रम् अध्यायः

छ| २६ | १२८ भांडीरवनै बोधयता कृष्णेन प्रजजनसमक्ष नेई कलिदोषाणां कुमारेण वीप्रेममग्नाय नारदाय कृतः सद्वोधपूर्वकः कृष्ण निरूपणम्, अकम्माञ्जनेनाद्भुतरथेन रथादिसर्वगोपीनां मंत्रोपदेशः तपसेगत नारदं प्रति कृष्णध्याननिरूपण मॐ शिवस्य वचनम् ... • .. ..• ... ३ ६ ७ मके गमनं च ... • .• • .• • .• ५३ ७२ १ १३१ औनकानृषिप्रभृतः सूदेन वहिसुवर्णयोरुत्पत्तिकथनम् ..- .. ३८ - ७ २६८ ॥ १२९ पुनः कृष्णेन गोकुलजनानां समाश्वसनम् , भांडीरवने महे २७३ १३२ शनकादिकृतप्रआनां सृतेन पुनरेतविद्वानहर्ववर्तपुराण- आदिभिः कृता कृष्णस्य प्रार्थना,ब्रह्मशापैन यादवनिधनं, द्वार म्यकथानां क्रमेण संक्षेपतः कथनम् ... ... ... ९०३ कालयादितम, पांडवमोक्षणम्,ः फलिप्रापिभीत्यारुढती २७५ ॥ १३३ निकादिकानां प्रश्नतः सूतेन पुराणळक्षणसंख्यादिकथन, अहष्यादिपुण्यनदीः प्रति समाधानात्मकं कुणवचनम् एतत्पुराणप्रशंसा एतत्पुराणश्रवणपठनफलवर्णनम्, एतत्पु श्रीकृष्णम्य दिशधामगमनम् ... ... ... १११ गण श्रवणविधिकथनं च ... ... ... ..० ७४ छ। २७१ ॥ १३ नारायणाज्ञया नारदेन सृञ्जयकन्ययाः पाणिपणन, सन कृष्णजन्मखंविषयानुक्रमणिका समाना. इति ब्रह्मवैवर्तमहापुराणान्तर्गतश्रीकृष्णजन्मखण्डविषयानुक्रमणिका इति ब्रह्मवेवर्तीयकृष्णजन्मखण्डान॒कमणिकासमासा। ॥ श्रीगणेशाय नमः । श्रीसरस्वत्यै नमः ॥ ॥ श्रीगोपीजनवल्लभाय नमः॥ अथ त्रह्मवैवतयश्रीकृष्णजन्मखण्डप्र। रंभः ॥ || नारायणं नमस्कृत्य नरं चैव नरोत्तमम् ॥ देवीं सरस्वतीं व्यासं ततो जयमुदीरयेत् ॥ १ ॥ ॥ नारद उवाच ।। श्रुतं प्रथमतो |” ब्रह्मन्ब्रह्मखण्डं मनोहरम् । ब्रह्मणो वदनभोजात्परमाद्भुतमेव च ॥ १ ततस्तद्वचनात्तूर्णं समागत्य तवांतिकम् ॥ घृतं प्रकृतिखंडे। झ|च सुधाखंडात्परं वरम् ॥ २॥ ततो गणपतेः खंडमखंडभवखंडनम् न मे तृतं मनो लोलं विशिष्टं श्रोतुमिच्छति ॥ ३ ॥ श्रीकृष्णजन्मखंडं च जन्मादेः खंडनं नृणाम् । प्रदीपं सर्वतत्त्वानां कर्मग्नं हरिभक्तिदम् ॥ 8 । सद्यो वैराग्यजननं भवरोगनिर्जेत ॐ|नम् ॥ कारणं मुक्तिबीजानां भवाब्धेस्तारणं परम् ॥ ८॥ कमपभोगरोगाणां खंडने च रसायनम् श्रीकृष्णचरणांभोजप्राप्तिसोपा नकारणम् ॥ ६ ॥ जीवनं वैष्णवानां च जगतां पावनं परम् ॥ वद विस्तार्य मां भक्तं शिष्यं च शरणागतम् ॥ ७ ॥ केन वा प्रार्थितः कृष्ण आजगाम महीतलम् ॥ सर्वाशेरेक एवेशः परिपूर्णतमः स्वयम् ॥ ८ ॥ युगे कुत्र कुतो हेतोः कुत्र वाविर्बभूव ह ॥ वसुदेवोऽस्य|हैं| ॐ|जनकः को वा का वा च देवकी ॥ ९ ॥ वद कस्य कुले जन्म मायया सुविडंबनम् । किं चकार समागत्य केन रूपेण वा हरिः । ॥१ ॥ जगाम गोकुलं कंसभयेन सूतिकागृहात् ॥ कथं कंसात्कीटतुल्याद्येशस्य भयं मुने ॥ ११ ॥ हरिर्वा गोपवेषेण गोकुले किं चकार ह ॥ कुतो गोपांगनासाथं विजहार जगत्पतिः ॥ १२ का वा गोपांगना के वा गोपाला बालरूपिणः । का वा यशोदा को नंदः किं वा पुण्यं चकार ह १३ । कथं राधा पुण्यवती देवी गोकुलवांसिनी ॥ व्रजे वा त्रजकन्या सा बभूव प्रेयसी हरेः१४॥ कथं गोप्यो दुराराध्यं संप्रापुरीश्वरं परम् ॥ कथं ताश्च परित्यज्य जगाम मथुरां पुनः १५॥ भारावतरणं कृत्वा किं विधाय जगाम सः । कथयस्व महाभाग पुण्यश्रवणकीर्तन ॥ १६ ॥ सुदुर्लभां हरिकथां तरणिं भवसागरे ॥ निषे कभोगनिगडक्लेशच्छेदन ङ|कर्तनीम् । १७ पापेंधमानां ज्वलदग्निशिखामिव ॥ पुंसां श्रुतवतां कोटिजन्मकिल्बिषनाशिनीम् ॥ १८ ॥ गोलोकवासनी इति पाठान्तरम '. . क. lछमुक्तिं कृर्णसुधारयू शोकसागरनाशिनीम् ॥ मठं भक्ताय शिष्याय ज्ञानं देहि कृपानिधे ॥ १९ ॥ तपोजपमहादानात्पृथिय | सं• ४ पृ. अतीर्थदर्शनात् । श्रुतिपाठादनशनादृतादेवार्चनादपि ॥ २०॥ दीक्षायाः सर्वयज्ञेषु यत्फलं लभते नरः ॥ षोडशीं ज्ञानदानस्य कल ॥ १ "नार्हति तत्फलम् ॥ २१ ॥ पित्राहं प्रेषितो ज्ञानादानय तव सन्निधिम् ॥ सुधासमुद्रं संप्राप्य को वान्यत्पातुमिच्छति ॥ २२ ॥ |अ० १ छ|श्रीनारायण उवाच ।। ।। मया ज्ञातोऽस् िधन्यस्त्वं पुण्यराशिः सुमूर्तिमान् ॥ करोषि भूमणं लोकान्पाचितं कुलपावन ॥ २३ ॥ ॥ |ऊ|हनानां हृदयं सद्यः सुव्यक्तं वचनेन वै ॥ शिष्ये कलत्रे कन्यायां दौहित्रे बांधवेऽपि च ॥ २४ ॥ पुत्र पौत्रे च वचसि प्रता_ |चांपदि स्त्रियाम् ॥ झूद वैरिणि विद्ययां ज्ञायते हृदयं नृणाम् ॥ २९ H जीवन्मुक्तोऽसि पूतस्त्वं शुद्धभक्तो गदाभृतः । पुनासिक |ऊ|पादोजसा सर्वाधारां वसुन्धराम् ॥ २६ ॥ पूनासि लोकान्सर्वाध स्वीयविश्रहर्शनात् । सुमंगलां हरिकथां तेन त्वं श्रोतुमिः) छुच्छसि ॥२॥ यत्र कृष्णकथाः संति तथैव सर्वदेवताः ॥ ऋषयो मुनयश्चैव तीर्थानि निखिलानि च ॥ २८ ॥ कथाः श्रुत्वा कथांते! |ते यांति सन्तो निरापदम् । भवंति तानि तीर्थानि येषु कृष्णकथाः शुभाः ॥ २९ ॥ सद्यः कृष्णकथावक्ता स्वस्य पुंसां शतंशतम् ॥|| छ|समुद्धत्य श्रुतवतां पुनाति निखिलं कुलम् ॥ ३० ॥ प्रष्टा तु प्रश्नमात्रेण पुनाति कुलमात्मनः ॥ श्रोता श्रवणमात्रेण स्वकुलं स्व झछ||स्वबांधवान् मन्त्रजपः सेवनमेव ॥ ३३ ॥ च शतजन्मतपस्तप्तो ॥ स्मरणं कीर्तनं शश्वद्वणश्रवणमीप्सितम् जन्मेदं भारते लभेत् ॥ । करोति ॥ ३३ सफलं ॥ निवेदनं जन्म तस्य श्रुत्वा दास्यं हरिकथामृतम् नवधा भक्तिलक्षणम् ॥ ३२॥ अर्चनं ॥ करोति वंदनं |ङजन्म सुफलं कृत्वैतानि च नारद ॥ ३४ ॥ नू च विनो भवेत्तस्य परमायुर्न नश्यति ॥ नू याति तत्पुरः कालो वैनतेयम्बिो उरगः ॥ ३५ ॥ न जहाति समीपं च क्षणं तस्य हरिः स्वयम् ॥ उपतिष्टंति तूर्णं तमणिमादिकसिदयः॥ ३६॥ सुदर्शनं भ्रमत्येव |तस्य पार्ये दिवानिशम् ॥ कृष्णाज्ञया च रक्षार्थ को वा किं कर्तुमीश्वरः॥ ३७॥ न यांति तत्समीपं च स्वप्नेऽपि यमकिंकराः ॥ १ ॥ छJ १ यशसि श्रियामति पाठान्तरम् ।२ कुटुं-दानं पाठान्तरम् । ३ तपःपृत-इन पाठानम् । ॐ: छ|ज्वलदग्नि यथा दृश्च शलभा न व्रजंति तम ॥ ३८ ॥ व्याधयो विपदः शोका विनाश न प्रयांति तम् ॥ न याति तत्समीपं च शं । मृत्युमृत्युभयान्मुने ॥ ३९॥ ऋषयो मुनयः सिद्धाः सन्तुष्टाः सर्वदेवताः । स च सर्वत्र निःशंकः सुखी कृष्णप्रसादतः ॥ ४० ॥ ४ |तव कृष्णकथायां च रतिरात्यंतिकी सदा ॥ जनकस्य स्वभावो हि जन्ये तिष्ठति निश्चितम् ॥ ११ ॥ विनेंद्र का प्रशंस्यं जन्म ते ब्रह्ममानसे । यत्र यत्र कुले जन्म तन्मतिस्तादृशी भवेत् ॥ ४२ ॥ पिता विधाता जगतां कृष्णपादाब्जसेवया । |नित्यं करोति यः शश्वन्नवधा भक्तिलक्षणम् ॥ ४३ ॥ रतिः कृष्णकथायां च यस्याश्रुपुलकोद्रुमः ॥ मनो निमग्नं तत्रे ऊ|व सृ भक्तः कथितो बुधैः ॥ ६६ पुत्रदारादिकं सर्वं जानाति श्रीहरिति । आत्मना मनसा वाचा स भूक्तः कथितो बुधैः॥ ६९ ॥ ॐ |निर्जने तीर्थसंपर्क निःसंग ये मुदान्विताः ॥ ध्यायंते चरणांभोजं श्रीहरेस्ते च वैष्णवाः ॥ ४६ ॥ दयास्ति सर्वजीवषु सर्वं कृष्णमङ यं जगत् ।। यो जानाति महाज्ञानी स भक्तो वैष्णवो मतः ॥ ४७ ॥ शश्वथे नाम गायंति गुणं मंत्रं जपंति च ॥ कुर्वति श्रवणं गाथाङ वदंति तेऽतिवेष्णवाः ।। ४८ । लब्धानीष्टानि वस्तूनि प्रदातुं हरये मुदा॥ तृणं यम्य मनो हृष्टं स भक्तो ज्ञानिनां वरः ॥ १९॥“ यन्मनो हरिपादाब्जे स्वप्ने ज्ञाने दिवानिशम् । पूर्वकमोपभोगं च बहिर्डले स वैष्णवः ॥ ६० ॥ गुरुवक्राद्विष्णुमंत्रो यस्य् कर्ण | विशंत्ययम् ॥ तं वैष्णवं महापूतं प्रवदंति मनीषिणः ॥ ६१ ॥ पूर्वान्सप्त परान्त्सप्त सप्त मातामहादिकान् ॥ सोदरानुद्धरेद्रक्तःड्ड स्वप्रभं च प्रसृप्रसूम् ॥ ६२ ॥ कलत्रं कन्यकां बंधं शिष्यं दौहित्रमात्मनः ॥ किंकरान्किकरीचैवमुद्धरेद्वैष्णवः सदा ।। ९३ । सदाङ वांछंति तीर्थानि वैष्णवस्पर्शदर्शने ॥ पापिदत्तानि पापानि तेषां नश्यंति संगतः ॥ ६९ ॥ गोदोहनक्षणं यावद्यत्र तिष्ठंति वैष्णवाः ॥“ |तत्र सर्वाणि तीर्थानि संत् ितावुन्मीतले ॥ ६६॥ ध्रुवं तत्र मृतः पापी मुक्तो याति हरेः पदम् । तथैव ज्ञानगंगायामंते कृष्णस्मृतङ्क छ|यथा ॥९ः ॥ तुलसीकानने गोष्ठे श्रीकृष्णमंदिरे पॅरे। ठूदारण्ये हरिद्वारे तीर्थेष्वन्येषु वा यथा ॥९। पापानि पापिनां यांति तीर्थस्रानाङ्क १ यो हंगेरब-इति पाठान्तरम् । २ पदे इति च पाठः । | जे.वै. छ. | ङ|वगाहनात् । तेषां पापानि नश्यंति वैष्णवस्पर्शवायुना ॥ ६८॥ न हि स्थातुं शक्नुवंति पापान्येन कृतानि च ॥ ज्वलदन यथा || सं० ४ पृ. ॐ|क्षिप्रं शुष्काणि हि तृणानि च ॥ ९९॥ भक्तं वर्मनि गच्छंतं येये पश्यंति मानवाः ॥ सप्तजन्मार्जिताघानि तेषां नश्यंति निश्चित छ। || अ० २ ॥ २ ! |ऊ|म् ॥ ६०॥ ये निंदंति हृषीकेशं तद्रक्तं पुण्यरूपिणम् ।। शतजन्मार्जितं पुण्यं तेषां नश्यति निश्चितम् ।। ६१ ॥ ते पच्यंते महाघोरे || ॐ|कुंभीपाके भयानके । भक्षिताः कीटसंघेन यावच्चंद्रदिवाकरौ॥ ६२॥ तस्य दर्शनमात्रेण पुण्यं नश्यति निश्चितम् । गंगां स्नात्वा| ॐ|रविं नत्वा तदा विद्वान्विशुध्यति ॥ ६३ ॥ वैष्णवस्पर्शमात्रेण मुक्तो भवति पातकी । तस्य पापानि हंत्येवं स्वांतःस्थो मधुसूदनः। ४|॥ ६४ ॥ इत्येवं कथितो विप्र विष्णुवैष्णवयोर्गुणः। अधुना श्रीहरेर्जन्म निबोध कथयामि ते॥ ६६॥ इति श्रीब्रह्मवैवर्ते महापुराणे| उ!श्रीकृष्णजन्मखंडे नारायणनारदसंवादे विष्णुवैष्णवयोर्गुणप्रशंसाप्रस्ताववर्णनंनाम प्रथमोऽध्यायः ॥ १॥ ४ ॥ ७ ॥ ॥| छ|श्रीनारायण उवाच ॥ ॥ येन वा प्रार्थितः कृष्ण आजगाम महीतलम् ॥ यंयं विधाय भूमौ स जगाम स्वालयं विभुः ॥१॥ भारावतर: आं|णोपायं दुष्टानां च वधोधमम् । सर्वे ते कथयिष्यामि सुविचार्य विधानतः ॥२॥ अधुना गोपवेषं च गोकुलागमनं हरेः ॥ राधागो|छ। ॐ|पालिका येन निबोध कूथयामि ते ॥ ३॥ शंखचूड्वधं पूर्वं संक्षेपात्कथितं श्रुतम् । अधुना तत्सुविस्तार्य निबोध कथयामि ते|चें |ङ्॥ ९ ॥ श्रीदाम्नः कलहश्चैव बभूव राधया सह ॥ श्रीदामा शंखचूडश्च शापात्तस्या बभूव ह९॥ राधां शशाप श्रीदामा याहिउँ योनिं च मानवीम् ॥ व्रजे व्रजांगना भूत्वा विचरस्व महीतले ॥ ६। भीता श्रीदामशापात्सा "श्रीकृष्णं समुचूच ह ॥ गोपीरूपा ॐ|भविष्यामि श्रीदामा मां शशाप ह ॥ ७॥ कमुपायं करिष्यामि वद मां भयभंजन । त्वया विना कथमहं धरिष्यामि स्वजीवनमङ छ|॥ ८॥ क्षणमेकं युगशतं कालनाथ त्वया विना ॥ चक्षुर्निमेषविरहाद्भवेद्धं मनो मम ॥ ९॥ शरत्पार्वणचंद्रभं क्षुधापूणोननं तव । ४ अनाथ चक्षुश्चकोराभ्यां पिबाम्यहमहर्निशम् ॥ १० ॥ त्वमात्मा मे मनः प्राणा देहमात्रं वहाम्यहम् ॥ दृष्टिशक्तिश्च चक्षुस्त्वं जीवनं|४|। २ ।। झ|परमं धनम् ॥ ११ ॥ स्वप्ने ज्ञाने त्वयि मनः स्मरामि त्वत्पदांबुजम् ॥ तव दास्यं विना नाथ न जीवामि क्षणं विभो ॥ १२॥|ङ्क ४|कृष्णस्तद्वचनं श्रुत्वा बोधयामास सुंदरीम् । वक्षसि प्रेयसीं कृत्वा चकार निर्भयां च ताम् ॥ १३ ॥ महीतलं गमिष्यामि वाराहे च। अवरानने ॥ मया सार्ध भूगमनं जन्म तेपि निरूपितम् ।। १४ ॥ व्रजं गत्वा व्रजे देवि विहरिष्यामि कानने ॥ मम प्राणाधिका वंदें च भयं किं ते मयि स्थिते ।। १६॥ तामित्युक्त्वा हरिस्तत्र विरराम जगत्पतिः। अतो हेतोर्जगन्नाथो जगाम नंदगोकुलम्॥ १६॥ |ङ्| छ|किं वा तस्य भयं कंसाद्यांतकारकस्य च ॥ माया भयच्छलेनैव जगाम राधिकांतिकम् ॥ १७ ॥ विजहार तया सार्ध गोपवेषश्च ॐ|विधाय सः । सहगोपांगनाभिश्च प्रतिज्ञापालनाय च॥ १८॥ ब्रह्मणा प्रार्थितः कृष्णः समागत्य महीतलम् ॥ भारावतरणं कृत्वाडू ॐजगाम ॐ|धुना ॥ स्वालयं २० ॥ विभुः ॥ श्रीनारायण ॥ १९ ॥ ॥ उवाच नारद । उवाच एकदा ॥ राधया श्रीदाम्नः सार्ध कलइचैव गोलोके कथं श्रीहरिः वा राधया स्वयम् सह । ॥ विजहार संक्षेपात्कथितं महारण्ये निर्जनेरासमंडल पूर्व संध्यस्य कथया ३ ॥ २१ ।। राधिकासुखसंभोगाद्वुधे न स्वकं परम्।कृत्वा विहारं श्रीकृष्णस्तामपृष्टा विहाय च॥२२॥ गोपिकांविरजामन्यां शृङ्गारार्थश्च |जगाम ह ॥ छंदारण्ये च विरजा सुभगा राधिकासमा ।२३तस्या वयस्याः संय गोपीनां शतकोटयः॥ कृष्णप्राणाधिका गोपी| |धन्या मान्या च योषिताम् ॥२३॥ रत्नसिंहासनस्था सा ददर्श हरिमंतिके ॥ ददर्श श्रीहरिस्तां च शरच्चंद्रनिभाननाम्। २९॥मनोहरां हैं। छ|सस्मितां च पश्यंतीं वक्रचक्षुषा । सदा षोडशवर्षीयां प्रोद्भिन्ननवयौवनाम् ॥।२६॥ रत्नालंकारशोभाढयां भूषितां शुक्कुवाससा ॥ पुलझ ॐ|कांकितसर्वागीं कामबाणप्रपीडिताम् ॥२७ । दृष्ट्वा तां श्रीहरिस्तूर्णं विजहार तया सह ॥ पुष्पतल्पे महारण्ये निर्जने रत्रमंडपे ॥२८डू मूच्छमवाप विरजा कृष्णश्रृंगारकौतुकात् ॥ कृत्वा वक्षसि प्राणेशं कोटिकंदर्पसन्निभम्। ॥ २९ ॥ तया सक्तं श्रीहरिं च रत्नमंडपसं| ॐ|स्थितम् ॥ दृष्ट्वा च राधिकाख्यश्च चक्रुस्तां च निवेदनम् ॥ ३० ॥ तासां च वचनं श्रुत्वा सुष्वाप च चुकोप ह ॥ भृशं रुरोद साऊ |देवी रक्तपंकजलोचना ॥ ३१ ॥ ता उवाच महादेवी मां तं दर्शयितुं क्षमाः । यदि सत्यं चैत यूयं मया सार्ध प्रगच्छत ॥ ३२ ॥|४ झ|करिष्यामि फलं गोप्याः कृष्णस्य च यथोचितम् ॥ को रक्षिताऽद्य तस्याश्च मयि शान्ति प्रकुर्वति ॥ ३३ ॥ शीत्रमानयतायश्च|४ | न. वै. छ. तया साईं हरिं प्रियम् ॥ अंतर्वकं सस्मितं च विषकुंभं सुधामुखम् ॥ ३४ ॥ मदाश्रयं समागंतुं यूयं दासं न दास्यथ ॥ तमेव !x ॐ|मंडपं रम्यं यात संरक्षतेश्वरम् ॥ ३९ ! राधृिकावचनं श्रुत्वा काश्चिद्यो भयान्विताः । ताः सर्वाः संपुटांजल्यो भक्तिनम्रात्म ॐ| |३० ४ पृ. ॥ ३ ॥ कंधराः । तामूचुः पुरतः स्थित्वा सर्वा एव प्रियां सतीम् ॥ ३६ ॥ “ ॥ आल्य उचुः । । वयं तं दर्शयिष्यामो विरजासहितं अ०२ |विभुम् ॥ ३७॥ तासां च वचनं श्रुत्वा रथमारुह्य सुंदरी ॥ जगाम साथै गोपीभिस्त्रिषष्टिशतकोटिभिः ॥ ३८ ॥ रत्नेंद्रसाररचितं झकोटिसूर्यसमप्रभम् ॥ मणींद्रसाररचितं कलशानां त्रिकोटिभिः॥ ३९॥ राजितं चित्रराजीभिर्वैजयंतीविराजितम् । लक्षचक्रस |मायुक्तं मनोयायि मनोहरम् ॥ ४० ॥ मणिसारविकारैश्च कोटिस्तथैः सुशोभितम ॥ नानाचित्रविचित्रैश्च सहितैः सुमनोहरैः। छ| ४१ ॥ सिंदूराकारमणिभिर्मध्यदेशे विभूपितेः ॥ रनकृत्रिमसिंहैश्च रथचक्रोधसंस्थितैः ॥ ४२ ॥ चतुर्लक्षपरिमितेश्चित्रवं | Iटासमन्वितैः । चित्रपुतलिशोभाढयैर्विचित्रैश्च विराजितम् ॥ ६३ ॥ रतिमंदिरलशैश्च रत्नसारविनिमितैः ॥ मणिसारकपाटे छ ॐ|शोभितैश्चित्रवाजिभिः ॥ ४४ ॥ मणींद्रसारकलनैः शेखरोज्ज्वलितैर्युतम् ॥ भोगद्रव्यसमायुक्तं वेपद्रव्यसमन्वितम् ॥ ४६ ॥छ| अभिर्युतम् |शोभितं रत्नशय्याभी । स्यमंतकैः रखपात्रघटान्वितम् कौस्तुभैश्च रुचकैः ॥ प्रघस्तथा हरिन्मणीनां ॥ वेदीनां ४७ ॥ समूहेन पकृत्रिमकोटीनां समन्वितम् ॥ शतकैश्च ४६ "सुशोभितम् कुंकुमाभमणीनां । चित्रकाननवापीभि च सोपानकोटि र्विशिष्टाभिर्विराजितम् ॥ ४८॥ रत्नेंद्रसाररचितकलशोज्ज्लशेखरम् ॥ शतयोजनमूर्वं च दशयोजनविस्तृतम् ॥ १९ ॥ पारिश ॐ|जातप्रसूनानां मालाकोटिविराजितम् ॥ कुंदानां करवीराणां यूथिकानां तथैव च ॥ ६० ॥ सुचारुचंपकानां च नागेशानां मनो ॐ|इरैः॥ मछिकानां मालतीनां माधवीनां सुगंधिनाम् ॥ ६१ ॥ कदंबानां च मालानां कदंबैश्च विराजितम् ॥ सहस्रदलपद्मानां|” छै|मालाभिश्च विराजितम् ॥ ॥ ५२ ॥ चित्रपुष्पोद्यानसरःकाननैश्च विभूषितम् । सर्वेषां स्यंदनानां च श्रेष्ठं वायुवहं परम् ॥ १३ ॥ ॐ|तत्सूक्ष्मवस्रसाराणां वरैराच्छादितं परम्॥ रवदर्पणलक्षाणां शतकैश्च समन्वितम्। ५४ ॥ वेतचामरकोटीभिर्वत्रकोटिभिरन्वितम् ॥झे।” ३ " | |चंदनागरुकस्तूरीकुंकुमद्वचर्चितेः ॥ ६९ ॥ पारिजातप्रसूनानां कोटितल्पविराजितम् ॥ कोटिघंटासमायुक्तं पताकाकोटिभिर्छ|छै| |तम् ॥ ६६ ॥ रत्नशय्याकोटिभिश्च चित्रवत्रपरिच्छदैः॥ चंदनातैर्युपकानां कुंकुमैश्च विचित्रितेः ॥ ९७ ॥ पुष्पोपधानसंयुक्तं । झ|गुंगाराद्दभिरन्वितम् ॥ अदृश्यैरश्रुतैर्देव्येः सुंदरेश्च विभूषितम् ॥ ६८ ॥ एवंभूताद्रथात्तर्णमवरुह्य हरिप्रिया,॥ जगाम सहसा देवी तं ” | रत्नमंडपं मुने ।। ६९॥ द्वारे नियुक्तं ददर्श द्वारपालं मनोहरम् । लक्षगोपैः परिवृतं गच्छ स्मेराननसरोरुहम् दूरं गच्छ रतिलंपटकिंकर ॥ ६० ॥ गोपं श्रीदाम नामानं श्रीकृष्णप्रियकिंकरम् । तमुवाच रुषा देवी रक्तपंकजलोचना ॥ ६१ ॥ दूरं । कीदृशंदें मत्परां कांतां द्रक्ष्यामि त्वत्प्रभोरहम् ॥ ६२ ॥ राधिकावचनं श्रुत्वा निःशंकः पुरतः स्थितः । तामेव न दद गंतुं वेत्रपाणि[ऊ ||र्महाबलः ॥ ६३ ॥ तृणं च राधिकायश्च श्रीदामानं सकिंकरम् । बलेन प्रेरयामासुः कोपेन स्फुरिताधराः ॥ ६४ श्रुत्वा |कोलाहलं शब्दं गोपिकानां हरिः स्वयम् ॥ ज्ञात्वा च कोपितां राधामंतर्धानं चकार ह ॥ ६८ ॥ विरजा राधिकाशब्दादंतर्धानं|छ। हरेरपि ॥ दृष्ट्वा राधां भयार्ता सा जहौ प्राणांश्च योगतः ॥ ६६ ॥ सद्यस्तत्र सरिद्षं तच्छरीरं वभूव ह ॥ व्याप्तं च वर्तुलाकारं तय|| लोकुमेव च ॥ ६७ ॥ कोटियोजनविस्तीर्ण प्रस्थेतिनिम्नमेव च । देवें दशगुणं चारु नानारत्नाकरं परम् ॥ ६८ ॥ ॥ । इति|3| श्रीब्रह्मवैवर्ते महापुराणे श्रीकृष्णजन्मखंडे नारायणनारदसंवादे विरजानंदप्रस्ताववर्णनं नाम द्वितीयोऽध्यायः ॥ २ ॥ ॥ श्रीनारायण |cवाच । । राधा रतिगृहं गत्वा न ददर्श हरिं मुने । विरजां च सरिसृपां दृष्टा गेहं जगाम सा ॥३॥ श्रीकृष्णो विरजां दृष्ट्वा सरिद्रेप|४| | प्रियां सतीम् उच्चै रुरोद विरजातीरे नीरमनोहरे ॥ २ ममांतिकं समागच्छ प्रेयसीनां परे वरे । त्वया विनाहे सुभगे कथं जीवामि|| दरे ॥३॥ नयधिष्ठामि देवि त्वं भव मूर्तिमती सती । ममाशिपा रूपवती सुंदरी योषितां वरा ॥८॥। पूर्वरूपाचा भाग्यादिदानीं| सुभगा भव । पुरातनं शरीरं ते सरिदपमभूत्सति ॥ ८॥ जलादुत्थाय चागच्छ विधाय तनुमुत्तमाम् ॥ अष्टौ सिदोर्मया दत्ताः सुरसुं|X १ उतनां नुम-इनं वा पाठेः । २.वै. क. |आदर सत्वरम् ॥ ६ ॥ कृष्णाज्ञया च विरजा विधाय तनुमुत्तमाम् ॥ आजगाम हरेरग्रे साक्षाद्वधेव सुंदरी ॥ ७ ॥ पीतवस्त्रपरीधानाङसं• ४ - |स्मेराननसरोरुहा ॥ पश्यंतं प्राणनाथं च पश्यंती वक्रचक्षुषा॥ ८॥ नितंबश्रोणिभारार्ता पीनोन्नतपयोधूरा ॥ मानिनी मानिनीनांऊ| ॥ ४ ॥ अ० ३ " ? "iञ्च गजेंद्मंदगामिनी॥ ९॥ सुंदरी सुंदरीणां च धन्या मान्या च योषिताम् ॥ चारुचंपकवर्णाभा पकविंवाधरा वरा ॥ १० ॥ पकड़े झ|दाडिमबीजाभदंतपंक्तिमनोहरा। शरत्पार्वणचंद्रस्या फुर्वेदीवरलोचना ॥११॥ कस्तूरीबिंदुना सार्ध सिंदूरबिंदुभूषिता। चारुपत्रक छ|शोभाढया मुचारुकबरीयुता ॥ १२॥ रत्नकुंडलगंडस्था भूषिता रत्नमालया ॥ गजमौक्तिकनासाग्रा मुक्ताहारविराजिता ॥ १३ ॥४ |रनकंकणकेयूरचारुशंखकरोज्ज्वला ॥ किंकिणीजालशब्दाढय रत्नमंजीररंजिता ॥ १३९ ॥ तां च रूपवतीं दृष्ट्वा प्रेमोद्रेका छ|जगत्पतिः॥ चकारालिंगनं तूर्णं चुबूब च मुहुर्मुहुः ॥ १९॥ नानाप्रकारेश्रृंगारं विपरीतादिकं विभुः ॥ रहूस प्रेयसीं प्राप्य चकारसँ झ|च पुनःपुनः ॥ १६ ॥ विरजा सा रजोयुक्ता धृत्वा वीर्यममोघकम् । सद्यो बभूव तथैत्र धन्या गर्भवती सती ॥ १७॥ दधार गर्भमीछे ॐ|शस्यं दिव्यं वर्षशतं च सा । ततः मुषाबू तवैव पुत्रान्सप्त मनोदूरान् ॥ १८ ॥ म्ता सा ससृपुत्राणां श्रीकृष्णस्य प्रिया सती ।ङ्क |तस्थं तत्र सुखासीना साढे पुत्रैश्च सप्तभिः ॥ १९ । एकदा हरिणा सार्दू छंदारण्ये च निर्जने ॥ ख़िज़हार् पुनः साध्वी श्रृंगाराङ| ॐसक्तमानसा ॥ २० ॥ एतस्मिन्नंतरे तत्र मातुः क्रोडं जगाम ह ॥ कनिष्ठपुत्रस्तस्याश्च भ्रातृभिः पीडितो भिया ॥ २१ ॥४ ॐ|भीतं स्वतनयं दृङ् तत्याज तां कृपानिधिः । क्रोडे चकार बालं सा कृष्णो राधागृहं ययः२२॥ प्रचोध्य बालं सा साध्वी झ| छ|ददर्शातिके प्रियम् विललाप भृशं तत्र श्रृंगारातृप्तमानसा ॥ २३ ॥ शशाप स्वसुतं कोपाल्लवणोदो भविष्यसि ॥ कदापि ते जलंक झ|केचिन्न खादिष्यंति "जीविनः ॥ २४ ॥ शशाप बालान्सर्वांश्च यांतु मूढा महीतलम् ॥ गच्छध्वं च महीं मूढा जंबुद्वीपं मनोह ॐ|रम् ॥ २९६ ॥ स्थितिर्नेकत्र युष्माकं भविष्यति पृथक्पृथक् ॥ द्वीपेद्वीपे स्थितिं कृत्वा तिष्ठंतु सुखिनः सदा ॥ २६ ॥ दीपस्थाभिXI॥ ४ ॥ ॐ|नदीभिश्च सह कीडंतु निर्जने ॥ कनिष्ठो मातृशापाच्च लवणोदो बभूव ६ ॥ २७ ॥ कनिष्ठः कथयामास मातृशापं चक्षु मे वालकान् ॥ आजग्मुर्मुःखिताः सर्वे मातृस्थानं च बालकाः।२८। श्रुत्वा विवरणं सर्वे प्रजग्मुर्धरणीतलम् ॥ प्रणम्य चरणं मातुर्भक्ति नम्रात्ममूर्तयः ॥ २९॥ सप्तद्वीपसमुद्राश्च सप्त तस्थुर्विभागशः । कनिष्ठावृदपर्यंतं द्विगुणं द्विगुणं मुने ॥ ३ लवणेक्षुसुरा सर्पिर्दधिदुग्धजलार्णवाः । एतेषां च जलं पृथ्व्यां सस्यार्थे च भविष्यति ॥ ३१ व्याप्ताः समुद्राः सतैव सप्तद्वीपां वसुंधराम् रुरुदुबलकाः सर्वे मातृभ्रातृशुचान्विताः ॥ ३२॥ रुरोद च भृशं साध्वी पुत्रविच्छेदकातरा । मूच्छमवाप शोकेन पुत्राणां भर्तुरेव च ॥ ३३ ॥ तां शोकसागरे मग्नां विज्ञाय राधिकापतिः आजगाम पुनस्तस्याः स् ३४ ॥ दृष्ट्वा हरिं सा त छंत्याज शोकं रोदनमेव च आनंदसागरे मग्ना दृञ्च कांतं बभूव ह ॥ ३८॥ चकार श्रीहरिं क्रोडे विजहार स्मरातुरा । तां च पुत्र परित्यक्तां हारिस्तुष्टो बभूव ह ॥ ३६ ॥ वरं तस्यै ददौ प्रीत्या प्रपन्नवदनेक्षणः ॥ कांते नित्यं तव निश्चि तम् ॥ ३७ ॥ यथा राधा तत्सम त्वं भविष्यसि प्रिया मम पुत्रान्द्रक्ष्यसि नित्यं त्वं मदरस्य प्रसादतः ३८ श्रीकृष्णं वसनं विरजांतिके ॥ दृष्ट्वा राधावयस्याश्च कथयामासुरीश्वरम् ॥ ३९ ॥ श्रुत्वा रुरोप सा देवी सुष्वाप क्रोधमंदिरे ॥ एत |स्मिन्नंतरे कृष्णो जगामै राधिकांतिकम् ॥ ४ स तस्थौ राधिकाद्वारे श्रीदाम्ना सह नारद ॥ रासेश्वरी हरिं दृष्वा रुटोवाच प्रिये। पुरः ॥ ४१ ॥ मत्तो बहुतराः कांता गोलोके संति ते हरे ॥ याहि तासां सन्निधानं मया ते किं प्रयोजनम् ॥ ४२॥ विरजा प्रेयसी कांता सरिद्वपा बभूव ह ! देहं त्यक्त्वा मम भयात्तथाऽपि याहि तां प्रति ॥ ४३ ॥ तत्तीरे मंदिरं कृत्वा तिष्ठतिषु च याहि ताम् ॥ नदी बभूव सा त्वं च नदो भवितुमर्हसि ॥ ३६॥ नस्य नद्या सादं च संगमो गुणवान्भवेत् । स्वजातौ परमा प्रीतिः शयने भोजने सुखात् ॥ १९॥ देवचूडामणेः क्रीडा नद्य सदमहो बत । महाजनः स्मेरमुखः श्रुत्वा सद्यो भविष्यति ॥ १६ ॥ ये त्वां वदंति सर्वेशं ते किं जानंति तत्त्वतः ॥ भगवान्सर्वभूतात्मा नदीं संभोक्तुमिच्छति ६७ ॥ इत्युक्त्वा राधिका देवी विरराम रुष्टोवाचाप्रियं तदा-इति पाठान्तरम् मार्थ मयेरितम्-इति वा पाठः ज.वै. क. रुपान्विता ॥ नोत्तस्थौ भूमिशयनाद्रोपीलक्षसमन्विता ६८॥ काश्चिच्चामहरहस्ताश्च काश्चित्सूक्ष्मांशुकांवराः धॐ सं० ४ पृ. काश्चिन्मालाकरा वराः ॥४९॥ वासितोदकराः काश्चिकाश्चित्पद्मकरा वराः॥ काश्चिसिदूरहस्ताश्च पानहस्ताश्च काश्चन ॥ ६०॥ ५ ॥ अ० ३ ॥श्च श्चित्कजलवाहिकाः ॥ वेणुवीणाकराः काश्चित्काञ्चित्कंकतिकाकगः ६१ ॥ काश्चिदाबीरहस्ताश्च यंत्रहस्ताश्च काश्चन सुगंधितेलहस्ताश्च काश्चन प्रमदोत्तमाः ॥ ६२ करतालकराः काश्चिद्दुहस्ताश्च काश्चन ॥ काश्चि न्मृदंगमुरजमुरलीतानकारिकाः ॥ ९३ संगीतनिपुणाः काश्चिकाश्चिन्नर्तनतत्पराः क्रीडावस्तुकराः काश्चिन्मधुहस्ताश्च काश्चन ९४ ॥ सुधापात्रकराः काश्चिदत्रिपीठकराः पराः ॥ वेषवस्तुकराः काश्चिकाश्चिचरणसेविकाः ९९॥ पुटांजलिकराः काञ्चित्काश्चित्स्तुतिपरा वराः एवं कतिविधाः संति राधिकापुरतो मुने ॥ ९६ ॥ वहिर्देशस्थिताः काश्चिकोटिशः कोटिशः|—| सदा ॥ काश्चिद्वारनियुक्ताश्च वयस्या वेत्रधारिकाः ॥ ९७ ॥ कृष्णमभ्यंतरं गंतुं न ददुर्द्धरसंस्थैिताः पुरःस्थितं तं प्राणेशं |राधा पुनरुवाच सा ॥ नानुरूपमत्यकथ्यमयोग्यमतिकर्कशम् ॥ ९८ ॥ हे कृष्ण विरजाकांत गच्छ मत्पुरतो हरे ॥ कथं दुनोपि मां लोप ६९ ॥ शीघ्र पद्मावतीं गच्छ रनमालां मनोरमाम् अथवा वन मालां वा रूपेणाप्रतिमां व्रज ॥ ६५ हे नदीकांत देवेश देवानां च गुरोर्गुरो ॥ मय ज्ञातोसि भद्रं ते गच्छगच्छ ममार्जुमाव ६१ ॥ शश्वत्ते मानुषाणां च व्यवहारस्य लंपट लभतां मानुषीं योनिं गोलोकाद्रज भारतम् ॥ ६२ ॥ हे सुशीले शशिकले हे पद्मावति माधवि ॥ निवार्यतां च धूर्ताऽयं किमस्यत्र प्रयोजनम् ६३ ॥ राधिकावचनं श्रुत्वा तमूचुर्गापिका हरिम् ॥ |हितं तथ्यं च विनयं सारं यत्समयोचितम् ॥ ६७ ॥ काश्चिदूचुरिति हरे गच्छ स्थानांतरं क्षणम् ॥ राधाकोपापनयने ह्याग |मिष्यामहे वयम् ॥ ६६ काश्चिदूचुरिति प्रीत्या क्षणं गच्छ गृहांतरम् । त्वयैव वर्धिता राधा वां विना कं च वक्ष्यंति ॥ ६६ माल्यालंकारहम्ना-इति पा ० । २ मधुरेनि पा० ३ मंस्थितम्-इति पा० ममाश्रयान्-इति पा ० कश्च ग्झतने पा० तलंपट

ॐ काञ्चिदूचुरिति प्रेम्णा राधिकाय हरिं मुने ॥ क्षणं छंदावनं गच्छ मानापनयनावधि ॥ ६७ ॥ काश्चिदित्यूचुरीशं च परिहासकें परं वचः॥ मानापनयनं भक्त्या मानिन्याः कुरु कामुक ॥ ६८ ॥ काश्चनोचुरितीशं तं याहि जायतरं तत्र । लोलुपस्यञ्च कथं न।थ करिष्यामो यथोचितम् ॥ ६९ ॥ काश्चनोचुरिति हरिं सस्मितं पुरतः स्थितम् । गत्वा समीपमुत्थाय मानापनयनं|ङ्क |कुरु ॥ ७० । काश्चनोचुरिति प्राणनाथं गोप्यो दुरक्षरम् । कः क्षमः सांप्रतं द्रष्टुं राधिकामुखपंकजम् ॥ ७१ ॥ काश्चनो चुरिति विमुं व्रज स्थानांतरं हरे ॥ कोपापनयने काले पुनरागमनं तव ॥ ७२ ॥ काश्चनोचुरितीदं तं प्रगल्भाः प्रमदोत्तमाः ॥lहैं वयं त्वां दारयिष्यामो न चेद्याहि गृहांतरम्॥ ७३ ॥ काश्चिन्निवारयामासुर्माधवं प्रमदोत्तमाः । स्मितवक्त्रं च सर्वेशं स्वस्थम | क्रोधमीश्वरम् ॥ ७४ ॥ गोपीभिर्वीर्यमाणे च जगत्कारणकारणे । सद्यचुकोप श्रीदामा हरौ गेहांतरं गते ॥ ७५ ॥ कोपादुकु वाच श्रीदामा राधिकां परमेश्वरीम् । रक्तपद्मक्षणां रुष्टां रक्तपंकजलोचनाम् ॥ ७६ ॥ ॥ श्रीदामोवाच ॥ ॥ कथं वदसि | मातस्त्वं कटुवाक्यं मदीश्वरम् ॥ विचारणां विना देवि करोपि भसनं वृथा ॥ ७७ ॥ ब्रह्मानंतेशदेवेशं जगत्कारणकारणम् ॥|छ। |वाणीपद्मालयामायाप्रकृतीशं च निर्गुणम् ॥ ७८ ॥ स्वात्मारामं पूर्णकामं करोपि त्वं विडंबनम् । देवीनां प्रवरा त्रं च निबोध|| यस्य सेवया ॥ ७९ ॥ यस्य पादार्चनेनैव सर्वेषामीश्वरी परा । तन्न जानासि कल्याणि किमहे वक्तुमीश्वरः ॥ ८० ॥|ङ्क शुभंगलीलया कृष्णः स्रष्टुं शक्तश्च त्वद्विधाः । कोटिशः कोटिशो देयस्तं न जानासि निर्गुणम् ॥ ८१ ॥ वैकुंठेश्रीहरेरस्य = |चरणांबुजमार्जनम् ॥ करोति केशैः शश्वच्छीः सेवनं भक्तिपूर्वकम् ॥ ८२ ॥ सरस्वती च स्तवनैः कर्णपीयूषसुंदरैः ॥ सततं | स्तौति यं भक्त्या न जानासि तमीश्वरम् ॥ ८३ ॥ भीता च प्रकृतिर्माया सर्वेषां बीजरूपिणी ।। सततं स्तौति ये भक्त्या तं न कुछ जानासि मानिनि ॥ ८४ ॥ स्तृवंति सततं वेदा महिम्नः पोडशीं कलाम् ॥ कदापि न विजानंति तं न जानासि भामिनि ॥८५॥|| १ कामिन्याः-३० पा० । २ रक्तीकजलोचनः-३०प०३ धर्मज्ञ-इते पा० ४ जवेति पा० । , I .वै. . न.. ४|वक्त्रैश्चतुर्भिर्य ब्रह्म वेदानां जनको विभुः ॥ स्तौति सेवां च कुरुते चरणांबुजमीश्वरि ॥ ८६ ॥ शंकरः पंचभिर्वीः स्तौति |ङ| सं• १ - ॥ ६ ॥ अयं योगिनां गुरुः ॥ साश्रुपूर्णः सपुलकः सेवते चरणांबुजम् ॥८७॥ शेषः सहस्रवदनैः परमात्मानमीश्वरम् ॥ सततं स्तौति यं||अ• • |ऊ|अ• २ भक्त्या सेवते चरणांबुजम्। ८८॥ धर्मः पाता च सर्वेषां साक्षी च जगतां पतिः॥ भक्त्या च चरणांभोजं सेवते सततं मुदा ॥ ८९ ॥|४ | ऊ|वेतद्वीपनिवासी यः पाता विष्णुः स्त्रयं विभुः । तस्यांशश्च तथा यं यं धार्यतेप्यक्षरं परम् ॥ ९० ॥ सुरासुरमुनींद्राश्च मनवो मानवा|४ ऊ|बुधाः ॥ सेवंते न हि पश्यंत् िस्वनेपि चरणांबुजम् । ॥९१॥ क्षिप्रं रोषं परित्यज्य भज पादांबुजं हरेः।। “भंगलीलामात्रेण सृष्टिसंहर्तुरेवु|४| ॐच ॥ ९२॥ निमेषमात्रादस्यैव ब्रह्मणः पतनं भवेत् । यस्यैकदिवसेष्यविंशतींद्राः पतंत्यपि ॥ ९३ ॥ एवमष्टोत्तरशतमाय्र्यञ्च |स्य जगद्विधेः । त्वं वा कान्याश्च वा राधे मदीश्वरवशेखिलम् ॥ ९३ ॥ श्रीदाम्नो वचनं श्रुत्वा केवलं कर्तुमुज्ज्वलम् ॥ सद्यचुको छ|सा ब्रह्मन्सद्यः प्राणेश्वरी हरेः ॥९०रासेश्वरी बहिर्गत्वा तमुवाच ह निषुरम्॥ मुक्तकेशी रक्तांभोरुहलोचना ९६ ॥ |४ स्फुरदोष्ठी ॥ छ| राधिकोवाच ॥॥ येरे जाल्म महामूढ शृणु लंपटकिंकर ॥ वे च जानासि सर्वार्थ न जानामि वदीश्वरम् ॥ ९७ ॥ त्वदीश्वरश्चऊ झ|श्रीकृष्णो न ह्यस्माकं व्रजाधम ॥ जानामि जनकं स्तौषि सदा निंदसि मातरम् ॥ ९८॥ यथाऽसुराश्च त्रिदशा नित्यं निंदंति संतत हुँ। |म् । तथा निंदसि मां मूढ तस्मात्त्रमसुरो भव ॥ ९९॥ गोप त्रजासुरीं योनिं गोलोकाच्च बहिर्भव ॥ मयाद्य शप्तो मूढस्त्रं कस्त्वांश्छ ॐ|रक्षितुमीश्वरः ॥ १०० ॥ रासेश्वरी तमित्युक्वा सुष्वाप विरराम च ॥ वयस्याः सेवयामासुधामरे रवमुधिभिः ॥ श्रुत्वा च वचनं श्रु झ|तस्याः कोपेन स्फुरिताधरः । शशाप तां च श्रीदामा व्रज योनिं च मानुषीम् ॥ १०१ ॥ ॥ श्रीदामोवाच ॥॥ मानुष्या इव कोप ॐ|स्ते तस्मात्त्वं मानुषी भुवि ॥१०२॥ भविष्यसि न संदेहो मया शप्ता त्वमंबिके ॥ छायया कलया वापि परशक्त्या कलंकि | अना ॥ १०३ ॥ मृढा गृपाणपत्नीं त्वां वक्ष्यंति जगतीतले॥ रापाणः श्रीहरेरंशो वैश्यो वृंदावने वने ॥ १०७ ॥ भविष्यति महायोगी|ऊ|॥ ६ ॥ । ॐ| १ति नित्यं मवंते च-नि०२ अस्यांशश्च तथा चयं ध्यायनेनुनीयम्-इनिपा T०३ पतनं हरे:-३०पा° ४ कटुमुल्बणम् पा०९ गयाणपती-पा०|| ॐ|राधाशापेन गर्भजः । गोकुले प्राप्य तं कृष्णं विहरिष्यसि कानने ॥ १०९॥ भविता ते वर्षशतं विच्छेदो हरिणा सह ॥ पुनः— छ|प्राप्य तमीशं च गोलोकमागमिष्यसि ॥ १०६ ॥ तामित्युक्त्वा च नत्वा च स जगाम हरेः पुरः " गत्वा प्रणम्य श्रीकृष्णं शापाङ्ग G|ख्यानमुवाच ह ॥ १०७॥ आनुपूव्र्यातु तत्सर्वं रुरोद च भृशं पुनः ॥ उवाच तं रुदंतं च गच्छध्वं धरणीतलम्॥ १०८॥ न जेता|अँ ॐ|ते त्रिभुवने ह्यसुरेंद्रो भविष्यसि ॥ काले शंकरशूलेन देहं त्यक्त्वा ममांतिकम् ॥ १०९ ॥ आगमिष्यसि पंचाशद्युगांते तु ममाथिॐ ४|षा ॥ श्रीकृष्णस्य वचः श्रुत्वा तमुवाच शुचान्वितः ॥ ११० ॥ त्वद्भक्तिरहितं मां च कदाचिन्न करिष्यसि ॥ इत्युक्त्वा श्रीहरिं नत्वा | ॐ|जगाम स्वाश्रमाद्वहिः॥ १११ ॥ पश्चज्जगाम सा देवी रुरोद च पुनःपुनः ॥ व यासि वत्सेत्युच्चार्य विललाप भृशं सती॥ ११२॥ “ ४|श्रीदामाऽपि च तां नत्वा रुरोद प्रेमविह्वलः । स एव शंखचूडश्च बभूव तुलसीपतिः ॥ ११३ ॥ गते श्रीदाम्नि सा देवी जगामेश्वरसन्निई ॐ|धिम् । सर्वं निवेदयामास हरिः प्रत्युत्तरं ददौ ॥ ११४ ॥ शोकातुरां च तां कृष्णो बोधयामास प्रेयसीम् ॥ शंखचूडश्च कालेछु ॐ|न संप्राप पुनरीश्वरम् ॥ ११९॥ राधा जगाम धरणीं वाराहे हरिणा सह ।। वृषभानुगृहे जन्म ललाभ गोकुले मुने ॥ ११६ ॥|४ | छ। सर्वं श्रीकृष्णाख्यानमंगलम् वांछितं भूयः ॥ ११७ ॥ इति श्रीब्रह्मवैवर्ते महापुराणेछु इत्येवं कथितं । सर्वेषां सारं किं श्रोतुमिच्छसि ॐ छ| श्रीकृष्णजन्मखंडे केन वा प्रार्थितः कृष्णो नारायणनारदसंवादे महीं च केन हेतुना सप्तसमुद्रजन्मराधाश्रीदामशापोद्भवो । आजगाम जगन्नाथो वद वेदविदां नाम तृतीयोऽध्यायः वर ॥ १ ॥ ॥ ॥ ३ ॥ ॥ ॥ नारद उवाच उवाच । ॥ ॥ | ४ । नारायण ॐॐ | पुरा सार्द वाराहकरुपे तैस्तां दुर्गमां सा च भाराक्रांता जगाम वेधसः वसुंधरा सभाम् ॥ भृशं ॥ बभूव ३ ॥ शोकार्ता ददर्श तस्यां ब्रह्माणं देवेशं शरणं ज्वलंतं ययौ ब्रह्मतेजसा ॥ २ ॥ ॥ मुरैश्वसुरसंतप्तैर्मुशमुद्विग्नमानसैः ऋषीन्दैश्च मुनीन्द्रश्च सिउँदैः ॥४ ॐ। छ| सेवितं मुदा ॥ ३ ॥ अप्सरोगणनृत्यं च पश्यंतं सस्मितं मुदा ॥ गंधर्वाणां च संगीतं श्रुतवंतं मनोहरम् ॥ ६ ॥ जपेतं परमं ब्रह्म विरहो-हात पा० । २ युगेतीत-हार्न पाठः । ] ५ ज. वै. क. |इं| कृष्ण इत्यक्षरद्वयम् ॥ भक्त्यानंदाश्रुपूर्णं तं पुलकांकितविग्रहम् । ॥ ६ ॥ भक्त्या सा त्रिदशैः सादं प्रणम्य चतुराननम् । सर्वे निवेझ| सं० ४ पृ. ॥ ७ ॥ |दनं चक्रे दैत्यभारादिकं मुने । साश्रुपूर्णा सपुलका तुष्टाव च रुरोद च ॥७॥ तामुवाच जगद्धता कथं स्तौपि च रोदिषि ॥ कथमा अ८ क्रुगमनं भद्रे वद भद्रे भविष्यति ॥ ८ ॥ सुस्थिरा भव कल्याणि भयं किं ते मयि स्थिते ॥ आश्वस्य पृथिवीं ब्रह्मा देवान्पप्रच्छ सादर झी ॐ|म् ॥ ९ ॥ कथमागमनं देवा युष्माकं मम सन्निधिम् ॥ ब्रह्मणो वचनं श्रुत्वा देवा ऊचुः प्रजापतिम् ॥ १०॥ भाराक्रांता च वसुधा दस्युग्रस्ता वयं प्रभो ॥ वमेव जगतां स्रष्टा शीशं नो निष्कृतिं कुरु ॥ ११ ॥ गतिस्त्वमस्या भो ब्रह्मन्निधृतिं कर्तुमर्हसि॥ पीडित छ| |येन भारेण पृथिवीयं पितामह ॥ १२ ॥ वयं तेनैव दुःखार्तास्तद्भारहरणं कुरु ॥ देवानां वचनं श्रुत्वा पप्रच्छ तां जगद्विधिः ॥ १३॥ छ|दूरीकृत्य भयं वत्से सुखं तिष्ठ ममांतिकम् । केषां भारमशक्ता त्वं सोढं पंकजलोचने ॥ १४ ॥ अपनेष्यामि तं भद्रे भवं ते भविॐ| छ|ता ध्रुवम् । तस्य सा वचनं श्रुत्वा तमुवाच स्वपीडनम् ॥ पीडिता येन येनेवं प्रसन्नवदनेक्षणा ॥ १९ ॥ ॥ क्षितिरुवाच ॥ ॥ | ४|शृणु तात प्रवक्ष्यामि स्वकीयां मानसीं व्यथाम् । विना वंधं सविश्वासं नान्यं कथितुमर्हति ॥ १६ ॥ स्त्रीजातिरबला शत्र द्रक्षणीया स्वबंधुभिः ॥ जनकस्वामिपुत्रश्च गर्हितान्यैश्च निश्चितम् ॥ १७ ॥ त्वया पृष्टा जगत्तात न लज्जा कथितुं मम ॥ङ येषां भारैः पीडिताहं भूयतां कथयामि ते ॥ १८ ॥ ये ये च ॥ तेषां महापातकि |नामशक्ता भारवाहने ॥ १९॥ स्वधर्माचारहीना ये नित्यकृत्यविवर्जिताः॥ श्रद्धहीनाश्च वेदेषु तेषां भारेण पीडिता ॥ २० ॥|ऊ। |पितृमातृगुरुस्त्रीणां पोषणं पुत्रपोष्ययोः ॥ ये न कुर्वंति तेषां च न शक्ता भारवाहने ॥ २३॥ ये मिथ्यावादिनस्तात दयासत्य |3|विवर्जिताः॥ निंदका गुरुदेवानां तेषां भारेण पीडिता ॥ २२॥ मित्रद्रोही कृतज्ञश्च मिथ्यासाध्यप्रयादकः। विश्वसनो न्यसङ्ग् ॐ हर्ता तेषां भारेण पीडिता ॥ २३ ॥ कल्याणसूक्तसा मानि हरेर्नामैकमंगलम्॥ कुर्वंति विक्रयं ये वै तेषां भारेण पीडिता ॥ २४ ॥|ङ्॥ ७ ॥ १ स्थाप्यहारी-२०५० ॥ २ युक्तनामानि -६०प०॥ ॐजीवघाती गुरुद्रोही ग्रामयाजी च लुब्धकः। शवदाही शूद्रभोजी तेषां भारेण पीडिता ॥ २९॥ पूजयज्ञोपवासादिव्रतानि विविधाङ् झ|नि च ॥ येये मूढा निहतारस्तेषां भारेण पीडिता ॥ २६ ॥ सदा द्विपंति ये पापा गोविप्रसुरवैष्णवान् । हरिं हरिकथां भक्तिं तेषां ऊँ झ|भारेण पीडिता ॥ २७॥शंखदीनां च भारेण पीडिताहे यथा विधे । ततोधिकानां दैत्यानां भारेण परिपीडिता ॥ २८ ॥ इत्येवे |> ॐ |ब्रह्मा कथितं तद्रोदनं सर्वं मद्यथाया दृष्टा तामुवाच निवेदनम् कृपानिधिः । त्वया ॥ यदि ३० . ॥ सुपोल्याहं भारं तवापनेष्यामि प्रतीकारं कुरु दस्यूनामप्युपायतः प्रभो ॥ २९ ॥ इत्येवमुक्त्वा ॥ उपायतोऽपि वसुधा कार्याणि रुरोदृ च सिद्धयंत्रे मुहुर्मुहुः। ॐव वसुन्धरे ॥ ३१ ॥ कालेन भारहरणं करिष्यति मदीश्वरः ॥ मंन्यं मंगलकुम्भं च शिवलिंगं च कुंकुमम् ॥ ३२ ॥ मधुकाष्ठे चंदनं कु | च कस्तूरी तीर्थमृत्तिकाम् ।। खङ्गंडकखंडं च स्फाटिकं पद्मरागकम् ॥ ३३ ॥ इंद्रनीलं सूर्यमणिं रुद्राक्ष कुशमूलकम् ॥ शालग्राम /डू शिलां शंखं तुलस प्रतिमां जलम् ॥३४॥ शंखं प्रदीपमालां च शिलामच्यं च घंटिकाम् । निर्माल्यं चैव नैवेयं हारिद्वर्णमणिं तथा। । डुग्रंथियुक्तं यज्ञस्तं दुर्पणं श्वेतचामरम् ॥ ३६॥ गोरोचनं च मुक्तां च शुक्तिं माणिक्यमेव च ॥ पुराणसंहितां वह्नि कुर्युरं पथं तथा । ॐ|॥ ३६ ॥ रजतं कांचनं चैव प्रवालं रत्नमेव च ॥ कुशबीजं तीर्थतोयं गव्यं गोमूत्रगोमयम् ॥ ३७ ॥ त्वयि ये स्थापयिष्यंतिं|ऊँ |ङ्मूढांचैतानि सुन्दरि । पच्यंते कालमूत्रेण वर्षाणामयुतं ध्रुवम् ॥ ३८॥ ब्रह्म पृथ्वीं समाश्वास्य देवताभिस्तया सह ॥ जगामॐ |जगतां धाता कैलासं शंकरालयम् ॥ ३९ ॥ गत्वा तमाश्रमं रम्यं ददर्श शंकरं विधिः । वसन्तमक्षयवटमूले स्वसरितस्तटे ॥ १० ॥|ङ |व्याघ्रचर्मपरीधाने दक्षकन्यास्थिभूपणम् ॥ त्रिशूलपट्टिशधरं पंचची त्रिलोचनम् ॥ ४१ ।। नानासिदैः परिवृतं योगींद्रगणसेवितम् । ॐ|परितोऽप्सरसां नृत्यं पश्यंतंसस्मितं मुदा ॥ ४२ ॥ गंधर्वाणां च संगीतं श्रुतवन्तं कुतूहलात् ॥ पश्यन्तीं पार्वतीं प्रीत्या पश्यन्ते]छ । वक्रचक्षुषा ॥ ६ ३ ॥ जपन्तं पञ्चवक्रेण हरेर्नामैकमङ्गलम् मंदाकिनीपद्मवीजमालया पुलकांकितम् ॥ ८e ॥ एतस्मिन्नंतरे ब्रह्माऊ १ पूजायज्ञोपवासानां व्रतानां नियमस्य च-दcपा०। २ शंखचूडस्य-इ०पा° । ३ सनाथाहम्-३०पा० । ४ यंत्रम्-३०पा० । ६ तिष्ठंति कालसूत्रे ते -३०पा० ॥ ॐ म.वै. क. ङ तस्थावभे स धूर्जटेः । पृथिव्या सुरसंचैव साई प्रणतकंधरैः ॥ १८ ॥ उत्तस्थौ शंकरः शीघं भक्त्या हद्द जगद्रुम् ॥ ननाम|®l• . खं० ४५ "८"|ऊ| सूत्रं हरः ॥ संप्रीत्या ७७॥ वृत्तांतं लब्धवानाशिषं कथयामास ततः पार्वतीशं ॥ १६ ॥ प्रजापतिः प्रणेमुर्देवताः ॥ श्रुत्वानतमुखस्तूर्ण सर्वे शंकरं चन्द्रशेखरम् शंकरो भभक्तवत्सलः ॥ प्रणनाम ॥ ४८ धरा ॥ भक्त्या भक्तापाये चाशिषं समाकण्ये युयुजे |झ|अ° ? |पार्वतीपरमेश्वरौ ॥ बभूवतुस्तौ दुःखार्ता बोधयामास तौ विधिः ॥ १९॥ ततो ब्रह्मा महेशश्च सुरसंघान्वसुन्धराम् ॥ गृहं प्रस्थापया छ|मास समाश्वास्य प्रयत्नतः ॥६० ॥ ततो देवेश्वरैस्तूर्णमागत्य धर्ममंदिरम् ॥ सह तेन समालोच्य प्रजग्मुर्भवनं हरेः ॥६१॥ वैकुंठं| ॐ|परमं धाम जरामृत्युहरं परम् ॥ वायुना धार्यमाणं च ब्रह्मांडादूर्यमुत्तमम्॥ कोटियोजनमुखी च ब्रह्मलोकात्सनातनम् ॥ ६२ ॥ वर्ण| ||नीयं न कविभिर्विचित्रं रत्ननिर्मितम् । पद्मरागैरिंद्रनीले राजमार्गेर्विभूषितम् ॥ ६३ ॥ ते मनोयायिनः सर्वे संप्राप्तं मनोहरम् ॥ ॐ|हरेंतपुरं गत्वा ददृशुः श्रीदूरिं सूराः ॥ ९४ ॥ रत्नसिंहासनस्थे च रत्नालंकारभूषितम् ।। रत्नकेयूरवलयरत्ननूपुरशोभितम् ॥ ९९४ अकोटिकन्दर्पलीलाभं रजकुण्डलयुग्मेन गंडस्थलविराजितम् स्मितवक्त्रं चतुर्भुजम् ॥ पीतवस्त्रपरीधानं ॥ ६७॥ सुनन्दनंदकुमुदैः वनमालाविभूषितम् पार्षदैरुपसेवितम् ॥ ९६ ॥ ॥ । शांतं चन्दनोक्षितसर्वा सरस्वतीकृतं सुरत्नमुकुटोज्ज्वलम् लक्ष्मीधृतपदांबुजम् " ||ङ ४ |परमानन्दरूपं च भक्तानुग्रहकारकम् ॥९८॥ तं प्रणेमुः सुरेंद्राश्च भक्त्या ब्रह्मादयो मुने ॥ तषुवुः परया भक्त्या भक्तिनम्रात्मकन्धराः छु परमानंदभारार्ताः पुलकांचितविग्रहाः ॥ ६९ ॥ ब्रह्मोवाच ॥ ॥ नमामि कमलाकांते शतं सर्वेशमच्युतम् । वयं यस्य कलाभेदाः । | कृकलांशकलया सुराः६० मनवश्च मुनींद्रश्च मानुषाश्च चराचराः॥ कलाकलांशकलया भूतास्त्वत्तो निरंजन॥६१॥ चशंकूर उवाच ॥|ऊ। त्वामक्षयमक्षरं वा व्यक्तमव्यक्तमीश्वरम् ॥ अनादिमादिमानंदरूपिणं सर्वरूपिणम्॥६२॥ अणिमादिकसिीनां कारणं सर्वकारणम् । |” ॐ|सिद्धिशंसिदिदं सिदिरूपं कः स्तोतुमीश्वरः॥६३॥। ॥धर्म उवाच। । वेदे निरूपितं वस्तु वर्णनीयं विचक्षणैः ॥ वेदे निर्वचनीयं यत्तङH ८ ४ १ राममब्यक्तमीश्वरम्-१०पा० । झ|न्निर्वक्त्रं च कः क्षमः ॥ यस्य् संभावनीयं यद्वाणरूपं निरंजनम् ॥ ६१ ॥ तदतिरिक्तं स्तवनं किमहं स्तौमि निर्गुणम् । ब्रह्मादीनामिदारों ऑस्तोत्रं पदलोकोक्तं महामुने ॥ ६६ ॥ पठित्वा मुच्यते दुर्गाद्वांछितं च लभेन्नरः ॥ देवानां स्तवनं श्रुत्वा तानुवाच हरिः। |ऊ|स्वयम् ॥ ६६॥ गोलोकं यात यूयं च यामि पञ्चच्छूिया सह ॥ नरनारायणौ तौ द्वौ श्वेतद्वीपनिवासिनौ ॥ ६७ ॥ एते || छ|यास्यंति गोलोकं तथा देवी सरस्वती । अनंत मम माया च कार्तिकेयो गणाधिपः ॥ सावित्री वेदमाता च पधायास्यंतिाओं ॐ|निश्चितम् ॥ ६८ ॥ तत्राहं द्विभुजः कृष्णो गोपीभी राधया सह ॥ अत्राहं कमलायुक्तः सुनंदादिभिरावृतः ॥ ६९ ॥ नारायणश्च कृष्णोऽहं श्वेतद्वीपनिवासकृत् । ममैवैताः कलाः सर्वे देवा ब्रह्मादयः स्मृताः ॥ ७० ॥ कलाकलांशकलया सुरासुरनरादयः ॥डु ॐ|गोलोकं यात यूयं च कार्यसिद्धिर्भविष्यति ॥ ७१ ॥ वयं पश्वद्रमिष्यामः सर्वेषामिष्टसिदये । इत्युक्त्वा वे सभामध्ये विररामऊ ॐहरिः स्वयम् ॥ ७२॥ प्रणम्य देवताः सर्वा जग्मुगलोकमङ्कतम् । विचित्रं परमं धाम जरामृत्युहरं परम् ॥ ७३ ॥ ऊर्थं वैकुंठतो छु |गम्यं मनोयायिनः पंचाशत्कोटियोजनम् सर्वे संप्रापुर्विरजातटम् ॥ वायुना धार्यमाणं ॥ ७४॥ च दृष्ट्वा निर्मितं देवाः स्वेच्छया सरित्तीरं विभोः विस्मयं ॥ ७४ परमं ॥ तमनिर्वचनीयं ययुः ॥ शुद्धस्फटिकसंकाशं च देवास्ते गमनोत्सुकाः सुविस्तीर्णं ५४ छं। छ|मनोहरम् ॥ ७६ ॥ मुक्तामाणिक्यपरममणिरत्नाकरान्वितम् ॥ कृष्णशुद्धहरिद्रक्तमणिराजिविराजितम् ॥ ७७ ॥ प्रवालकुसुङ्गते|४ ॐ|कुत्रचित्सुमनोहरम् ॥ परमामृल्यसद्रत्नाकरराजिविभूषितम् ॥ ७८ ॥ विधेरहश्यमाश्चर्यं निधिश्रेष्ठाकरान्वितम् ॥ पद्मरागेंद्रनीलाना ।” ॐ|माकरं कुत्रचिन्मुने।। ७९ ॥ कुत्रचिच्च मरकताकरश्रेणीसमन्वितम् ॥ स्यमंतकाकरं कुत्र कुत्रचिद्वचकाकरम् ॥ ८० ॥ अमूल्यपीतञ्च ऊ|वर्णाभं मणिश्रेण्याकूरान्वितम् ।। रत्नाकरं कुत्रचिच कुत्रचित्कौस्तुभाकरम् । ॥ ८१ ॥ कुत्र निर्वचनीयानां मणीनामाकरं परम् ॥|डू कुत्रचित्कुत्रचिद्म्यविहारस्थलमुत्तमम्॥८२॥ दृझा तु परमाश्चर्यं जग्मुस्तत्पारमीश्वराः ॥ दृदः पर्वतश्रेष्ठं शतगं मनोरञ्च १ अनंतः-३० पा° ॥ २ ममैवामी-३० पा० ॥ ॥ ॥ ९ ॥ त्र.वै. क.|आमम् ॥ ८३ ॥ पारिजातरूणां च वनराजिविराजितम् ॥ कल्पवृतैः परिवृतं वेष्टितं कामधेनुभिः ॥ ८४ ॥ कोटियोजनमृधे च सैन् , देयं दशगुणोत्तरम् ॥ शैलप्रस्थपरिमितं पंचाशत्ककोटियोजनम् । l८९ ॥ प्राकाराकारमस्यैव शिखरे रासमंडलम् । दशयोजनविस्ती |ऊ|सं० ४ पु. आं|णं वर्तुलाद्वारमुत्तमम् ॥ ८६ ॥ पुष्पोद्यानसहत्रेण पुष्पितेन सुगंधिना ॥ संकुलेन मधुत्राणां समूहेन समन्वितम् ॥ ८७ ॥ सुरत||अ० ४ द्रव्यसंयुक्तं राजितं रतिमंदिरेः ॥ रत्रमंडपकोटीनां सहस्त्रेण समन्वितम् ॥ ८८ ॥ रत्नसोपानयुक्तेन सद्रत्नकलशेन च ॥ हरिन्मणी|<। |नां स्तंभेन शोभितेन च शोभितम्॥८९ ॥ सिंदूरवर्णमणिभिः परितः खचितेन च । इन्द्रनीलैर्मध्यगतेर्मडितेन मनोहरेः ॥९॥ |रत्नप्राकारसंयुक्तमणिभेदैर्विराजितम् द्वारैः कपाटसंयुक्तैश्चतुर्भिश्च विराजितम् ॥ ९१॥ रज्जुग्रंथिसमायुक्तं रसालपट्टवान्वितैः ॥|डू ॥ ॥ छ|परितः कदलीस्तंभसमूहैश्च समन्वितम् ॥ ९२ ॥ शुक्थान्यपर्णजालफलदूर्वाकुरान्वितम् ॥ चंदनागरुकस्तूरीकुंकुमद्वचर्चि|ङ छ|तम् ।। ९३ ॥ वेष्टितं गोपकन्यानां समूहैः कोटिशो मुने ॥ रत्नालंकारसंयुक्ते रनमालाविराजितैः ॥ ९४ ॥ रत्नकंकणकेयूर । छ|रत्ननूपुरभूषितैः॥ रत्नकुंडलयुग्मेन गंडस्थलविराजितैः ॥ ९९ ॥ रणांगुलीयललितैर्हस्तांगुलिविराजितैः ॥ रत्नपाशकवृन्देश । ॐ|विराजितपदांगुलैः ॥ ९६ ॥ भूषितै रत्नभूषाभिः सद्रत्नमुकुटोज्ज्वलैः ॥ गजेंद्रमुक्तालंकारैर्नासिकामध्यराजितैः ॥ ९७ ॥ सिंदूरबिंदुना सार्धमलकाधःस्थलोज्ज्वलैः । चारुचंपकवर्णाभंञ्चदनद्वचर्चितैः ॥ ९८ ॥ पीतवस्त्रपरीधानैबिंबाधरमनोहरैः ॥४ ॐ|शरत्पार्वणचद्राणां प्रभ मुष्णन्मुखोज्ज्वलैः ॥ ९९॥ शरत्प्रफुल्टपझानां शोभामोषणलोचनेः । कस्तूरीपत्रिकायुक्ते रेखाक्तकज |लोज्ज्वलैः ॥ १०० ॥ प्रफुल्लमालतीमालाजालैः कबरशोभितेः ॥ मधुलुब्धमधुत्राणां समूहेश्वपि संकुलैः ॥ चारुणा गमनेनेवञ्च |ङ्गजखंजननीजनैः ॥ १०१ ॥ वक्रश्चभंगसंयोगश्लक्ष्णस्मितसमन्वितेः॥ पकदाडिमबीजाभदंतपंक्तिविराजितैः ॥ १०२ ॥ खगेंदुचंचुशोभाढघनासिकोन्नतभूषितैः॥ । गजेंद्रगेडयुग्माभस्तनभारनतेरिव ॥ १०३ ॥ नितंबकठिनश्रोणीपीनभारभरानतैः ॥| |॥ ९ ॥ ४ १ षटकैश्च पदांगुलिविराजितैः-३०पा० ॥ २ प्रभाङ्मुखोज्ज्वलै-?०पा० । ३ मोचनेः -३०पा० । | b e = ॐ कंदर्पशरचेष्टाभिर्जर्जरीभूतमानसैः ॥ १०४ ॥ दर्पणेः पूर्णचंद्रस्यसौंदर्यदर्शनोत्सुकेः ॥ राधिकाचरणांभोजसेवासक्तम छु। | नोरंथैः। १०९ सुंदरीणां समूहैश्च रक्षितं राधिकाज्ञया ॥ ीडासरोवराणां च लक्षेश्च परिवेष्टितम् ॥ १०६ ॥ श्वेतरक्तैलहि|। |तैश्च वेष्टितैः पद्मराजितैः ॥ सुकूजद्भिर्मधुस्राणां समूहैः संकुलैः सदा ॥ १०७ ॥ पुष्पोद्यनसहस्त्रेण पुष्पितेन सम । |न्वितम् ॥ कोटिञ्जकुटीरेश्च पुष्पशय्यासमन्वितैः ॥ १०८॥ भोगद्रव्यसकपॅरतांबूलवस्त्रसंयुतैः ॥ रत्नप्रदीपेः परितः श्वेतचामरदफऊ। णेः ॥ ॥ १०९ ॥ विचित्रपुष्पमालाभिः शोभितैः शोभितं मुने ॥ तं रासमंडपे दृष्ट्वा जग्मुस्ते पर्वताद्वहिः ॥ ११० ॥ ततो विचक्षणं । शै|रम्यं ददृ सुंदरं वनम् ॥ वनं वृदावनं नाम राधाधवयोः प्रियम् ॥ १११ ीडास्थानं तयोरेव कल्पवृक्षचर्यान्वितम् ॥ विर छ जातीरनीराक्तेः कंपितं मेदवायुभिः ॥ ११२ ॥ कस्तूरीयुक्तपत्राब्जैः पुष्पौघेः सुरभीकृतम् । नवपट्टवसंसक्तपरपुष्टरुतैर्युतम्॥ ११३|झ झ|कुत्र हेलिकदंबानां कदंबैः.कमनीयकम् ॥ मंदाराणां चंपकानां चन्दनानां तथैव च।।१११! सुगंधिकुसुमानां च गेधेन सुरभीकृतम् ॥|ङ्क झ् आघ्राणां नागरंगाणं पन्सानां तथैव च ॥ ११९ ॥ तालानां नारिकेलानां तृदेवेंद्रकं वनम् ॥ जंबूनां बदरीणां च खर्जुराणां विशेफ़ अपतः ॥ ११६ ॥ गुह्वकाम्रातकानां च जंबीराणां च नारद ॥ कदलीनां श्रीफलानां दाडिमानां मनोहरैः॥ ११७ ॥ सुपक्वफलसंयुक्तेः |। |समूहैश्च विराजितम् । पिप्पलीनां चशालानामश्वत्थानां तथैव च ॥ १३८ ॥ निंबान शाल्मलीनां च तित्तिडीनां च शोभनेः ॥|ऊ। अन्येषां तरुभेदानां संकुलैः संकुलं सदा ॥ ११९ ॥ परितः कल्पवृक्षाणां वृन्दैर्धेन्दैर्विराजितम् ॥ मल्लिकामालतीकुंदकेतकीमाधवी|| छ|लताः ॥ १२०॥ एतासां च समूहळू यूथिकाभिः समन्वूितम् । चारुञ्जकुटीरैस्तैः पंचाशत्कोटिभिर्मुने ॥ १२६ ॥ रत्नप्रदीपदी पैश्च धूपेन सुरभीकृतैः । श्रृंगारद्रत्र्ययुक्तैश्च वासितैर्गंधवायुभिः ॥ १२२ ॥ चंदनाक्तैः पुष्पतल्पैर्मालाजालसमन्वितैः ॥ मधुलुब्धम छ। |स्राणां कलशब्दैश्च शब्दितम् ॥ १२३ ॥ रत्नालंकारशोभाढयेगपीठंदेश्च वेष्टितम् ॥ पंचाशत्कोटिगोपीभी रक्षितं राधिक ठं १ वृन्दावनम् ० पा० । २ पियालानाम् इ० पा० । ब. वै. क. ज्ञया ॥१२४॥ द्वात्रिंशत्काननं तत्र रम्यं रम्यं मनोहरम् ॥ वृदावनाभ्यतरितं निर्जनस्थानमुत्तमम् । १२५ ॥ सुपक्कमधुरस्वादुफलैर्छ। खं• ४ - दोरकं मुने ॥ गोष्ठानां च गवां चैव समृदैश्च समन्वितम् ॥ १२६ ॥ पुष्पोद्यानसहस्त्रेण पुष्पितेन सुगंधिना । मधुलुब्धमधुत्राणां ॥ १ |समूहेन समन्वितम् ।। १२७ ॥ पंचाशत्कोटिगोपीनां विलासैश्च विराजितम् ।। श्री कृष्णतुल्यरूपाणां सद्नपुंठितैर्वरैः॥ १२८ अ० ४ |दृङ् वृदावनं रम्यं ययुगलोकमीश्वराः । परितो वर्तुलाकारं कोटियोजनविस्तृत ॥ १२९ ॥ रत्नप्राकारसंयुक्तं चतुर्द्धरान्वितंडु |मुने ॥ गोपानां च समूहेश्व द्वारपालैः समन्वितम् ॥१३०॥ आश्रमे रत्नखंचितैर्नानाभोगसमन्वितैः ॥ गोपीनां कृष्णभृत्यानां पंचा शत्कोटिभिर्युतम् ॥१३१॥ भक्तानां गोपवृन्दानामाश्रमैः शतकोटिभिः। ततोऽधिकसुविस्तीर्णः सद्रत्नग्रथितैर्युतम् । ॥१३२॥ आश्रमैः |पार्षदानां च ततोऽधिकविलक्षणैः ॥ अमूल्यरत्नरचितैः संयुक्तं दशकोटिभिः ॥ १३३ ॥ पार्षदप्रवराणां च श्रीकृष्णरूपधारिणाम् ॥ आश्रमैः कोटिभिर्युक्तं सद्रत्नेन विनिर्मितैः ॥ १३४ ॥ राधिकादभक्तानां गोपीनामाश्रमैरेः । सद्रनरचितैर्द्रव्यैर्दात्रिंशत्कोटिभिर्यु तम् ॥१३८॥ तासां च किंकरीणां च भवनैः सुमनोहरैः॥ मणिरत्नादिरचितैः शोभितं दशकोटिभिः॥१३६॥ शतजन्मतपःपूता भक्ता ये भारते भुवि ॥ हरिभक्तिपरा ये च कर्मनिर्वाणकारकः ॥१३७॥ स्वने ज्ञाने हरेर्याने विविष्टमानसा मुने ॥ राधाकृष्णेति कृष्णेति ॐ|प्रजपतो दिवानिशम् ॥ १३८ ॥ तेषां श्रीकृष्णभक्तानां निवासैः सुमनोहरैः । सद्रत्नमणिनिर्माणैर्नानाभोगसमन्वितैः ॥ १३९॥|ऊ| पुष्पशय्यापुष्पमालावेतचामरशोभितेः ॥ रत्नदर्पणशोभाढयैर्हरिन्मणिसमर्पितेः ॥ १४ अमूल्यरत्नकलशसमूहान्वितशेखरैः सूक्ष्मवस्त्राभ्यंतरितैः संयुक्तं शतकोटिभिः॥ १४१ ॥ देवास्तमदृते दृझा कियद्दूरं ययुर्मुदा ॥ तत्राक्षयवटं रम्यं ददृशुर्जगदीश्वराः ॥ |॥ १४२ ।। पंचयोजनविस्तीर्णमूर्वं तद्विगुणं मुने ॥ सहस्रस्कंधसंयुक्तशाखासंस्थासमन्वितम् ॥ १४३ ॥ रक्तपक्वफलाकीर्ण शोभितं |स्तवेदिभिः । कृष्णस्त्ररूपांस्तन्मूले ददृशुर्वहंभाञ्छिशून् ॥ १४४ ॥ पी तवस्त्रपरीधानान्क्रीडासक्तमनोहरान् ॥ चन्दनोक्षितसर्वा १० ॥ १ वृन्दावनम्-३० पा० २ प्रार्थितेः-३० पा ३ प्रबलान्–३० पा° ॐ|गात्रत्नभूषणभूषितान् ॥ १४६ देशाः पार्षदप्रवरान्रेः । ततोऽविदूरे ददृश राजमार्ग मनोहरम्॥ १९६ ॥ सिंदूराका|४| |" कुरमणिभिः परितो रचितं सुने ॥ इंद्रनीलैः पद्मरागैह्रके रुचकैस्तथा ॥ १६७ ॥ निर्मितैर्वेदिभिर्युक्तं परितो रत्नमंडपम् ॥ चंदनागुरुङ झुकस्तूरीकुंकुमद्वचर्चितम् ॥ १४८ ॥ दधिपूर्णलाजफलपुष्पदूर्वाकुरान्वितम् ॥ सूक्ष्ममूत्रग्रंथियुक्तश्रीखंडपट्टवान्वितम्॥ १४९ ॥|“ ॐ|रंभास्तंभसमूहेष कुडुमाक्तैर्विराजितम् । सद्रत्नमंडलघटैः फलशाखासमन्वितैः ॥ १६० ॥ सिंदूरकुङमाक्तैश्च गंधचंदनचर्चितेः ॥ ङ् छै|भूषितैः पुष्पमालाभिः पादपैः परिश्वषितम् ॥ १९१ ॥ गोपिकानां समूहेश्च क्रीडासक्तेश्च वेष्टितम् ॥ बहुमूल्येन रत्नेनेछु रत्नसोपाननिर्मितान् ॥ १६२ ॥ वह्निशौचशुकै रम्यैः श्वेतचामरदर्पणैः ॥ रनतल्पविचित्रैश्च पुष्पमाल्यैर्विराजितान् ॥ १९३ ॥ झषोडशद्वारसंयुक्तान्द्वारपालैश्च रक्षितान् ॥ परितः परिखायुक्तात्रनप्राकारवेष्टितान् ॥ १९ ॥ चंदनागुरुकस्तूरीकुंकुमद्वचर्चिश्च छ|तान् याश्च ॥ रासेश्वर्यश्च गृहान्मनोरमान्दृष्ट्वा नारद ॥ १६६ ते देवा ॥ गमनोत्सुकाः देवाधिदेव्या गोपीनां ॥ १६५ वरायाश्चरुनिर्मितम् ॥ जग्मुः शीघं कियदूरं । प्राणाधिकायाः ददृशुः सुदरं कृष्णस्य ततः ॥ रम्यद्रव्यमनोहरम् आश्रमे राधिका|। ॐ|॥ १९७ ॥ सर्वानिर्वचनीयं पंडितैर्न निरूपितम् । सुचारुवर्तुलाकारं पदगव्यूतिप्रमाणकम् ॥ १९८ ॥ शतमंदिरसंयुक्तं च ज्वलितं रत्नतेजसा ॥ अमूल्यरत्नसाराणां चयैर्विरचितं वरम् ॥ १६९ ॥ दुर्लध्याभिर्गभीराभिः परिखाभिः सुशोभितम् ॥|४ कल्पवृक्षेः परिवृतं पुष्पोद्यानशतांतरम् ॥ १६० ॥ सुमूल्यरत्नखचितप्राकारेः परिवेष्टितम् । सङ्ग नवेदिकायुक्तैर्युक्तं द्वारंथङ्क |सप्तभिः ॥ १६१ ॥ संयुक्तं रत्नधिश्च विचित्रैर्वर्तुलं मुने ॥ प्रधानसप्तद्वारेभ्यः क्रमशः क्रमशो मुने ॥ १६२ ॥ सर्वतोऽपि झ|ततस्तत्र पोडशद्वारसंयुतम् . ॥ देवा दृष्ट्वा च प्राकारं सहस्रधनुरुच्छूितम् ॥ १६३ ॥ सद्रत्नक्षुद्रकलशसमूहैः सुमनोहरैः । भूप्रदीप्तं तेजसा रम्यं परमं विस्मंत्रं ययुः ॥ १६७ ॥ ततः प्रदक्षिणीकृत्य कियद्रं ययुर्मुदा ॥ पुतो गच्छतां तेषां पश्चाद्भुतछु ॐ|स्तदाश्रमः ॥ १६५ ॥ गोपानां गोपिकानां च ददृशुश्चाश्रमान्परान् ॥ अमूल्यरत्नरचिताञ्छतकोटिमितान्मुने ॥ १६६ ॥ त्र.वे. इ. ददर्श च परितो गोपानां सर्वमाश्रमम् । गोपिकानां चापरं वा रम्यं रम्यं नवं नवम् १६७ ॥ गोलोकं निखिले दृशlछ सं० ४ . पुलकांगं ययुः सुराः । तदेव वर्तुलाकारं रम्यं धंदावनं वनम् ॥ १६८ ददृशुः शतश्रृंगं च तद्वहिर्विरजानदीम् ॥_विरजां ११ तां ययुर्देवा ददृशुः शून्यमेव च ॥ १६९ वाय्वाधारं च गोलोकं सद्रलमयमव्रतम् ॥ ईश्व रेच्छाविनिर्माणं राधिकाज्ञाडू अ० ४ नुबंधनात् ॥ १७ युक्तं सहयैः सरसां केवलं मंगलालयम् ॥ नृत्यं च ददृशुस्तत्र देवाश्च सुमनोहरम् ॥ १७१ चारुसंगीतं राधाकृष्णगुणान्वृितम् ॥ झुस्यैव गीतपीयूषं मृच्छीमापुः सुरा मुने ॥ १७२ ॥ क्षणेन चेतनां प्राप्य ते देवाः कृष्ण मानसाः ॥ ददृशुः परमाश्चर्यं स्थानेस्थाने मनोहरम् ॥ १७३ ॥ ददृशुगपिकाः सर्वा काश्चिन्मृदंग हस्ताभं काश्चिद्वीणाकरा. वराः ॥ १७३ ॥ काश्चिचामरहस्ताश्च करतालकराः पराः ॥ काश्चिखंत्रवाद्यहस्ता रत्ननूपुरशोभिताः १७९ ॥ सद्रलकिंकिणीजालशब्देन शब्दिता वराः ॥ काश्चिमस्तककुंभश्च नृत्यभेदमनोरथाः १७६ पुंवेषनायिकाः काश्चित्काश्चित्तासां च नायिकाः कृष्णवेषधराः काश्चिद्धावेषधराः पराः ॥ १७७ ॥ काश्चित्संयोगविरताः काश्चिदालिं गने रताः । क्रीडासक्ताश्च ता दृष्ट्वा सस्मिता जगदीश्वराः १७८ प्रगच्छंसः कियद्रं दृशुश्चश्रमान्बहून् । राधासखी नां गेहांश्च प्रधानानां च नारद ।। १७९ रूपेणेव गुणेनैव वेषेण यौवनेन च ॥ सौभाग्येनैव वयसा सदृशीनां च तत्र वे ॥१८ ॥ त्रयस्त्रिंशद्यस्याश्च राधिकायाश्च गोपिकाः ॥ वेषानिर्वचनीयाश्च तासां नामानि च शृणु ॥ १८१ ॥ सुशीला च शशिकला यमुना माधवी रती ॥ कबूमाला कुंती च जाह्नवी च स्वयंप्रभू १८२ चंद्रमुखी च सौवित्री गायत्री सुमुखी सुखा ॥ पद्मालया पारिजाता गौरी च सर्वमंगला १८३ ॥ कालिका कमला दुर्गा भारती च सरस्वती ॥ गंगाँ |बिका मधुमती चंपा पर्णं च सुंदरी ॥ १८९ ॥ कृष्णत्रिया सती चेव नंदिनी नंदनेति च । एताः समानाः सद्रत्नरचिता ४ ॥ ११ ॥ १ पद्मुखी सावित्री च सुधामुखी शुभा पद्भ-दं पा° । राधिकाप्रियः ॥ १८५ ॥ एतासां समरूपाणां रत्नधातुविचित्रितान् ॥ नानाप्रकारचित्रेण चित्रितान्सुमनोहरान् ॥ १८६ |छ। |अमूल्यरत्नकलशसमूहेः शिखरोज्ज्गुलान् । सद्रत्नरचिताञ्छुभ्रानाश्रमान्दृशुस्तथा ॥ १८७ ॥ ब्रह्मांडाद्वहिरूषं च नास्तिकें ॐ|लोकस्तदूर्वकः ।। ऊषं शून्यमयं सर्वे तदंता सृष्टिरेव च ॥ १८८ ॥ रसातलेभ्यः सप्तभ्यो नास्त्यधः सृष्टिरेव च ॥ तदधश्च जलं | |ध्वांतमगंतव्यमदृश्यकम् । ब्रह्मांडांतं तद्वहिश्च सर्वे.मत्तो निशामय ।। १८९ ।। इति श्रीत्रह्मवैवर्ते महापुराणे श्रीकृष्णजन्मखंडे कु|नारायणनारदसंवादे गोलोकवर्णनं नाम चतुर्थोऽध्यायः ॥ ४ ॥ ॥ श्रीनारायण उवाच । ॥ गोलोकं निखिलं दृष्ट् देवास्ते ङ ॐ|हृष्टमानसाः । पुनराजग्मू राधायाः प्रधानद्वारमेव च ॥ १ ॥ सद्रत्नमणिनिर्माणं वेदिकयुग्मसंयुतम् ॥ हरिद्राकारमणिना ॐ वक्त्रसंमिश्रितेन स्थ च रत्नाभरणभूषितम् च ॥ २॥ ॥ पीतवस्त्रपरीधानं अमूल्यरत्नरचितकपाटेन सदनमुकुटोज्वलम् विभूषितम् ॥ ॥ ४ द्वारे ॥ द्वारं नियुक्तं चित्रविचित्रेण ददृशुर्वीरभानुमनुत्तमम् विचित्रं परमदुतम् ॥ ३ ॥ । रत्नृसिंहासन् सर्वे निवेदन ||ङ्क ” | |ऊ|किंकरान्प्रेषयामास चक्रुर्देवा दौवारिकं मुदा श्रीकृष्णस्थानमेव ॥९ ॥ तानुवाच च ॥ द्वारपालो हरेरनुज्ञां निशंकं संप्राप्य त्रिदुशेश्वरान् ददौ गंतुं सुरान्मुने ॥ नाहं ॥ विनाज्ञया ७ ॥ तं गंतुं संभाष्य दातुं ययुर्दैत्र सांप्रतमीश्वरः द्वितीयं ॥ द्वारमु ६ ॥|| चें त्तमम् । ततोऽधिकं विचित्रं च सुंदरं सुमनोहरम् ॥ ८ ॥ द्वारे नियुक्तं ददृशुर्थाद्भर्तृ च नारद ॥ किशोरं श्यामलं चारु छ। | स्वर्णवेत्रधरं वरम् ॥ ९ : । रत्नसिंहासनस्थं च रत्नभूषणभूषितम् ॥ गोपानां च समूहे न पंचलक्षेण शोभितम् ॥ १० ॥ तं|चें संभाष्य ययुर्देवास्तृतीयं द्वारमुत्तमम् । ततोऽतिसुन्दरं चित्रं ज्वलन्तं मणितेजसा।। ११ । द्वारे नियुक्तं ददृशुः सूर्यभ्ठं च नारद हुँ। रत्नदंडकरं राधे |द्विभुजं शयोः परम् मुरलीहस्तं ॥ १३ किशोरं ॥ नवलक्षेण याम्सुन्दरम् गोपानां वेष्टितं ॥ १२ च नृपेंद्रवत् ॥ मणिकुण्डलयुग्मेन । तं संभाष्य ययुर्देवाश्चतुर्थ कपोलस्थलोराजित् द्वारमेव च॥ । ॥ १४ ॥ तेभ्यो श्रेष्ठं विलक्षणं प्रेष्ये रम्यं | । सुदीतं मणितेजसा ॥ अत्यव्रतविचित्रेण भूषितं सुमनोहरम्॥ १९ द्वारे नियुक्तं ददृशुर्वसुधातुं व्रजेश्वरम् ॥ किशोरं सुन्दवरं झ| ४ के.वै. के. |मणिदण्डकरं परम् ॥ १६ ॥ रत्नसिंहासनस्थं च रनभूषणभूषितम्सुमनोहरम् ॥ (४ । पकविंशधरोधं च सस्मितं १७॥ ते संमाष्य | सं• १ . ॥ १२ ॥||ययुर्देवाः पञ्चमं द्वारमेव च ॥ वव्रभित्तिस्थितैश्चित्रविचित्रैर्मलितं परम् ॥ १८ ॥ द्वारपालं च ददृशुर्देवभानं च तत्र वै॥ चारु छ। छसिंहासनस्थं च रनभूषणभूषितम् ॥ १९ ॥ मयूरपिच्छचूडं च रणमालविभूषितम् । कदंबपुष्पसंसक्तसद्वलकुण्डलोज्ज्वलम् ॐ अ• ? क्षु | २० ॥ चंदनागरुकस्तूरीकुङ्कमद्वचर्चितम् ॥ नृपेंद्रवरतुल्ये च दशलक्षप्रजन्वितम् ॥ २१ ॥ तं वेत्रपाणिं संभाष्य ययुर्देवा|ऊ| ॐ|मुदान्विताः॥ विलक्षणं द्रषट्कं चित्रराजिविराजितम् ॥ २२ ॥ वन्नभित्तियुग्मयुक्ते पुष्पमाल्यविभूषिते ॥ द्वारे नियुक्तं ददृशुः चें कुमुरास्तं ॐशुकभागं संभाष्य ब्रजेश्वरम् ययुर्दीरं ॥ २३ च ॥ सप्तमम् नानालंकारशोभादयं ॥ नानाप्रकारचित्रं दृशलक्षप्रजान्वितम् च षइभ्यश्वतिविलक्षणम् ॥श्रीखंडप आसक्तकपोलं ॥ २६ ॥ द्वारे कुण्डलोऽचलम् नियुक्तं ददृशू ॥ २६ रनभाडें ॥ तृणं । ङ ॐहरेः प्रियम् ॥ चंदनोक्षितसर्वांगं पुष्पमालाविभूषितम् ॥ भूषितं भूषणै रम्यैर्मणिरत्नमनोहरेः ॥ २६ ॥ गोपैर्ददशलक्षेत्र हैं। |राजेंद्रमिव राजितम् ॥ रत्नसिंहासनस्थं च स्मेराननसरोरुहम् ॥ २७ ॥ तं वेत्रहते संभाष्य जग्मुर्देवेश्वरा मुदा ॥ विचि |द्ध। छत्रमष्टमं द्वारं सप्तभ्योपि विल्क्षणम् ॥ २८ ॥ दौवारिकं ते ददृशुः सुपार्श्व सुमनोहरम् ॥ सस्मितं सुन्दरवरं श्रीखण्डतिलकोज्ज्व|४ कुलम् ॥ २९ ॥ बन्धुजीवाधरोष्ठं च रत्नकुण्डलमंडितम् ॥ सर्वालंकारशोभाढ्यं रत्नदण्डधरं वरम् ॥ ३० ॥ गोपेट्टदशलक्षेश्च किशोङ |रश्च समन्वितम् । ततः शीतुं ययुर्देवा नवमे द्वारमीप्सितम् ॥ ३३ ॥ वव्रसद्रत्नरचित्तं चतुर्वेदसमन्वितम् ॥ अपूर्वचित्ररंचितुमाला — ४जालैर्विराजितम् ॥ ३२ ॥ द्वारपालं च ददृशुः सुबलं ललिताकृतिम् ॥ नानाभूषणशोभांढयं भूषणार्ह मनोहरम् ॥ ३३ ॥ वगैह्रदंखें ॐ|शलभैश्च संयुक्तं सुमनोहरम् । तं दण्डहस्ते सम्भाष्य सुरा द्वारांतरं ययुः ॥ ३६ ॥ विशिष्टं दशमद्वारं दृझा ते विस्मयं ययुः ॥|डु | |सर्वानिर्वचनीयं चाप्यदृष्टमश्रुतं मुने ॥ ३६ ॥ ददृशुर्दारपालं च सुदामानं च सुन्दरम् । अनिर्वचनीयरूपं कृष्णतुल्यं मनोह||॥ १२ ॥ १ युक्तं च- ३० पा० । २ भूषाढ्यम् -१० ५० ।३ विस्मिताः सुरा-२° पा° । रम् ॥ ३६ ॥ गोपविंशतिलक्षाणां समूहैः परिवारितम् ॥ ते दण्डहस्तं दृष्टैव जग्मुरांतरं सुराः ॥ ३७ ॥ द्वारमेकादशास्ये चङ् डुसुचित्रं महदद्रुतम् ॥ द्वारपालं च तत्रस्थं श्रीदामानं व्रजेश्वरम्।। ८॥ राधिकापुत्रतुल्यं च पीतवस्त्रेण भूषितम् ॥ अमूल्यरत्नरचि > |तरत्नांसंहासनस्थितम् ॥ ३९ ॥ अमूल्यरत्नभूषाभिर्युषिते सुमनोहरम् ॥ चन्दनागुरुकस्तूरीकुंकुमेन विराजितम् ॥ ४ ॥ गण्ड| छ|स्थलकपोलार्दसद्रत्नकुण्डलोज्ज्वलम् ॥ सद्रत्नश्रेष्ठरचितविचित्रमुकुटोज्ज्वलम् ॥ ४१ ॥ प्रफुल्लमालतीमालाजालैः सर्वागभूषितम्। छ|कोटिगोपैः परिवृतं राजेन्द्रधिकमुज्ज्वलम् ॥ ४२ ॥ तं संभाष्य ययुर्दीरं द्वादशाल्यं सुरा मुदा ॥ अमूल्यरत्नरचितवेदिकाभिः समन्वितम् ॥ ४३ ॥ सर्वेषां दुर्लभं चित्रमदृश्यमश्रुतं मुने ॥ वन्नभित्तिस्थितं चित्रं सुन्दरं सुमनोहरम् ॥ ६४ ॥ द्वारे नियुक्ता ददृशु| |ऊर्देवा गोपांगना वराः ॥ नवंयवनसंपन्ना रत्नाभरणभूषिताः ॥ ४९ ॥ पीतवस्त्रपरीधानाः कबरीभारभूषिताः ॥ सुगंधिभालतीमालाँ हैं छ|जालैः सर्वागभूषिताः ॥ ४६ ॥ रत्नकंकणकेयूररत्ननूपुरभूषिताः ॥ रत्नकुंडलयुग्मेन गण्डस्थलविराजिताः ॥ ४७ ॥ चन्दनागुरुङ ॐ कस्तूरीकुंकुमद्वचार्चताः॥ पीनश्रोणीभरानम्र नितंबाभारपीडिताः ॥ ४८॥ गोपीनां शतकोटीनां श्रेष्ठाः प्रेष्ठा हरेरपि ॥ गोपीश्वॐ |कोटिशो दृश्वा सुरास्ते विस्मयं ययुः ॥ ४९॥ संभाष्य ता मुदा युक्ता ययुर्दीरांतरं मुने ॥ ततश्च क्रमशो विप्र त्रिषु द्वारेषु छ|तत्र वें ॥ ६० ॥ गोपांगनानां श्रेष्ठाश्च ददृशुः सुमनोहराः ॥ वराणां च वरा रम्या धन्या मान्याश्च शोभनाः ॥ ६१ ॥ सर्वाः |X ४|सोभाग्ययुक्ताश्च राधिकायाः प्रियाश्च ताः । भूषिता भूषणे रम्यैः श्रोत्रिनवयौवनाः ॥ ६२ ॥ एवं द्वारत्रयं दृष्ट्वा स्वेमा, अज्ञानाद्धताश्चतम् ॥ अदृश्यमतिरम्यं चाप्यनिरूप्यं विचक्षणैः ॥ ६३ ॥ तास्ताः संभाष्य देवास्ते विस्मिता ययुनीश्वराः । || आराधिकाभ्यंतरं द्वारं षोडशाख्यं मनोहरम् ॥ ६४ ॥ सर्वासां च प्रधानं च गोप्यं गोपांगनागरैः ॥ त्रयस्त्रिंशद्वयस्यानांE झ|निकर्वेष्टितं मुने ॥ ६६॥ तेषामनिर्वचनीयैर्नानागुणसमन्वितैः ॥ रूपयौवनसंपन्ने रत्नालंकारभूथितेः ॥ ६६ ॥ रनकंकणके ४ १ रम्य-ई० पू० ॥ २ कपयौवनसंपन–१० पा० ॥ ३ इन्नानादद्भुताभयम्-३० पा० । | | १. वै. क. के यूररत्ननूपुरभूषितैः । सद्रत्नाककिणीजालैर्मध्यदेशविभूषितैः ॥ ९७ ॥ रत्नकुंडलयुग्मेन गंडस्थलविराजितैः ॥ प्रफुल्लमाल | खं० ४ पू. ॥ छ|तीमालाजालैर्वक्षस्थलोज्ज्वलैः। ९८ ॥ शरत्पार्वणपझानां प्रभां मुष्णन्मुखेंदुभिः ॥ पारिजातप्रस्रनानां मालाजालेन वेष्टितैः॥ । १३ |S अ० ५ "ॐ ६९॥ पक्वबिंबाधरोष्ठेश्च स्मेराननसरोरुहैः॥ पक्कदाडिमबीजाभिः शोभितैर्दतपंक्तिभिः ॥ ६० ॥“ चारुचंपकवर्णाभिर्मध्यस्थल ॐ|कृशैर्मुने ॥ गजमौक्तिकयुक्ताभिर्नासिकाभिवराजितैः ॥ ६१ ॥ खगेंद्रचारुचंचूनां शोभामुष्णाभिरेव च ॥ गजेंद्रगडकठिन| ४|स्तनभारभरानतैः ॥ ६२॥ पीनश्रोणिभरातैश्च मुकुंदपदमानसैः ॥ निमेषरहिता देवा द्वारं च ददृशुश्च ताः ॥६३॥ सद्रलमणिरत्नैश्च वेदिकायुग्मशोभितम् ॥ इरिन्मणीनां स्तंभानांसमूहैः संयुतं सदा ॥ ६४ ॥ सिंदूराकारमणिभिर्मध्यस्थलविराजितैः ॥ पारिजात = |ङ|प्रस्नानां मालाजालैर्विभूषितम् ॥ ६६ ॥ तत्संस्पर्शगंधवाहैः सर्वत्र सुरभीकृतम् । दृष्ट्वा तत्परमाश्चर्यं राधिकाभ्यंतरं सुराः ॥ ६६ ॥|४ ॐ श्रीकृष्णचरणांभोजदर्शनकमनोरथाः । ताः संभाष्य ययुः शीनिं पुलकांचितविग्रहाः ॥ ६७ ॥ भक्त्युद्रेकादश्रुपूर्णाः किंचिन्नम्रात्मे | झ|कंधराः । आरात्ते ददृशुर्देवा राधिकाभ्यंतरं वरम् । ६८॥ मंदिराणां च मध्यस्थं चतुःशालं मनोहरम् ॥ अमूल्यरत्नसाराणां सारेण रचितं परम् ॥ ६९ ॥ नानारत्नमणिस्तंभैर्वत्रयुक्तैश्च भूषितम् ॥ पारिजातप्रसूनानां मालाजालैर्विराजितम् ॥ ७० ॥ छै|मुक्तासमूहैर्माणिक्यैः श्वेतचामरदर्पणैः ।। अमूल्यरत्नसाराणां कलशैर्दूपितं मुने ॥ ७१ ॥ पट्टसूत्रग्रंथियुक्तश्रीखंडपल्लवान्वितैः ॥|| ॐ|मणिस्तंभसमूहैश्च रस्यप्रांगणभूषितम् ॥ ७२॥ चंदनागुरुकस्तूरीकुंकुमद्रवसंयुतम् ।। शुक्लधान्यशुक्लपुष्पप्रवालफलतंडुलैः ॥ ७३ ॥३ झापर्णर्वाक्षतैर्लाजैर्निमेछनविभूषितैः ॥ फलयुक्तै रत्नकुंभैः सिंदूरकुंकुमान्वितैः ॥ ७८ ॥ पारिजातप्रसूनानां मालायुक्तेर्विराजितम् । शप्रसूनातंर्गधवाहैः सर्वत्र सुरभीकृतम् ॥ ७६ ॥ सर्वानिर्वचनीयं च यद्भव्यमनिरूपितम् । ब्रह्मांडे दुलभं यद्यद्वस्तुभिस्तैर्विण्डं ॐ|जितम् ॥ ७६ ॥ पारिजातप्रसूनानां मालाजालैः सुशोभितम् । रत्नशय्यासु ललिताः सूक्ष्मवस्रपरिच्छदाः ॥ ७७ ॥ कोटिशो|॥ १३ ॥ १ नम्रास्य-३° पारे । ॐ रत्नकुंभाश्च रत्नपात्राणिनारद ।। अमूल्यानि च चारूणि तैस्तैरेव विभूषितम्।७८॥नानाप्रकारवायानां कलनादैर्निनादितम् । स्वर || छु। यंत्रेश्च वीणाभिगपीसंगीतसुश्रुतम् ॥७९॥ मोहितं वायशब्दे मृदंगानां च नारद । गोपानां कृष्णतुल्यानां समूहैः परिवारितम् ॥डै |॥८०॥ राधासखीनां गोपीनां वृदैर्वेदैर्विराजितम् । राधाकृष्णगुणोद्रेकपदसंगीतसुश्रुतम्।।८३uएवमभ्यंतरं दृड्रा बभूवुर्विस्मिताःसुराः||ऊ। ॐशुश्रुवुर्मधुरं गीतं ददृशुर्नेत्यमुत्तमम्। ८२॥ तत्र तस्थुः सुराः सर्वे ध्यानैकतानमानसाः । रत्नसिंहासनं रम्यं ददृशुस्त्रिदशेश्वरा॥८३॥ || |धनुःशतप्रमाणं च पारितो वर्तुलाकृतिम् । सद्रत्नक्षुद्रकलशसमूहैश्च समून्वितम् ॥८४॥ । चित्रपुत्तलिकापुष्पचित्रकाननभूषितम् । तत्रझ| |lतेजःसमूहं च सूर्यकोटिसमप्रभम् ॥ ८६ ॥ प्रभया ज्वलितं ब्रह्मन्नाश्चर्यमहदद्भुतम् । सप्ततालप्रमाणं तद्वयाप्तमूर्वं समन्ततः ।८६। | झ|तेजोमुखं च सर्वेषां महाश्रमविवर्जितम् । सर्वव्यापि सवबीजं चक्षुरोधकरं परम् ॥८७दृझा तेजःस्वरूपं च ते देवा ध्यानतत्पराःछे |प्रणेमुः परया भक्तया भक्तिनम्रात्मकंधूराः ॥ ८८ ॥ परमानन्दसंयोगादश्रुपूर्णविलोचनाः॥ पुलकांकितसर्वगा वांछापूर्णमनोर ॐथाः ॥ ८९ ॥ नत्वा तेजःस्वरूपं च तमीशं त्रिदशेश्वराः । तत्रोत्थाय ध्यानयुक्ताः प्रतस्थुस्तेजसः पुरः ॥ ९० ॥ ध्यात्वैवं जगतां/कैं। |धाता बभूव संपुटांजलिः । दक्षिणे शंकरं कृत्वा वामे धर्म च नारद ।। ९१ ॥ ग भक्त्युद्रेकात्मतुष्टाव ध्यानैकतानमानसूः ॥ परात्परं ऊँ |ऊ|गुणातीतं परमात्मानमीश्वरम् ॥ ९२ ॥ ॥ ब्रह्मोवाच ॥ ॥ वरं वरेण्यं वरदं वरदानां च कारणम् । कारणं सर्वभूतानां तेजोडू छ|रूपं नमाम्यहम् ॥ ९३ ॥ मंगलं मंगलानां च मंगलं मंगलप्रदम् ॥ समस्तमंगलाधारं तेजोरूपं नमाम्यहम् ॥ ९४ ॥ स्थितं सर्वत्र |झ्। झ|निर्लिप्तमात्मरूपं परात्परम् ॥ निरीहमवितयं च तेजोरूपं नमाम्यहम्। ॥ ९६॥। सगुणं निर्गुणं ब्रह्म ज्योतीरूपं सनातनम् ॥४॥ साकारं च निराकारं तेजोरूपं नमाम्यहम् ॥ ९६ ॥ तमनिर्वचनीयं च व्यक्तमव्यक्तमेककम् ॥ स्वेच्छामयं सर्वरूपं तेजोरूपं नमा |म्यहम् ॥ ९७ ॥ गुणत्रयविभागाय रूपत्रयधरं परम् ।। कलया ते कृताः सर्वे किं जानन्ति श्रुतेः परम् ।। ९८ ॥ सर्वाधारं सर्वज्ञ | - १ सुराः-इं° पा० ॥ op त्र. वै. क. ङ|रूपं सर्वबीजमबीजकम् । सवतंकमनन्तं च तेजोरूपं नमाम्यहम् ॥ ९९॥ लक्ष्यं पइगुणरूपं च वर्णनीयं विचक्षणैः ॥ क वर्णवं० ४ 9. यामि लक्ष्यं च तेजोरूपं नमाम्यहम् । १०: अशरीरं विग्रहवादिंद्रियं यदतींद्रियम् । यदसाक्षि सर्वसाक्षि तेजोरूपं नमाम्य ॥ १४ ॥ ॐ |हम् ॥ १०१ ॥ गमनार्हमपादं यदचक्षुः सर्वदर्शनम् ।। हस्तास्यहीनं यद्रोहं तेजोरूपं नमाम्यहम् ॥ १०२ ॥ वेदे निरूपिते हैं ॐ वस्तु सन्तः शक्ताश्च वर्णितम् । वेदेऽनिरूपितं यत्तत्तेजोरूपं नमाम्यहम् ॥ १०३ ॥ सर्वेशं यदनीशं यत्सर्वादि यदनादि; ॐयत् ॥ सर्वात्मकमनात्मं यत्तेजोरूपं नमाम्यहम् ॥ १०८ अहं विधाता जगतो वेदानां जनकः स्वयम् ॥ पाता धमों हरो हर्ता| अस्तोतुं शक्ता न केपि यत् ॥ १०६॥ सेवया तव धमयं पालने च निरूपितः । तवाज्ञया च संहर्ता त्वया काले निरूपिते ॥१०६॥ ॐ|निःशेषोत्पत्तिकर्ताऽहं नपादांभोजसेवया । कर्मिणां फलदाता च त्वं भक्तानां च नः प्रभुः ॥ १०७॥ ब्रह्मांडे विंवसदृशे भूत्वा विष छु। |ऊयिणो वयम् ॥ एवं कतिविधाः संति तेष्वनन्तेषु सेवकाः ॥ १०८ ॥ यथा न संख्या रेणूनां तथा तेषामणीयसाम् । सर्वेषां जनक ऊ|वेशो यस्तं स्तोत्रं च के क्षमाः॥ १०९॥एकैकलोमविवरे ब्रह्मांडमेकमेककम्॥ यस्यैव महतो विष्णोः पोडशांशस्तवैवसः ॥११०|४ ध्यायंते योगिनः सर्वे तवैतदृपमीप्सितम् । त्वद्भक्तदास्यनिरताः सेवंते चरणांबुजम् ॥ १११ ॥ किशोरं सुंदरतरं यद्रं कमनीयक|४ |दर्शयास्माकमीश्वूर ॥ ११२ ॥ नवीनजलदश्यामं पीतांबरधरं वरम् । द्विभुजं मुरलीहस्तं सस्मितं सुमनोट्स म् ॥ मंत्रध्यानानुरूपं च कुइरम् ॥ ११३ ॥ मयूरपिच्छचूडं च मालतीजालमंडितम् ॥ चंदनागुरुकस्तूरीकुङ्कमद्वचर्चितम् ॥ ११९ ॥ अमूल्यरत्नसारा सारभूषणभूषितम् ।। अमूल्यरत्नरचितकिरीटमुकुटोज्ज्वलम्॥ ११९ ॥ शरत्प्रफुटपद्मानां प्रभामोष्यास्यचंद्रकम् । पक्वबिंबसमाने कुन ह्यधरोष्ठेन राजितम् ॥ ११६ ॥ पक्कदाडिमबीजाभदंतपंक्तिमनोहरम् ॥ केलोकदंबमूले च स्थितं रासरसोन्मुखम् । ॥ ११७ ॥|” छगोपीवचस्मितती राधावक्षःस्थलस्थितम् ॥ एवं वांछितरूपं ते द्रष्टुं को वा न चोत्सुकः ॥ ११८ ॥ इत्येवमुक्त्वा विश्वसुंद प्रणनाम हैं|" १४ ॥ ॐ| १ सतःकरणं तच-३० पा० । २ रक्षितारं च रक्षा३ि० पा० ॥ ३ निषेकलिपिकर्ताहम -३० पा० ।४ श्रुत्वा-३० पा० । झ| पुनःपुनः ॥ एवं स्तोत्रेण तुष्टाव धमपि शंकरः स्वयम् ॥११९॥ ननाम भूयोभूयम्भ साश्रुपूर्णविलोचनः ॥ तिष्ठंतोऽपि पुनः स्तोत्रं । ॐ प्रचक्रुस्त्रिदशेश्वराः ॥ १२० ॥ व्याप्तास्तत्राश्रमे सर्वे श्रीकृष्णतेजसा मुने ॥ स्तवराजमिमं निरयं ब्रदंशधर्मभिः कृतम् ॥ १२१ ॐ पूजाकाले हरेरेवं भक्तियुक्तश्च यः पठेत् । । सुदुर्लभां दृढां भक्तिं निश्चलां लभते हरेः ॥ १२२॥ सुरासुरमुनींद्राणां दुर्लभं दास्यमेव झ्। हुँच ।। अणिमादिकसिद्धिं च सालोक्यादिचतुष्टयम् ॥ १२३ ॥ इहैव विष्णुतुल्यश्च विख्यातः पूजितो ध्रुवम् ॥ वाक्सिद्धिमंत्रसिद्झिर्छ ||भवेत्तस्य सुनिश्चितम् ॥ १२८ ॥ सर्वसौभाग्यसंयुक्तं यशसा पूरितं जगत् ॥ पुत्रश्च विद्या कविता निश्चला कमला तथा ॥ १२६४ |X|पत्नी पतिव्रता साध्वी सुशीला सुस्थिराः प्रजाः ॥ कीर्तिश्च चिरकालीना त्वंते कृष्णांतिके गतिः ॥ १२६ ॥ इति श्रीत्रह्मङ X|वैवर्ते महापुराणे श्रीकृष्णजन्मखंडे गोलोकवर्णने श्रीकृष्णस्तोत्रराजपठनंनाम पंचमोऽध्यायः ॥ ८६ ॥ ॥ ४॥ ॥ ४ ॥डू ॐ|श्रीनारायण उवाच ॥ ॥ ध्यात्वा स्तुत्वा च तिष्ठंतो देवास्ते तेजसः पुरः ॥ ददृशुस्तेजसो मध्ये शरीरं कमनीयकम् ॥ १ ॥ सजदें ॐ|लांभोदवर्णाभं सस्मितं सुमनोहरंम् । परमाद्वादकं रूपं त्रैलोक्यचित्तमोहनम् ॥ २ ॥ गंडस्थलकपोलभ्यां ज्वलन्मकर |कुण्डलम् । सद्रत्ननूपुराभ्यां च चरणांभोजराजितम् ॥ ३ ॥ वह्निशुद्धहरिद्राभामूल्यवस्त्रविराजितम् ।। मणिरत्नेंद्रसाराणां स्वेच्छा|४ |ऊ|कौतुकनिर्मितेः ॥ ९ ॥ भूषितं भूषणे रम्येस्तदृपेणैव भूषितेः । विनोदमुरलीयुक्तबिंबाधरमनोहरम् ॥ ५॥ प्रसन्नेक्षणपश्यंतं— भक्तानुग्रहकातरम् । सद्रत्नगुटिकोयुक्तकवचोरःस्थलोज्ज्वलम् ॥ ६ ॥ कौस्तुभासक्तसद्रत्नप्रदीप्ततेजसोज्ज्वलम् ॥ तत्र तेजसिद्ध |चार्वंगीं ददृशू राधिकाभिधाम् ॥ ७ ॥ पश्यंतं सस्मितं कांतं पश्यंतीं वक्रचक्षुषा ॥ मुक्तापंक्तिविनिवेकदंतपंक्तिविराजिताम् ॥|ङ, |ॐ ॥ ८ ॥ ईषदास्यप्रसन्नास्यां शरत्पंकजलोचनाम् । शरत्पार्वणचन्द्रभाविनिंदास्यमनोहराम् ॥ । ९ ॥ बंधुजीवप्रभामुद्याधरौष्ठरुङ ॐ|चिराननाम् । रणन्मंजीरयुग्मेन पादांबुजविराजिताम् ॥ १० ॥ मणींद्राणां प्रभामोषनखराजिविराजिताम् ॥ कुङ्कमाभासमाच्छा — न..क. ङ्गद्यपदाधोरागभूषिताम् ॥ ११॥ अमूल्यरत्रसाराणां रशनाश्रोणिभूषिताम् ॥ हुताशनविशुद्धांशकामूल्यञ्चलितोज्ज्वलाम् ॥ १२uङ. ,, सं० . ॐ|महामणींद्रसाराणां किङ्किणीमध्यसंयुताम् । । सद्रत्रहारकेयूरकरकंकणभूषिताम् ॥ १३॥ रवेंद्रसारचितकपोलोज्ज्वलकुंडलाम् । १५ ॥ | " 2 |कणंपरि मणीन्द्राणां कर्णभूषणभूषिताम् । १४॥ ख तेंदुचंचुनासाप्रगजेंद्रमौक्तिकान्विताम् । मालतीमालया वक्रकबरीभारशोभि ||६ अ० ताम् ।। १५ ॥ मालया कौस्तुभंद्रणां वक्षःस्थलसुशोभिताम् । पारिजातप्रसूनानां मालाजालोज्ज्वलांबराम् ॥ । १६ ॥ रत्रांगुलीय- ॐनिरैः कर्णुलुिविभूषिताम् । दिव्यशंखविकाध चित्ररागविधूपितेः सूक्ष्मसूत्राक्कृतं रम्यैर्भूषितां शंखभूषणैः॥ सह्नसाकु ॥ १७॥ गुटिकाराजिसूत्रसुशोभिताम् ॥१८। प्रतप्तस्वर्णवर्णाभामाच्छाद्य चारुविग्रहाम् । । नितम्बश्रोणिललितां पीनस्तननतांबराम् ॥१९॥ ॥ इ|शषितां भूषणैः सर्वैः सौंदर्येण विक्षपितेः ॥ विस्मितास्रिदशाः सर्वे दृष्ट्वा तामीश्वरों वराम्।। तुष्टुवुस्ते सुराः सर्वे पूर्णसर्वमनोरथाः॥२०॥४ | ब्रह्मोवाच ॥ ॥ तव चरणसरोजे मन्मनर्थचरीको भ्रमतु सततमीश प्रेमभक्त्या सरोजे । भुवनविभवभोगात्तापशत्यौपधाय सुदृढसुl छ|परिपक्वां देहि भानं च दास्यम् ॥ २१ ॥॥ शंकर उवाच ॥ ॥ भवजलनिधिमनश्चित्तमीनो मदीयो भ्रमति सततमस्मिन्घोरसंसार |कूपे ॥ विषयमतिविनिंद्य सृष्टिसंहाररूपमपनय एव भक्तिं देहि पादारविंदे ॥ २२ ॥ ॥ धर्म उवाच ॥ ॥ तव निजजन साई संगमो मे मंदीश भवतु विषयबंधच्छेदने तीक्ष्णखङ्गः । तव चरणसरोजे स्थानदानैकहेतुर्जनुषि जनुपि भक्तिं देहि पादारविंदे ॥|२३ ॥ इत्येवं स्तवनं कृत्वा परिपूणैकमानसाः ॥ कामपूरस्य पुरतस्तिष्ठंतो राधिकापतेः ॥ २४ ॥ सुराणां स्तवनं श्रुत्वा तान् वाच कृपानिधिः । हितं तथ्यं च वचनं स्मेराननसरोरुहः ॥ २६ ॥॥ श्रीकृष्ण उवाच ॥ ॥ तिष्ठतागच्छत सुरा मदीया नात्र संशयः ॥ शिवाश्रयाणां कुशलं प्रष्टुं युक्तं न सांप्रतम् । ॥ २६ ॥ निधृिता भवतात्रेव का चिंता वो मयि छ झ|स्थिते ॥ स्थितोदं सर्वजीवेषु प्रत्यक्षोऽहं स्तवेन वै ॥ २७ ॥ युष्माकं र्यमभिप्रायं सर्वं जानामि निश्चितम् ॥ शुभाशुभं ||॥ १५ ॥ छ| १ पाशकश्रेणिशोभिताम् -०पा७ ' से रक्तस्त्राक्तशोभिताम्-३०पा° ३ सदैव-३०पा० । ४ यभिप्रायम्-३०पा° । च यत्कर्म काले खलु भविष्यति ॥ २८ ॥ महत्क्षुद्रं च यत्कर्म सवं कालकृतं सुराः स्घस्य काले च तरवः फलिताः पुष्पिणः सदा ॥ २९ ॥ पारिपक्वफलाः काले काले पक्कफलान्विताः सुखं दुःखं विपत्संपच्छोकचिंताशुभाशुभम् ॥ ३० ॥ स्वकर्मफलनिष्टं च सर्वकालेप्युपस्थितम् । ॥ न हि कस्य प्रियः को वा विप्रियो वा जगत्त्रये ॥ ३१ ॥ काले कार्यवशात्सर्वे भवंत्येवाप्रियाः प्रियाः ॥ राजानो मनवः पृष्ठ्यां दृष्टु युष्माभिरत्र वै ॥ २२ ।। स्वकर्मफलपाकेन सर्वे कालवशंगताः युष्माकमधुना चैव गोलोके यत्क्षणं गतम् । ३३ । पृथिव्यां तत्क्षणेनैव सप्त मन्वंतरं गतम् ॥ इंद्राः सप्त गतास्तत्र देवेंद्र धाष्टमोऽधुना ॥ ३४ ॥ कालचक्रे भ्रमत्येव मदीयं च दिवानिशम् ॥ इंद्राश्च मानवा भूपाः सर्वे कालवशंगताः ॥ ३६॥ कीर्तिः पृथ्व्यां पुण्यमद्य कथामात्रावशेषितम् । अधुनाऽपि च राजानो दुष्टाश्च हरिनिंदकाः ३६ ॥ बभूवुर्वहवो भूमो महाबल पराक्रमाः ॥ सर्वे यास्यंति राजनः कालांतरवशं ध्रुवम् ॥ ३७ ॥ उपस्थितोपि कालोयं वातो वाति निरंतरम् । वह्निर्दहति मूर्यश्च तपत्येव ममाज्ञया। ३८ ॥ व्याधयः संति देहेषु मृत्युश्चरति जंतुषु ॥ वर्षत्येते जलधराः सर्वे देवा ममाज्ञया ॥ ३९ ॥ ब्राह्मण्यनिष्टा विप्राश्च ॥ ब्रह्मर्षयो ब्रह्मनिष्ठा योगनिष्ठाश्च योगिनः ॥ १५ ॥ ते सर्वे मद्याद्रीताः ॥ मद्भक्ताश्चैव निःशंकाः कर्मनिर्मलकारकाः ॥ ४१ ॥ देवाः कालस्य कालोहं विधाता धातुरेव च ॥ संहारकर्तुः संहर्ता पातुः पाता परात्परः ॥ ४२ ॥ ममाज्ञयऽयं संहर्ता नाम्ना तेन हरः स्मृतः ॥ वं विश्वमृद मुष्टिहेतोः पाता धर्मस्य रक्षणात् ॥ ४३ ॥ ब्रह्मादितृणपर्यंतसर्वेषामहमीश्वरः ॥ स्वकर्मफलदाताऽहं कर्मनिर्मुलकारकः ॥ ४४ ॥ अहे यान्संहरिष्यामि कस्तेषामपि रक्षिता ॥ यानहं पालयिष्यामि तेषां हंता न कोपि वा ॥ ४६॥। सर्वेषामपि संहर्ता स्रष्टा पाताऽहमेव च । नाहं शक्तश्च भक्तानां संहरे नित्यदेहिनाम् ॥ १६ ॥ भक्ता ममानुगा नित्यं मत्पादार्चनतत्पराः अहं भक्तांतिके शश्वत्तेषां कालन प्रासं कालांतकस्य च-इ०पा० ।। ,, म.के. के. रक्षणहेतवे ॥ ६७ ॥ सर्वं नश्यंति ब्रह्मांडे प्रभवंति पुनपुनः ॥ न मे भक्ताः प्रणश्यंति निशंकाय निरापदः ॥ १८ ॥ अतो|झ|सं० ४ ५. विपश्चितः सर्वे दास्यं वांति नो वूरम् ॥ ये मां दास्यं प्रयाचते धन्यास्तेऽन्ये च वंचिताः ॥ १९ ॥ जन्ममृत्युजराव्याधिसँ । १६ ॥ अ• भयं च यमयातना । अन्येषां कर्मिणामस्ति न भक्तानां च कर्हिचित् ॥ ६० ॥ भक्ता न लिप्तः पापेषु पुण्येषु सर्वक 2 |र्मिणः ॥ अहं धुनोमि तेषां च कर्मभोगान्सुनिश्चितम् ॥ ६१ ॥ अहं प्राणश्च भक्तानां भक्ताः प्राणा ममापि च ॥ ध्यायंते|अ |ते च मां नित्यं तान्स्मरामि दिवानिशम् ॥ ५२ ॥ चक्रे सुदर्शनंनाम पोडशारं सुतीक्ष्णकम् । यत्तेजः पोडशांशोऽर्षि नास्ति|” सर्वेषु जीविषु ॥ ६३ ॥ भक्तांतिके तु तच्चकं दत्त्वा रक्षार्थमीप्सितम् ॥ ने स्वास्थ्यं न च श्रीनिमें यामि तेषां च सन्निधिम् || |॥ ६४ ॥ न मे स्वास्थ्यं च वैकुंठे गोलोके राधिकांतिके ॥ यत्र तिष्टंति भक्तास्ते तत्र तिष्ठाम्यहर्निशम् ॥ ९६ ॥ प्राणभ्यः प्रेयसी राधा स्थितोरसि दिवानिशम् ॥ यूयं प्राणाधिका लक्ष्मीर्न मे भक्तात्परा प्रिया ॥ ९६ ॥ भक्तदत्तं च यद्दव्यं भक्त्या ॐआमि सुरेश्वराः ॥ अभक्तदत्तं नाश्नामि ध्रुवं भुक्ते वलिं स्वयम् ॥ ५७ ॥ वपुत्रस्खजनांस्त्यक्त्वा ध्यायंते मामहर्निशम ॥ युष्मा|५| न्विहाय तान्नित्यं स्मराम्यहमहर्निशम् ॥ ६८ ॥ दुष्टं यदा मे भक्तानां ब्राह्मणानां गवामपि ॥ क्रतूनां देवतानां च हिंसां कुर्वति। |निश्चितम् ॥ ६९ ॥ तथाचिरं ते नश्यंति यथा वह्न तृणानि च ॥ न कोपि रक्षिता तेषां मयि हृतद्युपस्थिते ॥ ६० ॥ यास्यामि|५| |पृथिवीं देवा यात यूयं स्वमालयम् ॥ यूयं चैवांशरूपेण शीघ्र गच्छन भूतलम् ॥ ६३ ॥ इत्युक्त्वा जगतां नाथो गोपाना:छ| ॐहूय गोपिकाः ॥ उवाच मधुरं वाक्यं सत्यं यत्समयोचितम् ॥ ६२ ॥ गोपा गोप्यश्च शृणुत यात नंदव्रजं परम । वृष। इभानुगृहे क्षिप्रं गच्छ त्वमपि राधिके ॥ ६३ ॥ वृषभानुप्रिया साध्वी नंदगोपकलावती ॥ सुबलस्य सुता सा च कमलांशसमुद्रया ॥झ |॥ ६४ ॥ पितृणां मानसी कन्या धन्या मान्या च योषिताम् ।। पुरा दुर्वाससः शापाजन्म तस्या व्रजे गृहे ॥ ६५ ॥ तंस्या गृहे ||॥ १६ ।। ४ १ तथापि न प्रतीतिर्म-३० पा० २ र्वेष्टारो ये च-५० पा० । ३ तस्यां लभस्व त्वं जन्म-१ पा°। |जन्म लभ शो ण्हामि ॥ ॥ || नंदव्रजं व्रज ! त्वामहं बालरूपेण कमलानने ६६ वं मे प्राणाधिका राधे तव प्राणाधिकंप्यहम्॥४ ॐ|न किंचिदावयोर्भिन्नमेकांगं सर्वदैव हि ॥ ६७ ॥ श्रुत्वैवं राधिका तत्र रुरोद प्रेमविह्वला। पपौ चक्षुश्चकोराभ्यां मुखचंदं हरेर्मुने ॥६८॥|४| ॐ|जनुर्लभत गोपाश्च गोप्यश्च पृथिवीतले ।। गोपानामुत्तमानां च मंदिरे मंदिरे शुभे ॥ ६९ ॥ एतस्मिन्नंतरे सर्वे ददृशू रथमुत्तमम् । ।। ।ऽ |मणिरत्नेंद्रसारेण हीरकेण विभूषितम् ॥ ७० ॥ श्वेतचामरलक्षेण शोभितं दर्पणायुतैः ॥ सूक्ष्मकाषायवस्त्रेण वह्निशुद्धेन भूषितम् ॥ ॐ| ।। ७१ सद्रत्नकलशानां च सहत्रेण सुशोभितम् ॥ पारिजातप्रसूनानां मालाजालैर्विराजितम् ॥ ७२ ॥ पार्षदप्रवरैर्युक्तं शात छ। कुंभमयं " शुभम् । तेजःस्वरूपमतुलं शतसूर्यसमप्रभम् ॥ ७३ ॥ तत्रस्थं पुरुषं श्यामं सुन्दरं कमनीयकम् ।। शंखचक्रगदापद्मध | |पीतांबरं वरम् ॥ ७६ । किरीटिनं कुण्डलिनं वनमालाविभूषितम ॥ चंदनागुरुकस्तूरीकुङ्कमद्वचरितम् ॥ ७९ ॥ चतुर्भ ॐजं स्मेरवक्त्रं भक्तानुग्रहकातरम् । मणिरत्नेंसाराणां सारभूषणभूषितम् ।। ७६ ॥ देवीं तद्वामतो रम्यां शुक्लवर्णा मनोहराम ॥ रनालंकारशोभाढ्यां शोभितां पीतवाससा ॥ ७७ ॥ शरत्पार्वणचंद्रास्यां शरत्पंकजलोचनाम् । पक्कबिंबाधरोष्ठीं च स्मेरयु क्तां मनोहराम् ॥ ७८ ॥ वेणुवीणाभंथहस्तां भक्तानुग्रहकातराम् । विद्याधिष्ठातृदेव च ज्ञानरूपां सरस्वतीम् ॥ ७९॥ अपरां दक्षिणे रम्यां शतचंद्रसमप्रभाम् । प्रतप्तस्वर्णवर्णाभां सस्मितां सुमनोहगम् ।। ८० ॥ सद्रत्नकुण्डलाभ्यां च सुकपोलविराजि ताम् ॥ अमूल्यरत्नखचिताल्यवघेण भूषिताम् ॥ ८१ ॥ अमूल्यरत्नकेयूरकरकंकणशोभिताम् । । सद्रत्नसारमंजीरकंलशब्दस|—| मन्विताम् ॥ ८२ ॥ मणदकिंकिणीयुक्तमध्यदेशसमन्विताम् । पारिजातप्रसूनानां मालावक्षःस्थलोज्ज्वलाम् ॥ ८३ ॥ प्रफुट उमालतीमालासंयुक्तकबरीयुताम् । शरच्चंद्रप्रभामुष्णन्मुखचारुविभूषिताम् ॥ ८७ ॥ कस्तूरीविंदुसंयुक्तसिन्दरतिलकान्विताम् । सुचारुकञ्जलासक्तशरत्पंकजलोचनाम् । ॥ ८५ ॥ सहस्रदलसंसक्तलीलाकमलसंयुताम् ॥ नारायणं च पश्यंतं पश्यंतीं वक्रच क्षुषा ॥ ८६ ॥ अवरुह्य रथातुणं समीकः सहपार्षदः ॥ जगाम च सभां रम्यां गोपगोपीसमन्विताम् ॥ ८७ ॥ देवा गोप्यश्च गोपा ब. वे. क. ] | तस्थुः प्रांजलयो मुदा ॥ सामवेदोक्तस्तोत्रेण कृतेन च सुरर्षिभिः ॥ ८८ ॥ गत्वा नारायणो देवो विलीनः कृष्णविग्रहे |छ|१ पू. ॥सं० ॥ १७ ५lङ्गतां lद्मा पतिः परमाश्रयं ॥ ९० ॥ ते आजगाम सर्वे विस्मयं चतुर्बाहुर्वनमालाविभूषितः ययुः ॥ ८९ ॥ एतस्मिन्नंतरे । पीतांबरधरः तत्र शातकुंभमयाद्रथात् श्रीमान्सस्मितः । सुमनोहरः अवरुह्य स्वयं ॥ ९१ विष्णुः ॥ मर्वालंकारशोभा पाता च जग |झु |अ० ६ झ|दयः मूर्यकोटिसमप्रभः॥ उत्तस्थुस्ते च तं दृञ्च तुष्टुवुः प्रणता मुने ॥ ९२ ॥ स चापि लीनस्तत्रैव राधिकेशस्य विग्रहे । ते दृढूसँ |ऊ|महदाश्चर्यं विस्मयं परमं ययुः ॥९३॥ संविलीने हरेंगे वेतद्वीपनिवासिनि । एतस्मिन्नंतरे तूर्णमाजगाम त्वरान्वितः ॥ ९७ ॥४॥ शुदस्फटिकसंकाशो नाम्ना संकर्षणः स्मृतः ॥ सहस्रशीर्षा पुरुषः शतसूर्यसमप्रभः ॥ ९६॥ आगतं तुष्टुवुः सर्वे दृझ तं विष्णुविडै ग्रहम् । स चागत्य नतस्कंधस्तुष्टाव राधिकेश्वरम् ॥ ९६ ॥ सहस्रमूर्धा भक्त्या च प्रणनाम च नारद । आवां च धर्मपुत्रौ द्वौ नरङ्क |नारायणाभिधौ ॥ ९७ ॥ लीनोऽहं कृष्णपादाब्जे बभूव फाल्गुनोवरः।। ब्रह्शशेषधर्माश्च तस्थुरेकत्र तत्र वै॥ ९८ ॥ एतस्मिन्नंतरे |४| वेतचामर | |देवा संयुक्तं ददृशू भूषितं रथमुत्तमम् दर्पणान्वितैः ॥ स्वर्णसारविकारं ॥ १०० ॥ सद्रत्नसारकलशसमूहेन च नानारत्नपरिच्छदम् विराजितम् । ९९॥ । मणद्रसारसंयुक्तं पारिजातप्रसूनानां वह्निशुद्धांशुकान्वितम् मालजालेः सुशोभितम् ॥ ॥१०१॥ | |सहस्रचक्रसंयुक्तं मनोयायि मनोहरम् । ग्रीष्ममध्याह्नमार्तडप्रभामोषकरं वरम् ॥ १०२ ॥ मुक्तामाणिक्यवत्राणां समूहेन|ङ झ|समुज्ज्वलम् ॥ चित्रषुत्तलिकापुष्पसरःकाननचित्रितम् ॥ १०३ ॥ देवानां दानवानां च रथानां प्रवरं मुने ॥ यनेन|ऊ| शंकरप्रीत्या निर्मितं विश्वकर्मणा ॥ १०४ ॥ पेचाशद्योजनोषं च चतुर्योजनविस्तृतम् ॥ रेवितुल्यवधूयुक्तेः शोभितं रतिमं |ङ्क इंदिरेः ॥ १०९ ॥ तत्रस्थं ददृशुर्देव रसालंकारभूषिताम् ॥ श्रदग्धस्वर्णसाराणां प्रभामोषकरद्युतिम् ॥ १०६ ॥ तेजःस्वरूपा झु |मतुलां मूलप्रकृतिमीश्वरीम् ॥ सहस्रभुजसंयुक्तां नानायुधसमन्विताम् ॥ १०७ ॥ ईषद्धास्यप्रसन्नास्यां भक्तानुग्रहकातराम् । |धृ|" १७ ॥ १ रतितल्पसमायुक्तम्-३० पा० । । के गंडस्थलकपोलस्थसद्रत्नकुंडलोज्ज्वलाम् ॥ १०८ ॥ रत्नेन्द्रसाररचितवणन्मंजीररंजिताम् । मणींद्रमेखलायुक्तमध्यञ्च झदेशसुशोभिताम् ॥ १०९ ॥ सद्रत्नसारकेयूरकरकंकणभूषिताम् ॥ मंदारपुष्पमालाभिरुरस्स्थलसमुज्वलाम् ॥ ११० ॥ नितंबक छ। |ठिनश्रोणीं पीनोन्नतकुचानताम् । शरत्सुधाकराभासविनिंदास्यमनोहराम् ॥ १११ ॥ कजलोच्चलरेखाक्तशरत्पंकजलोच|| ||नाम् ॥ चंदनागुरुकस्तूरीचित्रपात्रविभूषिताम् ॥ ११२ ॥ मुक्तापंक्तिप्रभामुष्टदंतराजिविराजिताम् ॥ प्रफुल्लमालतीमालासं सक्तकबरीं वराम् ॥ ११३ ॥ पक्षद्वचंचुनासाग्रगजेंद्रमौक्तिकान्विताम् । वह्निशुद्धांशुकेनातिचलितेन समुज्वलाम्॥ ११४॥ फ| ॐ|सिंहपृष्ठसमारूढां सुताभ्यां सहितां मुदा ॥ अवरुह्य रथात्तूर्णं श्रीकृष्णं प्रणनाम च ॥ ११९ ॥ मुताभ्यां संहिता देवी ) समुवा| | स वरानना ॥ गणेशः कार्तिकेयश्च नत्वा कृष्णं परात्परम् ॥ ११६ ॥ ननाम शंकरं धर्ममनंतं कमलोद्भवम् ॥ उत्तस्थुराराते | ॐ|देवा दृष्ट्वा तौ त्रिदशेश्वरौ ॥ ११७ ॥ आशिषं च ददुर्देवा वासयामासुरंतिके । ताभ्यू सह सदालापं चक्रुर्देवा मुदान्विताः झे |झ॥ ११८ ॥ तस्थुर्देवाः सभामध्ये देवस्य पुरतो हरेः ॥ गोपा गोप्यश्च बहुशो बभूवुर्विस्मयाकुलाः ॥ ११९ ॥ उवाच कम | लां कृष्णः स्मेराननसरोरुहः ॥ त्वं गच्छ भीष्मकगृहं नानारत्नसमन्वितम् ॥ १२० ॥ वेदभ्य उदरे जन्म लभ देवि सनाञ्च तनि । तव पाणिं ग्रहीष्यामि गत्वाऽहं कुंडिनं सति ॥ १२१ ॥ ता देव्यः पार्वतीं दृङ् समुत्थाय त्वरान्विताः ।। रत्नसे |हासने रम्ये वासयामासुरीश्वरीम् ॥ १२२ ॥ विनेंद्र पार्वतीलक्ष्मीवागधिष्ठातृदेवताः ॥ तस्थुरेसने तत्र संभाष्यं च यथोचि । तम् ॥ १२३ ॥ ताश्च संभापयामासुः संप्रीत्या गोपकन्यकाः ॥ ऊचुगपालिकाः काश्चिन्मुदा तासां च संनिधौ ॥ १२e ॥ * श्रीकृष्णः पार्वतीं तत्र समुदाच जगत्पतिः॥ देवि त्वमंशरूपेण जन नंदव्रजे शुभे ॥ १२५ ॥ उदरे च यशोदायाः कल्याणीझ नंदरेतसा ॥ लभ जन्म महामाये सृष्टिसंहारकारिणि ॥ १२६ ॥ ग्रामेग्रामे च पूजां ते कारयिष्यामि भूतले ॥ कृत्वे महीतले १ कपोलाभ्याम्-३० पा० २ सहसा-३० पा० ॥ L ५ १८४/ म. वे. इ. भक्त्या नगरेषु वनेषु च ॥ १२७ ॥ तत्राधिष्ठातृदेवीं त्वां पूजयिष्यंति मानवाः ॥ द्यैर्नानाविधैर्दिव्यैर्बलिभिश्च मुदान्विताः ॐ सं० ४ पू आ। १२८ ॥ वह्नमिस्पर्शमात्रेण सूतिकामंदिरे शिवे॥ पिता मां तत्र संस्थाप्य त्वामादाय गमिष्यति ॥ १२९ ॥ कंसदर्शन अ° ६ मात्रेण गमिष्यसि शिवांतिकंम् ॥ भारावतरणं कृत्वागमिष्यामि स्वमाश्रमम् ॥ १३०॥ इत्युक्त्वा श्रीहरिस्तूर्णमुवाच च पडा ननम् ॥ अंशरूपेण वत्स त्वं गमिष्यसि महीतलम् ॥ १३१ ॥ जांबवत्याश्च गर्थे च लभ जन्म सुरेश्वर ॥ अंशेन देवताः सर्वा गच्छेतु धरणीतलम् । ॥ १३२॥ भारहारं करिष्यामि वसुधायाश्च निश्चितम् । इत्युक्त्वा राधिकानाथस्तस्थौ सिंहासने वरे|ऊ। | १३३ तस्थुर्देवाश्च देव्यश्च गोपा गोप्यश्च नारद । एतस्मिन्नंतरे ब्रह्म समुत्तस्थं हरेः पुरः॥ पुटांजलिजंगकांतमुवाच विन यान्वितः ॥ १३८ ॥ ॥ ब्रह्मोवाच ॥ ॥ अवधानं कुरु विभो किंकरस्य निवेदनम् ॥ १३६ ॥ आज्ञां कुरु महाभाग कस्य कुत्र स्थलं भुवि ॥ भर्ता पातोद्धारकर्ता सेवकानां प्रभुः सदा १३६ स शून्यः सर्वदा भक्त ईश्वराज्ञां करोति यः ॐके देवाः केन रूपेण देव्यश्च कलया कया १३७ कुत्र कस्याभिधेयं च विषयं च महीतले ॥ ब्रह्मणो वचनं श्रुत्वा प्रत्युवाच जगत्पतिः ॥ १३८ ॥ यत्र यस्यावकाशं च कथयामि विधानतः श्रीकृष्ण उवाच कामदेवो रौक्मिणेयो रतिर्मायावती सती ॥ १३९ ॥ शंबरस्य गृहे या च छायारूपेण संस्थिता । वं तस्य पुत्रो भविता नानानिरुद्ध एव चङ ॥ १४ ॥ भारती शोणितपुरे बाणपुत्री भविष्यति । अनंतो देवीगर्भादौहिणेयो जगत्पतिः ॥ ११ ॥ |गर्भसंकर्षान्नाम्ना संकर्षणः प्रभुः ॥ कालिंदी सूर्यतनया गंगांशेन महीतले ॥ १४२ ॥ अर्जुशेनैव तुलसी लक्ष्मणा राज कन्यका ॥ सावित्री वेदमाता च नाम्ना नाग्नजिती सती ॥ १८३ ॥ वसुंधरा सत्यभामा शैव्या देवी सरस्वती । रोहिणी मित्र विंदा च भविता राजकन्यका १४८ ॥ सूर्यपत्री रवमाला कलया च जगत्प्रभोः स्वाहांशेन सुशीला च रुचि १८ ॥ १ जगत्रयम्-३० पा° । ७ ॐ|त्रियो नव ॥ १४८ ॥ दुर्गाशाद्भज्जांबवती महिषीणां दश स्मृताः ॥ अदॉशेन शैलपुत्री यातु जांबवतो गृहम् ॥ १४६ ।। |कैलासे शंकराज्ञा च वभूव पार्वतों पुरा ॥ कैलासगामिनं विष्णु श्वेतद्वीपनिवासिनम् । आलिंगनं देहि कांते नास्ति दोषो ममा) छ|ज्ञया ॥ १७७ ॥ ॥ ब्रह्मोवाच । कथं शिवाज्ञ तां देवीं बभूव राधिकापते । विष्णोः संभाषणे पूर्वं श्वेतद्वीपनिवासिनः ॥ ११८ ॥ ॐ|॥ ॥ श्रीभगवानुवाच ॥॥ पुरा गणेशं द्रष्टुं च प्रजग्मुः सर्वदेवताः ॥ खेतीपात्स्वयं विष्णुर्जगाम शंकरालये ॥१८९॥ दृष्टा गणेशं | ॐ|मुदितः समुवास सुखासने ॥ सुखेन ददृशुः सर्वे त्रैलोक्यमोहनं वपुः ॥ १९० ॥ किरीटिनं कुंडलिनं पीतांबरधरं वरम् । सुंदरं श्यामः रूपं च नवयौवनसंयुतम् ।। १५१ ॥ चंदनागुरुकस्तूरीकुंकुमद्रवसंयुतम् ॥ रत्नालंकारशोभाढ्यं स्मेराननसरोरुहम् ॥ १९२ ॥ रत्न | ङॐ सिंहासनस्थं मुखमाच्छादितं च पार्षदैः च वाससा परिवष्टितम् त्रीडया । सती वंदितं ॥ १९४ च सुरैः ॥ सर्वैः अतीव शिवेन सुन्दरं पूजितं रूपं स्तुतम् दर्शदर्श ॥ पुनःपुनः १९३ ॥ तं ॥ दृष्ट्वा ददर्श पार्वती मुखमाच्छाद्य विष्णु प्रसन्नवूदनेक्षणा निमेषरहिता । | सती॥ १९८ ॥ परमाद्भुतवेयं च सस्मिता वक्रचक्षुषा । सुखसागरसम्मग्ना बभूव पुलकांचिता ॥ १९६ ॥ झणं ददर्श पश्चस्यं शुभ्र वर्ण त्रिलोचनम् । त्रिशूलपरिघधरं कन्दर्पकोटिसुन्दरम् ॥ १६७ ॥ कृणं दूद श्यामं तमेकास्यं च द्विलोचनम् ॥ चतुर्थी| ॐ|पीतवंधं वनमालाविभूषितम् ॥ १६८ ॥ एकं ब्रह्म मूर्तिभेदमभेदं वा निरूपितम् । दृष्टा बभूव सा माया सकामा विष्णु |मायया ॥ १९९ ॥ मदेशाश्च त्रयो देवा ब्रह्मविष्णुमहेश्वराः । ताभ्यामत्कर्षपाताच्च श्रेष्ठः सत्त्वगुणात्मकः ॥ १६० ॥ | ॐ दृष्ट्वा ते पार्वती भक्त्या पुलकांचिविग्रहा । मनसा पूजयामास परमात्मानमीश्वरम् ॥ १६१ ॥ दुर्गातराभिप्रायं च बुबुधे ‘शंकूरः आस्वयम् तथ्यमखंडितम् । सर्वोतरात्मा ॥ १६३ भगवानंतूर्यामी ॥॥ श्रीशंकर जगत्पतिः उवाच ॥ ॥ ॥ १२ निवेदनं ॥ दुर्गं मदीयं निर्जनगूह्य च निबोध तामुवाच शैलकन्यके ह स्वयम् ॥ श्रृंगारं ॥ वोधयामास देहि भद्रं विविधं ते हरये परमा हितं |रमने ॥ १६४ ॥ अहं ब्रह्मा च विष्णुश्च बलूकं च सनातनम् । वेदैको वेदरहितो विषयान्मूर्तिभेदकः ॥ १६८॥ एका प्रकृतिः सर्वेषां त्र. वै. क. ||माता त्वं सर्वरूपिणी ॥ स्वयंभूरसि वाणी वं लक्ष्मीनारायणोरसि ॥ १६६ ॥ मम वक्षमि दुर्गा त्वं निबोधध्यात्मकं बं० ४ ष. , ,, |सति । शिवस्य वचनं श्रुत्वा तमुवाच सुरेश्वरी॥ १६७ ॥ ॥ पार्वत्युवाच ॥ ॥ दीनबंधो कृपासिंधों तव मामकृपा कथम् । ॥ः , "१९"|5|सुचिरं तपसा लब्धो नाथस्त्वं जगतां मया ॥ १६८ ॥ माहशीं किंकरीं नाथ न परित्यक्तुमर्हसि ॥ अयोग्यमीदृशं वाक्यं मामा |$वद महेश्वर ॥ १६९ ॥ तव वाक्यं महादेव कॉरष्याम्येव पालनम् ॥ देहांतरे जन्म लब्ध्वा भजिष्यामि हरिं हर ॥ १७ ॥ इत्ययं | ॐ वचनं श्रुत्वा विरराम महेश्वरः ॥ उच्चैर्जहासाभयदः पार्वत्ये चाभयं ददौ ॥ १७१ ॥ तत्प्रतिज्ञापालनाय पार्वती जांबवद्महे ॥|| ॐ लभिष्यति जनुर्धातर्नाम जांबवती सती॥ १७२॥॥ ब्रह्मोवाच ॥ ॥ भूमौ कतिविधे भूपे संस्थिते पार्वती कथम् ॥ ललाभः भारते जन्म निंदिते भावुके गृहे ॥ १७३ ॥॥ श्रीकृष्ण उवाच । । रामावतारे त्रेतायां देवांशाश्च ययुर्महीम् । हिमालयांशो भट्टको ॐ जांबवान्नाम किंकरः ॥ १७४ ॥ रामस्य वरदानेन चिरंजीवी श्रिया युतः । कोटिसिंहबलॉधािनं विधत्ते च महाब लः ॥ १७५ ॥ पितुरंशगृहे दुर्गी जगामांशेन भूतलम् । पूर्वं पूर्वस्य वृत्तांतं कथितं शृणु मन्मुखात् ॥ १७६ ॥ सर्वेषां च सुराणां| वे वंशा गच्छतु भूतलम्॥ नृपपुत्रा मत्सहाया भविष्यंति रणे विधे॥ १७७ ॥ कमलाकलया सत्रो भवंतु नृपकन्यकाः ॥ मन्म |हिष्यो भविष्यंति सहस्राणां च पोडश॥ १७८॥ धमोंऽयमंशरूपेण पांडुपुत्रो युधिष्ठिरः । वायोरंशाद्भीमसेनः स व ह्यर्जुनः । ॐस्त्रयम्॥ १७९ ॥ नकुलः सहदेवश्च स्वर्वेद्यांशसमुद्भव॥ सूर्यांशः कर्णवीरश्च विदुरः स यमः स्वयम् ॥ १८७ ॥ दुर्योधनः कलशः समुद्रांशश्च शंतनुः । अश्वत्थामा शंकरांशो द्रोणो वर्तयंशसंभवः ॥ १८१ ॥ हुताशनांशो भगवान्धृष्टद्युम्नो महाबलः ॥ चंद्रांशोऽप्य भिमन्युश्च भीष्मश्चैव वस्त्रः ॥ १८२ ॥ वसुदेवः कश्यपांशोप्यदित्यंशा च देवकी ॥ वस्त्रंशो नंदगोपश्च यशोदा वसुका |मिनी ॥ १८३ ॥ द्रौपदी कमलांशा च यज्ञकुंडसमुद्रया ।। सुभद्रा शतरूपशा देवीगर्भर्नभया ॥१८॥ । देवा गच्छंतु पृथिवीमशेन |{॥ ३९ ॥ १ पालयिष्यामि सर्वथा-३० पा०२ वटधरः क्रियते च-३० पाए । |भारहारकाः। कलया देवपत्न्यश्च गच्छंतु पृथिवीतलम् ॥ १८९ ॥ इत्येवमुक्त्वा भगवान्विरराम च नारद ॥ सर्वं विवरणं श्रुत्वा |तत्रोवास प्रजापतिः ॥ १८६ ॥ कृष्णस्य वामे वाग्देवी दक्षिणे कमलालया । पुरतो देवताः सर्वाः पार्वती चापि नारद ॥ १८७ ॥ |गोप्यो गोपाश्च परितो राधा वक्षःस्थलस्थिता । एतस्मिन्नंतरे सा च तमुवाच व्रजेश्वरी ॥ १८८ ॥ ॥ .राधिकोवाच ॥ ॥ शृणु नाथ ॐ|प्रवक्ष्यामि किंकरी वचनं प्रभो॥ प्राणा हंति सततमांदोलयति मे मनः ॥ १८९ ॥ चक्षुर्निमीलनं कर्तुमशक्ता तव दर्शने ॥ वया| विना कथं नाथ यास्यामि धरणीतलम् ॥ १९० ॥ कियत्कालांतरेणैव मेलनं मे त्वया सह ॥ प्राणेश्वर ब्रूहि सत्यं भविष्यत्येव गोकुले ॥ १९१ ॥ निमेषं च युगशतं भविता मे त्वया विना । कं द्रक्ष्यामि क्व यास्यामि को वा मां पालयिष्यति ॥ १९२ ॥ |मातरं पितरं वधं भ्रातरं भगिनीं सुतम् ॥ वया विनाऽहं प्राणेश चिंतयामि न कंचन ॥ १९३ ॥ करोपि मायया छन्नां मां |चेन्मायेश भूतले ॥ विस्मृतां विभवं दत्त्वा सत्यं मे शपथं कुरु ॥ १९४ ॥ अनुक्षणं मम मनोमधुपो मधुसूदन ॥ करोतु भ्रमणं| नित्यं समाध्वीके पदांबुजे ॥ १९६ ॥ यत्रयत्र च यस्यां वा योनौ जन्म भवत्विदम् ॥ वे स्वस्य स्मरणं दास्यं मह्] दास्यसि वांछितम् ॥ १९६ ॥ कृष्णस्त्वं राधिकाहं च प्रेमसभाग्यमावयोः ॥ न विस्मरामि भूमौ च देहि मह्कु वरं परम ॥ १९७ ॥ यथा तन्वा सह प्राणाः शरीरं छायया सह । ॥ तथावयोर्जन्म यातु देहि मठं वरं विभो ॥ १९८ ॥४ |चक्षुर्निमेषविच्छेदो भविता नाद्योद्भुवि ॥ तत्रागत्यापि कुत्रापि देहि मह्र वरं प्रभो ॥ १९९ ॥ मम प्राणैस्तव । |तनुः केन वा करुणा हरे ॥ आत्मना मुरलीपादौ मनसा वा विनिर्मितौ ॥ २०० ॥ स्त्रियः कतिविधाः संति पुरुषा वा पुरुष्टुतः ॥ |नास्ति कुत्रापि कांता वा कांत्या शक्या च मादृशी ॥ २०१ ॥ तव देहार्धभागेन केन वाऽहं विनिर्मिता । अयमेवावयोगेंदोझ |ङ|नास्त्यतस्त्वयि मे मनः ॥ २०२ ॥ ममात्मा मानसं प्राणास्त्वयि संस्थापिता यथा ॥ तवास्ममानसप्राणा मयि वा संस्थिता १ वार्यते हरे-३० पा°। | त्र. वै. क. ङस्तथा ॥ २०३ ॥ अतो निमेषविरहादात्मनोर्विक्लवं मनः ॥ प्रदग्धंसन्ततं प्राणा दहति विरहयुतौ ॥ २०३ ॥ इत्येवमुक्त्वा सा देवी|5|. खं० ४ ५ ॥ २० ॥ तत्रैव सुरसंसदि ॥ धूयोभूयो रुरोदोच्चैधृत्वा तच्चरणांबुजम् ॥ १०९ ॥ क्रोडे कृत्वा तु तां कृष्णो मुखं संमृज्य वाससा ॥ वोधयामास ॐ|विविधं सत्यं तथ्यं हितं वचः ॥ २०६ ॥ ॥ श्रीकृष्ण उवाच । आध्यात्मिकं परं योगं शोकच्छेदनकारकम् ॥ शृणु देवि प्रवक्ष्या||अ० ६ ॐ|मि योगींद्राणां च दुर्लभम् ॥ २०७ ॥ आधाराधेययोः सर्वे ब्रह्मांडं पश्य सुन्दर ॥ आधारव्यतिरेकेण नास्त्यधेयस्य संभवः । झ|॥ २०८ ॥ फलाधारं च पुष्पं च पुष्पाधारं च पल्लवम् । स्कन्धश्च पल्लवाधारः स्कन्धाधारस्तरुः स्वयम् ॥ २०९ ॥ वृक्षाधारो ॐ|gयंकुरश्च जीवशक्तिसमन्वितः । अष्टिरेकांकुराधारश्चष्टयाधारो वसुन्धरा ॥ २१० ॥ शेषो वसुन्धराधारः शेषाधारो हि कच्छपः॥ वायुश्च कच्छपाधारो वाय्वाधारोहमेव च ॥ २११ ॥ ममाधारस्वरूपा वं त्वयि तिष्ठामि सांप्रतम् । वं च शक्तिसमूहा च मूलप्रकृ| |तिरीश्वरी ॥ २१२ ॥ त्वं शरीरस्वरूपाऽसि त्रिगुणाधाररूपिणी ॥ तवात्माहं निरीहश्च चेष्टावध त्वया सह ॥ २१३ ॥ पुरुषाद्वीर्य मुत्पन्नं वीर्यात्सन्ततिरेव च ॥ तयोराधाररूपा च कामिनी प्रकृतेः कला ॥ २१८ ॥ विना देहेन कामा च । शरीरं विनात्मना॥ अप्राधान्यं च तयोर्देवि विना वाद्य कुतो भवः ॥ २१९ ॥ न कुत्राप्यावयोर्भेदो राधे संसारखीजयोः ॥ यत्रात्मा तत्र देहें च| ॐ|न भेदो विनयेन किम् ॥ २१६ ॥ यथा क्षीरे च धावल्यं दाहिका च हुताशने । भूमौ गन्धो जले शैत्यं तथा त्वयि मयि कॅस्थिते ॥ २१७ धावल्यदुग्धयोरैक्यं दाहिकानलयोर्यथा ॥ गन्धजलशैत्यानां नास्ति भेदस्तथाऽऽवयोः ॥ २१८ ॥ मया |विना वं निर्जीवा चादृश्योऽहं त्वया विना ।। त्वया विना भवं कर्तुं नालं सुन्दरि निश्चितम् ॥ २१९ ॥ विना मृदा घंटे | ॐ|कर्तुं यथा न्मूलं कुलालकः ॥ विना स्वर्ण स्वर्णकारोऽलंकारं कर्तुमक्षमः॥ २२० ॥ स्वयमात्मा यथा नित्यस्तथा त्वं प्रकृतिः छ|स्वयम् ॥ सर्वशक्तिसमायुक्ता सर्वाधारा सनातनी ॥ २२१ ॥ मम प्राणसमा लक्ष्मीर्वाणी च सर्वमंगला । त्रलेशानन्तध|॥ २० ॥ छुर्माश्च त्वं मे प्राणाधिका प्रिया ॥ २२२ ॥ समीपस्था इमे सर्वे सुरा देव्यश्च राधिके ॥ एभ्योप्यभ्यधिका नो चेत्कथं वक्षः k ||स्थलस्थिता ॥ २२३ ॥ त्यजाश्वमोक्षणं राधे भ्रांतिं च निष्फलां सति ॥ विहाय शंकां निःशंकं वृषभानुगृहं व्रज ॥ २२४ ॥ झ| ङकलावत्याश्च जठरे मासानां नव सुन्दरि । वायुना पूरयित्वा च गर्भ रोधय मायया ॥ २२९॥ दशमे समनुप्राप्ते त्वमाविर्भव । छ|भूतले । स्वात्मरूपं परित्यज्य शिशुरूपं विधाय च ॥ २२६ ॥ वायुनिःसारणे काले कलावत्याः समीपतः । भूमौ विवसनीभ्यङ् पतित्वा रोदिषि ध्रुवम् ॥ २२७ ॥ अयोनिसंभवा त्वं च भविता गोकुले सति । अयोनिसंभवोऽहं च नावयोर्गर्भसंस्थितिः ॥२२८| डुभूमिसंस्पृष्टमात्रे मां. गोकुले प्रापयिष्यति । तव हेतोर्गमिष्यामि कृत्वा कंसभये छलम् ॥ २२९ ॥ यशोदामंदिरे मां च सानन्दं | कु|नन्दनंदनम् । नित्यंःद्रक्ष्यसि कल्याणि ममाशेषणपूर्वकम् ॥ २३० ॥ स्मृतिस्ते भविता काले वरेण मम राधिके ॥ स्वच्छन्दं विहरिष्यामि नित्यं वृन्दावने वने ॥ २३१ ॥ त्रिसप्तशतकोटीभिगोपीभिगोकुलं व्रज । त्रयस्त्रिंशद्वयस्यांभिः सुशीलादिभिरेव = ॐच ॥ २३२ ॥ संस्थाप्य संख्यारहिता गोपीगकुल एव च । ता आश्वस्य प्रवोधैश्च मितया च सुधागिरा ॥ २३३ ॥ अहं गोपालसँ झ|सुहृदः संस्थाप्यत्रैव राधिके वसुदेवाश्रमं पाद्यस्यामि मथुरां पुरीम् ॥ २३४ ॥ व्रजं व्रजन्तु क्रीडार्थं मम् संगे प्रियाप्रियाः ॥|खें झबल्यूघ्नां गृहे जन्म लभन्तां गोपुकोटयः ॥ २३६ ॥ इत्येवमुक्त्वा श्रीकृष्णो विरराम च नारद । उयुर्देवाश्च देव्यश्च गोपा गोप्यश्चक्रु झ|गोप्यश्च विरहज्वरकातराः । तत्र .संस्तूय श्रीकृष्णं प्रणेमुः प्रेमविह्वलाः ॥ २३८ ॥ प्राणाधिकं प्रियं कांतं राधापूर्णमनोरथम् ॥|ङ्क |त्र वे ॥ २३६ ॥ व्रजेशशेषधर्माश्च श्रीकृष्णं ते परात्पम् " शिवापद्मासरस्वत्यस्तुष्टुवुः परया मुदा ॥ २३७ ॥ भक्त्या गोपाश्रद्धे |परितुष्टोऽभवद्भक्त्या विरहज्वरकातराम् ॥ ३ २३९ ॥ साश्रुपूर्णातिदीनां च दृझा राधां भयाकुलाम्॥ प्रबोधवचनं श्रुत्यमुवाच तां हरि |” स्वयम् ॥ २४० ॥ ॥ श्रीकृष्ण उवाच ॥ प्राणाधिके महादेवि स्थिरा भव भयं त्यज ॥ यथा त्वं च तथाऽहं च का चिंता ते मयि|४ झ|स्थिते ॥ २४१ ॥ किं तु ते कथयिष्यामि किंचिदेवास्त्यमंगलम् ॥ वर्षाणां शतकं पूर्ण त्वद्विच्छेदो मया सह ॥ २४२ ॥ |४ ॐ|श्रीदामशापजन्येन कर्मभोगेन सुन्दरि । भविष्यत्येव मम च मथुरागमनं ततः ॥ २३ ॥ तत्र भारावतरणं पित्रोर्वधनमो| त्र.वै. क.||चनम् ॥ '; ३० ४ थे. ॥ २१ ॥ पारे संभाषणं च धूनां यज्ञसंपादने न च मोक्षणम् ॥ ३७ ॥ घातयित्वा च यजनं मुचुकुन्दस्य मोक्षणम् ॥ द्वारकायाभ तथा ॥ २४६ ॥ मित्रोपकरणं चैव वाराणस्याभू दाहनम् ॥ हरस्य बृभणं तत्र बाणस्य भुजकृतनम् ॥ २६ जातस्य हरणं यद्यत्कर्माणि तानि च ॥ गमनं तीर्थयात्रायां मुनिसंघप्रदर्शनम् ॥ २४८ पितुः ॥ शुभक्षणे पुनस्तत्र त्वया सार्द्ध प्रदर्शनम् ॥ करिष्यामि च तत्रैव गोपिकानां च दर्शनम् २६९ ॥ तुभ्यमाध्या त्मिकं दत्त्वा पुनः सत्यं त्वया सह ॥ दिवानिशमविच्छेदो मया सार्दमतश्परम् ॥ २६ व्रजे ॥ कांते विच्छेदसमये वर्षाणां शतके सति ॥ २९१ ॥ नित्यं संमीलनं स्वप्ने भविष्यति वया सह नारायण शो यस्तस्य यानं चू काम् ॥ २५३ ॥ शतवृष्तरे साध्यमेतदेव सुनिश्चितम् ॥ भविष्यति पुनस्तत्र वने रसस्य स || २९३ पुनः पित्रोश्च गोपीनां शोकसंमार्जनं परम् भारावतरणं पुनरागमनं मम २९४ त्वया सहापि गोलोकं गोपैर्गोपीभिरेव च ॥ मम नारायणांशस्य वाण्या च पूयया सह ॥ २५६ ॥ वैकुंठगमनं राधे नित्यस्य । भविष्यति त्वया सार्द पुनरागमनं परमात्मनः । |त्वया सह। २५७ ॥ इत्येवं कथितं सर्वं भूविष्यं च शुभाशुभम् ॥ मुया निरूपितं यत्तूक्ते केन निवार्यते २९८ ॥ स्वालयं डुना सह । मया नियोजितं कर्म सर्व काले भविष्यति ॥ २६३ ॥ भविता कलया जन्म सर्वेषां च बजेशR — गनस्य द्वारकां त्वत्तो मम नारायणांशस्य-इ८ पा०।२ वामः-० पा० । २१ ४ |E|महतां २६३ देवं ॥ लंबूोदरं हरिणा विना योजितं ॥ २६२ कर्म कर्तुं ॥ व्यग्रा प्रणम्य महीं श्रीहरिं ययुः देवाः ॥ भर्ता स्वूलयं निरूपितं प्रययुर्मुदा स्थानं । देवानामपि लक्ष्मीं सरस्वतीं दुर्लभम् भक्त्या ॥ प्रणम्य । पुरुषोत्तमम् २६४ ॥ उवाच राधिकांश |कृष्णो वृषभानुगृहं व्रज ॥ गोपगोपीसमूहेश्च सह पूर्वनिरूपितेः ॥ २६६ ॥ अहं यास्यामि मथुरां वसुदेवालयं । पञ्चत्कंसभय! प्रिये व्याजाद्रकुलं तव सन्निधिम् ॥ २६६ ॥ राधा प्रणय श्रीकृष्णं रक्तपेकलोचना ॥ भृशं रुरोद पुरतः प्रेमविच्छेदकात73 २६७ ॥ स्थाणुस्थायं क्कचियांती गत्वागत्वा पुनःपुनः । पुनःपुनः समागत्य दर्शदर्श हरेर्मुखम् ॥ २६८ पपौ " ॥ चक्षुश्चकाराभ्यां निमेषरहिता| |सती ॥ शरत्पार्वणचंद्राभसुधापूर्ण प्रभोर्मुखम् ॥ २६९ ॥ ततः प्रदक्षिणीकृत्य सप्तधा परमेश्वरी । प्रणम्य सप्तध चैव पुनस्तस्थौ। झहरेः पुरः ॥ २७० ॥ आजग्मुरॉपिकानां च त्रिःसप्तशतकोटयः॥ आजगाम च गोपानां समूहः कोटिसंख्यक ॥२७१. गोपानां |गोपिकानां च समूहैः सह राधिका । पुनः प्रणम्य तं राधा तत्र तस्थौ च नारद ॥ २७२ ॥ त्रयस्त्रिंशद्यस्याभिगपीभिः सहज सुंदरी । गोपानां च समूहैश्च प्रणम्य प्रययौ महीम् ॥ २७३ में हारिणा योजितं स्थानं प्रजग्मुर्नदगोकुलम् । गोपीगोपगृहं ययौ ॥ २७ ॥ महीं गतायां राधायां गोपीभिः सह गोपकैः वभूव श्रीहरिः " वृषभानुगृहं राधा ॥ सद्यः पृथिवीं गमनोत्सुकः। |गोपान्गोपीश्च ॥ २७६ ॥ संभाष्य नियोज्य गन्नाथो जगाम मथुरां हरिः स्वीयकर्मणि ॥ मनोयायी ॥ २७६ ॥ । पूर्वं यद्यदपत्यं च देवकीवसुदेवयोः ॥ बभूव सद्यस्तत्कंसः पुत्रपूछे जघान ह ॥ २७७ ॥ शेषांशं सप्तमं गर्भ माययाकृष्य । गोकुले । निधाय रोहिणीगर्भ जगाम चाज्ञया हरेः ॥ २७८ ॥ इति श्रीत्रह्मवैवर्ते महापुराणे श्रीकृष्णजन्मखंडे नारायणनारदसंवादे पष्ठोऽध्यायः ॥६| | नारद उवाच ॥ ॥ तस्यार्ततरेकं कृष्णस्य महत्पुण्यकरं परम् ॥ व्दू जन्म महाभाग जन्ममृत्युजरापहम् १ ॥ ॥ वसुदेवः कस्य पुत्रः कस्य कन्या च देवकी ॥ को वसुर्देवकी का वा विवाहं चोभयोर्वद ॥ २ ॥ कथं जघान कंसस्तत्पुत्रपदं च दारुणः । कस्मि |न्दिने हरेर्जन्म श्रोतुमिच्छामि तत्त्वतः ॥s ॥ श्रीनारायण उवाच ॥ ॥ कश्यपो वसुदेवध देवमाता च देवकी । पूर्वपुण्यफलेनैव ॥ २२ ॥ ब.वै. क. ङ|प्रापतुः श्रीहरिं सुतम् ॥ ४ ॥ देवमीढन्मारिषायां वसुदेवो महानभूत् । यस्योद्भवे देवसंघो वादयामास सुंदुभिम् ॥ ६॥ आनकं|४|सं• ४ . |च महादंष्टाः श्रीहरेर्जनकं च तम् ॥ संतः पुरातनास्तेन वदंत्यानकसुंदुभिम् । ॥ ६ ॥ आहुकस्य सुतः श्रीमान्यदुवंशसमुद्भवः ॥७॥ ॐ अ० ७ |देवको ज्ञानसिंधुश्च तस्य कन्यो च देवकी ॥ ७॥ गगं यदुकुलाचार्यः संबंधं वसुना सह ॥ देवक्याः कारयामास विधिवच यथो||** छ|दितम् ॥ ८॥ महासंभृतसंभारो वसुदेवः शुभे क्षणे ॥ उद्वाहे देवकीं तस्मै देवकः प्रददौ किल ॥ ९॥ अश्वानां च सहस्राणि गजानांझ झ|च शतानि च ॥ सालंकृतानां दासीनां शतानि सुंदराणि च ।। १० ॥ नानाविधानि द्रव्याणि रत्नानि विविधानि च । मणिश्रेष्ठानिऊ वत्राणि स्वर्णपात्राणि नारद ।। ११ । सद्रत्नभूषितां कन्यां शतचंद्रसमप्रभाम् । त्रेलोक्यमोहिनीं धन्यां मान्यां श्रेष्ठां च योषिताम ४ |ॐ||१२रूपाधारां गुणाधारां सुस्मितां वकलोचनाम् । नवसंगमयोग्य च प्रोद्भिन्ननवद्यावनाम् ।१३॥ तां गृहीत्वा रथे कृत्वा प्रस्थान |४| ॐ|समये तदा ॥ कंसो हृष्टःसहचरो भगिन्युद्वाहकर्मणि ॥१३॥ तस्या रथसमीपस्थे कंसे गच्छति तत्क्षणे ॥ कंसं संबोध्य गगने वाग्वङ् ऊवाशरीरिणी ॥ १५॥ कथं दृष्टोऽसि राजेंद्र शृणु सत्यं वचो हितम् ॥ देवक्या ह्यष्टमो गर्भों मृत्युहेतुस्तवैव हि ॥ १६ ॥ श्रुत्वैवं देव!। छ|क कंसः खङ्गहस्तो महाबलः ॥ देववाक्याद्यात्क्रोधात्पापिष्ठो हंतुमुद्यतः ॥ १७॥ तां हंतुमुद्यतं दृद्धा वसुदेवः सुपंडितः ॥ बोधयाश्च |झ|दोषनं शास्त्रोक्तं सम्योचितम् ॥ १९ ॥ अस्या एवृष्टमो गर्भों " मृत्युत्तव भूमिप । इमां च हत्वा दुष्कीत् िकरोषि वं नरःॐ| |मास नीतिज्ञो नीतिशास्त्रविशारदः ॥ १८॥ ॥ वसुदेव उवाच ॥ राजनीतिं न जानासि शृणु मे वचनं हितम् ॥ यशस्करं च । |कथम् ॥ २० ॥ वधे च सुहृजंतूनां हिंसानां च पंडितः। कार्षापणं समुत्सृज्य मृत्युकाले प्रमुच्यते ॥ २१॥ अहिंसकानां क्षुदणडु अवधः शतगुणं ध्रुवम् ॥ प्रायश्चित्तं मृत्युकाले कथितं पद्मयोनिना ॥ २२॥ वधे विशिष्टजंतूनां पश्वादीनां च कामतः । ततः शतगुणं|| छुपा निश्चितं मनुरब्रवीत् ॥ २३ ॥ नराणां म्लेच्छजातीनां वधे शतगुणं ततः ॥ म्लेच्छानां च शतानां च यत्पापं लभते वधे ॥२४॥ॐ | ॥ । २२ ॥ १ मकरोत्तदा-३० पा°। २ हि तत्-३० पा०। ॐ|सच्छूद्रेकस्य च वधे तत्पापं लभते पुमान् ॥ सच्छूद्राणां शतानां च यत्पापं लभते वधे ॥ २६ ॥ तत्पापं लभते नूनं |सैं| ॐ|गोवधेकेन निश्चितम् । गवां दशगुणं पापं ब्राह्मणस्य वधे भवेत् ॥ २६ ॥ विप्रहत्यासमं पापं स्त्रीवधे लभते नरः । विशेषतो हि|४ |भगिनी पोष्या च शरणागता ॥ २७ ॥ स्त्रीहत्याशतपापं च भवेदस्या वधे नृप ॥ तपो जपं च दानं च पूजनं तीर्थदर्शनम् ॥ २८ ॥४ छ|विप्राणां भोजनं होमं स्वर्गार्थं कुरुते बुधः । जलबुदुदवत्सर्वं स्वमतुल्यसमं भवम् ॥ २९ ॥ पश्यंति सततं संतो धर्म कुर्वति यत्न कुतः ॥ भगिनीं त्यज धर्मिष्ठ स्त्रवंशापरेभास्कर ॥ ३ ॥ बुधाः कतिविधाः संति सभायां पृच्छयतां नृप । अस्याश्चैवाष्टमो गर्भा|ङ्क ङ्यदपत्यं भविष्यति ॥ ३१ ॥ वंधो तुभ्यं प्रदास्यामि तेन मे किं प्रयोजनम् ॥ अथवा यान्यपत्यानि भवंति ज्ञानिनां वर ॥ ३२ ॥|ङ्क भूतानि सर्वाणि दास्यामि त्वत्तः को मे वरः प्रियः ॥ भगिनीं त्यज राजेंद्र कन्यातुल्यां प्रियां तव ॥ ३३ ॥ मिष्टान्नपानदानेन वर्धिता|X ॐ|मनुजां सदा ॥ वसुदेववचः श्रुत्वा तत्याज भगिनीं नृपः ॥ ३४ ॥ वसुदेवः प्रियां नीत्वा जगाम निजमंदिरे ॥ क्रमादपत्यपदं | ॐयद्यद्भुतं च नारदृ ॥ ३६ ॥ ददौ तस्मै वसुः सत्यास जघान क्रमेण तान् ॥ देवक्याः सप्तमे गर्भ कंसो रक्षां ददौ भिया ङ्| । झ| ॥ ३६ ॥ रोहिणीजठरे माया तमाकृष्य ररक्ष च ॥ रक्षकाः कथयामासुर्गर्भस्रावो बभूव ह ॥ ३७ ॥ तस्माद्भूव भगवानात्मा संकञ्चै अर्पणः प्रभुः । तस्या एवाष्टमो गर्भों वायुपूणों बभूव ह ॥ ३८ ॥ गते च नवमे मासि दशमे समुपस्थिते ॥ दृष्टिं ददौ च गर्भच् भगश्च छै|वान्सर्वदर्शनः॥ ३९॥ स्वयं रूपवती देवी सर्वासां योषितां वरा ॥ बभूव दर्शनात्सद्यः सुंदरी सा चतुर्गुणा ॥ ४२ ॥ दर्श देवकीं|४| |अकंसः प्रफुल्लवदनेक्षणाम् । तेजसा प्रज्वलंत च मायामिव दिशो दश ॥ ४३ ॥" ज्योतिषं संहतिं चैव यथा मूर्तिमतीमिव ॥ दृझाडू ॐ|तामसुरेंद्रश्च विस्मयं परमं ययौ ॥ ६२ ॥ अस्माद्वर्भादपत्यं च मृत्युबीजं ममैव च ॥ इत्येवमुक्त्वा कंसश्च ददौ रक्षां प्रयत्नतः ॥|डू ॐ|देवकीं वसुदेवं च सप्तद्वारं ररक्ष च ॥ १३ ॥ पूर्णे च दशमे मासे गर्भः पूण वभूव ह ॥ बभूव सा चलस्पंदा जडरूपा चङ् १ पद्मभास्कर-३० पा० । ।। । त्र.वे. के.|१| नारद ! १४ ॥ गमें च वायुना पूर्ण निर्लिप्तो भगवानजित् ॥ हृत्पद्मकोशे देवक्या अधिष्ठानं चकार ह ॥ १५६ ॥ सा विधै|चै|सं. . सं• ४ १ २: ) ||भरगभां च मंदिराभ्यंतरे सती ॥ उवास जडरूपा च केशयुक्तो बभूव ह । ॥ ४६ ॥ उवास च क्षणं देवी शणमुत्थाय तिष्ठ|४| ° = २ ||ति । क्षणं व्रजति पादेकं क्षणं स्वपिति तत्र वे ॥ ६७ ॥ दूङ्गा च देवकीं शेषं वसुदेवो महामनाः । प्रसूतिसमयं ज्ञात्वा सस्मार|अ• ७ हरिमीश्वरम् ॥ ६८ ॥ रत्नप्रदीपसंयुक्ते मंदिरे सुमनोहरे ॥ स्थापयामास खङ्गं च लोहं तोयं हुताशनम् ॥ १९ ॥ मंत्री च नरं || |चेव बंधुपत्नीर्भयाकुलः । विद्वांसं ब्राह्मणं चैव त्रस्तो बेधैश्च सादरम् ॥ ६० ॥ एतस्मिन्नंतरे तस्या रात्रेदं प्रहरौ गतौ ॥ व्याप्तं च गगनं मेघेः क्षणद्युतिसमन्वितैः ॥ ६१ ॥ ववुश्च वायवष्टा ययुर्निद्रां च रक्षकाः । अचेष्टिताश्च शयने मृता इव विचेतनाः ॥६२॥ | एतस्मिन्नंतरे तत्र चाजग्मुत्रिदशेश्वराः । तुष्टुवुर्धर्मत्रलेशा गर्भस्थं परमेश्वरम् ॥ ५३ ॥ ॥ देवा ऊचुः ॥ ॥ जगद्योनिरयोनिस्त्रमनंती ||ऽव्यय एव च॥ ज्योतिःस्वरूपो ह्यनघः सगुणो निर्गुणो महान् ॥ ५४ ५ भक्तानुरोधात्साकारो निराकारो निरंकुशः । निQहो |निखिलाधारो निःशंको निरुपद्रवः ॥ ९६॥ निरुपाधिश्च निर्लिप्तो निरीहो निधनांतकः ॥ स्वात्मारामः पूर्णकामो निमिपी |नित्य एव च॥ ९६ ॥ स्वच्छामयः सर्वहेतुः सर्वः सर्वगुणाश्रयः ॥ सुखदो दुःखदो दुगों दुर्जनांतक एव च ।। १७ ' सुभगो दुर्भगो वाममी दुराराध्यो दुरत्ययः । वेदहेतुश्च वेदाश्च वेदांगो वेदविद्विभुः ॥ ६८ ॥ इत्येवमुक्त्वा देवाश्च प्रणेमुश्च मुहुर्मुहुः ॥ हर्षा श्रुलोचनाः सर्वे ववृषुः कुसुमानि च ॥ ६९ ॥ द्विचत्वारिंशनामानि प्रातरुत्थाय यः पठेत् ॥ दृढां भक्तिं हरेर्दास्यं लभते वांछित फलम् ॥ ६० ॥ इति श्रीत्रह्मवैवर्ते ब्रह्मादिकृतश्रीकृष्णस्तोत्रम् ॥ ॥ नारायण उवाच । इत्येवं स्तवनं कृत्वा देवास्ते स्वालयं ययुः ६१॥ धूञ्च जलवृष्टिश्च निश्रेष्ठा मधुपुरी। घोरांचकारनिव्डिा चूभूद् याम्नीि मुने ॥ ६२ ॥ मृते सप्तमुहूर्ते तु चाष्टमेछु समुपस्थिते ॥ वेदातिरिक्तदुर्जेये सर्वोत्कृष्टे शुभे क्षणे ॥ ६३ ॥ शुभग्रहे दृष्टियुक्तेप्यदृष्टे चाशुभग्रहे ॥ अर्धरात्रे समुत्पन्ने रोहिण्या | २२ ॥ | १-स्थयम्-३० पा०।२ निदोष-३० पा० । । |मष्टमीतिथौ॥ ६४ ॥ जयंतीयोगसंयुक्ते चार्धचंद्रोदये मुने ॥ दृष्टदृदा क्षणं लनं भीताः सूर्यादयस्तदा॥ ६५॥ गगने क्रममुलंब्याङ्क |जग्मुर्मानं शुभावहाः ॥ सुप्रसन्ना ग्रहाः सर्वे बभूवुस्तत्र संस्थिताः६॥ एकादशास्ते प्रीत्या च मुहूर्ते धातुराज्ञया॥ ववर्थश्च जलधरा झ| ववुर्वाताःसुशीतलाः ॥ ६७॥ सुप्रसन्ना च पृथिवी प्रसन्नाश्च दिशो दश ॥ऋषयो मनवश्चैव यक्षगंधर्वकिन्नराः ॥६८॥ देवा देव्यश्च |मुदिता ननृतुप्सरोगणः। जघुगंधर्वपतयो विद्याधर्यश्च नारद ॥६९॥ सुखेन सुखुट्टनद्यो जज्वलुश्चाग्नयो मुदा । नेदुर्दादुभयो नाके चानकाश्च मनोहराः ॥ ७० ॥ पारिजातप्रसूतानां महावृष्टिर्बभूव ह ।जगाम सूतिकागेहं नारीरूपं विधाय भूः ॥ ७१ ॥ जयशब्दः | |शंखशब्दो हरिशब्दो बभूव ह । एतस्मिन्नंतरे तत्र पपात देवी सती ॥ ७२ ॥ निःससार च वायुश्च देवकीजठरात्ततः । तत्रेव |भगवान्कृष्णो दिव्यरूपं विधाय च ॥ ७३ ॥ हृत्पद्म कोशाद्देवक्या हरिराविर्बभूव ह ।। अतीव कमनीयं च शरीरं सुमनोहरम् ॥ ७३॥ |द्विभुजं मुरलीहस्तं स्फुरन्मुकुटकुंडलम् । 'ईयदस्यं प्रसन्नास्यं भक्तानुग्रहकातरम् ।। ७९ ॥ मणिरत्नेंद्रसाराणां भूषणेश्च विभूषितम् । नवीननीरदश्यामं शोभितं पीतवाससा ॥ ७६ ॥ चंदनागुरुकस्तूरीकुंकुमद्वचर्चितम् ।। शरत्पार्वणचंद्रस्थं बिंबधरमनो हरम् ॥७७॥ मृयूरपिच्छचूडं च सदुलमुकुयोज्ज्वलम् ॥ त्रिभंगचक्रमध्यं च वृनमालाविभूषितम् ॥ ७८ ॥ श्रीवत्सवक्षसं चारु । |कौस्तुभेन विराजितम् । किशोरवयसं शतं कांतं त्रयोः परम् ॥७९॥ ददर्श वपुत्रश्च देवीपुरतो मुने । तुष्टाव परया भक्त्या| विस्मयं परमं ययौ ।। ८ ॥ कृतांजलिपुटो भूत्वा भक्तिनम्रात्मकंधरः ॥ साधुर्णः सपुल क्रो देवय च त्रिया सह ॥ ८१ |। | वसुदेव उवाच ॥ ! त्वामद्युमव्यक्कमक्षरं निर्गुणं विभुम् ॥ ध्यानासाध्यं च सर्वेषां परमात्मानमीश्वरम् ॥ ८२ ॥ स्वेच्छामयंॐ सर्घरूपं स्वेच्छारूपधरं परम् निहितं परमं ब्रह्म बीजरूपं सनातनम् ॥ ८३ ॥ स्थूलात्स्थूलतरं व्याप्तमतिसूक्ष्मदर्शनम्। स्थितं ऊँ सर्वशरीरेषु साक्षिरूपमदृश्यकम् ॥ ८३ ॥ शरीरवं स भृणमशरं शुगोकरम् । प्रकृतं प्रतीयं च प्राकृतं प्रकृतेः परम् ॥ ८६ ॥|3| १ मुनयः-३० पा० । २ श्रीमवनिंद्रिय तनम्-३० पाए । न. वै. कु, ॥ २४ अ० ७ ' सर्वेशं सर्वरूपं च सतकरमव्ययम्॥ सर्वाधारं निराधारं निर्गुहं स्तौमि किं विभुम् ॥ ८६ ॥ अनंतः स्वनेऽशक्तोऽशक्ता देवी|| सं० ४ - सरस्वती ॥ यं वा स्तोतुमशक्तध पंचवः षडाननः ॥८७॥ चतुर्मुखो वेदकर्ता ये स्तोतुमक्षमः सदा ॥ गणेशो न समर्थश्च योगी |द्राणां गुरोर्गुरुः ॥ ८८ ॥ ऋषयो देवताश्रेव मुनींद्रमनुमानवाः ॥ स्वप्ने तेपामहश्यं च वामेवं किं स्तुवंति ते ॥ ८९ स्तवनेऽशक्ताः किं स्तुवंति विपश्चितः । विहायैवं शरीरं च वालो भवितुमर्हसि ॥ ९ वसुदेवकृतं स्तोत्रं त्रिसंध्यं यः पठेन्नरः ॥ भक्तिं दास्यमवाप्नोति श्रीकृष्णचरणांबुजे १ ॥ विशिष्टपुत्रं लभते हरिदासं गुणान्वितम् ॥ संकटं निस्तरेत्तृणं शत्रुभीत्या प्रमुच्यते ॥ ९२ ॥ इति श्रीत्रह्मवैवर्ते वसुदेवकृतं श्रीकृष्णस्तोत्रम् ॥ नारायण उवाच । वसुदेववचः श्रुत्वा तमुवाच हरिः स्वयम् ॥ |प्रसन्नवदनः श्रीमान्भक्तानुग्रहकातरः ॥ ९३ ॥ श्रीकृष्ण उवाच ॥ ॥ तपसां च फलेनेव पुत्रोऽहं तव सांप्रतम् । वरं वृणीष्व भद्रं |ते भविष्यति न संशयः ॥ ९१ ॥ पुरा तपस्विनां श्रेष्ठः सुतपास्वं प्रजापतिः पत्नी ते पृश्रिनामी च तपसाराधितस्त्वया ९८॥ पुत्रो मत्सदृशस्तत्र दृष्ट्वा मां च वृतो बुधैः मया दत्तो वरस्तुभ्यं मत्समो भविता सुतः ॥ ९६ दत्त्वा तुभ्यं वरं तात मनसालोच्य चिंतितः । मत्समो नास्ति भुवने पुत्रोऽहं तेन हेतुना ॥ ९७ ॥ तपसां च प्रभावेण त्वमेव कश्यपः स्वयम् । सुतपा देवमातेयमदितिश्च पतिव्रता ॥ ९८ ॥ अधुना कश्यपांशस्वं वसुदेवः पिता मम ॥ देवकी देवमातेयमदितेरंशसंभवा ॥ ९९ ॥ त्वत्तोदित्यां वामनोऽहं पुत्रस्तेंशेन संभवः । अधुना परिपूर्णाऽहं पुत्रस्ते तपसां फलात् ॥ १ मां वा वं पुत्रभावेन ब्रह्मभावेन वा पुनः ॥ मां प्राप्तोसि महाप्राज्ञ जीवन्मुक्तो भविष्यसि ॥१०१॥ यशोदाभवनं शीघ्र मां गृहीत्वा व्रजं व्रज ॥ संस्थाप्य तत्र मां तात मायामादाय स्थापय ॥ १०२॥ इत्युक्त्वा श्रीहरिस्तत्र बालरूपो बभूव ह ॥.नग्नं भूमौ शयानं च ददर्श श्यामलं सुतम् ॥ १०३ ॥ दृझा स बालकं तत्र मोहितो विष्णुमायया ॥ किं वा कूटं च तंद्रयामपूर्वं मृतिकागृहम् ॥१०८॥ इत्युक्त्वा वसुदे २४ ॥ १ विभ-रति पा० । २ वर:-इति पा९३ तपसः-इति पा० । ७ o o /9 ॥ ऊ|वञ्च समालोच्य त्रिया सह ॥ गृहीत्वा बालकं क्रोडे जगाम नन्दगोकुलम् ॥ १०५॥ गत्वा नन्दव्रजं शीघं विवेश सूतिकागृहम् । ४॥ ॐददर्श शयनाविष्टां यशोदां निद्रयान्विताम् ॥ १०६ ॥ निदान्वितं च नन्दं च सर्वं त्त्र युद्रे स्थितम् ॥ ददर्श बालिकां नग्न तप्तकांचें छ|चनसन्निभाम् ॥ १०७ ॥ ईपद्धस्यां प्रसन्नास्यां पश्यन्तीं गृहशेखरम् । तां दृष्ट्वा वसुदेवश्च विस्मयं परमं ययौ ॥ १०८ ॥ संस्थाप्यसै छ|तत्र पुत्रं च कन्यामादाय सत्वरम् ॥ जगाम मथुरां हृष्टः स्वकांतासूतिकागृहम् ॥ १०९॥ स्थापयामास तत्रैव महामायां च बालि|४ ङकाम्॥ रोरूयमाणां तामेव दृष्टादृष्टा च देवकी॥११०रोदनेनैव सा बाला बोधयामास रक्षकान् ॥ उत्थाय रक्षकाः शीघं वालिकां|४ ॐजगृहुस्तदा ॥ १११ ॥ गृहीत्वा बालिकां ते च प्रजग्मुः कंससन्निधिम् ॥ जगाम देवकी पधाद्वसुदेवश्च शोकतः ॥११२॥ दृष्ट्या |च बालिकों कंसो नातिहृष्टं महामुने ॥ रोरूयमाणां कल्याणीं तया न बभूव झ॥ ११३ ॥ तां गृहीत्वा च पापाणे हन्तं यांतं छे ॐ सुदारुणम् ॥ उवाच वसुदेवश्च देवकी परमादरम् ।११aभोभोः कंस नृपश्रेष्ठ नीतिशास्त्रविशारद ॥ निबोध वाक्यं सत्यं च नीतिसँ अयुक्तं मनोरमम् ॥१३५" हत्वूऽऽवयोः पुत्रुकं द्या ते नास्ति बांधव अधुना चाष्टमे गर्भ बाल्कािमबलां मम ॥ ११६ ॥ हत्वा ॐ छ|त किमेध्यं भविष्यति महीतले ॥ स्त्रीमेव हंतुमवल. किं क्षमा रणमूर्धनि ! ११७ ॥ इत्येवमुक्त्वा तं वसुर्देवकी च सभां ऊँ |तले॥ रुरोद पुरतस्तत्र कंसस्य च दुरात्मनः॥ कंसस्तयोर्वचः श्रुत्वा तामुवाच दुरात्मना ।११८। कंस उवाच ।"शृणु वाक्ये छु |मदीयं च निबोध बोधयामि ते ॥ ११९ ॥ तृणेन पर्वतं हन्तुं शक्तो धाता च दैवतः । कीटेन सिंहशार्दूलं मशकेन गजं|४| ॐ|तथा ॥ १२० ॥ शिशुना च महावीरं महांतं क्षुद्रजन्तुभिः । मूषकेन च मार्जारं मंडूकेन भुजंगमम् ।१२१। एवं जन्येन जनकं छे झ|भक्ष्येणेव च भक्षकम् ॥ वह्निना च जलं नहुँ वाढू शुष्कतृणेन च ॥ १२२ ॥ पीताः सप्तसमुद्राश्च हिजेनेकेन जन्तुना ।। धातुर्गतिर्विचित्रा तु दुर्जेया भुवनत्रये ॥ १२३ ॥ दैवेन बालिका नष्टं मां समर्था भविष्यति । बालिकां च वधिष्यामि नात्र छ| कार्या विचारणा ।। १२७ ॥ इत्येवमुक्त्वा कंसश्च गृहीत्वा बालिकां तदा । हंतुमारब्धवान्कंसस्तमुवाच वसुस्तदा ॥ १२६॥ || ग. वै. क. आवृथा हिंसितवात्राजन्देहि बालां कृपानिधे । स तच्छुत्वा विचारज्ञः कंसस्तुष्टो महामुने ॥ १२६ ॥ संवोधयन्तं तत्रैव वाग्बभूवाशैसं• ४ पृ. ५ २५ |, ॥ चैिशरीरिणी । हे कंस इंसि कां मूढ न विज्ञाय हरेर्गतिम् ॥ १२७ ॥ कुत्रचित्त्वन्निहन्तास्ति काले व्यक्तो भविष्यति । श्रुत्वैत्रकं अ०८ देववाणीं च तत्याज बालिकं नृपः १२८ ॥ व्युर्देवो देवकी च तामादाय मुदान्वितौ ॥ जग्मतुः स्वगृहं त च कन्यां कृत्वाङ् |स्ववक्षसि ॥ १२९ ॥ मृतामिव पुनः प्राप्य ब्राह्मणेभ्यो ददौ धनम् । सा पूरा भगिनी विप्र कृष्णस्य परमात्मनः॥ ३३० ॥डू ॐ|एकानंशेति विख्याता पार्वत्यंशसमुद्भवा ॥ वसुस्तां द्वारकायां तु रुक्मिण्युद्वाहकर्मणि ॥ १३१ ॥ ददौ दुर्वाससे ॥छु। || भत्त्या शंकरांशाय भक्तितः ॥ एवं निगदितं सर्वं कृष्णजन्मानुकीर्तनम् ॥ जन्ममृत्युजरातिग्नं सुखदं पुण्यदं मुने ॥ १३२॥ डू छु।। इति श्रीब्रह्मवैवर्ते महापुराणे कृष्णजन्मखंडे नारायणनारदसंवादे सप्तमोऽध्यायः ॥ ७ ॥ ॥ नारद उवाच ॥ ॥ जम्मा|चें ॐ|ष्टमीव्रतं बृहि व्रतानां शतमुत्तमम् । ॥ फलं जयंतीयोगस्य सामान्येनैव सांप्रतम् ॥ १ ॥ को वा दोषोप्यकरणे भोजनेछ ॐ वा महामुने॥ उपवासफलं किं वा जयंत्यां च मुसंमतम् ॥ २ ॥ व्रतं पूजाविधानं च संयमस्य च सांप्रतम् ॥ उपवासपारणयोः ४ असुविचार्य वद प्रभो ॥ ३॥ ॥ नारायण उवाच ॥ ॥ कृत्वा हविष्यं सप्तम्यां संयतः पारणे तथा॥ अरुणोदयवेलायां समुत्थाय छ। छुपरेहनि ॥ १॥ प्रातःकृत्यं संविधाय स्रात्वा संकल्पमाचरेत् ॥ व्रतोपवासयोर्नाह्मीकृष्णप्रीतिहेतुकम् ॥ ६॥ मन्वादिदिवसे छु ॐ|प्राप्ते यत्फलं स्रानपूजनैः ॥ फलं भाद्रपदेऽष्टम्यां भवेत्कोटिगुणं द्विज॥ ६॥ तस्यां तिथौ वारिमात्रं पितृणां यः प्रयच्छति ॥ गयाउँ ४|श्रादं कृतं तेन शताब्दं नात्र संशयः ॥ स्रात्वा नित्यक्रियां कृत्वा निर्माय सूतिकागृहम् । लोह र्युक्तं रक्षकसंघकैः ॥डू ४| ८॥ तत्र द्रव्यं बहुविधं नाभिच्छेदनकर्तनम् ॥ धात्रीस्वरूपां नारीं च यत्नतः स्थापयेद्वधः ॥ ९ ॥ पूजाद्रव्याणि चारूणि४ ॐ|सोपचाराणि षोडश ॥ फलान्यष्टौ च मिष्टानि द्रव्याण्येव हि नारद ॥ १०॥ जातीफलं च कंकोलं दाडिमं श्रीफलं तथा ।। नारिच्छ॥ २५ ॥ १ लोहखङ्ग-३० पा० । २ नाङ-३० पा० । झ|केरं च जंबीरं कूष्मांडं च सुवाससम् ॥ ११ ॥ आसनं वसनं पायं मधुपर्क तथैव च ॥ अर्यमाचमनीयं च नानीयं शयनं तथा |सैं| झ| ॥ १२ ॥ गंधं पुष्पं च नैवेद्ये तांबूलमनुलेपनम् । धूपदीपौ भूपणं वै चोपचारांश्च पोडश ।। १३ ॥ पादप्रक्षालनं कृत्वा धृत्वा छै|धौते च वाससी । आचम्य चासने स्थित्वा स्वस्तिवाचनपूर्वकम् ।। १४ ।। घटस्यारोपणं कृत्वा संपूज्य पंच देवताः ।। घटेॐ ॐ ह्यावाहनं कृत्वा श्रीकृष्णं परमेश्वरम् ॥ १९ ॥ वसुदेवं देवकीं च यशोदां नंदमेव च ॥ रोहिणीं बलदेवं च पष्ठीदेवीं|छु। ॐ वसुंधराम् ॥ १६ ॥ रोहिणीं ब्राह्मणं चैव अष्टमीं स्थानदेवताम् ।। अश्वत्थाम्ना सह बलिं हनुमंतं विभीषणम् ॥ १७ ॥“ छू|कृपं परशुरामं च वेदव्यासं मृकंडकम् ॥ सर्वस्यावाहनं कृत्वा ध्यानं कुर्याद्धरेस्तदा ॥ १८ ॥ पुष्पकं मस्तके न्यस्य पुनर्यायेद्विच्छं चक्षणः ॥ ध्यानं च सामवेदोक्तं शृणु वक्ष्यामि नारद ॥ १९ ॥ ब्रह्मणा कथितं पूर्वं कुमाराय महात्मने ।। २५ ॥ बालं नीलांबु छु जाभमतिशयरुचिरं स्मेरवांबुजं तं ब्रह्मशानंतधनैः कतिकतिदिवसैः स्तूयमानं परं यत् ॥ ध्यानासाध्यमृषीन्द्रेर्मुनिगणमनु |ङ|सिद्धसंघेरसाध्यं योगींद्राणामाचैत्यमतिशयमतुलं साक्षिरूपं भजेऽहम् ॥ २१ ॥ ध्यात्वा पुष्पं च दृत्वा च त्वं च निवेदयेत्।छं | एवं व्रती व्रतं कुर्याच्छुणु मंत्रक्रमं मुने ॥ २२॥ आसनं सर्वशोभाढ्यं सद्रत्नमणिनिर्मितम् । विचित्रं च विचित्रेण गृह्यतां शोभनं छे छै| हरे ॥ २३ ॥ वसनं वह्निशौचं च निर्मितं विश्वकर्मणा ॥ प्रतप्तस्वर्णखचितं चित्रितं गृह्यतां हरे ॥ २४ ॥ पादप्रक्षालनार्थं च स्वर्ण कें छुपात्रस्थितं जलम् । पवित्रं निर्मलं चूरु पायी च गृह्यतां हरे ॥ २६ ॥ मधुसर्पिर्दधिक्षीरं शर्करासंयुतं परम् ॥ स्वर्णपात्रस्थितं ऊँ |देयं स्नानार्थं गृह्यतां हरे ॥ २६ ॥ दूर्वाक्षतं शुकपुष्पं स्वर छतोयसमन्वितम् ॥ चंदनागुरुकस्तूरीसहितं हृतां इये ॥ २७ ॥ सुस्वादुद्धे |शै|आमलक्या दुवं चेव नानीयं गृह्यतां हरें ॥ २९॥ सद्रत्रमणिसारेण रचितां सुमनोहराम् ॥ छादितां सूक्ष्मवस्त्रेण शय्यां च गृह्यतांडू कु|स्वच्छतोयं च वासितं गंधवस्तुना । शुद्धमाचमनीयं च गृह्यतां परमेश्वर ॥ २८ ॥ गंधद्रव्यसमायुक्तं विष्णो तैलं सुवासितम् ॥४ १ मनोहरम्-३० पा० । । U वै. क. हरे ॥ ३० ॥ चूर्णं च वृक्षभेदानां मूलानां द्रवसंयुतम् ॥ कस्तूरीद्रवसंयुक्तं गन्धं च गृह्यतां हरे ॥ ३१ ॥ पुष्पं सुगंधियुक्तं च संयुक्तं | सं० ४ ५. ४|कुंकुमेन च ॥ सुप्रियं सर्वदेवानां सांप्रेतं गृह्यतां हरे ॥ ३२॥ गृह्यतां स्वस्तिकोक्तं च मिद्रव्यसमन्वितम् ॥ सुपक्वफलसंयुक्तं नैवेयं ऊँ । २६ ॥ । "|गृह्यतां हरे ॥ ३३ ॥ लटुकं मोदकं चैव सर्पिः क्षीरं गुडं मधु ॥ नवोद्धतं दधि तकं नैवेद्य गृह्यतां हरे ॥ ३e ॥ शीतलं शर्करायुक्तं ४] अ० ८ ॐ|क्षीरस्वादुसुपक्वकम् । तांबूलं भोगसारं च कृपॅरादिसमन्वितम् ॥ ३९ ॥ भक्त्या निवेदितमिदं गृह्यतां परमेश्वर ॥ चन्दनागुरुसँ ॐ कस्तूरीकुंकुमद्रवसंयुतम् ॥ ३६ ॥ अबीरचूर्ण रुचिरं गृह्यतां परमेश्वर ॥ तरुभेदरसोत्कचं गंधयुक्तोग्निना सह ॥ ३७ ॥ सुप्रियः कै| ४|सर्वदेवान् धूपोऽयं गृह्यतां हरे ॥ घोरंधक़रनृशंकडुतुरेख शुभावहः ॥ ३८ ॥ सुप्रदीपो दीप्तिकरो दीपोऽयं गृह्मतां हरे ॥ पवित्रं निर्मलं शं कुतोये कपॅरादिसमीयुतम् । ३९ ॥ जीवनं सर्वबीजानां पानार्थं गृह्यतां हरे ॥ नानापुष्पसमायुक्तं प्रथितं सूक्ष्मतंतुना ॥ ४० ॥४ शरीरभूषणवरं माल्यं च प्रतिगृह्यताम् ॥ दत्वा देयानि द्रव्याणि पूजोपयोगितानि च ॥ ४१ ॥ व्रतस्थानस्थितं द्रव्यं हरये देयमेव |च ॥ फलानि तरुबीजानेि स्वादूनि संदराणि च ॥ ४२ ॥ वंशवृद्धिकराण्येव गृह्यतां परमेश्वर ॥ आवाहितांश्च देवांश्च प्रत्येकं सँ अपूजयेद्वती॥ ४३ ॥ तान्पूज्य भक्तिभावेन दद्यात्पुष्पांजलित्रयम् ॥ सुनंदनंदकुमुदान्गोपान्गोपीश्च राधिकाम् ॥ १४ ॥ गणेशं ऊँ अर्तिकेयं च ब्रह्माणं च शिवं शिवाम्॥ लक्ष्मीं सरस्वतीं चैव दिक्पालांश्च ग्रहांस्तथा ॥ ६६ ॥ शेपं सुदर्शनं चैव पार्षदप्रवरांस्तथ ||४| ङसम्पूज्य सर्वदेवांश्च प्रणम्य दंडवद्भुवि॥ ब्राह्मणेभ्यश्च नैवेयं दत्त्वा दद्याच्च दक्षिणाम् ॥ ४६ ॥ कथां च जन्माध्यायोक्तां श्रुणुयाद्भक्ति ङ|भावतः । तदा कुशासने स्थित्वा कुर्याजागरणं व्रती॥ ६७॥ प्रभाते चाह्निकं कृत्वा संपूज्य श्रीहरिं मुदा ॥ ब्राह्मणान्भोजयित्वा चै| हुँच करयेदरिकीर्तनम् ॥ ४८॥ ॥ नारद उवाच ॥॥ व्रतकालव्यवस्थां च वेदोक्तां सर्वसंमताम् ॥ वेदार्थं च समालोच्य संहितां | २६ ॥ छ| १ सचूण-३० पा० । २ संयुत :-इपा०।३ संयुक्तो-३० पा० ॥ ४ गन्धश्च-३० पा० ।६ वनस्पतिममुद्रवम्-श्° पा०। ६ गृह्यतां परमेश्वर-३०प०. डू ॐ|७ सुवासितम्• प• १८ कुर्याच्छोहरिकीर्तनम्-६° पा° । | | ॥ ४|च पुरातनीम् ॥ १९ ॥ उपवासे जागरणे व्रते किं वा फलं मुने ॥ किं वा पापं तत्र भुक्त्वा वद वेदविदां वर ॥ ६० ॥ ॥ श्रीनारायण — ॐउवाच ॥ ॥ अष्टमी केक्षसंयुक्ता रात्र्यर्थे यदि दृश्यूते । स एव मुख्यकालश्च तत्र जातः स्वयं हरिः ॥ ६१ ॥ जयं पुण्यं च कुरुते हैं। ॐ|जयंती तेन संस्मृता । तत्रोपोष्य व्रतं कृत्वा कुर्याजागरणं बुधः ।। ६२॥ सर्वापवादः कालोऽयं प्रधानः सर्वसंमतः ॥ । इति वेदविदां वाणी चेत्युक्ता वेधसा पुरा ॥ ६३ ॥ तत्र जागरणं कृत्वा यश्चोपोष्य व्रतं चरेत् ॥ कोटिजन्मार्जितात्पापान्मुच्यते नमत्र ॐ|संशयः ॥ ६८ ॥ वर्जनीया प्रयत्नेन सप्तमीसहिताष्टमी । सा सफापि न कर्तव्या सप्तमीसहिताष्टमी ॥ अविद्यायां कक्षायां जातोऊ देवकिनंदनः ॥ ९६॥ वेदवेदांगणुतेतिविशिष्ट मंगलक्षणे ॥ व्यतीते रोहिणीत्र व्रती कुर्याच्च पारणाम् ॥ ९६ ॥ तिथ्यंते च हरिं | स्मृत्वा कृत्वा देवार्चनं व्रती ॥ पारणं पावनं पुंसां सर्वपापप्रणाशनम् ॥ ६७॥ उपवासांगभूतं च फलदं सिद्धिकारणम् । सर्वेष्वेवोपसँ उवासेषु दिवा पारणमिष्यते ॥ ९८ ॥ अन्यथा फलहूनिः स्यात्कृते धारणपारणे । न् रात्रौ पारणं कुर्वते वे रोहिणीन्तात् ॥६९|चें ४निशायां पारणं कुर्याद्वर्जयित्वा महानिशाम् । पूर्वोक्ते पारणं शस्तं कृत्वा विप्रसुरार्चनम् ॥ ६० ॥ सर्वेषां संमतं कुर्यादृते वै रोहिणीछे |त्रतम् । बुधसोमसमायुक्ता जयंती यदि लभ्यते ॥६१॥ न कुर्याद्रर्भवासे च तत्र कृत्वा व्रतं व्रती ॥ उदये चाष्टमी किंचिन्नवमी सूकला|४| ॐ|यद् ि॥ ६२॥ भवेद्धृदुसंयुक्ता प्राप्त्यर्कसंयुता ॥ अपि वर्षशतेनापि लभ्यते वा न् लभ्यते ॥ ३ ॥ व्रतं तत्र व्रती कुर्यात्पुंॐ ङकोटिं समुद्धरेत् ॥ नृणां विना त्रतेनापि भक्तानां हीनसंपदाम् ॥ ६४ ॥ कृतेनैवोपवासेन प्रीतो भवति माधवः ॥ भक्त्या नानो छु। ॐ|पचुरे रात्रौ जागरणेन च ॥६०॥ फलं ददाति दैत्यान्य्तीत्रतसंभवम् ॥ वित्तशाठ्यमकुर्वाणः सम्यक्फलमवाप्नुयात् ॥६६॥डू कुर्वाणो वित्ताशाठ्यं च लभते सदृशं फलम् । अष्टम्यामथ रोहिण्यां न कुर्यात्पारणं बुधः ॥६७हन्यात्पुराकृतं पुण्यं चोपवासा” ॐ|र्जितं फलम् ॥ तिथिरष्टगुणं हंति नक्षत्रं च चतुर्गुणम् ॥ ६८ ॥ तस्मात्प्रयत्नतः कुर्यात्तिथिभते च पारणम् ॥ महानिशायां प्राप्तायां ङ् छ| १ कर्केण ब्रह्मनक्षत्रेण रोहिणीनक्षत्रेण संयुक्तेत्यर्थः । पादमेकं तु-ई० पू० । 1. ३. = झ|तिथिभतं यदा भवेत् ॥ ६९ ॥ तृतीयेदिं मुनिश्रेष्ठ पारणं कुरुते बुधः ॥ षण्मुहूर्ते व्यतीते तु रात्रावेव महानिशा ॥ ७० ॥ लभते झ| सं० १. अब्रह्महत्यां च तत्र भुक्त्वा च नारद ॥ गोमांसविण्मूत्रसमं तांबूलं च फलं जलम् ॥ ७१ ॥ पुंसामभक्ष्यं शुदानामोदनस्य च का २७ ॥ अ० ९ " २७ ||कथा "त्रियामां रजनीं प्राहुस्त्यक्त्वाथं च चतुष्टयम् ॥ ७२ ॥ नाडीनां तदुभे सन्ध्ये विसायंतसंज्ञिते ॥ जन्माष्टम्यां च शुदयां कु° कृत्वा जागरणं व्रतम् ॥ ७३ ॥ शतजन्मकृतात्पापान्मुच्यते नात्र संशयः ॥ जन्माष्टम्यां च शुद्धयामुपोष्य केवलं नरः ॥ ७४ ॥|४ छ|अश्वमेधफलं तस्य व्रतं जागरणं विना ॥ यद्वाल्ये यच्च कौमारं यौवने यच्च वार्धके ॥ ७८॥ सप्तजन्मकृतात्पापान्मुच्यते नात्रश्च अ|संशयः॥ श्रीकृष्णजन्मदिवसे यश्च भुक्ते नराधमः ॥ ७६ ॥ स भवेन्मातृगामी च ब्रह्महत्याशतं लभेत् ॥ कोटिजन्मार्जितं पुण्यं छु |तस्य नश्यति निश्चित ॥ अनर्हश्चाशुचिः शश्वदैवे पित्र्ये च कर्मणि । अन्ते वसेत्कालमूत्रे यदृचंद्रदिशूकरौ ॥ ७८ ॥४ ॥ ७७ आकृमिभिः शूलतुल्यैश्च तीक्ष्णदंष्ट्रश्च भक्षिनः । पापी ततः समुत्थाय भारते जन्म चेल्लभेत् ॥ ७९ ॥ षष्टिवर्षसहस्राणि विष्ठायां चङ्| अकृमिर्भवेव ॥ Jधकोटिसहस्राणि शतन्मानि सूकरः॥ ८० ॥ श्वापदः शतजन्मानि सृगालः सतू जन्म् च ॥ सप्तजन्मसु सर्प झु काकजय सप्तजन्मसु ॥ ८१ ॥ ततो भवेन्नरो मूको गलकुष्टी सदातुरः । ततो भवेत्पशुम्नश्च व्यालग्राही ततो भवेत् ॥ ८२ ॥ तदंते /। ॐच भवेदूर्धर्महीनंश्च भुकः । ततो भवेत्स रजकस्तैलकारस्ततो भवेत् ॥ ८३ ॥ ततो भवेद्देवलको ब्राह्मणश्च सदाशुचिः ॥ उपवाडू |ङ्सासमर्थश्चेदेकं विप्रं च भोजयेत् ॥ ८३ ॥ तावदनानि वा दद्याद्द्रुतं द्विगुणं भवेद॥ सहस्रसंमितां देवीं जपेद्वा प्राणसंयमान् ॥४ आ ८६॥ कुर्याद्वादशसंख्याकान्यथार्थं तद्वते नरः॥ इत्येवं कथितं वत्स श्रुतं यदर्मवतः व्रतोपवासपूजानां विधानमकृते च/४ छयत् ॥ ८६ ॥॥ इति श्रीब्रह्मवैवर्ते महापुराणे नारायणसंवादे श्रीकृष्णजन्मखण्डे कृष्णजन्माष्टमीव्रतपूजोपवासनिरूपणंनामा छ। ४|ष्टमोऽध्यायः ॥ ८॥ नारद उवाच ॥ ॥ संस्थाप्य गोकुले कृष्णं यशोदामंदिरे वसुः ॥ जगाम स्वगृहं नन्दः किञ्चकार महां झ|॥ २७ ॥

  • दण्डानाम्-इ° पा०।२ शतजन्मसुइ• पा° । ३ हीनो नरश्नक-६० पा । ४ सुतोत्सवम्-३०पा० ।। |

। प्रभुः ॥ १ ॥ किञ्चकार हरिस्तत्र कतिवर्षस्थितिः प्रभोः ॥ बालक्रीडनकं तस्य वणय क्रमशा सुन ॥ २ ॥ पुरा कृता या भdश।। ॐ गोलोके राधया सह ॥ तत्कृतं केन विधिना प्रतिज्ञापालनं हरेः ॥३॥ कीदृग्वृन्दावनं नामू मण्डलं किंविधं वद ॥ रासक्रीडांचें ॐ जलकीड़ संव्यस्य वर्णय प्रभो ॥१ ॥ नन्दस्तपः क्ङिकार यूशोदा चाथ रोहिणी ॥ हरेः पूर्वं च हलिनः कुत्र जन्मू बभूव ह ॥४ ॐ ॥ ९५ ॥ पीयूपखंडमाख्यानमपूर्वं श्रीहरेः स्मृतम् । विशेषतः कविमुखान्नव्यं नूनं पदे पदे ॥ ६॥ स्वरासमण्डलक्रीडां वर्णय स्वयमेव | ॐ |च ॥ परोक्षवर्णनात्काव्यं प्रशस्तं नव्यवर्णनम् ॥७॥ श्रीकृष्णांशो भवान्साक्षाद्योगींद्राणां गुरोर्गुरुः । यो यस्यांशः सच जनस्तस्येव हैं। छु। मुखतः सुखी ॥ ८॥ द्यैव वर्णिता पादौ विलीन तु युवां हरेः साक्षाद्रलोकनाथांशस्त्वमेव तत्समो म्हान् ॥ ९ ॥ ॥ नारायण४ हैं| उवाच ॥॥ ब्रवेशशेषविघ्नेशाः कूर्मो धर्मोहमेव च॥ नरश्च कार्तिकेयश्च श्रीकृष्णांशा वयं नव ॥ १० ॥ अहो गोलोकनाथस्य महिमा । ॐकेन वण्र्यते । ये स्वयं नो विजानीमो न वेदाः किं विपश्चितः ॥ ११ ॥ स्करो वामनः कल्किङ्गदः कपिलमीनकौ । एते चांशाः|आँ कलाधान्ये संत्येव कतिधा मुने ॥ १२ ॥ कूम नृसिंहो रामश्च खेतीपविराविभुः । परिपूर्णतमः कृष्णो वैकुण्ठे गोकुले स्वयम् ॥|ङ्क | |॥ १३ ॥ वैकुण्ठे कमळाकांतो रूपभेदाच्चतुर्युजः । गोलोके गोकुले राधाकांतोयं द्विभुजः स्वयम् ॥ १४ ॥ अस्यैव तेजो नित्यं|कें। ॐ च चित्ते कुर्वंत् ियोगिनः॥ भक्ताः पादाम्बुजं तेजः कुतस्तेजस्घ्निं विना ॥ १९ ॥ शृणु विप्र वर्णयामि यशोदानन्दयोस्तपः ॥|चें । रोहिण्याश्च यतो हेतोर्ददृशुस्ते हरेर्मुखम् ॥ १६ ॥ वसूनां प्रवरो नन्दो नाम्ना द्रोणस्तपोधनः । तस्य पत्नी धरा साध्वी यशोदा साझे | तपस्विनी ॥१७रोहिणी सर्पमाता च कर्तुश्च सर्पकारिणी । एतेषां जन्मचरितं निबोध कथयामि ते ॥१८॥ एकदा च धराद्रोणोछ झ पर्वते गन्धमादने । पुण्यदे भारते वर्षे गौतमाश्रमसन्निधौ॥ १९ ॥ चक्रतुश्च तपस्तत्र वर्षाणामयुतं मुने ॥ श्रीकृष्णदर्शनार्थं च| ओ| |झ|निर्जने सुप्रभातटे ॥२०॥ न ददर्श हरिं द्रोणो धरा चैव तपस्विनी ॥ कृत्वाग्निकुंडं वैराग्याप्रवेष्टुं समुपस्थित ॥२१॥ तौ मर्तुकाम|४| १ कपिमुखे कार्यं नूनं पदेपदे-० पा०२ हृदय-३० पा । |\ ॥ २८ न. वै. क.ङ दृष्द्मा च वाग्बभूवाशरीरिणी ॥ द्रक्ष्यथः श्रीहरिं पृथ्व्यां गोकुले पुत्ररूपिणम् ॥ २२ ॥ जन्मांतरे वसुश्रेष्ठ दुर्दशं योगिनां विभुम् ॥४॥ खं० ४ - ध्यानासाध्यं च विदुषां ब्रह्मादीनां च वंदितम् ॥ २३ ॥ श्रुत्वैवं तदराद्रोणी जग्मतुः स्वालयं सुखात् ॥ लब्ध्वा तु भारते जन्मॐ अ० ९ दृष्टं ताभ्यां हरेर्मुखम् ॥ २४ ॥ यर शोदानंदयोरेवं कथितं चारितं तव ॥ सुगोप्यं त्रिदशानां च रोहिणीचरितं शृणु ॥ २९ |एकदा देवमाता च पुष्पोत्सवदिने सती ॥ विज्ञापनं चरद्वारा चकार कश्यपं मुने। २६ सुस्राता सुंदरी देवी रत्नालंकार ङ|भूषिता ॥ चकार वेषं विविधं ददर्श दर्पणे मुखम् ॥ २७ ॥ कस्तूरीबिंदुना सार्द सिंदूराबिंदुसंयुतम् । रत्नकुंडलशोभाढ्यं ॥ २८ ॥ गजमौक्तिकसंयुक्तं नासागं सुमनोहरम् ॥ शरत्पार्वणचंद्रस्यं शरत्पंकजलोचनम् ॥ २९ ॥ वक्रभं |गिना युक्तं विचित्रकजलोज्वलम् ॥ पकदाडिमबीजाभदंतपंक्तिविराजितम् । ३० ॥ पक्कबिंबाधरोष्ठं च सस्मितं सुंदरं सदा ॥|| अतीव कमनीयं च मुनींद्रचित्तमोहनम् ३१ ॥ एवंभूतं मुखं दृशा सुंदरी स्वगृहे स्थिता पश्यंती पतिमार्ग च कामबाणप्र |पीडिता ॥ ३२ ॥ शुश्राव वार्तामदितिः कश्यपं कटुसंयुतम् । रत्नसारसमारंभे तस्या वक्षस्थले स्थितम् ३३ चुकोप साध्वी सा हताशा रतिकातरा न शशाप पतिं प्रेम्णा शशाप सर्पमातरम् ॥ ३८ ॥ न देवालययोग्या सा धर्मिष्ठा धैर्मनाशिनी ॥ दूरं गच्छतु स्वलकादात्मयोनिं च मानवीम् ॥ ३६ ॥ श्रुत्वैवं सा चरद्वारा शशाप देवमातरम् । सा चैवं मानवीं योनिं यातु मत्थं जरायुताम् ॥ ३६ ॥ कश्यपो बोधयामास कङ् च सर्पमातरम् ॥ काले यास्यसि मत्यं च मया सङ्ग |शुचिस्मिते ॥ ३७ ॥ त्यज भीतिं लभ सुखं द्रक्ष्यसि श्रीहरेर्मुखम् ॥ एवमुक्त्वा कश्यपश्च जगाम् चातेिर्गुदम् ॥ ३८ ॥ वांनी पूर्णां ॐच तस्याश्च चकार भगवान्विभुः ॥ ऋत तत्र महेंद्रश्च बभूव च सुरर्षभः ॥३९॥ अदितिर्देवकी चैव सर्पमाता च रोहिणी ॥ कश्यपो वसुदेवश्र श्रीकृष्णजनको मॉन् ॥ ६० ॥ रहस्यं गोपनीयं च सर्वं निगदितं मुने । अधुना बलदेवस्य जन्मापानं मुनेछु" २८ ॥ शृणु ॥ ४१ ॥ अनंतस्याप्रमेयस्य सहस्रशिरसः प्रभोः ॥ रोहिणी वसुदेवस्य भार्यारत्नं च प्रेयसी ॥ ४२ ॥ जगाम गोकुलं साध्वी वसुदेवाज्ञया मुने ॥ संकर्षणस्य रक्षार्थं कंसभीता पलायिता॥ ४३ ॥ देवक्याः सप्तमं गर्भ माया कृष्णाज्ञया तदा ॥ रोहि| |ण्या जठरे तत्र स्थापयामास गोकुले ॥ ४४ ॥ संस्थाप्य च तदा गर्भ केलासं सा जगाम ह ॥ दिनांतरे कतिपये रोहिणी|ङ |नंदमंदिरे ॥ १६ ॥ मुषाय पुत्रं कृष्णांशं तप्तोष्याभमीश्वरम् ॥ ईषद्धास्यं प्रसन्नास्यं ज्वलंतं ब्रह्मतेजसा ॥ ६६ ॥ तस्यैव जन्म मात्रेण देवा मुमुदिरे तदा ॥ स्वर्गे सुंदुभयो नेदुरानका मुरजादयः ॥ १७ ॥ जयशब्दं शंखशब्दं चक्रुर्देवा मुदान्विताः ॥ नंदो ॐ|दृष्टो ब्राह्मणेभ्यो धनं बहुविधं ददौ ॥ ४८ ॥ चिच्छेद नाडीं धात्री च श्नापयामास वालकम् ॥ जयशब्दं जणुगोप्यः सर्वाभ रणभूषिताः ॥ ४९ ॥ पपुत्रोत्सवें नंदश्चकार परमादरात् । तदा यशोदा गोपीभ्यो ब्राह्मणेभ्यो ददौ मुदा ॥ ६० ॥ धनानि नानावस्तूनि तैलं सिंदूरमेव च ॥ इत्येवं कथितं वत्स यशोदानंदयोस्तपः ॥ ६३ ॥ जन्माख्यानं च इलिनो रोहिणीचारितं ॐ| तथा ॥ अधुना ते वांछनीयं नंदूपुत्रोत्सवं शृणु ॥ ६२ ॥ सुखदं मोक्षदं सारं जन्ममृत्युजरापहम् ॥ मंगलं कृष्णचरितं वैष्ण वानां च जीवनम् ॥ ५३ ॥ सर्वाशुभविनाशं च भक्तिदास्यप्रदं हरेः ॥ श्रीकृष्णं वसुदेवश्च संस्थाप्य नंदमंदिरे ॥ ५७॥ गृहीत्वा बालिकां दृष्टो जगामं निजमंदिरम् । कथितं चरितं तस्याः शृतं संमुखतो मुने ॥ ६६॥ अधुना गोकुले कृष्णचरितं शृणु मंमलम् ॥ वसुदैत्रे गृहं याते यशोदा नंद एव च ॥६६ ॥ मंगले मूतिकागारे जयगारे जयान्विते ॥ ददर्श पुत्रं भूमिस्थं ॥ ६७ ॥ अतीव सुंदरं नग्नं पश्यंतं गृहशेखरम् ।। शरत्पार्वणचंद्रस्यं नीलंदीवरलोचनम् ९८रुदंतं च हसंते च वेणुसंसक्तविग्रहम्। हस्तद्वयं सुविन्यस्तं प्रेमवंतं पदांबुजम् ॥ ६९ ॥ दृष्ट्वा नंदः स्त्रिया साईं हरिं दृष्टो वभूव ह ॥ धात्री ते घ्रापयामास शीततोयेन -वालकम् ॥ ६० ॥ चिच्छेद नाडीं बालस्य हर्षाद्रप्यो जयं ददुः ॥ आजग्मुर्गोपिकाः सर्वा वृहच्छोण्यश्चलत्कुचाः ॥ ६१ ॥ बालिकाश्च वयस्याश्च विप्रपत्न्यश्च सूतिकाम् ॥ आशिषं युयुजुः सर्वा ददृशुर्बालकं मुदा ॥ ६२ ॥ क्रोडे चक्रुः प्रशंसंत्य ऊषुस्तत्र च काश्चन ॥ नंदः सचैलः स्नातश्च धृत्वा धौते च वाससी ॥ ६३ ॥ पारंपर्यविधिं तत्र चकार हृष्ट त्र.वै. क.ङ|मानसः ॥ ब्राह्मणान्भोजयामास कारयामास मंगलम् ॥ ६४ ॥ वायानि वादयामास बंदिभ्यभ ददौ धनम् ॥ ततो .नंदभइ सं• ४ पू. ॐ|सानंदं ब्राह्मणेभ्यो ददौ धनम् ॥ ६९ ॥ सद्रत्नानि प्रवालानि हीरकाणि च सादरम् ॥ तिलानां पर्वतान्सप्त सुवर्णशतकं|3| ॥ २९ : | छ। मुने ॥ ६६ ॥ रोप्ये धान्याचलं वस्त्रं गोसहस्त्रं मनोहरम् । दधि दुग्धं शर्करां च नवनीतं घृतं मधु ॥ ६७ ॥|ॐ अ० १० आमिष्टान्नं सल्लकौघं स्त्रादूनि मोदकानि च ॥ भूमिं च सर्वसस्यादयां वायुवेगांस्तुरंगमान् ॥ ६८ ॥ तांबूलानि च - ॐ|तैलान् िदत्वा दृष्टो बभूव ह। ॥ रक्षितुं सूतिकागारं योजयामास ब्राह्मणान् ॥ ६९ ॥ तत्र मंत्रज्ञमनुजान्स्थ|डू झ|विरान्गोपिकागणान् ॥ वेदांश्च पाठयामास हरेर्नामेकमंगलम् ॥ ७० ॥ भक्त या च ब्राह्मणद्वारा पूजयामास देवताः ॥ गोपाङ्ग |लिकाश्च वृद्धाश्च रत्नालंकारभूषिताः ॥ ७१ ॥ सस्मिताः शीघ्रगामिन्य आजग्मुनदमंदिरम् ॥ नानाविधाश्च गणका ज्योति:च्छे अशास्त्रविशारदाः॥ ७२॥ वाक्सिदः पुस्तककरा आजग्मुर्नदमंदिरम् । सस्मिता विप्रपत्न्यश्च वयस्याः स्थविरा वराः ॥ ७३ ॥|४ डुवालिका बालकयुत् आजग्मुर्नदमंदिरम्॥ तेभ्योपि प्रददौ रनं धनानि विविधानि च ॥ ७८ ॥ वखत्राणि रौप्याणि गोस्हस्राणिॐ ॐ|सादरम् ॥ नंदस्तेभ्यो नमस्कृत्य चकार विन्यं मुदा ॥ ७९॥ आशिषं युयुजुः सर्वे ददृशुर्बालकं पूरम् ॥ एवं संभृतसंभारो बभूवडू |ऊ|वुपुंगवः ॥७६॥ गणकैः कारयामास यद्भविष्यं शुभाशुभम् ॥ एवं ववर्ध बालश्च शुक्रुपकं यथा शशी ॥ ७७ ॥ नंदालये हली चैव । भुक्ते मातुः पयोधरम् । तदा च रोहिणी दृष्टा तत्र पुत्रोत्सवे मुदा ॥ ७८ ॥ तैलसिंदूरतांबूलं धनं ताभ्यो ददौ मुने ॥ दत्त्वाशिषश्चक्षु |शिरसि ताश्च ते स्वालयं ययुः ॥ ७९ ॥ यशोदारोहिणीनंदास्तस्थुर्गेहे मुदान्विताः ॥ ८० ॥ इति श्रीब्रह्मवैवर्ते महापुराणे श्रीकृङ चै|cणजन्मखंडे नारायणनारदसंवादे नंदपुत्रोत्सवोनाम नवमोऽध्यायः९ ॥ ॥ श्रीनारायण उवाच ॥ ॥ अथ कंसः सभामध्ये | |स्वर्णसिंहासनस्थितः ॥ शुश्राव वाचं गगने सूनृतामशरीरिणीम् । १ ॥ किं करोपि महामूढ चिंतां स्त्रश्रेयसः कुरु ॥ जातः कालो|४|॥ २९ ॥ धरण्यां ते तिष्टोपाये नराधिप ॥ २ ॥ नंदाय तनयं दत्त्वा वसुदेवस्तवांतकम् ॥ कन्यामादाय तुभ्यं च दत्त्वा संमायया स्थितः ॥३॥|छै। | ॐ मायांशा कन्यकेयं च वासुदेवः स्वयं हरिः ॥ तब होता गोकुले च वदंते नंदमंदिरे॥ ३ ॥ देवक्याः सप्तमो गर्भा वदंते नंदमं । |दिरे ॥ देवक्याः सप्तमो गर्भा न सुस्रावामृतं सुतम् ॥९॥ स्थापयामास माया ओरोहिणीजठरे किल ॥ तत्र जातश्च शेषांशो बेलदेवो । ॐ महाबलः ॥ ६ ॥ गोकुले तौ च वर्धेते कालो ते नंदमंदिरे ॥ श्रुत्वेति वचनं राजा बभूवानम्रकंधरः ॥ ७॥ चिंतामवाप सहसा छ। तत्याजाहारमुन्मनाः । पूतनां च समानीय प्राणेभ्यः प्रेयसीं सतीम्॥८॥ उवाच भगिनीं राजा सभामध्ये च नीतिविव ॥ ॥ कंस ॐ||मायाशास्त्रविशारदा उवाच ॥। पूतने गोकुलं ॥ १० गच्छ ॥ मायामानुषरूपे कार्यार्थं नंदुमंदिरम् च विधाय ॥ ९ ब्रज ॥ विषाक्तं योगिनि च । तनं दुर्वाससो कृत्रं महामंत्रं शिशवं प्राप्य देहि सत्वैरम् सर्वत्रगामिनी । वं मनोयायिनी ॥ ११ ॥ सर्वरूपं वंसेकें विधातुं त्वं शक्तासि सुप्रतिष्टिते ॥ इत्युक्त्वा तां महाराजस्तस्थौ संसदि नारद ॥ १२ ॥ जगाम पूतना कंसं प्रणम्य कामचरिणी ॥| तप्तकांचनवर्णाभा नानालंकारभूषिता॥ १३ ॥ बिभ्रती कबरीभरं मालतीमाल्यसंयुतम् । कस्तूरीबिंदुना युक्तं सिंदूरं दधती मुदा ॥|ङ छु।। १e ॥ मंजीररशनाभ्यां च कलशब्दं प्रकुर्वती ॥ संप्राप्य गोष्टं दुर्दशं नंदोलयुमनोहरम् ॥ १९ ॥ परिखाभिर्गभीराभिर्देर्लघ्याभिछु श्च वेष्टितम् ॥ रचितं प्रस्तरैर्दिव्यैर्निर्मितं विश्वकर्मणा ॥ १६ ॥ इंद्रनीलैर्मरकतैः पद्मरागैश्च भूषितम् । सुवर्णकलशैर्दव्यैश्चित्रितै|छ। ॐशेखंरोचलैः ॥ १७ ॥ प्राकारैर्गगनस्पगैश्चतुद्रसमन्वितैः ॥ युक्तं लोहकपाटेश्च द्वारपालसमन्वितैः ॥ १८ ॥ वेष्टितं सुन्दरं रम्यं की। सुन्दरीगणवेष्टितम् । मुक्तामाणिक्यपरशैः पूर्णरत्नादिभिर्घनैः ॥ १९॥ स्त्रपत्रवटाकीर्णं गवां कोटिभिरन्वितम् ॥ भरणीयैः किं|४| कुकरैश्च गोपकैः समून्वितम् ॥२०॥ दासीनां च सहयैश्च कर्कमध्यगैः समन्वृितम् । प्रविवेशाश्रमं साधी सस्मितसुमनोहरा ॥झे। | २१ ॥ हृञ्च तां प्रविशंतीं च गेष्यो दृझानुमेनिरे ॥ (कं वा पद्मालया दुर्गा कृष् द्रष्टुं समागता ॥ २२ ॥ प्रगेस्रगपिका गोपाः |ङ पप्रच्छुः कुशलं च ताम् ॥ ददौ सिंहासनं पात्रं वासयामास तत्र वै ॥ २३ ॥ पप्रच्छ कुशी सा च गोपानां बालकस्य च ॥ उघसङ्क १ परमेः-३० पा०। २ गोप्यस्ता बटुमेनिर-३० पा० । N ज.वै. क. ङ |सस्मिता साध्वी पायं जग्राह सादरम् ॥ २१ ॥ तामूचुगपिकाः सर्वाः का वमीश्वरि ांप्रतम्॥ वासस्ते कुचू छिं नाम किं वात्र झ| सं• ४ ५- • ३० ॥ झ्वाचिकचक्रेण |कर्म नो वद ॥ तत्वं २९ ॥ मंगलसूचकम् तासां च वचनं ॥ बभूव श्रुत्वा स्थविरे साप्युवाच काले मनोहरम् नेदृपुत्रोमहानिति । मथुरावासिनी ॥ २७॥ ध्रुवागतार्ह गोपी सांप्रतं ते दृष्टुमाशिषं विप्रक़ामिनी कर्तुमीप्सिताम् ॥ २६ ॥ श्रुतं ॥कृष |*-, * पुत्रमानय तं दृष्ट्वा यामि कृत्वा तमाशिषम् ॥ २८ ॥ ब्राह्मणीवचनं श्रुत्वा यशोदा हृष्टमानसा ॥ प्रणमय्य सुतं क्रोडे ददौ। ऊ कुत्राङ्गणयोषितः ॥ २९ ॥ कृत्वा क्रोडे तु ते साध्वी चुटुंब च पुनःपुनः ॥ स्तनं ददौ सुखासीना इरैि पुण्यवती सती । ॐ|। ३० ॥ अहोङतोऽयं बालस्ते सुन्दरो गोपसुन्दुरि ॥ गुणैर्नारायणसमो बालोयमित्युवाच ह ॥ ३१ ॥ कृष्णो विषस्तनं|छै। ॐपीत्वा जहास वक्षसि स्थितः । तस्याः प्राणैः सह पपौ विषीरं सुधामिव ॥ ३२ ॥ तत्याज बालकं साध्वी प्राणांस्त्यक्त्वा सँ |आँपपात ह। विकृताकारवदना चोत्तानवदना मुने ॥ ३३ ॥ स्थूलदेहं परित्यज्य सूक्ष्मदेहं विवेश सा । आरुरोह रथे शीर्षे रत्न कुसारविनिर्मितम् ॥ ३४ ॥ पार्षदप्रवरैर्दिव्यैर्वेष्टिते सुमनोहरैः॥ वेतचामरलक्षेण शोभितं लक्षपणेः ॥ ३४ ॥ वह्निशौचेन वls अ|सूक्ष्मेण भूषितं वरम् ॥ नानाचित्रविचित्रैश्च सद्रत्नकलशैर्युतम् ॥ ३६ ॥ सुंदरं शतचनं च ज्वलितं रत्नतेजसा ॥ पार्षदास्तकें रथे कृत्वा जग्मुगलोकमुत्तमम्। ३७ ॥ दृष्ट्वा तमद्भुतं लोका गोपिकाश्चातिविस्मिताः । कंसः श्रुत्वा च तत्सर्वं विस्मितश्चक्षु छबभूव ह ॥३८॥ यशोदा बालकं नीत्वा कोडे कृत्वा स्तनं ददृ ॥ मंगलं कारयामास विप्रद्वारा शिशोर्मुने ॥ ३९॥ ददाह हूँ मैं ॐ|तस्याश्च नंदः सानंदपूर्वकम् ॥ चंदनागुरुकस्तूरीसमं संप्राप्य सौरभम् ॥ १० ॥ ॥ नारद उवाच ॥ ॥ सा वा काराक्षसीरूपा. कॅथंचें ॐ|पुण्यवती सती ॥ केन पुण्येन तं दृष्ट्वा जगाम कृष्णमंदिरम् ॥ ४१ ।॥ श्रीनारायण उवाच ॥ ॥ बलियझे वानस्य दृशं रूपं” ४|मनोहरम् ॥ बलिकन्या रत्नमाला पुत्रस्नेहं चकार तम् ॥ ४२॥ मनसा मानसं चक्रे पुत्रस्य सदृशो मम ॥ पिवेद्यदि स्तनं कृष्ण|४| ॥ ३० ॥ | १ वेष्टितम्-ई० पा० । २ मुने-०पा०।। दत्त्वा विषस्तनं कृष्णं पूतना राक्षसी मुने ॥ भक्त्या मातृगतिं प्राप कं भजाम विना हरिम् ॥ ४६ ॥ इत्येवं कथितं विप्र श्रीकृष्ण गुणकीर्तनम् । पदेपदे सुमधुरं प्रवरं कथयामि ते ॥ ३६ ॥ इति श्रीत्र म• श्रीकृ० ना० पूतनामोक्षोनाम दशमोऽध्यायः ॥१०॥ श्रीनारायण उवाच ॥॥ एकदा गोकुले साध्वी यशोदा नंदगेहिनी ॥ गृहकर्माणि संसक्ता कृत्वा बालं स्ववक्षसि ॥ १ ॥ वात्यारूपं तृणावर्तमागच्छेतं च गोकुलम् ।। श्रीहरिर्मनसा ज्ञात्वा भायुक्तो बभूव ह ॥२॥ भाराक्रांता यशोदा च तत्याज बालकं ऊतदा ॥ शयनं कारयित्वा च जगाम यमुनां मुने ॥ ३ ॥ एतस्मिन्नंतरे तत्र वात्यारूपधरोऽसुरः आदाय ते भ्रामयित्वा गत्वाङ पराशरशंग "इ समं वेशयामापीशतं भद्रे स्वरों का समाप प्रकाश वर्षात् पयोधरे शिर्ड्स " |श्रीकृष्णचरणस्पर्शाद्रलोकं स जगाम ह ॥ ७ ॥ वात्यारूपे गते गोपा गोप्यश्च भयविह्वलाः न दृङ् बालकं तत्र शयानं शयने |मुने !८ ॥ सर्वे निजघ्नुः स्वं वक्षःस्थलं शोकाकुला भयात् । केचिन्मृच्छमवापुश्च रुरुदुधापि केचन ॥ ९ ॥ अन्वेषणं प्रकुर्वतो ददृशुर्बालकं व्रजे ॥ धूलिधूसरसवगं पुष्पोद्यनांतरस्थितम् ॥ १ ॥ बाबूकदेशे सरसस्तीरे नीरसमन्विते ॥४ शुपश्यतं गगनं.शश्वद्वद्रुतं भयकातरम् ॥ ११॥ गृहीत्वा बालकं नंदः कृत्वा वक्षसि सत्वरम् ॥ दृशंदशं मुखं तस्य रुरोद च शुचाउँ |न्वितः ॥ १२॥ यशोदा रोहिणी शीघ्र दृझा बालं रुरोद च ॥ कृत्वा वक्षसि तद्वक्क्रे कुटुंब च मुहुर्मुहुः ॥ १३ मंगलं कारयामास] |ऊ|स्नापयामास बालकम् ॥ स्तनं ददौ यशोदा च प्रसन्नवदनेक्षणा ॥१८॥ ॥ नारद उवाच॥॥ कथं शशाप दुर्वासाः पांड्यदेशोद्भवं नृपम्॥ सुविचार्य वद ब्रह्मन्नितिहासं पुरातनम् ॥ १६ ॥ श्रीनारायण उवाच ॥ ॥ पांड्यदेशाधिपो राजा सहस्राक्षः प्रतापवान् । |त्रीसद्धं समादाय कामबाणप्रपीडितः ॥ १६ ॥ मनोहरे निर्जने च पर्वते गंधमादने । विजहार नदीतीरे पुष्पोद्याने न . वै. क. |ऊ| मनोरमे ॥ १७ ॥ नानाप्रकारश्रृंगारं विपरीतादिकं नृपः ॥ नखदंतक्षतांगं च कामिनीनां चकार सः ॥ १८॥ कृत्वा मूर्तिसहत्रं च |सं• ४ पृ. ३१ ॥ योगींद्रो नृपतीश्वरः॥ । कृत्वा स्थलविहारं च जलक्रीडां चकार ह ॥ १९॥ नायों विवसनाः सर्वा ननाथ नृपयोपितः । विजयश्च ।अ• १२ " "|^|पुष्पभद्रानदीतीरे मनोहरे ॥ २० ॥ एतस्मिन्नंतरे तत्र समायातो महामुनिः । शिष्यललैः परिवृतो गच्छन्त्रं शंकरं प्रति ॥ २१ ॥ |दृशं मुनिं महामत्तो नोत्तस्थौ न ननाम ह ॥ वाचा हस्तेन राजा च संभाषां न चकार ह ॥ २२ ॥ दृष्ट्वा चुकोपू नृपातुं शशापर्छ छै| स्फुरिताधरः । असुरो भव पाप्टिं योगाङ्गो भुवं व्रज ॥ २३ ॥ भारते ल्क्षवपं च स्थात्व्यं ते नराधम ॥ ततो विपदस्पर्शाद्रलोकं । ||यस्यसि ध्रुवम् ॥ २९ ॥ स्थानेस्थाने हे महिष्यो जनिं लभत भारते । राजेंद्रगेहे राजेंद्राद्भविष्यथ मूनोहराः ॥ २६ ॥। छु | इत्युक्त्वा तु मुनींद्वस्तु जगाम शंकरालयम् । हाहाशब्दं विचकुश्च शिष्यसंघाः कृपालवः ॥ २६ ॥ गते मुनींद्र राजेंद्रो रुरोद च सरित्तटे । रुरुदु रमणीयाश्च रमण्यो विरहातुराः ॥ ॥ २७ ॥ हे नाथ रमणश्रेष्ठेत्युच्चार्य च पुनःपुनः ॥ व विना वा । छु छ| यास्यामो वयं स्वं वा क्व यास्यसि ॥ २८ ॥ वयं नो विहारप्यामस्त्वया सार्दै सुनिर्जने न करिष्यसि राज्यं त्वं न यास्यामो |ञ्च ॐ हं वयम् ॥२९शरच्चंद्रप्रभामुष्टं न द्रक्ष्यामो मुखं तव ॥ प्रसारिताभ्यां बाहुभ्यांनानयिष्याम इत्यतः ॥ ३०॥ इत्युक्त्वा रुरुदुःसँ झ| सबः पुरुस्कृत्य "नराधिपम् ॥ मूच्छमवापुश्चरणं श्रुत्वा राज्ञः सरित्तटे ॥३१ ॥ राजाऽग्निकुंडमाधाय नारीभिः सह नारद ॥४ ॐ|स्मृत्वा हरिपदंभोजं ज्वलदग्निविवेश ह ॥३२॥ हाहाकारं सुराः सर्वे विचकैर्गगने स्थिताः ॥ इत्यूचुर्मुनयश्चैवं दैवं च बलवत्तरम्॥३३॥ फुस च राजा तृणावर्ता जगाम हरिमंदिरम् । महिष्यो भारते वर्षे लेभिरे जन्म वाञ्च्छितम् ॥ ३८ ॥ इत्येवं कथितं सर्वं हरेर्माहात्म्यसै छ| मुत्तमम् ॥ मोक्षणं नृपतेधैव मुनींद्वशापहेतुकम्॥ ३८॥ इति श्रीब्र० म० श्रीकृष्णज• नारायणनारदसम्वादे तृणावर्तवधोनामे |कादशोऽध्यायः ॥ ११॥ श्रीनारायण उवाच ॥ ॥ एकदा मंदिरे नन्दपली सानंदपूर्वकम् ॥ कृत्वा वक्षसि गोविंदं क्षुधितं झ| ॥ ३३ ॥ १ कृपालया-ई०पू० । च स्तनं ददौ ॥ १ ॥ एतस्मिन्नंतरे गोप्य आजग्मुर्नेदमंदिरम् । स्थविराश्च वयस्याश्च बालिका बालकान्विताः ॥ २ अतृप्तं बालकं शीघ्र संन्यस्य शयने सती ॥ प्रणनाम समुत्थाय कर्मण्यौत्थानिके मुदा ॥ तैलसिंदूरतांबूलं ददौ ताभ्यो मुदान्विता ॥|छ। मिष्टवस्तूनि वस्त्राणि भूषणानि च गोपिका ॥ ४ एतस्मिन्नन्तरे कृष्णो रुरोद क्षुधितस्तदा ॥ प्रेरयित्वा सं चरणं मायेशो मायया विभुः। पपात चरणं तस्य प्रवीणे शकटे सुने ॥ विधेभरपदाघातात्तच्च चूर्णं बभूव ह ॥६॥ वभंज शकटं पेतुर्भग्नकाष्ठानि तत्र वै ॥|चें ङ|पपात दधिदुग्धं च नवनीतं घृतं मधु ।।७। दृष्टाश्चर्यं गोपिकाश्च दुद्रुवुर्बालकं भयात् ॥ ददृशुर्भमशकटमिंधनाभ्यंतरे शिशुम् ॥८॥ |भग्नभांडसमूहे च पतितं बढंगोरसम् । प्रेरयित्वा तु काष्ठानि जग्राह वालकं भिया ॥ ९॥ मायारक्षितसर्वांगं रुदितं क्षुधितं क्षुधा ॥ ॥ पप्रच्छुर्बालकान्गोपा बभज शकटं कथम् ॥ कंचिदेनं न पश्यमः सहसेति फ्नं यदा ते रोचे ध्रः सगण गोपा गोप्यश्च जहसुर्मुदा । न हि जग्मुः प्रतीतिं च मिथ्येत्यूचुर्नजे प्रजाः ॥ १३ । शिशोः स्वस्त्ययनं कार्यं चक्रुर्माह्मणपुंगवाः हस्तं दत्त्वा शिशोर्गात्रेप पाठ कवचं द्विजः ॥ १४ ॥ वदामि तत्ते विप्रेन्द्र कवचं सर्वरक्षणम् । यद्दत्तं मायया पूर्वं ब्राह्मणे नाभिपं छे |ङ्कजे ॥१५॥ निद्रिते जगतीनाथे जले च जलशायिनि । भीताय स्तुतिकर्ते च मधुकैटभयोर्भयात् ॥ १६ ॥ |दूरीभूतं कुरु भयं भयं किं ते हरौ स्थिते ।। स्थितायां मयि च ब्रह्मन्सुखी तिष्ठ जगत्पते ॥ १७ ॥ श्रीहरिः पातु ते वक्त्रं मस्तकं मधु ॐ|सूदनः । श्रीकृष्णश्चक्षुषी पातु नासिकां राधिकापतिः ॥ १८ ॥ कर्णयुग्मं च कण्ठं च कपालं पातु माधवः । कपोलं पातु गोविन्दः केशांश्च केशवः स्वयम् ॥ १९॥ अधरोष्ठे हृषीकेशो दंतपंक्तिं गदाग्रजः ॥ रासेश्वरश्च रसनां तालुकं वामनो विभुः |२०॥ १ भोजनानि -६० पा० । २ तु-६९पा°। ३ रस-३०पा० ४ पप्रच्छ बालकान् गोपी-३०प० पश्याभ पा०। ६ तर्णम्-३०पा९।७ सुखम्-३० पा० । |9 म.वै. क. ङ वक्षः पातु मुकुन्द्ध जठरं पातु दैत्यहा ॥ जनार्दनः पातु नाभिं पातु विष्णुश्च मेहनम् ॥ २१ ॥ नितंबयुग्मं गुलं च पातु ते पुरुषो ॐ|सं• ४ ३. त्तमः ॥ जानुयुग्मे जानकीशः पातु ते सर्वदा विभुः ॥ २२ हस्तयुग्मं नृसिंहश्च पातु सर्वत्र संकटे ॥ पादयुग्मं वराहश्च पातु ते + ३२" |—|कमलोद्भवः ॥ २३ ॥ जी नरायणः पातु ह्यधस्तात्कमलापतिः । पूर्वस्यां पातु गोपालः पातु वह्नौ दशास्यदा ॥ २४ ॥ वन ॐ अ० १२ माली पातु याम्यां वैकुंठः पातु नेङ्गतौ ॥ वारुण्यां वासुदेवश्च सतो रक्षाकरः स्वयम् ॥ २९ ॥ पातु ते संततमजो वायव्यां विष्टर ॐ|श्रवाः ॥ उत्तरे च सदा पातु तेजसा जलजासनः २६ ॥ ऐशान्यामीश्वरः पातु पातु सर्वत्र शत्रुजित् ॥ जले स्थले चांतरिक्षे ॐनिब्रायां पातु राघवः ॥ २७॥ इत्येवं कथितं ब्रह्मन्कवचं परमाद्भुतम् । कृष्णेन कृपया दत्तं स्मृतेनैव पुरा मया ॥ २८ ॥ गुंभेन सह संग्रामे निर्लक्ष्ये घोरदारुणे। गगने स्थितया सद्यः प्रातिमात्रेण सो जितः ॥ २९ ॥ कवचस्य प्रभावेण धरण्यां पतितो मृतः॥” अपूर्व वर्षशतं खे च कृत्वा युद्धे भयावहम् ॥ ३० ॥ मृते शुभे च गोविन्दः कृपालुर्गगनस्थितः मांलां च कवचं दत्वा गोलोकं स जगाम ह ॥ ३१ ॥ कल्पांतरस्य वृत्तांतं कृपया कथितं मुने ॥ अभ्यंतरभयं नास्ति कवचस्य प्रभावतः ॥ ३२ ॥ कोटिशः कोटिशो |ऊ|नष्टा मया दृष्टश्च वेधसः॥ अहं च हरिणा सार्द कल्पेकल्पे स्थिरा सद। ३३ ॥। इत्युक्का कवचं दत्त्वा सांतर्धानं चकार ह ॥ |४|निःशंको नाभिकमले तस्थौ स कमलोद्भवः॥ ३८ ॥ सुवर्णगुटिकायां च कृत्वेदं कवचं परम्।। कण्ठे वा दक्षिणे बाहौ बभीयाद्यः सुधीः सदा।। ३५॥ ल? भ्यो भयं तस्य न जायते । जले स्थले चांतरिक्षे निद्रयां रक्षतीश्वरः ३६ ॥ संग्रामे वत्रपाते च विपत्त प्राणसंकटे ॥ कवचस्मरणादेव सद्यो निःशंकतां व्रजेत् ॥ ३७ ॥ बद्धेदं कवचं कण्ठे शंकरस्त्रिपुरं पुरा जघान लीलामात्रेण दुरंतमसुरेश्वरम् ॥ ३८॥ बद्धेदं कवचं काली रक्तबीजं चखाद सा ॥ सहस्रशीर्षा धृवेदं विधं धत्ते |तिलं यथा॥ ३९॥ आवां सनत्कुमारश्च धर्मसाक्षी च कर्मणाम् ॥ कवचस्य प्रभवण सर्वत्र जयिनो वयम् ॥ 8. ॐl ॥ ३२ ॥ १ ते इतुम्-३० पा० ॥ २ माल्यम्-३० ५ ३ सर्प-द• पा० ४ प्रसादेन-३० पा०। छस्य नन्दशिशोः कण्ठे चकार कवचं द्विजः॥ आत्मनः कवचं कण्ठे दधार च स्वयं हरिः ॥ ४१ ॥ प्रभावः कथितः सर्वः |ङ्क ॐ कवचस्य हरेस्तथा । अनन्तस्याच्युतस्यैव प्रभावमतुलं मुने ॥ ४२ ॥ इति श्रीब्रह्मवैवर्ते महापुराणे श्रीकृष्णजन्मखण्डे अनारायणनारदसम्वादे शकटभंजनयोगनिद्रोक्तकवचन्यासोनाम द्वादशोऽध्यायः ॥ १२ ॥ ॥ श्रीनारायण उवाच ॥ ॥ छु। |ऊकृष्णं स्ववक्षसि ॥ स्वर्णसिंहासनस्था च क्षुधितं तं स्तनं ददौ ॥ २ ॥ एतस्मिन्नंतरे तत्र विप्रेद्रेकः समागतः ॥ वृतः |ङ |अपरं कृष्णमाहात्म्ये शृणु किंचिन्महामुने ॥ विननिनं पापहरं महापुण्यकरं परम् ॥ १ ॥ एकदा नंदपत्नी च कृत्वा = छ|शिष्यसमूहैश्च ॥ ४ ॥ ज्योतिषंथो प्रज्वलन्त्रह्मतेजसा मूर्तिमांश्च वेदवेदांगपारगः ॥३ ॥ प्रजपन्परमं ॥ परिबिभ्रज्जटाजालं ब्रह्म शुद्धस्फटिकमालया तप्तकांचनसन्निभम् । दंडी ॥ छत्री ६ ॥ शुक्लवासा शरत्पार्वणचंद्रस्यो दंतपंक्तिविराजितः गौरांगः ||ङ्क ४ छ|पद्मलोचनः ॥ योगींद्रो धूर्जटेः शिष्यः शुद्धभक्तो गदाभृतः ॥ ६ ॥ व्याख्यामुद्राकरः श्रीमाञ्छिष्यानध्यापयन्मुदा ॥ वेदङ्क ॐच्याख्यां कतिविधां प्रकुर्वन्निव लीलया ॥ ७ ॥ एकीभूय चतुर्वेदस्तेजसा मूर्तिमानिव ॥ साक्षात्सरस्वतीकंठः सिद्धांतैकविशारदः|कुं ॐl॥ ८॥ ध्यानैकनिष्ठः श्रीकृष्णपादांभोजे दिवानिशम् ॥ जीवन्मुक्तो हि सिदेशः सर्वज्ञः सर्वदर्शनः ॥ ९ ॥ तं दृष्ट्वा सा समुत्तस्थौ ॐयशोदा प्रणनाम च ॥ पात्रं गां मधुपर्कं च स्वर्णसिंहासनं ददौ ॥ १० ॥ बालकं वंदयामास मुनींद्र सस्मितं मुदा ॥ मुनिश्च ॐ|मनसा च प्रणामशतकं हरिम् ॥१३ ॥ आशिषं प्रददौ प्रीत्या वेदमंत्रोपयोगिकम् । प्रणनाम च शिष्यांश्च ते तां युयुजुराशिषम् ॥४ ॐl१२॥ शिष्यान्पाद्यदिकं भक्त्या प्रददौ च पृथक्पृथक । सशिष्यांनी च प्रक्षाल्य समुवास मुखासने ॥१३समुद्यता सा प्रष्टुं च पुटङ ॐ|जलियुता सती । स्वक्रोडे बालकं कृत्वा भक्तिनम्रात्मकंधरा ॥ १४ ॥ स्वात्मारामं मंगलं च प्रष्टुं यद्यपि न क्षमा ॥ थापि भवतोङ ४|नाम शिवं पृच्छामि सांप्रतम् ॥ १९ ॥ अबलाबुद्धिहीनाया दोषं क्षुतं सदार्हसि ॥ मूढस्य सततं दोषं क्षमां कुर्वति साधवः |” झ|॥ १६ ॥ अंगिरा वाऽथ वाऽत्रिर्वा मरीचिगौतमोऽथ वा । कतुः किं वा प्रचेता वा पुलस्त्यः पुलहोथ वा ॥१७ । दुर्वासाः कर्दमस्त्वं |४ २. वै. छ. वा वशिष्ठो गर्ग एव वा ॥ जैगीषव्यो देवलो वा कृपिलो वा स्वयं विभुः ॥ १८॥ सनत्कुमारः सनकः सनंदो वा सनातनः॥ बोदुःसृ.... ॐपंचशिखो वा त्वमासुरिः सौभरिः किमु ॥१९॥ विश्वामित्रोऽथ वाल्मीको वामदेवोऽथ कश्यपः ॥ संवर्तः किमुतथ्यो वा किं कृचो वाङ२०६४ ॥ २३ ॥झ|बृहस्पतिः ॥२०॥ भृगुः शुकश्च च्यवनो नरनारायणोऽथवा॥ सक्थ्निः पराशरो व्यासः शुकदेवोऽथ जैमिनिः ॥२३। मार्कण्डेयो|४|अ• १३ |लोमशश्च कण्वः कात्यायनस्तथा ॥ आस्तीकोवा जरत्कारुर्जप्यभृगो विभांडकः ॥ २२ ॥ पौलस्त्यस्त्रमगस्त्यो वा शरद्वान्गिरि छु जुरेव च ॥ शमीकोरिष्टनेमिश्च मांडव्यः पैल एव च ॥ २३ ॥ पाणिनि कणादो वा शाकल्यः शाकटायनः। अष्टावक्रो भार् । ||रिघं सुमंतुर्वत्स एव वा ॥ २४ ॥ जाबालो याज्ञवल्क्यश्च वैशंपायन एव च ॥ यतिर्हसी पिप्पलादो मैत्रेयः करुपस्तथा|खें ओ| २६॥ उपमन्युगैरसुखोऽरुणिरौवोंऽथ कुक्षिवान् । भरद्वाजो वेदशिराः शंकुकर्णाऽथ शौनकः ॥ २६ ॥ एतेषां पुण्यश्लो|सैं ॐकानां भवान्वद ॥ प्रत्युत्तराद्वै नाहं चेत्तथापि वक्तुमर्हसि ॥ २७ ) किंकरः किंकरी वापि समर्था प्रष्टुमीश्वरम्। |चें को मे प्रभो ॐयो यस्य सेवानियतः स कं पृच्छति तं विना ॥ २८ ॥ धन्याहं कृतकृत्याहं सफलं जीवितं त्वत्पादाब्जरजःस्पर्शाङ्क |जन्मकोटयंहसां क्षयः॥ २९ ॥ त्वत्पादोदकसंस्पर्शात्सद्यः पूता वसुंधरा ॥ तवागमनमात्रेण ममाश्रमः ॥ ३० ॥४ तीर्थभूतो येये श्रुताः श्रुतौ ब्रह्मच्छतिसारा महाजनाः । तेषामेको मया दृष्टः पूर्वपुण्यफलोदयात् ॥ ३१ ॥ शिष्या वेदा मूर्तिमंतो भीष्म छु |मध्याह्नभास्कराः। गोकुलं मत्कुलं सद्यः पुनंति पादरेणुना ॥ ३२ ॥ आशिषं कर्तुमर्हति प्रसन्नमनसा शिशुम् । पूर्णस्वल्यञ्च छयनं सद्यो विप्राशीर्वचनं ध्रुवम् ॥ ३३ ॥ इत्येवमुक्त्वा नंदी भक्त्या तस्थौ मुनेः पुरः ॥ नरं प्रस्थापयामास नंदमानयितुं सती/ञ्च ॐ ३४ ॥ यशोदावचनं श्रुत्वा जहास मुनिपुंगवः ॥ जहसुः शिष्यसंघाश्च भासयंतो दिशो दश ॥ ३८ ॥ हितं तथ्यं नीतिञ्च युकं महत्पुण्यकरं परम् ॥ तामुवाच मुदा युक्त शुदिबुदिर्महामुनिः ॥ ३६॥ ॥ श्रीगर्ग उवाच । ॥ सुधामयं ते वचनं लौकिकं चे|| ३ , छु" ३३ छ| १ जीवनम् -३०पा० । २ खर्वम्-इ-पा० । ३ चरम्-३०पा० ॥ ४ प्रतिकरम्-३०पा० । ५९ समयेचितम्-३०पा° । कुलोचितम् । यस्य यत्र कुले जन्म स एव तादृशो भवेत् ॥ ३७ ॥ सर्वेषां गोपपशूनां गिरिभानुश्च भास्करः । पत्नीपद्मासमा तस्य नाम्ना पद्मावती सती ॥३८॥। तस्याः कन्या यशोदा त्वं यशोवर्द्धनकारिणी ॥ बछवानां च प्रवरो लब्धो नैदश्चवट्टभः ॥३९॥ नंदो यस्त्वं च या भद्रे बालो यो येन वा गतः। जानामि निर्जने सर्वं वक्ष्यामि नंदसन्निधिम् ॥ ४० ॥ गगोंइं यदुवंशानां चिरकालं पुरोहितः । प्रस्थापितोऽहं वसुना नान्यसाध्ये च कर्मणि ॥ ३१ ॥ एतस्मिन्नंतरे नंदः श्रुतमात्रं जगाम ह ॥ ननाम दंडवद्भमौ सुप्रै तं मुनिपुंगवम् ॥ ४२॥ शिष्यान्ननाम.मूर्जे च ते तं युयुजुराशिषम् । समुत्थायासनात्तूर्णं यशोदानंद एव च॥ ४३ ॥ गृहीत्वाभ्यंतरं रम्यं जगाम विदुषां वरः ॥ गग नंदो यशोदा च सपुत्रा सा मुदान्विता । वाक्यं गर्गस्तदोवाच निगूढं निर्जनेमुने ॥ ३८ ॥ श्रीगर्ग झ| उवाच । अयि नंद प्रवक्ष्यामि वचनं ते सुखवहम् । प्रस्थापितोहं वसुना येन तच्छूयतामिति ॥४॥ वसुना खूतिकागारे शिशुः प्रत्य र्पणं कृतः पुत्रोऽयं वसुदेवस्य ज्येष्ठश्च तस्य च ध्रुवम् ॥ ४६ ॥ कन्या ते तेन या नीता मथुरां कंसभीरुणा । अस्यान्नप्राशनायाहं च॥ गूढेन प्रेषितस्तेन तस्योद्योगं कुरु द्विज ॥४७। पूर्णब्रह्मस्वरूपोयं शिशुस्ते मायया महीम् ॥ आगत्य भारहरणं कर्तार्ती धात्रा च सेवितः। गोलोकनाथो भगवान्ीकृष्णो राधिकापतिः ॥ ४८ ॥ नारायणो यो वैकुंठे कमलाकांत एखं च ॥ श्वेत दोपंनिवासी यः पिता विष्णुश्च सोप्यजः ॥ ४९। कपिलोन्ये तशाश्च नरनारायणावृषी । सर्वेषां तेजसां राशिर्डीर्तिमानागतः किमु ॥ ६० ॥ तं वसुं दर्शयित्वा च शिशुरूपो बभूव ह ॥ सांप्रतं सूतिकागारादाजगाम तवालयम् ॥ ९१ ॥ अयोनिसंभवायमाश्च विद्धेतो महीतले ॥ वायुपूर्णा मातृगर्भ कृत्वा च मायया इरिः ॥ २ ॥ आविर्घय वसुं मूर्ति दर्शयित्वा जगामह ॥ युगेयुगे वर्णभेदो नामभेदोस्य बह्म ॥ ६३ ॥ शुद्धः पीतस्तथा रक्त इदान कृष्णतां गतः । शुक्रौवर्णाः सत्ययुगे सृतीव्रतेजसावृतः ॥ ९७ ॥ त्रेतायां ङ् रक्तवर्णीयं पीतोयं द्वापरे विभुः । कृष्णवर्णः कलौ श्रीमांस्तेजसां राशिरेव च॥९६॥ पारिपूर्णतमं ब्रह्म तेन कृष्ण इति स्मृतः ॥ ०पा० । २ शुभावहम्-३० पा० ॥ ३ पाता-ई० पू० ४ सुतीव्रः -३० पा० ७ ज. . के.ॐ ब्रह्मणो वाचकः कोयमृकारोऽनंतवूचकः ॥ ९६॥ शिवस्य वाचकः षट् नकारो अकारो विष्णुवचनः तपतिङसं धमेवाचकः । सं• ४ . ॥ ३४ ॥ छुवासिनः ॥ ९७ ॥ नरनारायणास्यू विसर्गा वाचकः स्मृतः । सर्वेषां तेजसां राशिः सर्वसूर्तिस्वरूपकः ॥ ९८॥ सर्वाधारः सर्ववlछ जस्तेन कृष्ण इति स्मृतः । कर्मनिर्मुलनचनः कृषिनों दास्यवाचकः ॥५९॥ अकारो दातृवचनस्तेन कृष्ण इति स्मृतःऋषिनि |अ०१३ ऊ|वेष्टवचनो नकारो भक्तिवाचकः ॥ ६ ॥ अकारः प्राप्तिवचनस्तेन कृष्ण इति स्मृतः ॥ कृषिनिर्वाणवचनो नकारो मोक्षवाचकः |४ |॥ ६१ ॥ अरो दातृवचनस्तेनः कृष्ण इति स्मृतः ॥ नानां भगवतो नंद कोटीनां स्मरणेन यत् ॥ ६२॥ तत्फलं लभते नूनं कृष्णेति मरणे नरः॥ यद्विधं स्मरणात्पुण्यं वचनाच्छूत्रणात्तथा ॥ । ६३ ॥ कोटिजन्मांहसो नाशो भवेद्यत्स्मरणादिकात्। विष्ण|डू र्नानां च सर्वेषां सारात्सारं परात्परम् ।६३। कृष्णेति मुंदरं नाम मंगलं भक्तिदायकम् ॥ ककारोच्चारणाद्रक्तः कैवल्यं मृत्युजन्महम्॥ |६९| ऋकारादास्य्मतुलं ष्काराद्भक्तिमीप्सिताम्। । नकारात्सहवासं च तत्समं कालमेव च।।६६। तत्सारूप्यं विसर्गाच लभते । ॐ|नात्र संशयः॥ ककारोचारणादेवं वेपते यमकिंकराः ॥६७॥ ऋकारोतेर्न तिष्ठंति षकारात्पातकानि च ॥ नकारोचरणाद्गा अकाड् ॐ|रान्मृत्यु ॥ ६८ ॥ ध्रुवं सर्वे पलायंते नामोच्चारणभीरः । स्मृन्यूक्तिश्रवणोद्योगात्कृष्णनाम्नो व्रजेश्वर ॥ ६९॥ रथं गृहीत्वाङ् |धावंति गोलोकात्कृष्णकिंकराः । पृथिव्या रजसः संख्यां कर्तुं शक्ता विपश्चितः ॥ ७०॥ नानः प्रभावसंख्यानं संतो वक्तुं न चङ्| |क्षमाः । पुरा शंकरवक्त्रेण नामोऽस्य महिमा श्रुतः ॥७१॥ गुणानामप्रभावं च किंचिबानाति मद्वरुः । ब्रह्मानंतध धर्मश्च सुरर्षिम|४| अनुमानवाः ॥ ७२ ॥ वेदाः संतो न जानंति मद्दिनः षोडशीं कलाम् ॥ इत्येवं कथितो नंदू मूहिमा च सुतस्य च॥ ७३ ॥ यथामति|४ छ|यथाज्ञानं गुरुवक्क्रयैथा श्रुतम् ॥ कृष्णः पीतांबरः कंसवंसी च विष्टरश्रवाः ॥ ७४ ॥ देवकीनंदनः श्रीशो यशोदानंदनो हरिः ॥|झ| ॐछ|सनातनोऽव्युतोऽनंतः सर्वेशः सर्वरूपधृक् ॥ । ७६॥ सर्वाधारः सर्वगतिः सर्वकारणकारणम् । राधात्रेधू राधिकारमा राधिकाजीवन |ॐ |॥ ३४ ।। छ १ अकारः प्राप्तिवचनः-३० पा० ॥ २ मयाश्रुतम्-३०पा० ३ विष्णु:-३० पा० । ॐ|स्वयम् ॥ ७६ ॥ राधाप्राणो राधिकेशो राधिकारमणः स्वयम् ॥ राधिकासहचारी च राधामानसपूरणः ॥ ७७ ॥ राधाधनो राधि /छ छ|कांगो राधिकासक्तमानसः ॥ राधिकाचित्तचोरश्च राधाप्राणाधिकः प्रभुः ॥ ७८ ॥ परिपूर्णतमं ब्रह्म गोविंदो गरुडध्दजः । नामाङ्क छु|न्येतानि कृष्णस्य श्रुतानि मन्मुखाद्धदि ॥ ७९ ॥ जन्ममृत्युदराण्येव रक्ष नंद शुभेक्षण ॥ कृतं निरूपणं नाम्नां कनिष्ठस्य यथा – ॐ|श्रुतम् ॥ ८० ॥ ज्येष्ठस्य इलिनो नात्रः संकेतं शृणु मन्मुखात् । गर्भसंकर्षणादेव नाम्ना संकर्षणः स्मृतः ॥ ८१ ॥ नास्त्यतोस्येवॐ |वेदेषु तेनानं इति स्तृतः । बलदेवो बलोद्रेकादली च इलधारणात् ॥८२॥ शितिवासा नील्वासान्मुसली मुसलायुधात् ॥ रेखयाउ सह संभोगाद्देवतीरमणः स्वयम् ॥ ८३ ॥ रोहिणीगर्भवासातु रोहिणेयो महामतिः ॥ इत्येवं ज्येष्ठपुत्रस्य धृतं नाम निवेदितम् ॥८३॥ ४ छ|यास्याम्यहं गृहं नंद सुखं तिष्ठ स्वमंदिरे । ब्राह्मणस्य वचः श्रुत्वा नंदःस्तव्यो बभूवू द ॥ ८५॥ निश्चेष्टा नंपत्नी च जहास बाल्कः क्रु स्वयम् । प्रणम्योवाच नंदस्तं वाक्यं विनयपूर्वकम् ॥८६पुटांजलियुतो भूत्वा भक्तिनम्रात्मकंधरः ॥ ॥ नंद उवाच ॥ ॥ गतत्त्वं |४ छ|तदा कर्म करिष्यत्येव को महान् ॥ ८७ ॥ स्वयं शुभेक्षणं " कृत्वा कुरु नानान्नप्राशनम् । यन्नामौघश्च कथितो राधाप्राणादिको दश ॥४| ४८ तस्यापि का वं राधेति कन्यका कस्य च ध्रुवम् ॥ नंदस्य वचनं श्रुत्वा जहास सुनिपुंगवः॥ निगूढं परमं तत्त्वं रहस्ये कथङ्क ४|यामि ते ॥ ८९ ॥ ! श्रीगर्ग उवाच। ॥ शृणु नंद प्रवक्ष्यामि इतिहासं पुरातनम् ॥ ९० ॥ पुरा गोलोकवृत्तांतं श्रुतं शंकरवक्रतः ॥ — ॐ|श्रीदामो राधया सादं वभूव कलहो मुहूद ॥ ९१ ॥ श्रीदामशापाद्देवेन गोपी राधा च गोकुले ॥ वृषभानुसुता सा च माताओं छ|तस्याः कलावती ॥ ९२ ॥ कृष्णस्याद्भगसंभूता नाथस्य सदृशी सती । गोलोकवासिनी सेयमत्र कृष्णाज्ञयाधुना ॥ ९३ ॥ ४ झ|अयोनिसंभवा देवी मूलप्रकृतिरीश्वरी । मार्गर्स वायुपूर्णं कृत्वा च मायया सती॥ ९e ॥ व्युनिसरणे काले धृत्वा च शिडू |विग्रहम् ॥ आविर्बभूव मायेयं पृथ्व्यां कृष्णोपदेशतः ॥ ९९॥ वर्धते सा व्रजे राधा शुक्ले चंद्रकला यथा ॥ श्रीकृष्णतेजो|छु १ सांप्रतं व्रज-३०पा०॥ कांता न. वै. क. ङसोऽङ्केन सा च मूर्तिमती सती।। ९६ ॥ एका मूर्तिर्दधाभूता भेदो वेदे निरूपितः । इयं खी सा पुमान् किंवा सा वा पुमानञ्|- ञ् सं• ४ . ॥ ३५ , झयम् ॥ ९७ ॥ हे रूपे तेजसा तुल्ये रूपेण च गुणेन च॥ पराक्रमेण बुद्धचा वा ज्ञानेन संपदापि च॥९८॥ पुरतो गमनेनैव किं तुच्छु ऊसा वयसाधिका ।। ध्यायते तामयं शश्वदिमं सा स्मरति प्रियम् ॥ ९९॥ रचिता सास्य प्राणैश्च तत्प्राणैर्मुर्तिमानयम् । अस्य राधाकुअ• १३ ॐ|सुसारेण गोकुलागमनं परम् ॥ १०० ॥ स्वीकारं सार्थकं कर्तुं गोकुले यकृतं पुरा । कंसभीतिच्छलेनेव गोकुलागमनं हरेः ॥१०१ ॥|ङ्क ॐ|प्रतिज्ञापालनार्थाय भयेशस्य भयं कुतः ॥ राधाशब्दस्य व्युत्पत्तिः सामवेदे निरूपिता ॥ १०२ ॥ नारायणस्तामुवाच ब्रह्माणं छे ऊनाभिपंकजे। ब्रह्मा तां कथयामास ब्रह्मलोके च शंकरम् ॥ १०३ ॥ पुरा कैलासशिखरे मामुवाच महेश्वरः ॥ देवानां दुर्लभां नंद/ |निशामय वदामि ते ॥ १०४ ॥ सुरासुरमुनींद्राणां वांछितां मुक्तिदां पराम् ॥ रेफो हि कोटिजन्माषं कर्मभोगं शुभाशुभम् ॥३०८॥|डू । आकारो गर्भवासं च मृत्थं च रोगमुत्सृजेत् ॥धकार आयुषो हानिमाकारो भवबंधनम् ॥ १०६ ॥ श्रवणस्मरणोक्तिभ्यः प्रणश्यति|ङ्क झ्न संशयः ॥ रेफो हि निश्चलां भक्तिं दास्यं कृष्णपदांबुजे ॥ १०७ ॥ सर्वेप्सितं सदानंढं सर्वसिद्धौघमीश्वरम् ॥ धकारः सहवासं चै। इंच तनुर्यकालमेव च ॥ १०८॥ ददाति सासारूप्यं तत्वज्ञानं हरेःसमम् ॥ आकारस्तेजसां राशिं दानशक्त हरौ यथा ॥१०९॥|। ॐयोगशक्तिं योगमतिं सर्वकालं हरिस्मृतिम् ॥ धृत्युक्तिस्मरणाद्योगान्मोहजालं च किल्बिषम् ११०॥ वेपते ॥ रोगशोकमृत्युयमा नात्रश्च ॐ|संशयः॥ राधामाध्व्योः किंचिद्याख्यानं च यतः श्रुतम् ॥ १११ ॥ तदुक्तं च यथाज्ञानं साकल्यं वनुमक्षमः॥ आराफ़्दावने नेद ॐ|विवाहो भविताऽनयोः ॥ ११२॥ पुरोहितो जगदाता कृत्वाऽग्निं साक्षिणं मुदा । कुत्रपुत्रमोक्षे च गव्यस्याहत्य भक्षणम्॥ झ॥ ११३ ॥ विंसनं घेतुकस्येव कानने तालभोजनम् ॥ बककेशिप्रलंबानां हिंसने चाऽथ लीलया ॥ ११४ ॥ मोक्षणं द्विजपतीनां— |मिष्टान्नपानभोजनम् ॥ भंजनं शक्रयागस्य शक्राद्रकुलरक्षणम् ॥ ११९ ॥ गोपीनां वस्त्रहरणं व्रतसंपाद्नं तथा ! ताभ्यः पुनर्वत्र || ॥ ३५ ॥ ॐ दानं वरदानं यथेप्सितम् ॥ ११६ ॥ चेतसां हरणं तासामयं वश्थाः करिष्यति ॥ रासोत्सवे महारम्यं सर्वेषां हर्षवर्द्धनम् ॥ १३७॥४ | | पूर्णचन्द्रोदये नक्तं वसंते रासूमंडले॥ गोपीनां नवसभोगात्कृत्वा पूर्ण मनोरथम् ॥ ११८ ॥ ताभिः सह जलकीडां करिष्यति हैं। शै| कुतूहलात् । विच्छेदोस्य वर्षशतं श्रीदामशापहेतुकम् ॥ ११९ ॥ गोपालेगपिकाभिश्च भविता राधया सह ॥ मथुरागमने तत्र|। ॐ गोपीनां शोकवर्धनम् ॥ १२० ॥ पुनः प्रबोधनं तासां दानमाध्यात्मिकस्य च॥ स्यंदनाङ्करयो रक्षां सद्यस्ताभ्यां करिष्यति॥१२१uझ ऊरथमारोहणं कृत्वा मथुरागमनं पुनः । पितभ्रातृव्रजैः साई विलंय यमुनां व्रजे ॥ १२२॥ अक्रूराय ज्ञानदानं दर्शयित्वा स्वकं । ॐजले कौतुकेन च सायदं नगरात्सर्वदर्शनम् ॥ १२३ ॥ मालाकारतंतुवायकुब्जानां बंधमोक्षणम् ॥ धनुर्भगं शंकरस्य यागस्थान/छ। आप्रदर्शनम् ॥ १२६ ॥ हिंसनं गजमछान्मं दर्शनं नृपतेः पुरः। कंस्स्य हिंसने सद्यः पित्रोनिंगडमोक्षणम् ॥ १२५ ॥ प्रत्रीधनं च युष्माङ् कमुग्रसेनाभिषेचनम् । तस्यतस्य वधूनां च ज्ञानाच्छोकापनोदनम् ॥ १२६ ॥ भ्रातुः स्वस्योपनयनं विद्यादाने गुरोर्मुखात् ॥४ गुरुपुत्रप्रदानं च पुनरागमनं गृहे ॥ १२७ ॥ छलनं नृपसैन्यानां यवनस्य दुरात्मनः ॥ निर्माणं द्वारकायाश्च मुचुकुंदस्य मोक्षणम् ॥ छ। ॐ|॥ १२८॥ द्वारकागमनं चैव यादवैः सह कौतुकात् । स्त्रीसंघानां विहरणं तभिः सार्द्ध च क्रीडनम् ॥ १२९ ॥ सौभाग्यवर्धनंॐ " |तासां पुत्रपौत्रादिकस्य च ॥ मणिसंबंधिनो मिथ्याकलंकस्य च मोक्षणम् ॥ १३० ॥ साहाय्यं पांडवानां च भारावतरणादिकम् ॥|। ॐ निष्पन्ने राजसूयस्य धर्मपुत्रस्य लीलया ॥ १३१ ॥ पारिजातस्य हरणं शक़हिंकारमर्दनम्॥ त्रयाणं च सत्याया वाणस्य भुजी झ्। झ|तनम् ॥ १३२ ॥ मर्दनं शिवसैन्यानां हरस्य बृभणं परम् ॥ हरणं बाणपुड्याचैशानिरुद्धस्य मोक्षणम् ॥ १३३ ॥ वाराणूस्याश्रङ्क झ|दर्शनं कृत्वा विप्रदारिद्रयभंजनम् च राधया सार्ध व्रजमागमिता । विप्रपुत्रप्रदानं पुनः ॥ च १३६दुष्टानां ॥ प्रस्थापयित्वा दमनादिकम् द्वारां ॥ च १३६ परं नारायणांशकम् ॥ तीर्थयात्राप्रसंगेन । सर्वे निष्पादनं युष्माभिः कृत्वा सह दर्शनम् गोलोकं ॥ॐ । |राधया सह ॥ १३६ ॥ गमिष्यंत्येव गोलोकं नाथोयं जगतां पतिः ॥ नारायणश्च वैकुंठं गमित स्म त्वया सह ॥ १३७ ॥ धर्मगेहाङ |मृषी दो च विष्णुः क्षीरोदमेव च ॥ इत्येते कथितं नंद भविष्यं वेदनिर्णयम् ॥ १३८ ॥ दूयतां सांप्रतं कर्म यदर्थं गमनं मम ॥ |आ।

ब्र.वे. कृ. माघशुकचतुर्दश्यां कुरु कर्म शुभे क्षणे ॥ १३९ ॥ गुरुद्वारे च रेवत्यां विशुद्ध चंद्रतारके॥ चंद्रस्थे मीनळले चलतेशपूर्णदर्शने/झ • ४ . १४० । वणिजे करणोत्कृष्टं शुभयोगे मनोहरे ।। सुदुर्लभे दिने तत्र सर्वोत्कृष्टोपयोगिके ॥ १४१ ॥ आलोच्य पडितेः सावर्क ॥ ३६ ॥ अ• १३ कुरु कर्म सुदान्वितः ॥ इत्युक्त्वा बहिरागत्य स उवास मुनीश्वरः १४२ ॥ दृष्टो नंदो यशोदा च कृमयोगं चकार ॐह । एतस्मिन्नंतरे दृष्टं गणं गोपाश्च गोपिकाः १९३ ॥ बालका बालिकाश्चैव आजग्मुर्नदमंदिरम् ॥ ददृशुस्ते मुनिश्रेष्टं|४ |श्रीष्ममध्याह्नभास्करम् ॥ १६७ ॥ शिष्यसंधैः परिवृतं ज्वलंतं ब्रह्मतेजसा ॥ गूढ्योगं प्रवोचंतं सिद्धाय पृच्छते मुदा ॥|ऊ १४॥ पश्यंतं सस्मितं नंदभवनानां परिच्छदम् । स्वर्णसिंहासनस्थं च योगमुद्राधरं वरम् ॥ १७६ ॥ भूतं भव्यं भवि |ष्यं च पश्यंतं ज्ञानचक्षुषा ॥ हृदीश्वरं प्रपश्यत सिद्धे मंत्रप्रभावतः ॥ १६७ बहिर्यशोदाक्रोडस्थं तादृशं सस्मितं शिशुम् । महेशदत्तध्यानेन यदूपं च निरूपितम् । १९८ तं दृझा परमप्रीत्या पूर्णभूतमनोरथम् ॥ साश्रुनेत्रं पुलकितं निमग्नं भक्ति छु |सागरे ॥ १४९ ॥ हदि पूजां प्रणामं च कुर्वतं योगचर्यया ॥ मूत्रं प्रणेमुस्ते तं च स च तानाशिषं ददे ॥ १६ आसन४ |स्थो मुनिस्तस्थौ ते जग्मुः स्वालयं मुदा ॥ नंदः स्वानंदयुक्तश्च वंधून्मंगलपत्रिकाः १५१ ॥ प्रस्थापयामास शीघ्रमा छुरादृरस्थितान्मुदा ॥ दधिकुल्यां दुग्धकुल्यां घृतकुल्यां प्रपूरिताम् ॥ १५२ ॥ गुडकुल्यां तेलकुल्यां मधुकुल्यां च विस्तृताम् ॥ नवनीतकुल्यां पूर्णा च तक्रकुल्यां यदृच्छया ॥ १५३ ॥ शर्करोदककुल्यां च परिपूर्णा च लीलया ॥ तंडुलानां च शाली |नासुखैश्च शतपर्वतान् ॥ १६४ ॥ पूथुकानां शैलशतं लवणानां च सप्त च ॥ सप्त शैलाञ्छर्कराणां लङ्कानां च सप्त च ॥ १९६ ॥ परिपक्वफलानां च तत्र षोडश पर्वतान् ॥ यवगोधूमचूर्णानां पक्वलङ्कपिंडकान् १९६ ॥ मोदकानां च शैलं| च स्वस्तिकानां च पर्वतान् ॥ कपर्दकानामत्युच्चैः शैलान्सप्त च नारद ॥ १६७ ॥ कर्तृरादिकयुक्तानां तांबूलानां च मंदिरम् ॥ ३६ ॥ |विस्तृतं द्वारहीनं च वा ॥ १९८ ॥ चंदर नागुरुकस्तूरीकुंकुमेन समन्वितम् ॥ नानाविधानि रतानि स्वर्णानि |झ| छ|विविधानि च ॥ १६९ ॥ मुक्ताफलानि रम्याणि प्रवालानि मुदान्वितः ॥ नानाविधानि चारूणि वासांसि भूषणानि च अll १६ ॥ पुत्रान्नप्राशने नंदः कारयामास कौतुकात् । संस्कारयुक्तं रुचिरं चंदनद्वचर्चितम् ॥ १६१ ॥ प्रांग कदलीस्तंभ ॐ रसालनवपञ्चवैः ॥ ग्रथितेः सूक्ष्मवस्त्रेण वेष्टयामास कौतुकात् ॥ १६२ ॥ युक्तं मंगलकुंभैश्च फलपल्टसंयुतैः ॥ चंदनागुरुक छं। स्तूरीपुष्पमालाविराजितैः १६३ ॥ माल्यानां वरखस्त्राणां राशिभिश्च विराजितम् ॥ गवां च मधुपर्काणामासनानां च नारद ॥ १६६ ॥ फलानां जलकुंभानां समूहेश्च समन्वितम् ॥ नानाप्रकारैर्वाचैश्च दुर्लभैः सुमनोहरेः ॥ १६६॥ ढक्कानां सुंदुभीनां|४ च पटहानां तथैव च । मृदंगमुरजादीनामानकानां समूहकैः ॥ १६६ ॥ वंशीसन्नहनीकांस्यशरयंत्रैश्च शब्दितम् । विद्यध रीणां नृत्येन भंगिमाभ्रमणेन च ॥ ३६७ ॥ गंधर्वनायकानां च संगीतेर्भच्छर्छनायुतैः ॥ स्वर्णसिंहासनानां च रथानां निःस्वने नृतम् ॥ १६८ एतस्मिन्नंतरे नंदमुवाच वाचको मुदा । आजग्मुर्बलवेंद्राश्च बांधवा बह्वास्तथा ॥ १६९ ॥ अश्वस्थाश्च ॐगजस्थाश्च रथस्थाश्चेति सत्वरम् ॥ आजग्मू राजपुत्राश्च रत्नालंकारभूषिताः ॥ १७ः आगतो गिरिभानुश्च सस्त्रीकश्च सकिं आंकरः रथानां च चतुर्लक्ष गजानां च तथैव च ॥ १७१ ॥ तुरंगमाणां कोटिश्च शिबिकानां तथैव च ॥ कपींद्रण मुनीं द्राणां विप्राणां च विपश्चिताम् ॥ १७२ ॥ वंदिनां भिक्षुकाणां च समूहैश्च समीपतः । गोपानां गोपिकानां च संख्यां कर्तुं च कः क्षमः ॥ १७३ ॥ पश्यागत्य बहिभ्येत्युवाच प्रांगणे स्थितः ॥ श्रुत्वैवं तानुपव्रज्य समानीय व्रजेश्वरः ॥ १७६ ॥ प्रगणे वासयामास पूजयामास सत्वरम् ॥ ऋष्यादिकसमूहं च प्रणम्य शिरसा भुवि ॥ पाद्यादिकं च तेभ्यश्च प्रददौ सुसमाहितः १७६ ॥ वस्तुभिर्बधुभिः पूर्णं बभूव नंदगोकुलम् ॥ न कोपि कस्य श च श्रोतुं शक्तश्च तत्र वे ॥ १७६ ॥ त्रिमुहूर्त कुबेरश्च श्रीकृष्णप्रीतये मुदा ॥ चकार स्वर्णवृष्टया च परिपूर्णा च गोकुलम् ॥ १७७ ॥ कौतुकापह्नवं चक्रुर्ध्वधुवर्गाश्च क्रीडया । आनम्र कंधराः सर्वे दृझा नंदस्य संपदम् ॥१७८॥नंदः कृताह्निकः पूतो धृत्वा धौते च वाससी। चंदनागुरुकस्तूरीकुङ्कमेनैव भूषितः॥१७९॥ व. .क. छ|उवास पादौ प्रक्षाल्य स्वर्णपीठे मनोहरे ॥ गर्गस्य च मुनींद्राणं गृहीत्वाज्ञां व्रजेश्वरः ॥ १८० ॥ संस्मृत्य विष्णुमाचांतः स्वस्ति| | • ५३ वाचनपूर्वकम् ॥ कृत्वा कर्म च वेदोक्तं भोजयामास बालकमु ॥ १८१ ॥ गर्गवाक्यानुसारेण बालकस्य मुदान्वितः ॥ ॥ ३७ ॥ ५ अ• १३ |कृष्णेति मंगलं नाम ररक्ष च शुभे क्षणे ॥ १८२ ॥ संवृतं भोजयित्वा च कृत्वा नाम जगत्पतेः ॥ वाद्यानि |ऊ|वादयामास कारयामास मंगलम् ॥ १८३ ॥ नानाविधानि स्वर्णानि धनानि विविधानि च ॥ भक्ष्यद्रव्याणि वासांसि |ऊ|ब्राह्मणेभ्यो ददौ मुदा ॥ १८१ ॥ बंदिभ्यो भिक्षुकेभ्यश्च मुवणं विपुलं ददौ ॥ भाराक्रांताश्च ते सर्वे न शक्ता गन्तुमेव च॥४ । झ|॥ १८९॥ ब्राह्मणान्बन्धुवर्गाश्च भिक्षुकांश्च विशेषतः ॥ मिष्टान्नं भोजयामास परिपूर्ण मनोहरम् ॥ १८६ ॥ दीयतां दीयतां| |चैव खाद्यतां खाद्यतामिति । बभूव शब्दोऽत्युचैश्च सततं नन्दगोकुले ॥ १८७ ॥ रत्नानि परिपूर्णानि वासांसि भूषणानि/ ४|च ॥ प्रवालानि सुवर्णानि मणिसाराणि यानि च ॥ १८८ ॥ चारूणि स्वर्णपात्राणि कृतानि विश्वकर्मणा । गत्वा गर्गीय विनयं कु। |ऊ|चकार व्रजपुंगवः ॥ १८९ ॥ शिष्येभ्यः स्वर्णभाराणि प्रददौ विनयान्वितः॥ द्विजेभ्योऽप्यवशिष्टेभ्यः परिपूर्णनि नारद ॥ १९० ॥छ| ॐ ॥ ॥ श्रीनारायण उवाच ॥ ॥ गृहीत्वा श्रीहरिं गणं जगाम निभृतं मुदा । तुष्टाव परया भक्त्या प्रणम्य च तमीश्वरम् ॥ १९१ ॥|ऊ| साश्रुनेत्रः सपुलको भक्तिनम्रात्मकन्धरः ॥ पुटांजलियुतो भूत्रोवाच कृष्णपदंबुजे ॥ १९२ ॥ गर्ग उवाच ॥ ॥ हे कृष्ण जगतां |ङ्क अनाथ भक्तानां भयभंजन । प्रसन्नो भव मामीश देहि दास्ये पदव्रजे॥१९३ ॥ त्वत्पित्रा मे धनं दत्तं तेन मे किं प्रयोजनम्॥ देहि में । |निश्चलां भक्तिं भक्तानामभयप्रद ॥ १९ ॥ अणिमादिकसिद्धिषु योगेषु मुक्तिषु प्रभो ॥ ज्ञानतत्वेऽमरत्वे वा किञ्चिन्नास्ति स्पृहाङ “मम ॥ १९९ ॥ इंद्रवे वा मनुत्वे वा स्वर्गलोकफले चिरम् ॥ नास्ति मे मनसो वांछा त्वत्पादसेवनं विना ॥ १९६ ॥ सालोक्ये|४ फुसार्थिसारूप्ये सामीप्यैकत्वमीप्सितम् । नाहं गृह्वामि ते ब्रह्मस्त्वत्पादसेवनं विना ॥ १९७॥ गोलोके वापि पाताले वासे नास्ति छ|॥ ३७ ॥ झुमनोरथः । किन्तु ते चरणांभोजे सन्ततं स्मृतिरस्तु मे ॥ १९८ ॥ त्वन्मंत्रं शंकरान्प्राप्य कतिजन्मफलोदयात् ॥ सर्वज्ञोऽहं सर्वज्ञ |SS \\ o o छंदशं सर्वत्र गतिरस्तु मे ॥ १९९ ॥ कृपां कुरु कृपासिन्धो दीनबन्धो पदांबुजे । रक्ष मामभयं दत्त्वा मृत्युमें किं करिष्यति । | २ ॥ सर्वेषामीश्वरः सर्वस्त्वरपादांभोजसेवया । मृत्युजयोंऽतकालश्च बभूव योगिनां गुरुः ॥ २०१ ॥ ब्रह्म विधाता जगतांचें त्वत्पादांभोजसेवया । यस्यैकदिवसे ब्रह्मन्पतंतींद्राश्चतुर्दश ॥ २०२॥ त्वत्पादसेवया धर्मः साक्षी च सर्वकर्मणाम् । पाता च फल। दाता च जित्वा कालं सुदुर्जयम् ॥२०३॥ सहस्रवदनःशेपो यत्पादांबुजसेवया॥ धत्ते सिद्धार्थवद्विश्वं शिवः कण्ठे विषे यथा. |२०४|सर्वसंपद्विधात्री या देवीनां च परात्परा । करोति सततं लक्ष्मीः केशैस्त्वत्पादमार्जनम् ॥२०३॥ प्रकृतिवजरूपा सा सर्वेषां ॐशक्तिरूपिणी ॥ स्मारंस्मारं त्वत्पदाब्जं बभूव तत्परा वरा ॥ २०६ ॥ पार्वती सर्वरूपा सा सर्वेषां बुद्धिरूपिणी ।। त्वत्पादसेवया कांतं झललाभू शिवमीश्चूरम् ॥ २०७ ॥ विद्याधिष्ठात्री देवी या ज्ञानमाता सरस्वती पूज्या बभूव सर्वेषां संपूज्य त्वत्पदांबुजम् ॥२०८|सैं| सावित्री वेदजनूनी पुनाति भुवनत्रयम् । ब्रह्मणो ब्राह्मणानां च गतिस्त्वत्पादसेवया ॥ २०९ ॥ क्षमा जगद्भिर्त चू रत्नगर्भा । ||। प्रसूतिः सर्वसस्यानां त्वत्पादपद्मसेवया ॥ २१०राधा ममांशसंभूता तव तुल्या च तेजसा ॥ स्थित्वा वक्षसि पार्दै | |कॅसेवतेऽन्यस्य का कथा ॥ २११ । यथा शर्वादयो देवा देव्यः पद्मादयो यथा । सनाथं कुरु मामीश ईश्वरस्य समा कृपा ।२१२छु न यास्यामि गृहं नाथ न गृह्यामि धनं तव॥ कृत्वा मां रक्ष पादाब्जसेवायां सेवकं रतम् ॥ २१३ ॥ इति स्तुत्वा साश्रुनेत्रः पपात चरणो हरेः ॥ रुरोद च भृशं भक्त्या पुलकांचितवुिग्रहः ॥ २१४ ॥ गर्गस्य वचनं श्रुत्वा जहास भक्तवत्सलः ॥ उवाच तं स्वयंछ कृष्णो मयि ते भक्तिरस्त्विति ॥ २१६॥ इदं गर्गकृतं स्तोत्रं त्रिसंध्यं यः पठेन्नरः ॥ दृढां भक्तिं हरेर्दास्यं स्मृतिं च लभते ध्रुवम् । छ| २१६ ॥ जन्ममृत्युजरारोगशोकमोहादिसंकटात् ॥ तीणं भवति श्रीकृष्णदाससेवनतत्परः ॥ २१७ ॥ कृष्णस्य “सहकालं च श्रीनारायण उवाच ॥ ॥ हरिं मुनिः स्तवं कृत्वा |ङ्गदपत उभाविमानेि उमेर ५ व.वै. क. |ङ विंरहो नराणां सिन्धुफेनवत् । २२॥ गर्गस्य वचनं श्रुत्वा रुरोद नन्द एव च ॥ सद्विच्छेदो हि साधूनां मरणादतिरिच्यते ॥२२१॥ /छ|सं• ४ . झ|सर्वशिष्यैः परिवृतं मुनींदं गन्तुमुद्यतम् । सर्वे नंदादयो गोपा रुदन्तो गोपिकास्तदा ॥ २२२ ॥ प्रणेमुः परमप्रीत्या चक्रुस्तं ३८ ॥ अ० १३ "}"||विनयं मुने ॥दत्वाSSशिषं मुनिश्रेष्टो जग्राम मथुर् मुद्॥ २२३ ॥ऋषयो मुनयश्चैव बंधुवर्गाश्च वञ्चूः । सर्वे जग्मुर्धनेः पूर्णाङ |४|स्वालयं इष्टमानसाः ॥ २२६ ॥ प्रजग्मुर्वेदिनः सर्वे परिपूर्णमनोरथाः । मिष्टद्रव्यांशुकोत्कृष्टतुरगस्वर्णभूषणेः ॥ २२६ ॥ आकंठसँ झ|पूर्ण भुक्त्या च भिक्षुका गंतुमक्षमः ॥ स्वर्णवस्रभरोद्भकूपारिश्रांता मुदान्विताः॥ २२६ ॥ सुमंदगामिनः केचित्केचिद्मौ च शेरते ॥|चें ४केचिद्वर्मनि तिष्ठन्तश्चोत्तिष्ठन्तश्च केचन ॥ २२७ ॥ केचिदृषुः प्रमुदिता हसंतस्तत्र केचन । कपर्दकानां वस्तूनां शेषांश्चोर्वरितान्वङ्क छहून् ॥ २२८ ॥ केचित्तानाददुः स्थित्वा दर्शयंतश्च केचन । केचित्र्यं प्रकुर्वतो गायंतस्तत्र केचन ॥ २२९ ॥ केचिदहुविधा गाथाः श्रु अकथयंतः पुरातनाः ॥ मरुत्तश्वेतसगरमांधातृणां च भूभृताम् ॥ २३० ॥ उत्तानपादनडुपनलादीनां च याः कथाः॥ श्रीरामस्याश्श्वश्च कुमेधस्य रंतिदेवस्य कर्मणाम् ॥ २३१ ॥ येषयेषां नृपाणां च श्रुता वृद्धसुखाकथाः । कथयंतश्च ताः केचिच्छुतवंतश्च केचन ॥२३२॥४ ||स्थायंस्थायं गताः केचित्स्वार्पस्वापं च् केचन । एवं सर्वे प्रमुदिताः प्रजग्मुः स्वालयं मुदा ॥ २३३॥ हृञ्च नंदो यशोदा च बालं छ। |कृत्वा च वक्षसि ॥ तस्थौ स्वमंदिरे रम्ये कुबेरभवनोपमे। २३४ ॥ एवं प्रवर्दितौ बालौ शुचंद्रकलोपमौ ॥ गवां पुच्छं च भितं च छ|धृत्वा चोत्तस्थतुर्मुदा ॥२३८॥ शब्दाईं वा तदर्द वा क्षमौ वक्तुं दिनेदिने । पित्रोर्हर्ष च वदंती गच्छंत प्रांगणे मुने ॥२३६वालो|चें ॐद्विपादं पादं वा गंतुं शक्तो बभूव ह ॥ गंतुं शक्तो हि जानुभ्यां प्रगणे वा गृहे हरिः॥ २३७ ॥ वर्षाधिको हि वयसा कृष्णात्संकर्षणच्छु: झस्वयम्। ततो मुदं वदंयंत वर्दितो च दिनेदिने ॥ २३८ ॥ जंतौ गोकुले बाल प्रहर्गम्ने क्षमौ । उक्तवंतौ स्फुटं वाक्यं मायाळू , ॥ ३८ ॥ बालकविग्रहो ॥ २३९ ॥ गगं जगाम मथुरां वसुदेवाश्रमं मुने ॥ स तं ननाम पप्रच्छ पुत्रयोः कुशलं तयोः ॥ २४० ॥ मुनिस्तं छु। अकथयामास कुशलं सुमहोत्सवम् । आनंदाश्रुनिमग्नश्च श्रुतमात्राद्भूव ह ॥ २७१ ॥ देवकी परमप्रीत्या पप्रच्छ च पुनःपुनः ॥डू ॐ|आनंदाश्रुनिमग्ना सा रुरोद च मुहुर्मुहुः ॥ २४२ ॥ गर्गस्तावाशिषं दत्त्वा जगाम स्वालयं मुदा ॥ स्वगृहे तस्थतुस्तौ च कुबेरभव छै नोपमे ॥ २४३ ॥ ॥ श्रीनारायण उवाच ॥ ॥ यत्र कल्पे कथा चेयं तत्र त्वमुपवर्हणः ॥ पंचाशत्कामिनीनां पतिगंधर्वपुंगवः ॐ। च ॐ|॥ २७४ ॥ तासां प्राणाधिकस्त्वं च श्रृंगारनिपुणो युवा । ततोऽभूद्रह्मणः शापादासीपुत्रो द्विजस्य च ॥ २७९ ॥ ततोऽधुना ब्रह्मज्ञ कुपुत्रो वैष्णवोच्छिष्टभोजनात् ॥ सर्वदर्शी च सर्वज्ञः स्मारको हरिसेवया ॥ २८६ ॥ कथितं कृष्णचरितं नामान्नप्राशनादिकम्॥डू ॐ|जन्ममृत्युजरातिनमपरं कथयामि ते ॥२४७इति श्रीब्रह्मवैवर्ते महापुराणे श्रीकृष्णजन्मखण्डे नारायणनारदसंवादे कृष्णान्नप्राशन छै। ॐ|वर्णननामकरणप्रस्तावोनाम त्रयोदशोऽध्यायः ॥ १३ ॥ १ ॥ ॥ श्रीनारायण उवाच । एकदानंदपत्नी च स्नानार्थं यमुनां|छु। छ|ययौ ॥ गव्यपूर्ण गृहे दृश्वा जहास मधुसूदनः ।। १ । दधिदुग्धाज्यतनं च नवनीतं मनोरमम् ॥ गृहस्थितं च यकिचिचखाद डू कुम्धुसूदनः ॥२॥ मधु हेयंगवीनं यत्स्वस्तिकं शकटस्थितम्॥ भुक्त्वा पीत्वांशुकवनसंस्कारं कर्तुमुद्यतम् ॥३ ॥ ददर्श बालकं सैं| ||गोपी यूयं वदत स्नात्वाऽऽगत्य सत्यं च कृतं केन मंदिरम् सुदारुणम् ॥ गळ्यशून्यं ।९॥ भग्नभांडं यशोदावचनं मध्घादिरिक्तभाजनम् श्रुत्वा सर्वमूचुश्च बालकाः ॥ ६ ॥ ॥ दृष्ट्वा चखाद पप्रच्छ सत्यं बालांश्च बालस्ते अहो नास्मभ्यं कर्मेदमद्भुतम् दत्तमेव |छुउ । छुच ॥ ६ ॥ बालानां वचनं श्रुत्वा चुकोप नन्दगेहिनी ॥ वेत्रं हीत्वा दुद्राव रक्तपंकजलोचना ॥ ७ ॥ पलायमानं गोविंदं ग्रहीतुङ ॐ|न शशाक ह । ध्यानासाध्यं शिवादीनां दुरापमपि योगिनाम् ॥ ८ ॥ यशोदा भ्रमणं कृत्वा विश्रता घर्मसंयुता ॥ तस्य कोपपरी छु। छुतात्मा शुष्ककण्ठौष्ठतालुका ॥ ९ विश्रांतां मातरं दृङ् कृपालुः पुरुषोत्तमः ॥ संतस्थौ पुरतो मातुः सस्मितो जगदीश्वरः ॥डू क्षु॥१०कॅरे धृत्वा च तं देवी समानीय स्वमालयम् ॥ बद्धा वस्त्रेण वृक्षे च तताई मधुसूदनम् ॥१३। बद्धा कृष्णं यशोदा सा जगाम छु छ|स्वालयं प्रति ॥ हरिस्तस्थौ वृक्षमूले जगतां पतिरीश्वरः ॥ १२॥ श्रीकृष्णस्पर्शमात्रेण सहसा तत्र नारद ॥ पपात वृक्षः शैलाभश्च शदं कृत्वा भयानकम् ॥ १३ ॥ सुवेषः पुरुषो दिव्यो वृक्षादाविर्बभूव ह ।। दिव्यस्यंदनमारुह्य जगाम स्वालये पुरः ॥ १६ ॥ प्रणम्यर्थे १४ ३. वै. क.|’ |जगतीनाथे शातकौभपरिच्छदम् । किशोरः सस्मितो भौरो रत्नालंकारभूषितः ॥ १९ ॥ सा वृक्षपतनं दृष्टं भिया त्रस्ता व्रजे|। सं• १ . वरी॥ । क्रोडे चकार बलं तं रुदंतं श्यामसुन्दरम् । १६ ॥ आजग्मुगकुलस्थाश्च गोपा गोप्यश्च तद्वहम् । यशोदां भर्सयामासुःकुंभ ॥ ३९ "|ङ्क|शांतिं चक्रुः शिशोर्मुदा॥ १७॥ अत्यतस्थविरे काले तनयोऽयं वभूव ह ॥ धनं धान्यं च रत्ने वा तत्सर्वं पुत्रहेतुकम् ॥ १८॥|४ | कुसुमतिर्नास्ति ते सत्यं ज्ञातं नंद व्रजेश्वरि ॥ न भक्षितं यत्पुत्रेण तत्सर्वं निष्फलं भुवि ॥१९॥ पुत्रं बद्धा गव्यहेतोबृक्षमूले च निपुगेछु ॐ|गृह्नकमणि प्रयोजनम् ॥ व्यग्राय २१ ॥ देवादृक्षः आशिषं पपातं युयुजुर्विप्रा ह ॥ २० बन्दिनश्च ॥ वृक्षस्य शुभावहम् पतनाद्रपी ॥ द्विजेन भाग्याद्वलोपि कारयामासुर्नामसंकीर्तनं जीवितः ॥ हरेः प्रनष्टं ॥ बालके २२ ॥ मूढे एवं कृत्वा दस्तूनां जनाःऽ किं | |४| सर्वे प्रययुर्निजमंदिरम् ५ उवाच पत्नीं नंदश्च रक्तपंकजलोचनः ॥ २३ ॥ ॥ नंद उवाच ॥ ॥ यास्यामि तीर्थमचैत्र कंठे कृत्वा तु ४बालकम् ॥ अथवा त्वं गृहाद्च्छ त्वया मे किं प्रयोजनम् ॥ २४ ॥ शतकूपाधिका वापी शतवापीसमं सरः ॥ सरःशताधिको |४ ॐ यज्ञः पुत्रो यज्ञशताधिकः ॥ २६ ॥ तपोदानोद्भवं पुण्यं जन्मांतरसुखप्रदम् ॥ सुखप्रदोऽपि सत्पुत्र इहैव च परत्र च ॥२६। पुत्रादपि ॐ छ|परो बंधुर्न भूतो न भविष्यति । एवमुक्त्वा स्वभार्या च तस्यैौ नंदः स्वमंदिरे ॥ यशोदा रोहिणी चैव नियुक्ता गृहकर्मणि ॥ २७ ॥|ङ्क ॐछ| | नारद कुचेरतनयः उवाच श्रीमान्नाम्ना ॥॥ सुवेषः पुरुषः यो नलकूबरः को वा ॥ वृक्षरूपी जगाम च नंदनवनं गोकुलेक्रीडार्थं ॥ भगवन्हेतुना सह भया केन ॥ वृक्षत्वं २९॥ समवाप निर्जने ह सरसस्तीरे ॥२८ "पुष्पोद्याने नारायण मनोहरोझ उवाच ॥ ॐ वटवृक्षसमीपे च सौरभे पुष्पवायुना ॥ ३२॥ विधाय पुष्पशयनं रत्नदीपैश्च दीपितम् ॥ चंदनागुरुकस्तूरीकुंकुमद्रवसंयुतम् ।। ३१ulझ । छपरितः पुष्पमाल्यैश्च क्षौमवस्त्रैश्च वेष्टितम् ॥ तत्र रंभां समानीय विजहार यथेच्छया ॥३२॥ श्रृंगाराट्प्रकारं च विपरीतादिकं मुखम् ॥|चें छुचुंबनं षट्प्रकारं च यथास्थानं निरूपितम् ॥३३॥ अंगप्रत्यंगसंयोगत्रिविधाश्लेषणं मुदा ॥नखदंतकरीडां चकार रसिकेन्नरः॥३४॥|छ|॥ ३९ ॥ |जलात्स्थले स्थलात्तोये कामशास्त्रविशारदः। रतिभोगं प्रकुर्वतं ददर्शदेवलो मुनिः३८॥ नग्नांरंभांमुक्तकेशीं पीनश्रोणिपयोधराम॥lछ। |नखदंतक्षतांगीं च पुलचितविग्रहाम् ॥ ३६ ॥ पश्येत प्राणनाथं च पश्यंतं सस्मितं मुदा ॥ वक्रभ्रूभंगसंयुक्तां कामुकीं च ददर्श ताम् छु। |॥ ३७॥ रत्नकुंडलयुग्मेन गंडस्थलविराजिताम् । विचित्ररत्नमाल्यैश्च पुष्पमाल्यैश्च भूषिताम् ॥३८॥ किंकिणीजालसंयुक्तां सिंदूर छ। ओबिंदुसंयुताम् । तया युक्तं पुलकितं नोत्तिष्ठंतं स्मरान्वितम् ॥ ३९ ॥ वृक्षत्वं याहि पापिष्ठेत्युवाच मुनिपुंगवः। शशाप रंभां कामार्ता| छै। मानुषी त्वं भवेति च ॥e• ॥ जन्मेजयस्य सुभगा भविता कामिनीति च ॥ वमेव गोकुलं गच्छ वृक्षरूपी भवेति च ॥६३श्रीकृष्ण इंस्पर्शमात्रेण कुवेरतनयः श्रीमान्स पुनरायास्यसि जगाम निजालयम् गृहम् । रंभे त्वमिंद्रसंयोगात्पुनरायास्यसि ॥ ९३॥ इत्येवं कथितं विप्र रंभाख्यानं ध्रुवम् ॥ १२ वदामि ॥ इत्येवमुक्त्वा ते ॥ सुचंद्रस्य स मुनिर्जगाम गृहे रंभा निजमंदिरम् ललाभ जन्मङ् ॥झे| आभारते ॥ ७ ॥ कन्या लक्ष्मीस्वरूपा च बभूव सुंदरी वरा । तां च सालंकृतां कृत्वा सुचंद्र नृपतीश्वरः ॥४६॥ नानाकौतुकसंछु युक्तां ददौ जन्मेजयाय च ॥ जन्मेजयस्य सुभगा बभूव महिषी वरा ॥ ८६ ॥ स्थानेस्थाने निर्जने च राजा रेमे तया सह ॥ एकदाङ्क आनृपतिश्रेष्ठद्यश्वमेधेन दीक्षितः ॥ ४७ ॥ अश्वसंगोपनं कृत्वा तस्थौशक्रभू मंदिरे॥ यज्ञाश्ठं रुचिरं मत्वा कौतुकेन च सुंदरी ॥३८॥|| शूद्रष्टुं जगाम सा साध्वी चाश्वमेकाकिनी मुदा ॥ शक्रोऽश्वनिकटे भूत्वा धर्षयामास तां सतीम् ॥ ९९॥ तया निवार्यमाणश्च रेमेजु ॐ तत्र तया सह ॥ मुच्छमवाप शक्रश्च बुबुधे न दिवानिशम् ॥ ९० ॥ सा च संभोगमात्रेण देहं तत्याज योगतः ॥ नृपस्य लजयाङ्क झ||॥भीत्या ६२॥ शक्रः रंभा स्वर्गं च मानवं जगाम् देहं ह ॥ त्यक्त्वा ९६ ॥ स्वर्ग राजा जगाम श्रुत्वा ह मृतां ॥ इयेवं दृष्ट्वा विललाप कथितं सर्वं भृशं वृक्षजैनविभंजनम् मुहुः । यनं समाप्य ॥ विप्रेभ्यो ९३ ॥ नलकूबरमोक्षश्च ददौ पूर्णा च दक्षिणाम् रंभायाश्चञ्च ॥|। ॐ|महामुने ॥ पुण्यदं कृष्णचरितं.जन्ममृत्युजरापहम् ॥ इत्येवं कथितं सर्वमपरं कथयामि ते ॥ ९८ ॥ इति श्रीब्रह्मवैवर्ते महापुराणेश्च इ|श्रीकृष्णजन्मखंडे नारायणनारदसंवादे वृक्षार्जुनभंजनोनाम चतुर्दशोऽध्यायः ॥१e ॥ श्रीनारायण उवाच ॥ ॥ एकदा कृष्णसहि| |तो नंदो श्रृंदावनं ययौ ॥ तत्रोपवनभांडीरे चारयामास गोधनम् ॥ १३॥ सरः सुस्वादुतोयं च पाययामास तत्पपौ ॥ उवास वृक्षमूले |झ| ] ब.वै. क.|४|च बालं कृत्वा स्ववक्षसि ॥ २॥ एतस्मिन्नंतरे कृष्णो मायामानुषविग्रहः ॥ चकार माययाऽकस्मान्मेघाच्छन्नं नभो मुने ॥ ३ ॥ङ|सं• ४ . झ|मेघवृतं नभो दृष्ट्वा श्यामलं काननांतरम्॥ झंझावातं महाशब्दं वजशब्दं च दारुणम् ॥8॥ वृष्टिधारामतिस्थूलां कंपमानांश्च पादपान् ॥“

  • ॥ ४० ॥ अ•१५

छाड्वं पतितस्कंघानंदो भयमवाप ह॥ कथं यास्यामि गोवत्सान्विहाय स्वाश्रमं बत ॥ गृहं यदि न यास्यामि भविता बालकस्यऽ आकिम् ॥ ६ ॥ एवं नंदे प्रवदति रुरोद श्रीहरिस्तदा ॥ पयोभिया हरिश्चैव पितुः कंठं दधार सः ॥७॥ एतस्मिन्नंतरे राधाजगाम कृष्ण|डु |सन्निधिम् ॥ गमूनं कुर्वती राजहंसखजनगंजनम्॥८॥ शरत्पार्वणचंद्रभामुष्टवन्मनोहरा ।। शरन्मध्याह्नपद्मानां शोभामोच्नलुङ |ऊ|चना ॥ ९॥ परितस्तारकापक्ष्मविचित्रकजलोज्ज्वला ॥ खगेंदुचंचुचारुश्रीशंसानाशकनासिका X १० ॥ तन्मध्यस्थलशोभाहंडू ॐ|स्थूलमुक्ताफलोज्ज्वला। कबरीवेषसंयुक्ता मालतीमाल्यवेष्टिता ॥ ११॥ श्रीष्ममध्याह्नमार्तडप्रभामुष्टककुंडला ॥ पक्वबिंबफलानां चङ्क ॐ|श्रीमुद्याधरयुग्मका ॥ १२॥ मुक्तापंक्तिप्रभातेकदंतपंक्तिसमुज्ज्वला ॥ ईषत्प्रफुल्लकुन्दानां सुप्रभानाशकस्मिता ॥ १३ ॥ कस्तूरीबिंदुझे |संयुक्तसिंदूरबिन्दुभूषितां । कपालं मट्टिकायुक्तं बिभ्रती श्रीयुतं सती ॥ १३॥ सुचारुवर्तुलाकारकपोलपुलकान्विता । मणिरत्नेंद्रसाझे ऊराणां हारोरःस्थलभूषिता ॥ १५॥ सुचारुश्रीफलयुगकठिनस्तनसंगता । पत्रावलीश्रियायुक्ता दीप्ता सद्रत्नतेजसा ॥ १६॥ सुचाङ रुवर्तुलाकारमुदरं सुमनोहरम् । विचित्रत्रिवलीयुक्तं निस्रनाभं च बिभ्रती ॥ १७॥ सद्रत्नसाररचितमेखलाजालभूषिता ॥४॥ झुकामास्रसारणैर्भागयोगींद्रचित्तमोहिनी ॥ १८॥ कठिनश्रोणियुगलं धरणीधरनिंदितम् । स्थलपद्मप्रभामुष्टचरणं दधती मुदा ॥|ञ्च छ|॥ १९ ॥ रत्नभूषणसंयुक्तं यावकद्रवसंयुतम् ॥ मणींद्रशोभासंमुटुसालक्तकपुनर्भवम् ॥ २० ॥ सद्रत्नसाररचितक्वणन्मंजीरङ् |रंजितम् ॥ रनकंकणकेयूरचारुशंखविभूषिता ॥ २१ ॥ रणांगुलीयनिकरबुद्धूिदकोज्यूला । चारुचंपकपुष्पाणां प्रभाझ ॐ मुटुकलेवरा ॥ २२ ॥ सहस्रदलसंयुक्तक्रीडाकमलमुज्ज्वलम्। ॥ श्रीमुखश्रीदर्शनार्थं बिभ्रती रत्नदर्पणम् ॥ २३ ॥ दृढ्छ। ॥ ४० ॥ ॐ तां निर्जने नंदो विस्मयं परमं ययौ ॥ चंद्रकोटिप्रभामुणं भासयंतीं दिशो दश ॥ २४ ॥ ननाम तां साश्रुनेत्रो भक्तिनम्रात्मज्ञ ॐ|कंधरः ॥ जानामि त्वां गर्गमुखात्पद्माधिकप्रिय हरेः ॥ २६ ॥ जानामीमं महाविष्णोः परं निर्गुणमच्युतम् । तथापि मोहि छु छंतोहं च मानवो विष्णुमायया ॥ २६ ॥ गृहाण प्राणनाथं च गच्छ भद्रे यथासुखम् ॥ पश्चदास्यसि मत्पुत्रं कृत्वा पूर्णम |नोरथम् ॥ २७ ॥ इत्युक्त्वा १ प्रददौ तस्यै रुदंतं बालकं भिया ॥ जग्राह बालकं राधा जहास मधुरं सुखात् ॥ २८ ) ४ ॐउवाच नंदं सा यत्नान्न प्रकाश्यं रहस्यकम् । अहं दृष्टा वया नंद कतिजन्मफलोदयात् ॥ २९ ॥ प्राज्ञस्त्वं गर्गवचनात्सर्वसँ जानासि कारणम् ।। अकथ्यमुवयोर्भाष्यं चरितं गोकुले व्रज ॥ ३० ॥ वरं वृणु व्रजेश त्वं यत्ते मनसि वांछितम् ॥ ददामिच्छु छलीलया तुभ्यं देवानामपि दुर्लभम् ॥ ३१ ॥ राधिकावचनं श्रुत्वा तामुवाच व्रजेश्वरः ॥ युवयोश्चरणे भक्तिं देहि नान्यत्र मे स्पृहाश्च ॐ|॥ ३२ ॥ युवयोः सन्निधे वासं दास्यसि यं सुदुर्लभम् ॥ आवाभ्यां देहि जगतामंबिके परमेश्वरि ॥ ३३ ॥ श्रुत्वा नंदस्य छु ऊ|वचनमुवाच परमेश्वरी। दास्यामि दास्यमतुलमिदानीं भक्तिरस्तु ते ॥ ३४ ॥ आवयोश्चरणांभोजे युवयोश्च दिवानिशम् ॥|ञ्च छ|प्रफुछहृदये शश्वत्स्मृतिरस्तु सुदुर्लभा ॥ ३६ ॥ माया युवां च प्रच्छन्नं न करिष्यति मद्ररात् ॥ गोलोके यास्यथते च्छं ४|विहाय मानवीं तनुम् ॥ ३६ ॥ एवमुक्त्व तु सानंदं कृत्वा कृष्णं स्ववक्षसि ॥ दूरं निनाय श्रीकृष्णं बाहुभ्यां च यथेच्छु। ४|प्सितम् ॥ ३७ ॥ कृत्वा वक्षसि तं कामाच्छलेपंश्लेषं चुबूब च । पुलकांकितसर्वागी सस्मार रासमंडलम् ।। ३८ ॥ एतङ् ॐ|स्मिन्नंतरे राधा मायासद्रत्नमंडपम् ॥ ददर्श रत्नकलशशतेन च समन्वितम् ॥ ३९॥ नानाविचित्रचित्राढ्यं चित्रकोननशोभि छतम् । सिंदूराकारमणिभिः स्तंभसंधेर्विराजितम् ॥ ४० ॥ दिनागुरुकस्तूरीकुङ्मद्रवयुक्तया ॥ संयुक्तं मालतीमालासमूहपुष्प । छ|शय्यया ॥ ४१ ॥ नानाभोगसमायुक्तं दिव्यदर्पणसंयुतम् ॥ मणींद्रसुक्तामाणिक्यमालाजालैर्विभूषितम् ॥ ४२ ॥ मणींद्रसाररचिठ्ठ घृतकपाटेन समन्वितम् ॥ भूषितं धूपितेर्वधैः पताकानिकरैर्वरैः॥ कुटुमाकारमणिभिः सप्तसोपानसंयुतम् ॥ १३ ॥ युक्तं पपर्छ ॐदसंयुक्तैः पुष्पोद्यानं च पुष्पितैः ॥ सा देवी मंडपं दृष्ट्स जगामाभ्यंतरं मुदा ॥ ४४ ॥ ददर्श तत्र तांबूलं कपॅरादिसमन्वितम् ॥|४ A म.वै. क. जलं च रत्नकुंभस्थं स्वच्छं शीतं मनोहरम् ॥ ४६॥ सुधामधुभ्यां पूर्णानि रलङ्भान् िनारद । पुरुषं कमनीयं च किशोरछं | सं• ५. . , कुश्यामसुंदरम् ॥ ४६ ॥ कोटिकंदर्पलीलाभं चंदनेन विभूषितम् ॥ शयानं पुष्पशय्यायां सस्मितं सुमनोहरम् ॥ ४७ ॥ पीतवस्त्रपरी | } !छ ||धानं प्रसन्नवदनेक्षणम् ॥ मणींद्रसारनिर्माणं क्वणन्मंजीररंजितम्। ३८ । ॥ सद्रत्नसारनिर्माणकेयूरवलयान्वितम् ॥ मणद्रकुंडलाङअ• १५ ||भ्यां च गंडस्थलविराजितम् ॥ १९ ॥ कौस्तुभेन मणद्रण वक्षःस्थलसमुज्ज्वलम् । ॥ शरत्पार्वणचंद्रस्यप्रभामुण्मुखोज्ज्वलम्। ङ्क ॐ|॥ ५० ॥ शरत्प्रफुल्लकमलप्रभामोचनलोचनम् ॥ मालतीमाल्यसंश्लिष्टशिखिपिच्छसुशोभितम् । ॥ ६१ ॥ त्रिवेकचूडां बिभ्रते|अ || पश्यंतं रलमंदिरम् ।। क्रोडं बालकशून्यं च दृश्च ते नवयौवनम् ॥ ५२ ॥ सर्वस्मृतिस्वरूपा सा तथापि विस्मयं ययौ ॥४ । रूपं रासेश्वरी दृष्य मुमोह सुमनोहरम् ॥ ६३ ॥ कामाचक्षुधकराभ्यां मुखचंद्रे पपौ मुदा ॥ निमेषरहिता राधा नवसंगमलाङ्ग झुलसा ॥ ५४ ॥ पुलकांकितसर्वागी सस्मिता मदनातुरा । तामुवाच हरिस्तत्र स्मेराननसरोरुहाम् ॥ नवसंगमयोग्याङ्क |च पश्यंतीं वक्रचक्षुषा ॥ ९६॥॥ श्रीकृष्ण उच्च ॥ ॥ राधे स्मरसि गोलोकवृत्तांतं सुरसंसदि ॥९६॥ अझ पूर्ण झरिष्यामि स्वीङ् अकृतं यत्पुरा प्रिये । त्वं मे प्रणाधिका राधे प्रेयसी च वरानने ॥ ९७ ॥ यथा त्वं च तथाहं च भेदो हि नावयोर्घवम् यथाङ्क ॐ |क्षीरे च धावल्यं यथाम्नो दाहिका सति ॥ ५८ ॥ यथा पृथिव्यां गंधश्च तथाहं त्वयि संततम् । विना मृदा घटं कर्तुं विनाओं |स्वर्णेन कुंडलम् ॥ ६९ ॥ कुलालः स्वर्णकारश्च न हि शक्तः कदाचन ॥ तथा वया विना सृष्टिमहं कर्तुं न च क्षमःड्ड |॥ ६० ॥ सृष्टेराधारभूता त्वं बीजरूपोहमच्युतः ॥ आगच्छ शयने सापि कुरु वक्षःस्थले हि माम् ॥ ६१ ॥ त्वं मे शोभाइ स्वरूपासि देवस्य भूषणं यथा ॥ कृष्णं वदंति मां लोकास्वयैव रहितं यदा ॥ ६२ ॥ श्रीकृष्णं च तदा तेपि त्वयैव सहितं छे परम् ॥ वं च श्रीस्त्वं च संपत्तिस्त्वमाधारस्वरूपिणी ॥ ६३ ॥ सर्वशक्तिस्वरूपासि सर्वरूपोहमक्षरः ॥ यदा तेजश्त्ररूपोहें छ|" ४१ ॥ १ प्रणप्रिया-१० पाए । तेजोरूपासि त्वं तदा ॥ ६८ ॥ न शरीरी यदाहे च तदा वमशरीरिणी ।। सर्वबीजस्वरूपोहं सदा योगेन सुन्दरि ॥ ६६ ॥झ| छ|त्वे च शक्तिस्वरूपा च सर्वत्ररूपधारिणी ॥ ममांगांशस्त्ररूपा त्वं मूलप्रकृतिरीश्वरी ॥ ६६ ॥ शक्त्या बुद्धया च ज्ञानेन मयाङ्क ॐ तुल्या वरानने ॥ आवयोगेंदबुदिं च यः करोति नराधमः॥ ६७ ॥ तस्य वासः कालूमूत्रे यावच्चंद्रदिवाकरौ । पूर्वान्सप्तभै |परान्सप्त पुरुषान्पातयत्यधः ॥ ६८ न ॥ कोटिजन्मार्जितं पुण्यं तस्य नश्यति निश्चितम् ॥ अज्ञानादावयोनिंदां - येऊ अकुर्वंति नराधमाः ॥ ६९ ॥ पच्यंते नरके घोरे यावच्चंद्रदिवाकरौ ॥ राशब्दं कुर्वतस्त्रस्तो ददामि भक्तिमुत्तमाम् ॥ ७० ॥|ङ्क क्षुधाशब्दं कुर्वतः पश्चामि श्रवणलोभतः ॥ ये सेवंते च दत्वा मामुपचारांश्च षोडश ॥ यावजीवनपर्यन्तं या प्रीतिर्जायतेjर्छ मम 4 ७१ ॥ सा प्रीतिर्मम जायेत राधाशब्दात्ततोधिका । प्रिया न मे तथा राधे राधवक्त ततोधिकः ॥ ७२ ॥ ब्रह्मानंतः|४ छशिवो धम नरनारायणावृषी । कपिलश्च गणेशश्च कार्तिकेयश्च मत्प्रियः ॥ ७३ ॥। लक्ष्मीः सरस्वती दुर्गा सावित्री प्रकृतिस्तथा छु | | मम प्रियाश्च देवाश्च तास्तथापि न तत्समाः ॥७a। ते सर्वे प्राणतुल्या मे वं मे प्राणाथिका सती । भिन्नस्थानस्थितास्ते च त्वं चक्षु ॐ वक्षःस्थले स्थिता॥ ७५ ॥ या मे चक्षुजा मूर्तिर्विभर्ति वक्षसि प्रियाम् । सोऽहं कृष्णस्वरूपस्यां द्विमि स्वयं सदा ॥ ७६ | |जानामि विस्मरामि कथं विभो।। . यत्त्वे वदसि सर्वाहे वत्पादाब्जप्रसादतः ॥ ७८॥ईश्वरस्याप्रियाः केचिप्रियाश्च कुत्र केचन। । इत्येवमुक्त्वा श्रीकृष्णस्तस्थौ तल्पे मनोरमे ॥ उवाच राधि नाथं भक्तिनम्रात्मकंधरा ॥ ७७ । ॥ राधिकोवाच ॥ H स्मरामि सर्व |ऊ। ॐये यथा मां न स्मरंति तथा तेषु तवाकृपा ॥ ७९ ॥ तृणं च पर्वतं कर्तुं समर्थः पर्वतं तृणम् । तथापि योग्यायोग्ये च संपत्तौ हैं। छ| च समा कृपा॥८० ॥ तिष्ठत्यहं शय्नस्त्वं कथाभिर्यत्क्षणं गतम् । तत्क्षणं च युगसमं नाहं प्रापयितुं क्षमा ॥ ८१ वक्षःस्थले । च शिरसि देहि ते चरणांबुजम् । दुनोति मन्मनः सद्यस्त्रीयविरहानलात् ॥ ८२ ॥ पुरः पपात मे दृष्टिस्त्वदीयचरणांबुजे हैं, शैनीता मया न हि केशाइटुमन्यत्कलेवरम् ॥ ८३ ॥ प्रत्येकमंगं दृढंच दत्ता शतेि सुखांबुजे ॥ दृष्ट्टा सुखारविंदं च नान्यं गन्तुं च सा | न. वै. क. |ङ्क्षमा॥ ८७ ॥ राधिकावचनं श्रुत्वा जहास पुरुषोत्तमः । तामुवाच हितं तथ्यं श्रुतिस्मृतिनिरूपितम् ॥८८॥॥। श्रीकृष्ण उवाच। झ| संसं• ४ . १ ४२ ॥झन खंडनीये तत्तत्र मया पूर्वं निरूपितम् । तिष्ठ भद्रं क्षणं भद्रे करिष्यामि तव प्रिये ॥ ८६ ॥ वन्मनोरथपूर्णस्य स्त्रयं कालः समाज अ० १५ गतः ॥ यस्य यद्विखितं पूर्वं यत्र काले निरूपितम् ॥ ८७ ॥ तदेव खंडितुं राधे क्षमो नाहं च को विधिः। विधातुश्च विधाताहे। |येषां यल्लेखनं कृतम् ॥ ८८ ॥ ब्रह्मादीनां च क्षुद्राणां न तत्खंडयं कदाचन । एतस्मिन्नंतरे ब्रह्माऽऽजगाम पुरतो हरेः ॥ ८९ ॥ |मालाकमंडलुकर ईषत्स्मेरचतुर्मुखः ॥ गत्वा ननाम ते कृष्णं प्रतुष्टाव यथागमम् ॥९ ॥ साश्रुनेत्रः पुलकितो भक्तिनम्रात्मकंधरः ॥ | झ|स्तुत्वा नत्वा जगद्धाता जगाम हरिसन्निधिम् ॥ ९१। पुनर्नवा प्रमुं भक्त्या जगाम राधिकतिकम् ॥ मूर्तुं ननाम भक्त्या च|| |मातुस्तचरणांबुजे ॥ ९२ ॥ चकार संभ्रमेणेव जटाजालेन वेष्टितम् ॥ कमंडलुजलेनैव शीनें प्रक्षालितं मुदा ॥ ९३ ॥ यथागमं प्रतुष्टा|४| झ|व पुटजलियुतः पुनः ।। ब्रनोवाच ॥॥ हे मातस्त्वत्पदांभोजं दृष्ट्री कृष्णप्रसादतः॥ ९६ ॥ सुदुर्लभं च सर्वेषां भारते च विशेषतः ॥४॥ षष्टिवर्षसहस्राणि तपस्तते पुरा मया॥ ९५ ॥ भास्करे पुष्करे तीर्थे कृष्णस्य परमात्मनः ॥ आजगाम वरं दातुं वरदाता इरिः = कु|स्त्रयम् ॥ ९६ ॥ वरं वृणीष्वेत्युक्ते च स्वाभीष्टं च वृतं मुदा ॥ राधिकाचरणांभोजें सर्वेषामपि दुर्लभम् ॥ ९७ ॥ हे गुणातीत मे/। |शीघ्रमूधुनैव प्रदर्शय । मयेत्युक्तो हरिरयसुखाच मु तपस्विनुम्॥८॥ दशयिष्यामि काले च वत्सेदानीं क्षमेति च ॥ नहीgडू ॐ|राज्ञा विफला तेन दृष्टं पदांबुजम् ॥ ९९ ॥ सर्वेषां वांछितं मातगाँलोके भारतेधुना ॥ सर्वा देव्यः प्रकृत्यंशा जन्याः प्राकृतिका|| छंध्रुवम् ॥ १०० ॥ वं कृष्णगार्धसंभूता तुल्या कृष्णेन सवेतः श्रीकृष्णस्त्वमये राधा वं राधा वा हरिः स्वयम् ॥ १०१ ॥ न हि|ऊ। |वंदेषु मे दृष्ट इति केन निरूपितम् । ब्रह्मांडाद्वहिरूषं च गोलोकोस्ति यथांबिके ॥ १०२ ॥ वैकुण्ठश्चप्यजन्यश्च त्रमजन्या| छ|तथांबिके । यथा समस्तत्रह्मांडे श्रीकृष्णांशांश्जीविनः ॥१०३॥ तथा शक्तिस्वरूपा त्वं तेषु सर्वेषु संस्थिता । पुरुषाश्च हरेशास्वङ॥ ४२ ॥ झ|दशा निखिलाः स्रियः ॥ १०६ ॥ आरमना देहरूपा त्वमस्याधारस्वमेव हि। अस्यानुप्राणेस्त्वं मातस्त्वभ्राणेरयमीश्वरः ॥१०५४ " /Aखें |ङ्किम निर्मिताः कृन हेतुना शिल्पकारिणा । नित्योऽयं च तथा कृष्णवं च नित्या थांबिके ॥ १०६ । अस्यांशा त्व.त्वदंशो ॐ वाप्यये केन निरूपितः ॥ अहं विधाता जगतां देवानां जनकः स्वयम् ॥ १०७ ॥ तं पठितुं गुरुमुखाद्भवंत्येव बुधा जनाः । गुण ॐ|नां वास्तवानां ते शतांशे वक्तुमक्षमः ॥ १०८ ॥ वे वा पंडितो वान्यः को वा त्वां स्तोतुमीश्वरः ॥ स्तवानां जनकं ज्ञानं बुद्धि। ञ्शैनांबिका सदा ॥ १०९ ॥ त्वं बुदेर्जननी मात्ः को वा त्वां स्तोतुमीश्वरः॥ यद्वस्तु दृष्टं सर्वेषां तद्धि वर्छ बुधः क्षमः ॥ ११३ ॥ |यद्दृष्टश्चतं वस्तु तन्निर्वक्टुं च कः क्षमः । अहं महेशोनंतश्च स्तोतुं त्वां कोपि न क्षम्॥ ११६ ॥ सरस्वती च वेदाश्च क्षमः कस्तो तुमीश्वरः॥ यथागमं यथोक्तं च न माँ निंदितुमर्हसि ॥११२ईश्वराणामीश्वरस्य योग्यायोग्ये समा कृपा॥ जनस्य प्रतिपाल्यस्य |क्षणे दोषः क्षणे युणः ॥ ११३ ॥ जननी जनको यो वा सर्वे क्षति नेदतः ॥ इत्युक्त्वा जगतां धाता तथोच पुरतस्तयोः ॥११४॥ ॐ|प्रणम्य चरणीभोजं सर्वेषां वंद्यमीप्सितम् ॥ ब्रह्मणा च कृतं स्तोत्रं त्रिसंध्यं यः पठेन्नरः ॥३१॥ राधामाधवयोः पादे भक्रिर्दास्यं लभे डुङ्गवम् ॥ कर्मनिलनं कृत्वा मृत्यं जित्वा सुदुर्जयम् । विलंघ्य सर्वलोकांश्च याति गोलोकमुत्तमम् ॥११८ ॥श्रीनारायण उवाच छै| ब्रह्मणः स्तवनं श्रुत्वा तमुवाच ह राधिका ॥ ११७ ॥ वरं वृणु विधातस्त्वं यत्ते मनसि वर्तते । राधिकावचनं श्रुत्वा तामुवाच । |जगद्विधिः ।१३८। वरं च युवयोः पादपद्मभक्तिं च देहि मे । इत्युक्ते विधिना राधा तूर्णमोमित्युवान ११९ । पुनर्ननाम तां भक्त्या विधाता जगतां पतिः । तदा ब्रह्मा तयोर्मध्ये प्रज्वाल्यं च हुताशनम् ॥१२०॥ इ”ि संस्मृत्य हवनं चकार विधिना विधिः ॥४॥ उत्थाय शयनात्कृष्ण उवास वह्निसन्निधौ १२१ ॥ ब्रह्मणोक्तेन विधिना चकार हवनं स्वयम् प्रणमय्य पुनः कृष्णं राधाँ |तां जनकः स्वयम् ॥ १२२ ॥ कौतुकं कारयामास सप्तधा च प्रदूक्षिणाम् । पुनः प्रदक्षिणां राधां कारयित्वा हुताशनम् ॥ १२३ ॥ प्रणमय्य ततः कृष्णं वासयामास तं विधिः । तस्या हस्तं च श्रीकृष्णं ग्राहयामास तं विधिः ॥ १२९ ॥ वेदोक्तसप्तमंत्रांश्च पाठयाङ्क मास माधवम् । संस्थाप्य राधिकाहस्तं हरेर्वक्षसि वेदवित् ॥ १२६॥ श्रीकृष्णहस्तं राधायाः पृष्ठदेशे प्रजापतिः ॥ स्थापयाङ्क व. वै. क. ङ|मास मंत्रांस्त्रीन्पाठयामास राधिकाम् ॥ १२६ ॥ पारिजातप्रसुनानां मालां जानुविलंबिताम् । श्रीकृष्णस्य गले ब्रह्मा राधाद्वारा छू सं• ° पू. | ददौ मुदा॥ १२७ ॥ प्रणमय्य पुनः कृष्णं राधां च कमलोद्भवः । राधागले हरिद्वारा ददौ मालमनोहराम् । पुनश्च वासयामास सँ ॥ ४३ ॥|ऊ|श्रीकृष्णं कमलोद्भवः ॥ १२८॥ तद्वामपाश्र्वे राधं च सस्मितां कृष्णचेतसम् ॥ पुटांजलिं कारयित्वा माधवं राधिकां विधिः ॥|झJअ० १५ ॐ|॥ १२९॥ पाठयामास वेदोक्तान्पंच मंत्रांश्च नारद ॥ प्रणमय्य पुनः कृष्णं समर्थ राधिकां विधिः॥ १३० ॥ कन्यकां च यथा ता| |ॐ ऊ||तप्रसूनानां तो भक्त्या तस्थौ पुष्पवृष्टिर्बभूव हरेः पुरः ह । ॥ एतस्मिन्नंतरे १३२॥ जगुर्गधर्वप्रवरा देवाः सानंदपुलकोद्रमाः ननृतुश्चाप्सरोगणाः१३१ ॥ ॥ तुष्टाव हुंदुभिं श्रीहरिं वादयामासुधानकं ब्रह्मा तमुवाच मुरजादिकम् ह सस्मितः । ॥ १३३ पारिजाञ्छु ॥| ॥ |युवयोश्चरणांभोजे भक्तिं मे देहि दक्षिणाम् । ब्रह्मणो वचनं श्रुत्वा तमुवाच हरिः स्वयम् ॥ १३९ ॥ मदीयचरणांभोजे सुदृढा भक्तिरङ |ऊ|स्तु ते ॥ स्वस्थानं गच्छ भद्रं ते भविता नात्र संशयः ॥ १३४ मया नियोजितं कर्म कुरु वत्स ममाज्ञया श्रीकृष्णस्य वचःच्छे ५|श्रुत्वा विधाता जगतां मुने ॥ १३६ ॥ प्रणम्य राधा कृष्णं च जगाम स्वालयं मुदा ॥ गते ब्रह्मणि सा देवी सस्मिता वकचक्षुषा।छं। |रौ|॥१३७॥ सा ददर्श हरेर्वी चच्छाद वीडया मुखम् । पुलकांकितसवांगी कामबाणप्रपीडिता ॥ १३८ ॥ प्रणम्य श्रीहरिं भक्त्या आजगाम शयनं हरे॥ चंदनागुरुपंकं च कस्तूरीकुंकुमान्वितम्॥ १३९॥ ललाटे तिलकं कृत्वा ददौ कृष्णस्य वक्षसि ॥ सुधापूर्ण रत्न ॐपात्रं मधुपूर्ण मनोहरम् ॥ १४० ॥ प्रददौ हरये भक्त्या बुभुजे जगतीपतिः । तांबूलं च वरं रम्यं कीरादिसुवासितम् ॥ १४१ ॥४॥ ॐ कृष्णाय स राधा सादरं बुभुजे हरिः ॥ सुखाद सस्मिता राधा हरिदत्तं सुधारसम् ॥ १६२ ॥ तांबूलं तेन दत्तं च बुभुजे पुरतो ॐ|ः। कृष्णश्चर्विततांबूलं राधिकायै मुदा ददौ ॥ १९३ ॥ चखाद परया भक्त्या पूर्वां तन्मुखपंकजम् ॥ राधाचर्विततांबूलं याङ्क ॐचे मधुसूदनः ॥ १७९ ॥ जहास न इदं राधा क्षमेत्युक्तं त्या मुदा । चंदनागुरुकस्तूरीकुंकुमद्रवमुत्तमम् ॥ राधिकायाश्च सर्वागे प्रददौ कु|॥ ४३ ॥ ॐ|माधवः स्वयम् ॥ १६९ ॥ यः कामो ध्यायते नित्यं यस्यैकचरणांबुजम् ॥ बभूव तस्य स वशो राधासंतोषकारणात् ॥ १४६ ॥ ४॥ छ|यदृत्यभृत्यैर्मदनो जितः सर्वक्षणं मुने ॥ स्वेच्छामयो हि भगवाञ्जितस्तेन कुतूहलात् ॥ ११७ ॥ करे धृत्वा च तां कृष्णः स्थापयाङ्क |मास वक्षसि ॥ चकार शिथिलं वस्त्रं चुंबनं च चतुर्विधम् ॥ १३८ ॥ बभूव रतियुद्धेन विच्छिन्ना क्षुद्रघंटिका ॥ नूबनेनौष्ठरागश्चॐ ह्याश्लेषेण च पत्रकम् ॥ ११९ ॥ श्रृंगारेणैव कबरी सिंदूरतिलकं मुने ॥ जगामालक्तककश्च विपरीतादिकेन च ॥ १९० ॥ पुलकां /> ङकितसर्वागी बभूव नवसंगमात् । मूच्छमवाप सा राधा बुबुधे न दिवानिशम् ॥ १६१ ॥ प्रत्यंगेनैव प्रत्यंगमंगेनांगं समाक्षिपत् |ङ्क शृङ्गाराविधं कृष्णधकार कामशास्त्रवित् ॥ १५२ ॥ पुनस्तां च समाश्लिष्य सस्मितां वक्रलोचनाम् ॥ क्षतविक्षतसर्वागीं नखदंतेश्च । ॐकार ह ॥ १९३ ॥ कंकणानां किंकिणीनां मंजीराणां मनोहरः ॥ बभूव शब्दस्तत्रैव श्रृंगारसमरोद्भवः ॥ १९१ ॥ पुनस्तां च समाकृ ) शुष्य शय्यायां च निवेश्य च ॥ चकार रहितां राधां कवरीवंधवाससा ॥ १६९ ॥ निर्जने कौतुकात्कृष्णः कामशास्त्रविशारदः |ङ |चूडावेषशुकैफीनं चकार तं च राधिका ॥ १६६ ॥ न कस्य कस्मादानिश्च तौ द्वौ कार्यविशारदौ॥ जग्राह राधाहस्तातु माधवो रत्नसँ दर्पणम् ॥ १६७ ॥ मुग्लीं माधवकराज्जग्राह राधिका बलात् । चित्तापहारं राधायाश्चकार माधवो बलात् ॥ १९८ ॥ जहार राधिॐ ॐ|का रासान्माधवस्यापि मानसम् ॥ निवृत्ते कामयुदं च सस्मिता वक्रलोचना ॥ १९९ ॥ प्रददौ मुरलीं प्रीत्या श्रीकृष्णाय महात्मने ।।ङ्क |प्रददौ दर्पणं कृष्णः कीडाकमलमुज्ज्वलम् ॥ १६ "चकार कबरीं रम्यां सिंदूरतिलकं ददौ ॥ विचित्रपत्रकं वेषे चकारैवंविधं हारिः|४| ॥ १६१ ॥ विश्वकर्मा न जानाति सखीनामपि का कथा ॥ वेपं विधातुं कृष्णस्य यदा राधा समुद्यता ॥ १६२ ॥ बभूव शिशुरूपं|ङ छुच कैशोरं च विहाय च ॥ ददर्श बालरूपं तं रुदंतं पीडितं क्षुधा ॥ १६३ ॥ यादृशं प्रददौ नंदो भीतं तादृशमच्यूतम् ॥ विनिङ अखस्य च सा राधा हृदयेन विदूयता ॥ १६३ ॥ इतस्ततस्तं पश्यंती शोकार्ता विरहातुरा ॥ उवाच कृष्णमुद्दिश्य काकू । |क्तिमिति कातरा ॥ १६९ ॥ मायाँ करोपि मायेश फंकी कथमीदृशीम् ॥ इत्येवमुक्का सा राधा पपात च रुरोद च दें। छ|१६३॥ रुरोद कृष्णस्तत्रैव वाग्बभूवाशरीरिणी ॥ कथं रोदिषि राधे त्वं स्मर कृष्णपदांबुजम् ॥ १६७ ॥ आरासमंडलं यावन्नक्तमऊ IS ज. वै. छ. ४|जागमिष्यति ॥ करिष्यसि रतिं नित्यं हरिणा सार्दभीप्सिताम् ॥ १६८ ॥ छायां विधाय स्वगृहे स्वयमागत्य मा रुद ॥ । कृत्वा क्रोडे ४ | सं• ४३ | छुच प्राणेशं मायेशं बालरूपिणम् ॥ १६९ ॥ त्यज शोकं गृहं गच्छ सुंदरीत्थं प्रबोधिता ॥ श्रुत्वैवं वचनं राधा कृत्वा क्रोडे च बालङ्क अ• १६ ॥ ४४ ॥|कम् ॥ १७० ॥ ददर्श पुष्पोद्यानं च वनं सद्रत्नमंडपम् ॥ तृणं छंदावनाद्धा जगाम नेदमंदिरम् ॥ १७१ ॥ सा मनोयायिनी|ऊ| देवी निमिषार्धेन नारद ॥ संसिक्तस्निग्धमधुररसना रक्तलोचना ।। १७२॥ यशोदाये शिशं दातुमुद्यता सेत्युवाच ह ॥ गृहीत्वेवं | छशिर् स्थूलं रुदंतं च क्षुधातुरम् ॥ १७३ ॥ गोष्ठे त्वत्स्वामिना दत्तं प्राप्नोमि यातनां पथि ॥ संसिक्तं वसनं वत्से मेघाच्छनतिदूसँ छ|दिन ॥ १७८ ॥ पिच्छिले कर्दमोद्भके यशोदा वोडुमक्षमा। गृहाण बालकं भद्रे स्तनं दत्त्वा प्रवोधय ॥ १७९ ॥ गृहं चिरं परि छु इत्यक्तं यामि तिष्ठ सुखं सति । इत्युक्का बालकं दत्त्वा जगाम स्वगृहं प्रति ॥ १७६ ॥ यशोदा बालकं नीत्वा सुखंव च स्तनं छे ददौ ॥ बहिर्नविष्टा सा राधा स्वगृहे गृहकर्मणि ॥ १७७ ॥ नित्यं नक्तं रतिं तत्र चकार हरिणा सह ॥ इत्येवं कथितं वत्स श्रीकृष्णसँ ऊंचारितं शुभम् ॥ मूखदं मोक्षदं पुण्यमपरं कथयामि ते ॥ १७८ ॥। इति श्रीब्रह्मवैवर्ते महापुराणे श्रीकृष्णजन्मखंडे नारायणनारद । ॐसंवादे राधाकृष्णविवाहनवसंगमप्रस्तावोनाम पंचदशोध्यायः ॥ १९ ॥ श्रीनारायण उवाच ॥ माधवो बालकैः सार्दमेकूद । ४|इलिना सह ॥ झुका पीत्वा च क्रीडार्थं जगाम श्रीवनं मुने ॥ १ ॥ तत्र नानाविधां क्रीडां चकार मधुसूदनः । कृत्वा तां शिशुभिः|४। ऊसाईं चालयामास गोधनम् ॥ २ ॥ ययौ मधुवनं तस्माच्छीकृष्णो गोधनैः सह ॥ तत्र स्वादु जलं पीत्वा वने च स महाबलः। ४ ३ ॥ तत्रैकदैत्यो बलवाञ्छंतवणों भयंकरः । विकृताकारवदनो बकाकारश्च शैलवत् ॥६॥ दृष्ट्वा च गोकुलं गोष्ठे शिशुभिर्बल कुं ॐ|धावंतः शस्त्रपाणयः ॥ ६ ॥ शक्रश्चिक्षेप वनं च मुनेरस्थिविनिर्मितम् । न ममार बकस्तस्मात्पक्षमेकं ददाह च ॥ ७ नीहाराढ्दै |" ४४ " |ऊ|शशधरः शीतार्तस्तेन दानवः ॥यमदंडं सुर्यपुत्रस्तेन छैठो बभूव ह ॥८॥ वायव्यास्त्रं च वायुश्च तेन स्थानांतरं ययौ ।। वरुणभङ्क / ॐ|शिलावृष्टिं चकार तेन पीडितः ॥ ९ ॥ हुताशनश्च वाहून पक्षांश्चैव ददाह सः ।। कुबेरस्यार्धचंद्रेण छिपादो बभूव ह ॥ १० ॥ डू ईशानस्य च शूलेन बभूव मृच्छितोऽसुरः॥ ऋषयो मुनयश्चैव कृष्णं चक्रुर्भयाशिषम् ॥ ११ ॥ एतस्मिन्नंतरे कृष्णः प्रज्वलन्त्र| ॐ|ङ्कतेजसा ॥ ददाह दैत्यसवगं बाह्याभ्यंतरमीश्वरः ॥ १२ ॥ तत्सर्वं वमनं कृत्वा प्राणांस्तत्याज दानवः ॥ बकं निहत्य बलवाच्छुिझे ॐभिगधनैः सह ॥ १३ ॥ ययौ केलिकदंबानां काननं सुमनोहरम् । एतस्मिन्नंतरे तत्र वृषरूपधरोसुः ॥ १४ ॥ नाना प्रलंबो|४ ॐ बलवान्महाधूर्तश्च शैलवत् । श्रृंगाभ्यूषं च हरिं धृत्वा भ्रामयामास तत्र वे ॥ १९॥ दुद्रुवुबलकाः सर्वे रुरुदुश्च भयातुराः ॥ बलो 3|जहास बलवाञ्ज्ञात्वा भ्रातरमीश्वरम् ॥ १६ ॥ बालकान्बोधयामास भयं किमित्युवाच ह ॥ तद्विषाणं गृहीत्वा च स्वयं श्रीमधु । ४|सूदनः ॥ १७ ॥ भ्रामयित्वा च गगने पातयामास भूतले ॥ प्राणांस्तत्याज दैत्येंद्रो निपत्य च महीतलम् । १८ ॥ जहसुर्बालकाःड्ड ॐ |सर्वे ननृतुश्च जगुर्मुदा ॥ हत्वा प्रलंबं श्रीकृष्णो बलेन सह सत्वरम् ॥ १९ ॥ गोधनं चारयामास ययौ भांडीरमीश्वरः । गच्छंतं|X झ|माधवं दृष्ट्वा केशी दैत्येश्वरो बली ॥ २० ॥ वेष्टयामास तं शीघी खुरेण विलिखन्महीम् ॥ मूनि कृत्वा हरिं तुष्टो गगनं शतयोऊ ॐ|जमम् ॥ २१ ॥ उत्पात्य भ्रामयामास पपात च महीतले ॥ जग्राह स हरिं पापी चर्वयामास कोपतः ॥ २२ ॥ स. भग्नदंतो दैत्यञ्च छुश्च वव्रांगचर्वणादहो । श्रीकृष्णतेजसा दग्धः प्राणांस्तत्याज भूतले ॥ २३ ॥ स्वर्गे सुंदुभयो नेदुः पुष्पवृष्टिर्बभूव ह । एतस्मिन्नंतरे॥ॐ | छ|तत्र पार्षदा दिव्यरूपिणः ॥ २४ ॥ तत्राजग्मुः स्यंदनस्था द्विभुजाः पीतवाससः । किरीटिनः कुंडलिनो वनमालाविभूषिताः ॥|४ । ॐ|॥ २९ विनोदमुरलीहस्ताः कणन्मंजीररंजिताः ॥ चर्दनोक्षितसर्वांगा गोपवेषधरा वराः ॥ २६ ॥ ईपदास्यप्रसन्नास्या भक्तानुग्रह छु छ|कातराः "॥ प्रदीप्तं रथमास्थाय रत्नसारविनिर्मितम् ॥ २७ ॥ भांडीरवनमाजग्मुर्यत्र सन्निहितो हरिः । दिव्यवस्त्रपरीधाना रत्नालंकाञ्च रभूषिताः ॥ २८ ॥ प्रणमय्य हरिं स्तुत्वा जग्मुगलोकमुत्तमम् ॥ मुक्त्वा देहं परित्यज्य वैष्णवाः पुरुषाख्यः ॥ संप्राप्य दानव आँ ||योनिं बभूवुः कृष्णपार्षदाः ॥ २९ ॥ ॥ नारद उवाच ॥॥ के ते च दिव्यपुरुषा वैष्णवा देत्यरूपिणः कथयस्व महाभाग धृतं किं|डै। १. वै. क.झ|परमाद्भुतम्॥ ३० ॥ नारायण उवाच॥॥ शृणु ब्रह्मन्प्रवक्ष्येहमितिहासं पुरातनम् ॥३३॥ श्रुतं महेशवदनात्सूर्यपर्वणि पुष्करे। हरेणु। | सं• १ . कुणप्रसंगेन कथयामास शंकरः ॥३२॥ संपृष्टो मुनिसंघश्च मया धर्मेण ब्रह्मणा ॥ ब्रह्मपुत्र महाभाग कथां भुवनपावनीम् । ३३॥ कथळे ॥ ४५ ॥ सैयामास विस्तार्य सावधानं निशामय ॥ गन्धर्वेशो गन्धवाहः पर्वते गन्धमादने ॥ ३४ ॥ महांस्तपस्विप्रवरो हरिसेवनतत्परः ॥| अ० १६ ऊर्चनतत्पराः ॥ ३६ ॥ नित्यं दत्त्वा " च कमलं संपूज्य तं पपुर्जलम् । वसुदेवः सुहोत्रश्च सुदर्शनसुपार्श्वक॥ ३७ ॥ चत्वारो वैष्णञ्च ॐपुत्रा बभूवुश्चत्वारो गंधर्वप्रवरो मुने ॥ ३८॥ सस्मरुः कृष्णपादाब्जं स्वप्ने ज्ञाने दिवानिशम्॥ ते च दुर्वाससः शिष्याः श्रीकृष्णा ऊ|वश्रेष्ठास्तेपुस्ते पुष्करे तपः । चिरकालं तपस्ता बभूवुः सिद्धमंत्रिणः ॥ ३८॥ ज्येष्ठो दुर्वाससो योगं संप्राप्य योगिनां वरः॥फै। सिद्धाकृतदारश्च प्रज्वलन्त्रह्मतेजसा॥ ३९॥ सद्यो देहं परित्यज्य बभूव कृष्णपार्षदः ॥ एकदा भ्रातरस्ते च जग्मुश्चित्रसरोवरम् ॥ झ् छ १० ॥ पद्मानि कृष्णपूजार्थमाहर्तुमुदये रवेः । पद्मानां चयनं कृत्वा गच्छतो वैष्णवान्मुने ॥ ११॥ दृझा निबध्य संजग्मुः सर्वे छु 3|शंकरकिंकराः ॥ बलिष्ठा दुर्बलान्श्रुत्वा जग्मुः शंकरसन्निधिम् ॥ ६२ ॥ ते सर्वे शंकरं दृझा प्रणेमुः शिरसा भुवि ! तानुपृच/४ |ऊ|शिवः शीनें प्रयुज्याशिषमुत्तमाम्। ॥ ईषद्धास्यप्रसन्नास्यो भक्तानुग्रहकातरः ॥ ४३ ॥ ॥ शिव उवाचू॥ ॥ के यूयं प्रश्नहर्तारः ४ पार्वत्याश्च सरोवरे ॥ ११॥ लक्षयझे रक्षणीयं पार्वतीव्रतहेतवे ॥ नित्यं सहस्रकमलं ददाति हरये सती ॥ १५॥ व्रते त्रैमासिके भक्त्या पतिसौभाग्यवर्दने । शिवस्य वचनं श्रुत्वा तमूचुर्वैष्णवा भिया ॥ पुटांजलियुताः सर्वे भक्तिनम्रात्मकंधराः ॥ ४६ ॥ |छ॥ गंधर्वा ऊचुः ॥ ॥ वयं गंधर्वप्रवरा गंधवाहसुता विभो ॥ ४७ ॥ हरये कमलं दत्त्वा पिबामो जलमीश्वर ॥ वयं न विद्मो हे नाथX पार्वत्या रक्षितं सरः ॥ ४८ ॥ गृहाण कमलं सर्वं युष्माकं च फलं कुरु ॥ न दास्यामोऽद्य कमलं पास्यामोऽद्य जलं हर ॥ ४९॥ ङ्क छ|किं वा कथं न पास्यामस्तुभ्यं दत्तानि तानि च ॥ नित्यं ध्यात्वा यत्पदाब्जं पङ्कन पूजयामहे ॥६०॥ साक्षात्तस्मै प्रदत्त्वाझ॥ ४५ ।। च पत्रं पूता वयं प्रभो ॥ एकं ब्रह्म ह्यद्वितीयं क देहः क्व च रूपवान् ॥६१॥ भक्तानुग्रहतो देहो रूपभेदश्च मायया ॥ किं तु गृहाण झ पद्मानि त्वमेव मत्प्रभुः प्रभो ।। ६२ ॥ यतो नो मानसं पूर्ण ततूपं दर्शयाच्युत ॥ द्विभुजं कमनीयं च किशोरं श्यामसुन्दरम् । |॥ ५३ ॥ विनोदमुरलीहस्तं पीतांबरधरं परम् । एकवी द्विनयनं चंदनागुरुचर्चितम् ॥ ६९ ॥ ईषदास्यप्रसन्नास्यं रत्नालंकारश्न |पितम् । कौस्तुभेन मणद्वेण वक्षःस्थलसमुज्वलम् ॥ ६६ ॥ मयूरपिच्छचूडं च मालतीमाल्यभूषितम् ॥ पारिजातप्रस्नानां मालां ॥ ९६ ॥ कोटिकन्दर्पलावण्यत लीलाधाममनोहरम् । गोपीसंधैर्दश्यमानं सस्मितैर्वक्रलोचनैः ॥ ६७ ॥ नवयौवन संपन्नं राधावक्षःस्थलस्थितम् । ब्रह्मादिभिः स्तूयमानं वंवं ध्येयमभीप्सितम् ॥ ६९८ ॥ स्चारमारामं पूर्णकामं भक्तानुग्रहकातरम् इत्युक्त्वा पुरतः ॥ ६९ ॥ श्रीकृष्णरूपश्रवणात्पुलकांकितविग्रहः । गन्धर्वाणां वचः श्रुत्वा शिवस्तानि त्युवाच ह ॥ ६० ॥ श्रीकृष्णरूपश्रवणात्साधुपूर्णविलोचनः ॥ मयेव यूयं विज्ञाता वैष्णवप्रवरा महीम् ॥ ६१ ॥ एतां कर्तुं च भ्रमथ चै। ना । अहं वांछां करोम्येव श्रीकृष्णभक्तीने ॥ ६२ ॥ समागमो हि साधूनां त्रिषु लोकेषु दुर्लभः । पार्वत्याश्च चै। सुराणां च सदा यूयं मम प्रियाः ॥ ६३ ॥ आत्मनश्चात्मभक्तेभ्यो वैष्णवाश्च प्रियाश्च नः । किन्तु मोघं च न भवेन्मया यत्स्वी कृतं पुरा ॥ ६८ ॥ तच्यतां महाभागाः पार्वतीव्रतकर्मणि । सरसधैव पद्मनि यैर्हतानि व्रतांतरे ॥ ६६ ॥ ते तूर्णमासुरीं योनिं|X गमिष्यति न संशयः । न हि श्रीकृष्णभक्तानामशुभं विद्यते क्वचित् ॥ ६६ ॥ संप्राप्य मानवों योनं गोलोकं यास्यथ ध्रुवम् । । यूये श्रीकृष्णरूपं च प्रत्यक्ष द्धुमुत्सुकाः ॥ ६७ ॥ाँ ध्रुवं द्रक्ष्यथ भो वत्सा वृन्दारण्ये च भारते । वृद्वा कृष्णं ततो मृत्थं संप्राप्य |३| ॥ ६८ ॥ दिव्यं स्यंदनमारुह्य गमिष्यथ हरेर्गुहम् । अधुना वांछनीयं च रूपं द्रष्टुमिहोत्सुकाः ॥६९॥ तत्सर्वं पश्य तेत्युक्त्वा दर्शयामास तच्छिवः ॥ रूपे दृष साश्रुनेत्राः प्रणम्य सर्वरूपिणम् ॥ ७ आजग्मुर्दानव योनिमिति ते दानवे क्षराः । वसुदेवः पुरा मुक्तः सहोत्रश्च बकासुरः ॥ ७१ ॥ सुदर्शनः प्रलंबोये स्वयं केशी सुपार्श्वकः ॥ हरस्य वरदानेन दृष्ड् रूप मनुत्तमम् ॥ ७२ ॥ मृत्थं संप्राप्य श्रीकृष्णाजग्मुस्ते कृष्णमंदिरम् ॥ इत्येवं कथितं विप्र हरेश्चरितमद्भुतम् ॥ बककेशिप्रलंबाना व. वै. क.छ |मोक्षणं मोक्षकारकम् ॥७३॥ ॥ नारद उवाच ॥ ॥ धृतं सर्वं महाभाग त्वत्प्रसादाद्यदद्भुतम् ॥७३ अधुना श्रोतुमिच्छामि पार्वत्या|ऊ| सं० ४ ). कुकिं कृतं व्रतम् ॥ को वाराध्यो व्रतस्यास्य किं फलं नियमश्च कः ॥ ७५॥ कानि द्रव्याणि भगवन्व्रतोपयोगिकानि च॥ कृतिकालंऊ " ४६ ॥ |ऊ|व्रतं किं वा प्रतिष्ठायां निरूपणम् ॥ ७६ ॥ सुविचार्य वद विभो श्रोतुं कौतूहलं मम । - ॥ श्रीनारायण उवाच ॥ ॥ व्रतं त्रैमासिकं ॐ | अ०१६ |नाम पतिसौभाग्यवर्दनम् । ७७॥ आराध्यो भगवान्कृष्णो राधिकासहितो मुने ॥ विषुवे च समारंभः समाप्तिर्दक्षिणायने ॥ ७८॥|ङ्क ॐ|संयम्य पूर्वदिवसे धृवावश्यं हविष्यम् ॥ स्रात्वा वैशाखसंक्रांत्यां संक्ल्प्य जाह्नवीतटे ॥७९॥ घटे मणौशालग्रामे जले वा पूजयेद्तीङ ॐ|ध्यायेद्भक्त्या च राधेशं संपूज्य पंच देवताः॥ ८० ॥ ध्यानं च सामवेदोक्तं निबोध कथयामि ते ॥ नवीननीरदश्यामं पीतकौशेयसँ ८१ ॥ शरत्पार्वणचंद्रास्यमीषद्धस्यसमन्वितम् ॥ शरत्प्रफुल्लपद्माकं मंजुलांछनरंजितम् । ॥ ८२॥ मानसं गोपिकानां च/ ऊछ|वाससम् मोडयंतं ॥ मुहुर्मुहुः ॥ राधया दृश्यमानं च राधावक्षःस्थलस्थितम् । ८३ ॥ ब्रह्मानंतेशधर्मावैः स्तूयमानमहं भजे ॥ ध्यात्वा कृष्णं च । ऊध्यानेन तमावाह्य व्रती मुदा ॥ ८४ ॥ ध्यायेत्तदा राधिकां च ध्यानं मध्यंदिने रतम् ॥ राधां रासेश्वरीं रम्यां रासोछासरसोत्सुकाम् ॥| ४॥ अl॥ ८९ ॥ रासमंडलमध्यस्थ रासाधिष्ठातृदेवताम् । रासेश्वरोरस्थलस्थां रसिक्यं रसिकप्रियाम् ॥ ८६ ॥ रसिकप्रवरां रम्यां रमां चक्रु |रमणोत्सुकाम् ॥ शरद्वाजीवराजीनां प्रभामोचनलोचनाम् । ॥ ८७॥ वकऽभंगसंमुक्तां मंजीरेणैव रंजिताम् । शरत्पार्वणचंद्रास्यामी|४ ॐ|पदास्यमनोहराम् ॥ ८८ ॥ चारुचंपकवणभ चंदनेन विभूषिताम् ॥ कस्तूरीविंदुना सार्ध सिंदूरविंदुना युताम् ॥ ८९ ॥ चारुपत्राङ्क ऊ|वलीयुक्तां वह्निशुद्धांशुकोज्ज्वलाम् ॥ सद्रत्नकुंडलाभ्यां च सुकपोलस्थलोज्ज्वलाम् ॥ ९० ॥ रत्नेंद्रसारद्वारेण वक्षःस्थलविराजिता | म् । रत्नकंकणकेयूरैकिंकिणीरत्नरंजिताम् ॥ ९१ ॥ सद्रत्नसाररचितकणन्मंजीररंजिताम् ॥ ब्रह्मादिभिश्च सेव्येन श्रीकृष्णेनैव सेवि छताम् ॥ ९२॥ सर्वेशेन स्तूयमानां सर्वबीजां भजाम्यहम् ॥ इति ध्यात्वा च कृष्णेन सहितां तां च पूजयेत् ॥ ९३ ॥ भक्त्याङ॥ ४६ ॥ दत्त्वा प्रतिदिनमुपचारांश्च षोडश ॥ प्रत्येकं च पृथक्कृत्वा सर्वे दद्याद्वती मुदा ॥ ९४ ॥ सहस्रकमलं दिव्यं शतमष्टोत्तरं मुने ॥ होमं छु। गङपरतो. कुर्यादती नित्यमष्टोत्तरशताहुतीः ॥ ९६ ॥ दद्याद्भक्त्या च कृष्णाय स्वाहेत्युच्चार्य यत्नतः ॥ रसालस्य कदल्याश्च ह्यमं वा पक्क मेव च ॥ ९६ ॥ नित्यमष्टोत्तरशताहुती दयाद्भक्त्या च कृष्णाय राधिकासहिताय च ॥ ९८ ॥ तिलेन् इवूनं कुर्यादाज्यमिश्रेण नारद ॥४ वायं च वादयेन्नित्यं कारयेद्धरिकीर्तनम् । ९९ ॥ एवं मासत्रयं कृत्वा प्रतिष्ठां तदनंतरम् । प्रतिष्ठादिवसे तत्र विधानं शृणु नारद छं। ।। १ ॥ कमळानां च नवतिसहस्राण्यक्षतानि च ॥ ब्राह्मणानां सहस्राणि नव विजेंद्र यत्नतः ॥ १०१ ॥ स्वादूनि मिष्टकानि च ॥ फलं विंशाधिकं सप्तशतं नवसहस्रकम् ॥ १०२ ॥ द्रव्यं नैवेयं सुमनोहरम् । संस्कृता |निं च संस्थाप्य होमं कुर्याद्विचक्षणः ॥ १०३ ॥ नवतिं च सहस्राणि हुत्वाज्येन तिलेन च ॥ सवत्रं च सभोज्यं च न्वितम् ॥ १०८ ॥ गंधपुष्पार्चितान्भक्त्या दद्यान्नवतिलकान् ॥ दद्यान्नवतिकुंभांश्च शीततोयप्रपूरितान् ॥ १०८॥ एवंविधं व्रतं कृत्वा दद्याद्विप्राय दक्षिणाम् । दक्षिणायाः परिमितं वेदेषु यन्निरूपितम् ॥ १०६ ॥ वृणैद्राणां सहस्र च स्वर्णश्रृंगसमन्वितम् इत्येवं कथितं विप्र कृतं ॥ १०७ ॥ विशिष्टसंततिकरं पतिसौभाग्यवर्द्धनम् । व्रतस्यास्य प्रभावेण सौभाग्यं शतज ऊ न्मनि ॥ १०८ ॥ सत्पुत्रजननी सा च भवेन्मिशतं ध्रुवम् ॥ कदापि न भवेत्तस्या भेदश्च पतिपुत्रयोः ॥ १०९॥ दासतुल्यो झ|भवेत्पुत्रो भर्ता च स्त्रवचकरः । अनुक्षणं भवेद्राधाकृष्णभक्तियुता सती ॥ ११० ॥ भवेतप्रभावेण प्राप्तज्ञानहॅरिस्टूतिः |” त्रतं च सामवेदोक्तं कृतं पूर्वमथावयोः ॥ १११ ॥ सर्वेषां च व्रतानां च श्रेष्ठं शृणु वदामि ते ॥ स्वायंभुवस्य च मनोः शतरू |पाभिधा सती ॥ ११२ ॥. तया कृतं प्रथमतः कृत्रागस्यं पुरोहितम् । तदा कृतं देवहूत्या चाकूत्या च कृतं तदा ॥ ११३ ॥ पुरोहितं पुलस्त्यं च कृत्वा श्रुत्युक्तया मुने ॥ चकार रोहिणी तनु क्रतुं कृत्षा पुरोहितम् ॥ ११४ ॥ रतिश्चकार तद्भक्त्या गौतमस्त पुरोहितः । अकारि तद्रतं भक्त्या तारया गुरुकांतया ॥ ११६ ॥ महासंभृतसंभारो वसिष्ठस्तत्पुरोहितः ॥ तहश्च गुरुपत्न्याध व.. क. |अशक्रशच्या कृतं व्रतम्॥ ११६ ॥ महासंभृतसंभारस्तत्पुरोधा बृहस्पतिः ॥ व्रतं चकार स्वाहा च सर्वतोपि विलक्षणम् ॥ ११७u|४॥ ५ सं• ४ पृ. को |अतिसंभृतसंभारो मरीचिस्तत्पुरोहितः । तदृझा पार्वती ब्रह्मभुवाच शंकरं मुदा ॥ पुटांजलियुता देवी भक्तिनम्रात्मकंधरा ॥११८|| ॥ ४७ | "ऊ| पार्वत्युवाच ॥ ॥ आज्ञां कुरु जगन्नाथ करोमि व्रतमुत्तमम् ॥ ११९ ॥ आत्रयोरिदेवस्य व्रतानां -च परं व्रतॐअ• १६ म् ॥ हरेराराधनं नाथ सर्वमंगलकारणम् ॥ १२० ॥ इष्टं दत्तं धृतेः पाठं तीर्थं पृथ्व्याः प्रदक्षिणम् ॥ हरेराराधनस्याश्चि |कलां नार्हति षोडशीम् ॥ १२१ ॥ बहिरभ्यंतरे यस्य हरिस्टुतिरनुक्षणम् ॥ जीवन्मुक्तस्य तस्यैव मुक्तिर्भवति दर्शनात्॥|छ। झ| १२२ ॥ त्स्य पादाब्जरजसा सद्यः पूता वसुंधरा । तस्य दर्शनमात्रेण पुनाति भुवनत्रयम् ॥ १२३ ॥ ब्रह्मा विष्णुध धर्म/| कुशेपस्त्वं च गणेश्वरः " ध्यायंध्यार्थे यत्प्दाब्जं तेजसा तत्समो महान् ॥ १२७ ॥ यश्च यं संततं ध्यायेत्स तमानोति निश्चितम्॥४ ३ गुणेन तेजसा बुद्धया ज्ञानेन तत्समो भवेत् ॥ १२१ ॥ कृष्णस्य स्मरणादयानात्तपसा तस्य सेवया ॥ मया प्राप्तो हि 'भग |४ झ्वान्स्वामी वा पुत्र एख़ च ॥१२६॥ प्रलब्धं लील्या सव पूर्ण मन्मानसं तदा ॥ स्वामी मे वाहाः पुत्रौ कार्तिकेयगणेश्वरौ॥ १२७|ङ |पिता हिमाद्रिः कृष्णांशो मम किं दुर्लभं प्रभो ॥ पार्वतीवचनं श्रुत्वा सुप्रीतः शंकरः स्वयम् ॥ प्रहस्योवाच मधुरं पुलकाङ्कि झ|तविग्रहः ॥१२८॥ ॥श्रीमहादेव उवाच ॥ ॥ | महालक्ष्मीस्वरूपासि किमसाध्यं तवेश्वरि ॥१२९सर्वसंपत्स्वरूषा त्वमनंतशक्/िछ। ॐ |रूपिणी ॥ त्वं च यस्य गृहे देवि स चश्वर्यस्य भाजनम् ॥ १३० ॥ न लक्ष्मीर्यङ्गहे तस्य जीवनान्मरणं वरम् ॥ अहं अश्ना च विष्ण । आ त्वयि भक्त्या शुभप्रदे ॥ १३१ ॥ संहारसृष्टिकाले च त्वत्प्रसादाद्वये क्षमाः । को वा हिमालयः कोहें को कार्तिकगणेश्वरो ॥ छ| झ॥ १३२ ॥ त्वदिहीना अशक्ताश्च वया च वयमीश्वराः । युक्ताः पतिव्रता याश्च याः पुराज्ञाः श्रुतौ श्रुताः ॥१३३॥ गृहीत्वाज्ञामीधर दें। अस्य ४|लानां व्रतं ब्राह्मणानां कुरु पतिव्रते द्रव्याणां ॥ व्रतमेतत्कृतं दायकोऽप्यहम् याभिस्ताभ्यः । १३५॥ कुरु कुबेरं विलक्षणम् द्रव्यकोशे ॥ १३४ च रक्षकं ॥ सनत्कुमारो कुरु सुंदरि ॥ भगवान्त्रते व्रते च दानाध्यक्षोहं तेऽस्तु पुरोहितः ॥ चे कम श्रीः छुऊ। ॥ ४७ ॥ धनदात्री स्वयम् ॥ १३६ ॥ पाठको वह्निदेवश्च वरुणो जलदायकः ॥ वस्तूनां वाहका यज्ञास्तदध्यक्षः षडाननः ॥ १३७ ॥ नस्ल : तूम् ॥ व्रतोप्युक्तं यद्दव्यं दत्त्वा नियुमितं श्रिये ॥ १३९ ॥ ततोधिकं फलं पुष्पं हरये देहि सुंदरि ॥ व्रते नियमितान्विप्रान्भोज |यित्वा ततोधिकान्। १४० ॥ असंख्यान्ब्राह्मणान्देवि भक्त्या कुरु निमंत्रणम् । समाप्तिदिवसे स्वर्ण रत्नं मुक्तां प्रवालकम्। १४३ व्रतोक्त दक्षिणां दत्वा सर्वं देहि द्विजातये ॥ इत्युक्त्वा शंकरस्तां च कारयामास तद्रतम् ॥ १६२ ॥ व्रतं चकार सा दुर्गा संबं। भ्यश्च विलक्षणम् ॥ इत्येवं कथितं विप्र पार्वत्या यदृतं कृतम् ॥ १४३ ॥ रत्नं वोडुमशक्ताश्च ब्राह्मणाः पार्वतीब्रते ॥ इतिहास सर्वः प्रकृतं शृणु नारद ॥ ३८८ ॥ श्रे "ननगङ्गानद्यां बिक कोसे "+ मवाप् इ॥ आनीय वृद्धोन्गोपांश्च गोपिकाः स्थविरास्तथा ॥ १६७ ॥ युक्ति चकार तैः सार्द्धमालोच्य सम्योचिताम् ॥ कृत्वा युक्ति छुच्च गोपेशस्तत्स्थानं त्यकुमुद्यतः ॥१४८४ गंतुं वृन्वनं सर्वानुवाच तक्षणं मुने । नंदाज्ञां च समाकर्ण ते सर्वे गंतुमुद्यताः ॥१४९ गोश्च गोपिकाश्चैव बालका बल्कािस्तथा । कृष्णेन हलिना सार्थं प्रययुर्बालका मु ॥ १९० ॥ संगीतं च प्रगायंतो नानावेष समन्विताः ।वेणुप्रवादकाः केचित्केचिच्छेगप्रवाद काः॥ १९१ ॥ करतालकाः केचिद्वीणाहस्ताश्च कृचन् शरयंत्रकराः केचिच्छ| गहस्ताश्च केचन् ॥ १९२ ॥ नवपञ्चवकर्णश्च केचिद्रपालबालकाः । केचिन्मुकुलकणश्च पुष्पकर्णश्च केचुन ॥ १९३ ॥ नवमी ल्यकराः केचित्केचिदाजानुमालि जग्मुगप्यो वयस्याश्च कोटिशः कोटिशो मुदा ॥ १६६ वृद्धश्च कोटिशस्तत्र बृहच्छूोण्यलकुचाः ॥ राधिकासहचारिण्यो आँ वाला गोपालिका सुने ॥१९६॥ ताः सुशीलादयो भक्ष्या नानालंकारधूपिताः । दिव्यवस्रपरीधानाः सस्मितास्ता ययुर्मुदा ॥३६॥ १ \ च४ जे.. क. काश्चिदारुह्य शिबिकां रथमारुह्य काधन ॥ राधा स्यंदनमारुह्य शातकौभपरिच्छदम् ॥ १९८ ॥ ताभिर्युक्ता ययौ देवी रजलंकार /छ| ३० ४ पू . क +|श्वषिता । यशोदा रोहिणी चैव रत्नालंकारभूषिर ॥ १९९ ॥ ययौ स्यंदनमारुह्य शातकौभपरिच्छदम् । नेदुः सुनंदः श्रीदामू । ! ५ ५८ "झुगिरिभानुर्विभाकरः ॥ १६० ॥ वीरभानुधंद्रभानुर्गजस्थाः प्रययुर्मुदा ॥श्रीकृष्णबलदेवौ तौ रत्नालंकारभूषितौ ॥ १६१ ॥ स्वर्ण |डू अ० १६ छु|स्यंदनमास्थाय जग्मतुः परया मुदा । कोटिशः कोटिशो गोपा वृद्धश्च यौवनान्विताः ॥ १६२॥ अश्वस्थाश्च गजस्थाय रथ |ङ्क अस्थायैव केचन ॥ गोपा ययुर्मुदायुक्ताश्चोदता नंदकंकराः ॥ १६३ ॥ वृषस्था गर्दभस्थाश्च संगीततानतत्पराः । अपरा राधिकादाङ झुस्यत्रिसप्तशतकोटयः ॥ १६४ ॥ मुदान्विताः सस्मिताश्च स्वर्णालंकारभूषिताः॥ काश्चिसिदूरहस्ताश्च काश्चित्कजलवाहिकाः छु। ॐ|॥ १६६॥ काश्चिकंदुकहस्ताश्च काञ्चिपुत्तलिकाकराः॥ भोगद्व्यकराः काश्चित्कीडाद्व्यकरा वराः॥१६६॥ वेषद्व्यकराः काश्चिद्ध |काश्चिन्मालाकरा वराः॥ काधिद्वाद्यकृहस्ताश्च प्रययुगोंपिका मुदा ॥१६७॥ वह्निशुद्धांशुकानां च वाहिकाचैव काश्चन ॥ चंदना| छ। ॐ|रुकस्तूरीकुंकुमद्रववाहिकाः१६८॥काश्चित्संगीनिरताः काश्चिचित्रकूथरताः॥ कोटिशः कोटिशो रूम्याः प्रययुः शिबिकान्विताः॥४ छ| ॥ १६९ ॥ कोटिशः कोटिशश्वधाः कोटिशः कोटिशो रथाः । कोटिशः कोटिशश्चैव शकटा द्रव्यपूरिताः॥१७०कोटिशः कोटि |3| 3|शचैव वृषंद्रा बव्यवाहकाः।। कोटिशः कोटिशधैव दशलक्षाणि हस्तिनाम् १७१ ॥ हस्तिपांकुशयुक्तानि ययुर्युदावनं वनम् । सर्वे | ॥ ऊ। कुटुंदावनं गत्वा दृझा शुन्यगृहं मुने ॥१७२॥ वृक्षमूले यथास्थानं तस्थुः सर्वे यथोचितम् ॥ उवाच गोपाछीकृष्णो गृहांश्चेष्टतमान्त्र ॐजाः ॥ १७३ ॥ अथ संतिष्ठतेत्येवं श्रुत्वा श्रीकृष्णभाषितम् । कुत्र सति गृहाः कृष्णेत्येवमूचुस्तु गोपकाः इति तेषां वचः श्रुत्वा ॐ ४श्रीकृष्णो वाक्यमब्रवीत् ॥१७८॥ ॥ श्रीकृष्ण उवाच ॥ ॥ अत्र स्थाने गृहाः संति प्रसन्ना देवनिर्मिताः ॥ १७६ ॥ देवप्रीतिं |ऊ। विना |शक्ता गोपाळः न हि दृष्टं च केचन ॥ अद्य तिष्ठत संपूज्य वनदेवताः ॥ १७६ ॥ प्रातर्रयं गृहात्रम्यान्द्रक्ष्यथाद्य ध्रुवं मुदा । |४|॥ ४८ ॥ |धूपदीपादिनैवेणैवलिभिः पुष्पचंदनः॥ १७७ ॥ देवों च वटमूलस्थां पूजां कुरुत चंडिकाम् ॥ कृष्णस्य वचनं श्रुत्वा गोपाः संपूज्यङ् | छा|देवताम् ॥ भुक्त्वा भोगान्दिने रात्रौ तत्रैव सुषुपुर्मुदा ॥१७८॥ इति श्रीब्रह्मावैवर्ते महापुराणे श्रीकृष्णजन्मखंडे नारायणनारदसंवादे |ङ| ॐ|बकप्रलंबकेशिवधपूर्वकश्रृंदावनगमनंनाम षोडशोऽध्यायः ॥ १६ ॥ ॥ श्रीनारायण उवाच ॥ सुप्तेषु व्रजनंदेषु नक्तं वृन्दावने वने ॥४ । |ऊ|सुनिद्रिते च निर्देशे मातृवक्षःस्थलस्थिते ॥ १ ॥ निद्रितासु च गोपीषु रम्यतल्पस्थितासु च ॥ यूनां च सुखसंयोगानुषक्तमा |अनसासु च ॥ २ ॥ कासुचिच्छिद्मयुक्तासु मनोहरे नानाप्रकारकुसुमवायुना सखीयुक्तासु कासुचित् ॥ कासुचिच्छकटस्थासु स्यंदनस्थासु कासुचित् ॥ ३ ॥ |डू छुपूर्णादुकौमुदीयुक्ते स्वर्गादपि ॥ सुरभीकृते ॥ ४ ॥ सर्वप्राणिनि निधेटे मुहूर्ते पंचमे गते ॥ तंत्र ॐ|जगाम भगवाञ्छिल्पिनां च गुरोर्गुरुः ॥ ५ विषाद्दिव्यांशुकं सूक्ष्मं रत्नमाल्यं मनोहरम् ।। रत्नालंकारमतुलं श्रीमन्मकरकुंचें डलम् ॥ ६ ॥ ज्ञानेन वयसा वृद्ध दर्शनीयः किशोरखत् । अतीव सुंदरः श्रीमान्कामदेवसमप्रभः ॥ ७ ॥ विशिष्टशिल्पनि | आँ छुपुणैः सादं शिल्पूित्रिकोटिभिः । दंभ मणिरत्रेहंमरनैलोंझस्त्रयुतहस्तकैः ॥ ८ ॥ आजग्मुर्यक्षनिकराः कुरवनकिंकराः ॥ स्फाटि |ङ |कारत्नवेषाश्च दीर्घस्कंभाश्च केचन ॥ ९ ॥ पद्मरागकराः केचिद्दद्रनीलकरा वराः ॥ केचित्स्यमंतककराचंद्रकांतकरास्तथा|ञ्च ॐ|॥ १० ॥ सूर्यकांतकराधान्ये प्रभाकरकरा वराः । केचित्पाइस्ताश्च लोहसारकरा वराः ॥ ११ ॥ केचिच्च गंधसाराणां मणींॐ इंद्राणां च वाहकाः । केचिच्चामरहस्ताश्च केचिद्दर्पणवाहकाः ॥ १२ ॥ स्वर्णपात्रघटादीनां व्झ्काचेव केचन । विकर्मा चङ् छै|सामग्रीं दृष्ट्वा तु सुमनोहराम् ॥ १३ ॥ नगरं कर्तुमारेभे ध्यात्वा कृष्णं शुभेक्षणम् ॥ पंचयोजनविस्तीर्णं भारते श्रेष्ठमुत्तमम् – |ॐ|॥ १४ ॥ पुण्यक्षेत्रं तीर्थसारमतिप्रियतमं हरेः । तत्रस्थानां मुमुक्षुणां परं निर्वाणकारणम् ॥ १६ ॥ गोलोकस्य च सोपानं ऊँ ॐ सर्वेषां वांछितप्रदम् ॥ चतुष्कोटिचतुःशालं तत्रैवातिमरोहरम् ॥ १६ ॥ कपाटस्तंभसोपानसहितेः प्रस्तरैर्वरैः ॥. चित्रपुत्तलिङ्क कापुष्पकलशोज्ज्वलशेखरम् ॥ १७ ॥ शैलजाश्मविनिर्माणवेदिप्रगणसंयुतम् । शिलाप्राकारसंयुक्तं प्रचकाराथ लीलया ॥ १८॥ |छयथोचितबृहत्क्षुद्रद्वारद्वयसमन्वितम् ॥ स्फाटिकाकारमणिभिर्मुदा युक्तो विनिर्ममे ॥ १९ ॥ सोपानेगंधसाराणां स्तंभैः शंकुवि > म. के. ड.झ|निर्मितः । कपाटेलडसाराणां राजतैः कलशोज्ज्वलैः ॥ २ मारविनिर्माणप्राकारैः पारिशोभितम् ॥ कृत्वाऽऽश्रमं बछ| सं• & . ॥ ४९ ॥४ वानां यथास्थानं यथोचितम् । वृषभान्वालयं रम्यं कर्तुमारब्धवान्पुनः ॥ २१ ॥ प्राकारपरिखायुक्तं चतुद्रान्वितं परम् ॥ | अ० १७ चारुविंशचतुशालं महामणिविनिर्मितम् ॥ २२ ॥ रत्नसारविकारेभे तूलिकानिकरैर्वरैः ॥ सुवर्णाकारमणिभिरारोद्वैरतिमंदः ४। २३ ॥ लोइसारकपाटैश्च शोभितं चित्रकृत्रिमैः मंदिरेमंदिरे रम्ये सुवर्णकलशोज्ज्वलम्॥ २४ ॥ तदाश्रमेकदेशे च निजी नरे मुने ॥ २६ ॥ संभोगार्थं कलावत्याः स्वामिना सह कौतुकाव विशिष्टेन के |ऊ|मुणद्रेण चह्राडूलूिकालयम् ॥ २६ ॥ युक्तं नवभिरारोहेडिनीलविनिर्मितेः । स्थूणाकपाटनिकरैर्गाधरविजैः अन्छं। चितं मनोरम्यं सर्वतोपि विलक्षणम् ॥ २७ ॥ नारद उवाच ॥ कलावती का भगवन्कस्य पत्नी मनोहरा ॥ यत्नतो यहृदं रम्यं निर्ममे मुकारुणा ॥ २८ ॥ नरायण उवाच । ॥ पितृणां मानसी कन्या कमलांशा कलावती ॥ सुंदरी वृषभानस्य पतिव्रतपरायणा ॥ यस्याश्च तनया राधा कृष्णप्राणाधिका प्रिया ॥ २९॥ श्रीकृष्णार्द्रांशसंभूता तेन तुल्या च तेजसा ॥ यस्याश्च चरणभोजरजःपूता वसुंधरा ॥ यस्यां च सुदृढां भक्तिं संतों वांछंति संततम् ॥ ३०॥॥ नारद उवाच। ॥ कथमाप ॐ|मझनदो ॥ कृस्य वा केन तपसा राधा कन्या बभूव ह ॥ ३२ ॥ ॥ सूत उवाच ॥ ॥ नारदस्य वचः श्रुत्वा महर्पिर्शनिनां/। |वरः । प्रहस्योवाच प्रीत्या तमितिहासं पुरातनम् ॥ ३३ ॥ ॥ नारायण उवाच ॥ ॥ बभूवुः कन्यकास्तिस्रः पितृणां |मानसात्पुरा ॥ ३४ कलावतीरत्नमालामेनकायातिदुर्लभाः॥ रत्नमाला च जनकं वरयामास कामुकी॥३४॥ शैलाधिपं हरेरंशं ॐ मेनका सा हिमालयम् ॥दुहिता रत्नमालाया अयोनिसंभवा सती ॥ ३६ ॥ श्रीरामपली श्रीः साक्षात्सीता सत्यपरायणा। कन्य झ|॥ ५९ ॥ १ भानोर्गु ?०प०॥ । का मेनकायाश्च पार्वती सा पुरा सती ॥ ३७ ॥ अयोनिसंभवा सा च हरेर्माया सनातनी ॥ सा लेभे तपसा देवं हरं नारायणात्मकै ॐ |कस् ॥ ३८ ॥ कलावती सुचंद्रे च मनुवंशसमुद्भवम् ॥ स च राजा हरेरंशस्तां संप्राप्य कलावतीम् ॥३९॥ मन्ये गुणवतां श्रेष्ठमात्मा छ। छनमतिसुंदरम् । अहो रूपमहो वेषमहो अस्या नवं वयः ॥ ४० ॥ सुकोमलांगं ललितं शरचंदाधिकाननम् ॥ गमनं दुर्लभमहो छगलखंजनगंजनम् ॥ ४१ ॥ कटाशैर्मोहितुं शक्ता मुनींद्राणां च मानसम् ॥ श्रोणीयुग्मं सुललितं रंभास्तंभविनिर्मितम् ॥ ४२४ कुस्तनद्वयं सुकृठिनमतिपीनोन्नतं मुने ॥ नितंबयुगलं चारु रथचक्रविनिर्मितम् ॥ ४३ ॥ हस्तौ पादौ च रक्तौ च पक्वबिंबफलाधरम् ॥४॥ ॐ|पक्कदाडिमबीजाभं दंतपंक्तिमनोहरम् । 88 ॥ शरन्मध्याह्नपद्मानां प्रभामोचनलोचनम् ॥ भूषणैर्युषितं रूपं कृतं सद्रत्नभूषणम् । |४ छु।। ४९॥ इतीव मत्वा दृङ् च काम्बाणप्रपीडितः । दिव्यं स्यंदनमारुह्म काष्ठया सह कामुकः ॥ ७६ ॥ क्रीडां चकार रहसि स्था |नेस्थाने मनोहरे ॥ रम्यायां मलयद्रोण्यां चंदनागुरुवायुना ॥ ४७ ॥ चारुचंपकपुष्पाणां तल्पे रतिसुखावहे । मालतीमल्लिकानां चक्रे |पुष्पोद्यानेतिपुष्पिते ॥ ४८॥ पुष्पभद्रानदीतीरे निर्जने केतकीवने ॥ पश्चिमाद्धितांतस्थकानने जंतुवर्जिते ॥ ६९ ॥ नंदने मंदर के जुयोङ्ह् `द्रोण्यां कावेरीतीरजे न् दिवानिशम् वने । ॥शैलेशैले ६१ ॥ एखें सुरम्ये वर्षसहस्त्रं च नद्यांनद्यां तद्रतमेव मुहूर्तवव नदेनदे ॥ । ६० कृत्वां ॥ द्वीपेद्वीपे विहारं तु चिरं रहसि स स विरक्तो रेमे वामया बभूव सह ॥ ६२ नवसंगमसेवें ॥ जगाम | |तपसे विंध्यशैलं तीर्थं तया सह ॥ भारतेतिप्रशस्यं च पुलहाश्रममुत्तमम् ॥ ६३ ॥ तपस्तेपे नृपस्तत्र दिव्यवर्षसहस्रकम् ॥ मोक्षा| | आकांक्षी निस्पृह निराहारः कृशोदरः॥ ६६ ॥ मूर्छमाप मुनिश्रेष्ठ ध्यात्वा कृष्णपदांबुजम् । तत्रव्याप्तवल्मीकं साध्वी दूरं चकार सा ॥९९॥ निश्चेष्टितं पातं दृष्ट्या त्यक्तं प्राणेश्च पंचभिः। मांसशोणितरिक्तं तमस्थिसंसक्तविग्रहम् ॥ ६६॥ उच्चै रुरोद शोकार्त||४| |निर्जने तु कलावती । हे नाथनाथेत्युच्चार्य कृत्वा वक्षसि मूच्छितम् ॥ ६७ ॥ विललाप महादीना पतिव्रतपरायणा ॥ दृष्ट्वा नृपंछु निराहारं कृशं धमनिसंयुतम् । ९८॥श्रुत्वा च रोदनं तस्याः कृपया च कृपानिधिः॥ आविर्बभूव ज गतां विधाता कमलोद्भवः ॥६९॥ ॥ २. ३. छ. अक्रोडे कृत्वा च तं तूर्णं रुरोद भगवान्विभुः ॥ ब्रह्म कमंडलुजलेनासिच्य नृपविग्रहम् ॥ ६० ॥ जीवं संचारयामास ब्रह्मज्ञाने|| सं० ४ . न ब्रह्मवित् ॥ नृपेंद्रञ्चेतनां प्राप्य पुरो दृझा प्रजापतिम् ॥ ६१॥ प्रणनाम च तं दृष्ट्वा तं च कामसमप्रभम् ॥ तमुवाचेति संतुष्टो|। ३ ५० ॥ ॐ अ• १७ निर्वाणमीप्सितम् ॥ दयानिधे त्वं दयया वरं दातुं समुद्यतः ॥ ६३ प्रसन्नवदनः श्रीमान्स्मेराननसरोरुहः । कृत्वानुमानं मनसि शुष्ककंठोष्ठतालुका ॥ ६४ ॥ तमुवाच सती त्रस्ता वरं दातुं समुद्यतम् ४ ॥॥ कमलावत्युवाच ॥॥ यदि मुक्तिं नृपेंद्राय ददासि कमलोद्भव ॥ ६९॥ अतोवलाया हे ब्रह्मन्का गतिर्भविता वद ॥ विना कांतं चक्षु ॐ सर्वेषां च प्रियतरो न बंधुः स्वामिनः पूरः॥ सर्वधर्मात्परा ब्रह्मन्पतिसेवा सुदुर्लभा॥ ६८ ॥ |भवेत् ॥ व्रतं दानं तपः पूजा जपहोमादिकं च यत्॥६९॥ श्नानं च सर्वतीर्थेषु पृथिव्याश्च प्रक्षिणम् । दीक्षा च सर्वयज्ञेषु महादानानि ॐयानि च ॥ ७० पठनं सर्ववेदानां सर्वाणि च तपांसि च ॥ वेदज्ञानां ब्राह्मणानां भोजनं देवसेवनम् ॥७१॥ एतानि स्वामिसेवायाः कुलां नार्हति षोडशीम् । स्वामिसेवाविहीना या वदंति स्वामिने कटुम् ॥७२॥ पतंति कालसूत्रे च यावचंबूदिवाकरौ॥ सर्पप्रमाणाः |मयो दंशंति च दिवानिशम् ॥ ७३ ॥ संततं विपरीतं च कुर्वंति शब्दमुल्बणम् ॥ मूत्रश्लेष्मपुरीषाणां कुर्वति भक्षणं मुदा ॥७६॥ |मुखे तासां ददत्येवमुल्कां च यमकिंकराः ॥ भुक्त्वा भोगं च नरके कृमियोनिं प्रयांति ताः ॥ ७८॥ भजंति जन्मशतकं| .४ ७६ छ|श विदुषा योगिनां ज्ञानिनां तथा ॥ ७७॥ ५० ।। | |भावे च तत्सुतः ॥ विष्ववस्थासु नारीणां नताश्व त्रयः स्मृताः ॥ ८० ॥ याः स्वतंत्राश्च ता नष्टाः सर्वधर्मबहिष्कृताः॥ असऊङ् शतजन्मकृतं पुण्यं तासनिभ्युति पशज अत्रे यथा बाल्ये तथा शनि न था|चें कुलटा दुष्टमानसाः ॥ ८१ ॥ पतिव्रतानां कांते च सर्वकाले समा स्पृहा ।। सूते स्तनंधये मुंहो मातृणां चातिशोभिते ॥ ८३ ॥ पतिव्रहस्य साध्वी |नां कलां नार्हति षोडशीम् ॥ स्तनधे स्तनदानांतमिष्टान्ने भोजनावधि ॥ ८४ ॥ जेते चित्तं सतीनां च स्वप्ने ज्ञाने च संततम् ॥“ कुटु:खां बंधुविच्छेदेः पुत्राणां च ततोधिकः ॥८९ सुदारुणः स्वामिनश्च दुःखं नात्ः परं स्त्रियाः ॥ ऑविदग्धा यूथा दूग्धा ज्वलदंश विषादने॥ ८६ ॥ तथा विदग्धा दग्धा स्याद्दिग्धविरहानले ॥ नाने तृष्णा जले तृष्णा साध्वीनां स्वामिनं विना ॥ ८७॥ त्परो गुरुः ॥ न हि कांतात्परो धम न हि कांतात्परं धनम् ॥ ८९ ॥ न हि कांतात्पराः प्राणा न हि कांतात्परः स्रियाः॥ निमनं कृष्णपादाब्जे वैष्णवानां यथा मनः ॥ ९ ॥ यथैकपुत्रे मातुश्च यथा स्त्रीषु च कामिनाम् ॥ धनेषु कृपणानां च चिरकालार्जि तेषु च ॥ ९१ ॥ यथा.भयेषु भीतानां शास्त्रेषु विदुषां यथा ॥ स्तनादाने शिशूनां च शिल्पेषु शिल्पिनां यथा ॥ ९२ ॥ यथा जारे पुंश्चलीनां साध्वीनां च तथा प्रिये । तं विना जीवितुं ब्रह्मन्क्षणमेकं न च क्षमम् ॥ ९३ ॥ मरणं जीवनं तासां जीवनं मरण|डै। धिकम् । सद्भर्तृरहितानां च शोकेन हतचेतसाम् । अन्यशोकनिमग्नानां कालेन पानभोजनात् ॥ ९७ ॥ विपरीतः कांतशोकोI४ वदंते भक्षणादहो । कर्म च्छाया सतीनां च संगिनीनां सती वरा (?) ॥ ९६॥ इतरे भोगदेहांते साध्वी जन्मनिजन्मनि ॥ करोषि |” चेजगद्धातरिमं मुक्तं मया विना ॥ ९६ ॥ त्वां शस्वाहं त्वयि विभो पश्य दास्यामि स्त्रीवधम् । श्रुत्वा कलावतीकक्यमुवाच विस्मिञ् तो विधिः । हितं पीयूषसदृशं भयसंविग्नमानसः ॥ ९७ ॥ ॥ ब्रह्मोवाच ॥ ५ वत्से मुक्तिं न दास्यामि स्वामिनं च त्वया विना ।ङ्क छ| ९८॥ मुक्तं कर्तुं त्वया सार्द सांप्रतं नाहमीश्वरः ॥ मातर्मुक्तिर्विना भोगादुर्लभा सर्वसंमता ॥ ९९॥ निर्वाणतां समाप्नोति भोगी ॐ भोगवितृतने । कतिवर्षे स्वर्गभोगं कुरुष्व स्वामिना सह ॥ १ ॥ ततस्तु युवयोर्जन्म भविता भारते सति । यदा भविष्यति। or भ. २. के. झ| सती कन्या ते राधिकृ स ॥ १०१ ॥ जीवन्मुक्त तया साईं गोलोकं च गमिष्यथः ॥ कतिकालं नृपश्रेष्ठ मंत्र भोगं स्रिया सं• ? झुसह॥ १०२॥ साध्वी वे सत्वयुक्ता च मा मां शपुं त्वमर्हसि ॥ जीवन्मुक्ताः समाः सन्तः कृष्णपादाब्जमानसाः ॥ १०३ ॥ अ• १७ " "अवांछंति हरिदास्यं च दुर्लभं न च निधृतिम् ॥ इत्युक्त्वा तौ वरौ दत्वा सन्तस्थौ पुरतस्तयोः ॥ १०८ ॥ ययतुस्तौ तं प्रणम्य जगा अ*• ||म स्वालयं विधिः॥ आजग्मतुस्तौ कालेन भुक्त्वा भोगं च भारतम् ॥ १०६ ॥ परं पुण्यप्रदं दिव्यं ब्रह्मादीनां च वांछितम् ॥॥ मुचंद्रो वृषभानुध लढ्भ जन्म गोकुले ॥ ३०६ ॥ पद्मावृत्याश्च जठरे सूरभानस्य रेतसा ॥ जातिस्मरो हरेंशः शुकुपते यथा|इ अशशी ॥ १०७॥ ववर्दानुदिनं तत्र व्रजगेहे व्रजाधिपः ॥ सर्वज्ञश्च महायोगी हरिपादाब्जमानसः ॥ १०८॥ नन्दवंन्धर्वदान्यश्च”। |झ|रूपवान्गुणवान्सुधीः॥ कलावती कान्यकुब्जे बभूवायोनिसंभवा ॥ १०९ ॥ जतिस्मरा महासाध्वी सुन्दरी कमलाकला ॥ कान्य — कुब्जे नृपश्रेष्ठो भनंदन उरुक्रमः ॥ ११०॥ स तां संप्राप्य यागतेि यज्ञकुंडसमुत्थितामु ॥ नग्नां हसन्तीं रूपाढयां स्तनधामित्रज्ञ |बालिकाम् ५ १११ ॥ तेजसा प्रज्वलन्तीं च प्रतप्तकनकप्रभाम् ॥ कृत्वा वक्षसि राजेंद्रः स्वकांतायै ददौ मुदा ॥ ११२॥ माला अवती स्तनं दत्त्वा तां पुपोष प्रहर्षिता । तदन्नप्राशनदिने सतां मध्ये शुभे क्षणे ॥ ११३ ॥ नामरक्षणकाले च वाग्बभूवाशरीरिणी छ कलावतीति कन्याया नाम रतं नृपेति च ॥ ११८ ॥ इत्येवं वचनं श्रुत्वा तच्चकार महीपतिः । विप्रेभ्यो भिक्षुकेभ्यश्च बंदिभ्यश्च छ। ४धनं ददौ॥ ११॥ सर्वेभ्यो भोजयामास चकार सुमहोत्सवम् ॥ कालेन सा रूपवती यौवनस्था बभूव ह॥ ११६॥ अतीव सुन्दर छ श्यामा मुनिमानसमोहिनी । चारुचंपकवर्णाभा शरचंद्रनिभानना ॥ ११७॥ ईषद्धास्यप्रसन्नास्या प्रफुल्लपद्मलोचना । नितंब श्रोणिभारार्ता स्तनभारनता सती ॥ ११८ ॥ गच्छंती राजमार्गेण गजेंद्रमंदगामिनी॥ ददर्श नन्दः पथि तां गच्छंतीं च मुदा/छ। ॐन्वितः ॥ ११९ ॥ जितेंद्रियश्च ज्ञानी च सूच्र्छमाप तथापि च॥ त्रस्तो लोकान्पथि गतांस्तृणं पप्रच्छ सादरम् ॥ १२० ॥ गच्छन्ती || ॥ ५१ ॥ ||कस्य कन्येयमिति होवाच तं जनः॥ भनंदनस्य नृपतेः कन्या नाम्ना कलावती ॥ १२१ ॥ कमलाकलया धन्या संभूता नृपमं छ| दिरे ॥ कौतुकेन च गच्छंती क्रीडार्थं सखिमदिरम् ॥ १२२॥ व्रजं व्रज व्रजश्रेष्ठेत्युक्त्वा लोको जगाम ह ॥ प्रहृष्टमानसो नन्दो जगाम राजमंदिरम् ॥ १२३ ॥ अवरुह्य रथात्तूर्णं विवेश नृपतेः सभाम् ॥ उत्थाय राजा संभाष्य स्वर्णसिंहासनं ददौ ॥ १२e |ङ्क इष्टालापं बहुतरं चकार च परस्परम् । विनयावनतो नन्दः सम्बंधोक्तिं चकार ह ॥ १२६ ॥ नंद उवाच ॥ ॥ शृणु राजेंद्र वक्ष्या |मि विशेषवचनं शुभम् । संबन्धं कुरु कन्याया विशिष्टेन च सांप्रतम् ॥ १२६ ॥ सुरभानुसुतः श्रीमान्वृपभानुर्नजाधिपः नारायणांशो गुणवान्सुन्दरश्च सुपीडितः ॥ १२७ ॥ स्थिरयौवनयुक्तश्च योगी जातिस्मरो युवा ॥ कन्या तेऽयोनिसंभूता यज्ञकुण्ड |समुद्भवा ॥ १२८ ॥ त्रैलोक्यमोहिनी गंता कमलांशा कलावती । स च योग्यस्त्वदुहितुस्तद्योग्या ते च कन्यका ॥ १२९ ॥ विद ग्धाया विदग्धेन संबन्धो गुणवानृप ॥ इत्येवमुक्त्वा नंदस्तु विरराम च संसदि ॥ उवाच तं नृपश्रेष्ठो विनयावनतो मुने । ॥ १३० ॥॥ भनंदन ववाच ॥ संबन्धो हि विधिवशो न मे साध्यो व्रजाधिप ॥ १३१ ॥ प्रजापतिर्योगकर्ता जन्मदाताहमेवरों आ च ॥ का कस्य पत्नी कन्या व वरः को वा ससाधनः ॥ १३२ ॥ कर्मानुरूपफलदः सर्वेषां कारणं विधिः ॥ भवितव्यं कृतं कर्म तदमोघं श्रुतौ श्रुतम् ॥ १३३ ॥ अन्यथा निष्फलं सर्वमनीशस्योद्यमो यथा ॥ वृषभानप्रिया धात्रा लिखिता चेत्सुता मम । ॥ २३४ ॥ पुरा भूतैव को वाहं केनान्येन निवार्यते । इत्येवमुक्त्वा राजेंद्रोविनयानतकंधरः ॥ १३८ ॥ मिष्टान्नं भोजयामास सादरेण च नारद ॥ नृपानुज्ञामुपादाय व्रजराजो व्रजं गतः ॥ १३६ ॥ गत्वा स कथयामास सुरभानस्य संसदि ॥ • सुरभानध यत्नेन नंदनेन च सादरम् ॥ १३७ ॥ संबंधं योजयामास गर्गद्वारा च सत्वरम् ॥ विवाहकाले राजेंद्रो विपुलं यौतकं ददौ । ॥ १३८ ॥ गजरत्नमश्वरत्नं रत्नानि मणिभूषणम् ॥ वृषभानुर्मुदा युक्तः प्राप्य तां च कलावतीम् ॥ १३९ ॥ रेमे सुनिर्जने रम्ये बुबुधे न दिवानिशम् ॥ चक्षुर्निमेषविरहाद्याकुलो स्वामिना विना ॥ १४ ।। व्याकुलो वृषभानश्च क्षणेन च तया विना ॥ जाति स्मरा च सा कन्या मायामानुषरूपिणी ॥ १३१ ॥ जातिस्मरो हरेरंशो वृषभानो मुदान्वितः ॥ ववर्दी च तयोः प्रेम नित्यंनित्यं | अ.वै. क.|झ|नवनवम् ॥ १४२ ॥ सदा सकामा सा प्रौढा स च कामसमो युवा । तयोः कन्या च कालेन राधिका सा बभूव ह॥ देवात्सुदाम झ|सं• ४ पृ. ५२ ४ शापेन श्रीकृष्णस्याज्ञया पुरा ने १९३ ॥ अयोनिसंभवा सा च कृष्णप्राणाधिका सती ॥ यस्या दर्शनमात्रेण तौ विमुक्तौ बभूवतुः॥ॐ अ० १७ " र "|| १६e ॥ इतिहासश्च कथितः प्रकृतं शृणु सांप्रतम् ॥ पापेंधनानां दाहे च ज्वलदग्निशिखोपमः ॥ १४९ ॥ वृषभानाश्रमं गत्वा शिझे फुल्पिनां प्रवरो मुदा ॥ स्थानांतरं विश्वकर्मा जगाम स्वगणैः सह ॥ १४६ ॥ क्रोशमात्रं स्थलं चारु मनसालोच्य तत्त्ववित् ॥ छ|आश्रमं कर्तुमारेभे नंदस्य सुमहात्मनः ॥ ११७ ॥ । कृत्वानुमानं बुद्धया च सर्वतोपि विलक्षणम् ॥ परिखाभिर्गभीराभिश्चतुर्भिः छ|संयुतं वरम् ॥ १४८॥ दुर्लघ्याभिर्वैरिभिश्च खनिताभिश्च प्रस्तरैः । पुष्पोद्यानैः पुष्पिताभिः पारावारेषु पुष्पितैः ॥ १४९ ॥ चारु छुचंपकवृक्षैश्च पुष्पितैः सुमनोहरैः । परितो वासिताभिश्च सुगंधिवायुना मुने ॥ १६० ॥ आणैर्मुडालैः पनसैः खर्जुरैर्नारिकेलकैः॥ दाडिमैः श्रीफलैटुंगेर्जबरनगरंगकैः ॥ १५१ ॥ तुंगेराम्रातकैर्जवुसमूहैश्च फलान्वितैः । कदलीनां केतकीनां कदंबानां कदंबकैः ॥४॥ |॥ १५२॥ सर्वतः शोभिताभिश्च फलैस्तैः पुष्पितैरहो । क्रीडार्शभिर्निगूढाभिर्वाञ्छिताभिश्च सर्वदा ॥ १५३ ॥ परिखानां रहः” ॐ|स्थाने चकार मार्गमुत्तमम् । दुर्गम परवर्गाणां स्वानां च सुगमं सदा ॥ १६४ ॥ संकेतेन मणिस्तंभैश्छादितेः स्वल्पपाथसा । अस्तंभसीमाकृतमहो न संकीर्ण न विस्तृतम् ॥ १९९ ॥ परिखोपरिभागे च प्राकारं सुमनोहरम् ॥ धनुःशतप्रमाणं च चकारातिसञ्च G|मुच्छूितम् ॥ १९६ ॥ प्रस्तरस्य प्रमाणं च पंचविंशतिहस्तकम् ॥ सिंदूराकारमणिभिर्निर्मितं चातिसुंदरम् ॥ १९७ ॥ बाज़ेऊ |ऊ। द्वाभ्यां च संयुक्तमंतरे सप्तभिस्तथा ॥ दार्भिश्च सन्निरुदभिर्मणिसारकपाटकैः ॥ १९८॥ हरिन्मणीनां कलश्चित्रयुक्तैर्विराजितम् । ४॥ मणिसारविकारेश्च कपाटेश्च सुशोभितम् ॥ १९९ ॥ स्वर्णसारविनिर्माणकलशोज्ज्वलशेखरम् ॥ नदालयं विनिमय बभ्राम नगरंऑ । ५२ ॥ ॐपुनः ॥ १६० ॥ राजमार्गाश्च विविधान्स च चाश्चकार ह ॥ रक्तभानुविकारेश्च वेदीभिश्च मुपत्तनैः ॥ १६१ । पारावारे च परितोझ"प निबदांश्च मनोहरान् ॥ वाणिज्यार्हत्रैश्च वणिजां परितो मणिमंडपैः ॥ १६२ ॥ सर्वतो दक्षिणे वामे ज्वलद्भिश्च विराजितान् ।। झ|ततो ख़ुदावनं गत्वा निर्ममे रासमंडलम् ॥ १६३ ॥ सुंदरं मंडलाकारं मणिप्राकारसंयुतम् ॥ परितो योजनायामं मणिवेदिभिरनि |ङ्कतम् । १६४ ॥ मणिसारविकारैश्च मंडपैर्नवकोटिभि । । श्रृंगारादैश्च चित्राढयै रतितल्पसमन्वितेः ॥ १६९ ॥ नानाजातिप्रख्छ ॐनानां वायुना सुरभीकृतैः ॥ रत्नप्रदीपसंयुक्तैः सुवर्णकशोज्पलैः ॥ १६६ ॥ पुष्पोद्यानैः पुष्पितैश्च सरोभिश्च सुशोभितम् । ॐ ॐ|रासस्थलं विनिर्माय जगामान्यत्स्थलं पुरः॥ १६७ ॥ दृष्ट्वा धंदावनं रम्यं परितुष्टो बभूव ह । । ठंदावनाभ्यंतरे च स्थानेस्कोने |४ छ|सुनिर्जने ॥ १६८॥ कृत्वा परिमितं बुदया मनसालोच्य यत्नतः । विलक्षणानि रम्याणि तत्र त्रिंशदनानि च ॥ १६९४ ॐ|राधामाधवयोरेव क्रीडार्थं च विनिर्ममे । ततो मधुवनाभ्याशे निर्जनेतिमनोहरे ॥ १७० ॥ वटमूलसमीपे च सरसः पश्चिमे तटे छ| ॐ|चंपकोद्यनपूर्वायां केतकीवनमध्यतः ॥१७१॥ पुनस्तयोश्च क्रीडार्थं चकार रत्नमंडपम् ॥ चतुर्भिर्वेदिकाभिश्च परीतमतिसुंदरम् ॥ |छु| ॐ|॥१७२ ||सद्रत्नसाररचितै राजितं तूलिकाशतैः । अमूल्यरत्नरचितैर्नानाचित्रेण चित्रितैः॥१७३॥ कपादैर्नवभिर्युक्तं नवद्वारैर्मनोहरैः । ऊरत्नेंद्रचित्रकलशैः कृत्रिमैश्च त्रिकोटिभिः ॥ १७४ ॥ परितः परितो भित्यामूषं च परिशोभितम् । महामणींद्रविकृतैरारोहेर्नवभिवृद्धे छतम्॥१७५॥ सद्रत्नसाररचितकलशोज्ज्वलशेखरम् । पताकातोरणैर्युक्तं शोभितं श्वेतचामरैः॥१७६॥ सर्वतः पुरतो दीप्तममूल्यरत्न’ दर्पणेः ॥ धनुःप्रमाणशतकमूर्वमग्निशिखोपमम् ॥ १७७ ॥ शतहस्तप्रमाणं च प्रस्तारं वर्तुलाकृतिम् ॥ शोभितं रत्नतल्पैश्च तदभ्यंतर अमुत्तमूम् ॐ सुरभीकृतम् ॥१७८ । ॥ नवभृङ्गारयोग्यैश्च वह्निशुद्धांशुकैर्वस्त्रैर्मालाजालविचित्रितेः कामवर्दनकारिभिः ॥ ॥ १८० पारिजातप्रसूनानां ॥ मालतीचंपकानां माल्योपधानसंयुतैः च पुष्पराजिभिरन्वितम् ॥१७९॥चन्दनागुरुकस्तूरीकुंकुमैः ॥ सकर्णीरथ तांबूलैः |ऊ | |छ|सद्रत्नपात्रसंस्थितेः। १८१॥, वनुसारेण खचितैर्मुक्ताजलविलंविभिः ॥ रत्नसारघटाकीर्णं रत्नपीठेः सुसंयुतम् ॥ १८२ ॥|ऊ। ॐ रत्नसिंहासनैर्युक्तं रत्नचित्रेण चित्रितैः । क्षारितेचंद्रकांतेश्च सुसिक्तं जलबिन्दुभिः ॥१८३॥ शीतवासिततोयेन संयूक्तं भोग्नवस्तुभिः ॥झ्। कुकृत्वा रतिगृहं रम्यं नगरं च पुनर्ययौ ॥ १८७ ॥ यानि येषां मंदिराणि तन्नामानि लिलेख सः । मुदा युक्तो विश्वकर्मा शिष्यैर्यक्ष | अ० १० ब. के. क. ||गणैः सह ॥ १८९ ॥ निदेशं निद्रितं नत्वा प्रययौ स्वालयं मुने॥ सर्वत्रैवं सुकृतिनां समस्तं भगवत्कृपा ॥ १८६ ॥ नेहाश्रयं ॐ|सं• ५. ॐ च नगरं बभूवेशेच्छया भुवि इत्येवं कथितं सर्वं हरेश्वरितमंगलम् ॥ सुखदं पातकहरं किं भूयः श्रोतुमिच्छसि ॥ १८७ ॥ |चें ॥ ५३ ॥ |ॐ ॥ ॥ नारद उवाच ॥ ' ॥ कथं " वृन्दावनं नाम काननस्यास्य भारते । व्युत्पत्तिरस्य संज्ञा वा तत्त्वं वद मुतत्त्ववित् ॥ १८८ ॥४| © | ॐ |॥ नारायण ॥ सूत उवाच ॥ ॥ । नारदस्य केदांरनृपतिः वचः श्रुत्वा सप्तद्वीपपतिः ऋषिर्नारायणो मुदा ॥ प्रहस्योवाच निखिलं तत्वमेव पुरातनम् ॥ १८९ ॥४ झ| उवाच ॥पुरा स्वयम् ॥ १९० ॥ आसीत्सत्ययुगे ब्रह्मन्सत्यधर्मरतः सदा ॥ स रेमे छु। सह नारीभिः पुत्रपौत्रगणैः सह ॥ १९१ ॥ पुत्रानिव प्रजाः सर्वाः पालयामास धार्मिकः । कृत्वा क्रतुशतं राजा लेभे केंद्रत्वङ झुमीप्सितम् ॥ १९२ ॥ कृत्वा नानाविधं पुण्यं फल्कांती न च स्त्रयम् । नित्यं नैमित्तिकं सर्वं श्रीकृष्णप्रीतिपूर्वकम् ॥ १९३ ॐ झुकेदारतुल्यो राजेंद्रो न भूतो भविता पुनः । पुत्रेषु राज्यं संन्यस्य प्रियां त्रैलोक्यमोहिनीम् ॥ १९४ ॥ जैगीषव्योपदेशेनॐ कुजगाम तपसे वनम् ॥ हरेरेकांतिको भक्तो ध्यायते संततं हरिम् ॥ १९९ ॥ शश्वत्सुदर्शनं चक्रमस्ति यत्सन्निधौ मुने ॥ चिंरे तवाङ |मुनिश्रेष्ठो गोलोकं च जगाम सः ॥ १९६ ॥ केदारंनाम तीर्थं च तन्नामा च बभूव ह ॥ तत्रायापि मृतः प्राणी सद्यो मुक्तो छु ॐ भवेद्भवम् ॥ १९७ ॥ कमलांशा तस्य कन्या नामा हुँदा तपस्विनी ॥ न वने सा वरं कंचिद्योगशाध्रविशारदा ॥ १९८ ॥ दत्तो दुर्वाससा तस्यै हरेमंत्रः सुदुर्लभः॥ सा विरक्ता गृहं त्यक्त्वा जगाम तपसे वनम् ॥ १९९ ॥ षष्टिवर्षसहस्राणि तपस्तेपे झु आमुनिर्जने॥ आविर्बभूव श्रीकृष्णस्तत्युरो भक्तवत्सलः ॥ २०० ॥ प्रसन्नवदनः श्रीमान्वरं वृण्वित्युवाच सः॥ दृष्ट्वा सा राधि |ङ्काकांतं शांतं सुंदरविग्रहम् ॥ २०१ ॥ सूच् संप्राप सा सद्यः कामबाणप्रपीडिता । सा च शीतं वरं वने पतिस्त्वं मे भवेति झ|॥ ५२ ५३ ॥ ॐच ॥ २०२ ॥ ओमित्युक्त्वा च रहसि चिरं रेमे तया सह ॥ सा जगाम च गोलोकं कृष्णेन सहकौतुकात् ॥ २०३ ॥ राधा |कैं| झसमा सा सौभाग्याद्रपीश्रेष्ठा बभूव ह ॥ धंदा यत्र तपस्तेपे तत्तु धंदावनं स्मृतम् ॥ २०४ ॥ बृदयात्र कृता क्रीडा तेन वा सुनिऊ ॐ पुंगव ॥ अथान्यं चेतिहासं च शृणुष्व वत्स पुण्यदम् ॥ २०६ ॥ येन श्रृंदावनं नाम निबोध कथयामि ते ॥ कन्ये द्वे धर्मशास्त्रविशारदे ॥ २०६ ॥ तुलसीवेद्वत्यौ च विरक्ते भवकर्मणि ॥ तपस्तत्र वेदवती प्राप नारायणं परम् ॥ २०७ ॥ सीता जनककन्या सा सर्वत्र परिकीर्तिता । तुलसी च तपस्तवा वांछां कृत्वा हरिं प्रति ॥ २०८ ॥ देवाहुर्वा झ|ससः शापात्प्राप्य शंखासुरं प्रति ॥ पधात्संप्राप्य कमलाकांतं कांतं मनोहरम् ॥ २०९ ॥ सा चैव हरिशापेन वृक्षरूपा सुरे खुरी । तस्याः शापेन् च हरिः शालग्रामो बभूव ह ॥ २३० ॥ तथा तस्थौ च सततं शिलावदासि सुंदरी ॥ विस्तीर्ण कथैित — सर्वे तुलसीचारितं च ते । तथापि च प्रसंगेन किंचिदुक्तं मुने पुनः ॥ २११ ॥ तस्याश्च तपसः स्थानं तदिदं च तपोधनः तेन वृंदावनं नाम प्रवदंति मनीषिणः ॥ २१२ ॥ अथ वा ते प्रवक्ष्यामि परं हेत्वंतरं शृणु ॥ येन वृंदावनं नाम पुण्यक्षेत्रस्य भारते ॥ २१३ ॥ राधापोडशनाम्नां च चैदानाम श्रुतौ श्रुतम् । तस्याः क्रीडावनं रम्यं तेन धंदावनं स्मृतम् ॥ २१ ॥ गोलोके प्रीतये तस्याः कृष्णेन निर्मितं पुरा । कीडार्थं भुवि तन्नाम्ना वनं छंदावनं स्मृतम् ॥ २१ ॥ ॥ नारद उवाच । ।।ऽ कानि षोडश नामानि राधिकाया जगद्वरो । तानि मे वद शिष्याय श्रोतुं कौतूहलं मम ॥ २१६ ॥ धृतं नाम्नां सहस्त्रं च सामवेदे निरूपितम् । तथापि श्रोतुमिच्छामि त्वत्तो नामानि पोडश ॥ २७॥ अभ्यंतराणि तेषां वा तदन्यान्येव मे विभो । |झ अहो पुण्यस्वरूपाणि भक्तानां वांछितानि च ॥ २१८ ॥ नामानि तेषां व्युत्पत्तिं सर्वेषां दुभानि च ॥ पावनानि जगन्मातुर्ज प्रिया कृष्णस्वरूपिणी ॥२२० ॥ कृष्णवामांगसंभूता परमानंदरूपिणी ॥ कृष्णा धंदावनी चैदा ठंदावनविनोदिनी ॥ २२३ ॥ चंद्रावती चंद्रकांता शतचंद्रनिभानना ॥ नामान्येतानि साराणि तेषामभ्यंतराणि च ॥ २२२॥ राधेत्येवं च संसिदा राकारो दानवाचकः ॥ स्वयं निर्वाणदात्री या सा राधा परिकीर्तिता ॥ २२३ ॥ रासेश्वरस्य पत्नीयं तेन रासेश्वरी स्मृता ॥ 1. ३. ४. झरासे च वासो यस्याश्च तेन सा रासवासिनी ॥ २२९ ॥ सर्वासां रसिकानां च देवीनामीश्वरी परा ॥प्रवदंति पुरा संत|चै| सं० ४ . |स्तेन तां रसिकेश्वरीम् ॥ २२६ ॥ प्राणाधिका प्रेयसी सा कृष्णस्य परमात्मनः ॥ कृष्णप्राणाधिका साच कृष्णेन /। ॐ अ० १७ ५ ५४ "|ङ|परिकीर्तिता ॥२२६॥ कृष्णस्यातिप्रिया कृता कृष्णो वास्याः प्रियः सदा ॥ सर्वैर्देवगणैरुक्ता तेन कृष्णप्रिया स्मृता ॥ २२७ ॥| १ |कृष्णरूपं सन्निधातुं या शक्ता . चावलीलया ॥ सर्वाशैः कृष्णसदृशी तेन कृष्णस्वरूपिणी ॥ २२८ ॥ वामांगाडैन/* |कृष्णस्य या संभूता परा सती॥ कृष्णवामांगसंभूता तेन कृष्णेन कीर्तिता ॥ २२९ ॥ परमानंदराशिश्च स्वयं मूर्तिमती सती॥४ कुछतिभिः कीर्तिता तेन परमानंदरूपिणी ॥ २३० ॥ कृपिर्मोक्षार्थवचनो न एत्रोक्तृवाचकः । आकारो दातृवचनस्तेन कृष्णा छुप्रकीर्तिता ॥ २३१ ॥ अस्ति श्रृंदावनं यस्यास्तेन धंदावनी स्मृता। वृंदावनस्याधिदेवी तेन वाथ प्रकीर्तिता ॥ २३२ ॥ संघः सखीझ छ|नां वृदः स्यादकारोष्यतिवाचकः । सखिवृदोस्ति यस्याध सा धंदा परिकीर्तिता ॥ २३३ ॥ वृंदावने विनोश्च सोस्या ह्यस्त् िचञ्च ॐ|तत्र वै॥ वेदा वदंति तां तेन वृन्दावनविनोदिनीम् । २३४ ॥ नखचंद्रावलीवचंद्रोस्ति यत्र संततम् । तेन चंद्रावली सा च कृष्णेनॐ छ|परिकीर्तिता॥ २३४ ॥ कांतिरस्ति चंद्रतुल्या सदा यस्या दिवानिशम् । सा चंद्रकांता हर्षेण हरिणा परिकीर्तिता ॥ २३६ ॥|ऊ| छशचंद्रप्रभा यस्य्ननेति दिग्निशम्। मुनिना कीर्तिता तेन शरचंद्रप्रभानना ॥ २३७ ॥ इदं षोडशनामोक्तमर्थव्याख्यानमै सँ ऊंयुतम् ॥ नारायणेन यद्दत्तं ब्रह्मणे नाभिपंकजे ॥ २३८ ॥ ब्रह्मणा च पुरा दत्तं धर्माय जनकाय मे । धर्मेण कृपया दत्तं मह्यछ च्छेमादित्यपर्वणि॥ २३९ ॥ पुष्करे च महातीर्थं पुण्याहे देवसंसदि ॥ राधाप्रभावप्रस्तावे सुप्रसन्नेन चेतसा ॥ २४० ॥ इदं स्तोत्रं|४ झ|महापुण्यं तुभ्यं दत्तं मया मुने। निंदकायावैष्णवाय न दातव्यं महामुने ॥ २४१ ॥ यावजीवमिदं स्तोत्रं त्रिसंध्यं यः पठेन्नरः ॥ | छ राधामाधवयोः पादपद्म भक्तिर्भवेदिह॥ २४२ ॥ अंते लभेत्तयोर्दास्यं शश्वत्सहचरो भवेत् । अणिमादिकसिदिं च संप्राप्य ||॥ ५४ ॥ ||नित्यविग्रहम् ॥ २४३ ॥ व्रतदानोपवासेश्च सर्वैर्नियमपूर्वकैः ॥ चतुर्णा चैव नेदानां पाठेः सर्वार्थसंयुतैः ॥ २७९ ॥ सर्वेषां यज्ञॐ तीर्थानां करणैर्विधिबोधितेः । प्रदक्षिणेन भूमेश्च कृत्स्राया एव सप्तधा ॥ २८८ ॥ शरणागतरक्षायामज्ञानां ज्ञानदानतः ॥ देवानां वैष्णवानां च दर्शनेनापि यत्फलम् ॥ २४६ ॥ तदेव स्तोत्रपाठस्य कलां नार्हति षोडशीम् ॥ स्तोत्रस्यास्य प्रभावेण जीवन्मुक्तो छु। |भवेन्नरः॥ २४७ ॥ ॥ नारद उवाच ॥ ॥ संप्राप्तं परमाश्चर्यं स्तोत्रं सर्वसुदुर्लभम् । कवचं चापि देव्याश्च संसारविजयं प्रभो । ॥ २४८ ॥ कृतं स्तोत्रं सुयज्ञेन प्राप्तं तदपि दुर्लभम् ॥ श्रुत्वा कृष्णकथां चित्रां त्वत्पादाब्जप्रसादतः ॥ २४९ ॥ अधुना श्रोतुमि |च्छामि यद्रहस्यं च तदद । प्रातश्च नगरं दृष्ट्वा किमूचुर्बह्वा मुने ॥ २६० ॥ ॥ श्रीनारायण उवाच ॥ गतायां तत्र यमि छ|न्यां गते च विश्वकर्मणि । अरुणोदयवेलायां जनाः सर्वे जजागरुः ॥ २५१ ॥ उत्थाय दृङ् नगरं सर्वेभ्योपि विलक्षणम् ॥ ॐ|किमाश्चर्यं किमाश्चर्यमित्यूचुर्मुजवासिनः ॥ २८२ ॥ कांश्चिद्रोपान्केचिदूचुः कुत एतदभूदिदम् ॥ न जाने केन रूपेण को भूमौ प्रभवेदिति ॥ २६३ ॥ बुबुधे मनसा नदी गर्गवाक्यमनुस्मरन् ॥ श्रीहरिच्छया सर्वं जगदेतच्चराचरम् । ॥ २६४ ॥ ते यस्य भूभंगलीलया॥ आविर्भूतं तिरोभूतं तस्यासाध्यं च किं कुतः ॥ २९६ ॥ विवरेष्वेव यस्योम्नां त्रह्मांडान्यखिलानि च ॥ ॐ ईशस्य तन्महाविष्णोः किमसाध्यं हरेरहो ॥ २९६ ॥ ब्रह्मानंतेशधर्माश्च ध्यायंते यत्पदांबुजम् । किमसाध्यं तदीशस्य ॥ २६७ ॥ भ्रामंभ्रामं तन्नगरं दर्शदर्श गृहगृहम्॥ पाठ्पीठे च नामानि सर्वेभ्यो निलयं ददौ ॥ २६८ ॥ कृत्वा अशुभक्षणं नंदो वृषभानश्च कौतुकी । चकार सगणैः सार्द्ध मुदाश्रनिवेशनम् ॥ २९९ ॥ सर्वे वृन्दावनस्थाश्च प्रसन्नवदनेक्षणाः |ऊ|मुदा प्रवेशनं चक्रुः स्वंस्वमाश्रममुत्तमम् ॥ २६० ॥ सर्वे मुमुदिरे गोपाः स्वेस्वे स्थाने मनोहरे ॥ व्लका बालिकाश्चैव चिक्रीझ छ|प्रहर्षिताः ॥ २६१॥ श्रीकृष्णो बलदेवश्च शिभिः सह कौतुकाव । क्रीडां चकार तत्रैव स्थानेस्थाने मनोहरे ॥ २६२ ॥ इत्येवं कथितं सर्वं निर्माणं नगरस्य च ॥ अबलानां वने रासमंडलस्य च नारद ॥ २६३ ॥ इति श्रीब्रह्मवैवर्ते महापुराणे नारायणनार ॐदसंवादे श्रीवृन्दावननगरद्वर्णनंनाम सप्तदशोध्यायः ॥ १७ ॥ ॥ शौनक उवाच ॥ अहो किमद्भुतं सुत रहस्यं सुमनोहरम् ॥४ | ग. के. क.ङ श्रुतं कृष्णस्य चारितं मुखदं मोक्षदं परम् ॥ १ ॥॥ सूत उवाच ॥ ॥ श्रुत्वा नगरनिर्माणं नारदो मुनिसत्तमः ॥ पप्रच्छ कृष्ण झ|सं• & . ॥ ५५॥ छ|चरितमपरं सुमनोहरम् ॥ २ ॥ ॥ नारद उवाच ॥ ॥ श्रीकृष्णाख्यानचरितं पीयूषमृषिसत्तम ॥. ज्ञानासंघो निगद मां ष्यं शै| अ० १८ ॐच शरणागतम् ॥ ३ ॥ नारदस्य वचः श्रुत्वा मुदा नारायणः स्वयम् ॥ उवाच परमीशस्य चरितं परमाद्भतम् ॥ ३ ॥ ॥ श्रीना| ॐ|रायण उवाच॥॥ एकदा बालकैः साधु बलेन सह माधवः ॥ जगाम श्रीमधुवनं यमुनातीरनीरजम् ॥६॥ विचेरुगोंसहश्च चिकीडुबलकास्तदा ॥ विश्रतास्तृपरीताश्च क्षुधा च परिपीडिताः ॥ ६ ॥ तमूचुगपशिशवः श्रीकृष्णं परया मुदा ! । क्षुदस्मान्वा ॐ |ङ्घते कृष्ण किं कुम ब्रूहि किंकरा । शिशूनां वचनं श्रुत्वा तानुवाच दयानिधिः ॥हितं तथ्यं च वचनं प्रसन्नवदनेक्षणः॥८॥ श्रीकृछ् ॐ|cण उवाच । ॥ बाला गच्छत विप्राणां यज्ञस्थानं सुखावहम् । अन्नं याचत ताञ्छीघ्र ब्राह्मणांश्च क्रतून्सुखान् ॥ ९॥ विप्रा आंगि झु |रसाः सर्वे स्वाश्रमे श्रीवनांतिके॥ यजं कुर्वति विप्राश्च श्रुतिस्मृतिविशारदाः ॥ १० ॥ निःस्पृहा वैष्णवाः सर्वे मां यजंति मुमुक्षवः॥४ छ|मायया मां न जानंति मायामानुषरूपिणम् ॥ ११ ॥ न चेद्ददति युष्मभ्यमन्नं विप्राः क्रतून्मुखाः ॥ तत्कांता याचत क्षिप्रं दया |४ ऊचुकाः शिशून्प्रति । १२॥ श्रीकृष्णवचनं श्रुत्वा ययुर्बालकचुंगवाः । पुरतो ब्राह्मणानां च तस्थुरानम्रकंधराः ॥ १३ ॥ इत्यूचुर्वाङ छ|लकाः शीघ्रमन्त्रे दत्त द्विजोत्तमाः ॥ नशुश्रुवुर्दिजाः केचित्केच्छुिड़ा स्थिताः स्थिताः।॥ ते ययू रंधनागारं ब्राह्मण्यो यञ् पाचिकें काः॥ गत्वा बाला विप्रभार्याः प्रणेमुर्नतकंधराः ॥ १६॥ नत्वोचुर्वालकाः सर्वे विप्रभार्याः पतिव्रताः । अन्नं दत्त मातरोऽमाझे फुन्क्षुधार्तान्बालकानपि ॥ १६ ॥ बालानां वचनं श्रुत्वा दृष्ट्वा तांश्च मनोहरान् ॥ पप्रच्छुः सादरं साध्यः स्मेराननसरोरुहाः ॥१७॥ झु झ|॥ विप्रपन्य उचुःके यूयं प्रेषिताः केन कानि नामानि कोविदाः । दास्यामोनं बहुविधं व्यंजनैः सहितं वरम् ॥ १८ ॥ ४ ॥ ॥ ब्राह्मणीनां वचः श्रुत्वा ता उजुस्ते मुदान्विताः॥ स्निग्धा हसंतः स्फीताश्च सर्वे गोपालबालकाः॥।१९॥॥ वाला उचुः ॥ । प्रेषिता|४|॥ ५५ ॥ रामकृष्णाभ्यां वयं क्षुत्पीडिता भृशम् । दत्तान्नं मातरोऽस्मभ्यं क्षिप्रं यामस्तदंतिकम्॥ २०॥ इतो विदूरे भाण्डीरे वनाभ्यंतरमेव झ|च ॥ वटमूले मधुवने वसन्तौ रामकेशवौ ॥ २१ ॥ विश्रांतौ क्षुधितौ तौ च याचेतेऽन्नं च मातरः । किञ्च देयमदेयं वा शीघ्र वदत|ङ्| ॐनोऽधुना ॥ २२॥ गोपानां वचनं श्रुत्वा दृष्टानंदाश्रुलोचनाः । पुलकांकितसर्वागास्तत्पादाब्जमनोरथाः ॥ २३ ॥ नानाब्यजन|४ |संयुक्तं शाल्यन्नं सुमनोहरम् । पायसं पिष्टकं स्वादु दधि क्षीरं घृतं मधु ॥ २७ " रौप्ये कांस्य् राजते च पात्रे कृत्वा मुदान्विताः ॥॥ ताः सूर्यो विप्रपत्न्यश्च प्रययुः कृष्णसन्निधिम् ॥ २९ ॥ नानामनोरथं कृत्वा मनसा गमनोत्सुकाः ।। तिव्रतास्ता धन्याश्च श्रीकृङ् सृष्णदर्शनोत्सुकाः ॥ २६ ॥ ददृशुर्गत्वा रामं च सहबालकम् । वटमूले वसन्तं तमुङमृध्ये यथोडुपम् ॥ २७ ॥ श्यामेछ श्रीकृष्णं छु/किशोरवयसं पीतकौशेयवाससम् । सुन्दरं सस्मितं शांतं राधाकांतं मनोहरम् ॥ २८॥ शरत्पार्वणचंद्रस्यं रत्नालंकारभूषितम् ॥ङ ॐ रत्नकुण्डलयुग्माभ्यां गेडस्थलविराजितम् ।। २९ ॥ रत्नकेयूरवलयरत्ननूपुरभूषितम् ॥ आजानुलवितां शुभ्रां विभ्रतं रत्नमालि| ॐकाम् ॥ ३० ॥ मालतीमालया कंठवक्षःस्थलविराजितम् चंदनागुरुकस्तूरीकुंकुमांचितविग्रहम् ॥ ३१ ॥ सुनखं सुकपोलं च पक्करों |४|बिंबाधरं वरम् ॥ पक्कदाडिमबीजाभं विभ्रतं दंतमुत्तमम् ॥ "३२ ॥ शिखिपिच्छसमायुक्तं बद्धचूडं परात्परम् ॥ कृदंबपुष्पयुग्माभ्यां | कूर्णमूले विराजितम् ॥ ३३॥ ध्यानासाध्यं योगिनां च भक्तानुग्रहकातरम्। व्रतैशधूर्मशेषंवैः स्तूयमानं सुनीश्वरैः ॥ ३६ ॥ |। ४|मीश्वरं भक्त्या प्रणेमुKिजयोषितः ॥ स्वानां ज्ञानानुरूपं च तुष्टुवुर्मधुसूदनम् ॥३८॥विप्रपत्स्य उचुः ॥ ॥ त्वं ब्रह्म परमं धाम निरी|धृ| ऊहो निरहंकृतिः । निर्गुणश्च निराकारः साकारः सगुणः स्वयम् ॥ ३६ ॥ साक्षिरूपश्च निर्लिप्तः परमात्मा निराकृतिः । प्रकृतिः पुरुषङ्ग छ|स्त्वं च कारणं च तयोः परम् ॥ ३७ ॥ सृष्टिस्थित्यंतविषये ये च देवास्त्रयः स्मृताः ॥ ते वदंशाः सर्वबीजा ब्रह्मविष्णुमहेश्वराः ॥|। छ| ३८ ॥ यस्य लोम्नां च विवरे चाखिलं विश्वमीश्वर ॥ भद्दविराण्महाविष्णुस्त्वं तस्य जनको विभो ॥ ३९ ॥ तेजस्त्वं चापि तेजश्च स्वी ज्ञानं ज्ञानीच तत्परः । वेदेऽनिर्वचनीयस्त्वं कस्त्वां स्तोतुमिहेखरः ॥ ४० ॥ महदादिसृष्टिसूत्रं पंचतन्मात्रमेव च ॥ बीजं छु। ||वं सर्वशक्तीनां सर्वशक्तिस्वरूपकः ॥ । ४१ ॥ सर्वशक्तीश्वरः सर्वः सर्वशक्त्याश्रयः सदा । त्वमनीहः स्वयंज्योतिः सर्वानन्दः सना । ज.वै. क. |ञ्चतनः ॥ ४२ ॥ अहोष्याकारहीनस्त्वं सर्वविग्रहवानपि ॥ सवेंड्रियाणां विषयं जानासि नेंद्रियी भवान् ॥ १३ ॥ सरस्वती जडीभूता |ऊ| सं० १ : ॐयत्स्तोत्रे यन्निरूपणे । जडीभूतो महेशश्च शेषो धम विधिः स्वयम् ॥ ४४ ॥ पार्वती कमला राधा सावित्री वेदमूरपि ॥ वेदश्च जड |.. " ५६ ॥ |४|तां याति के वा शक्ता विपश्चितः॥ ४६॥ वयं किं स्तवनं कुर्मः स्त्रियः प्राणेश्वरेश्वर । प्रसन्नो भव नो देव दीनबन्धो कृपां कुरु ||ॐ |अ• १८ ॥ ४६ ॥ इति पेतुश्च ता विप्रपत्न्यस्तचरणांबुजे ॥ अभयं प्रददौ ताभ्यः प्रसन्नवदनेक्षणः ॥ ४७ ।। विप्रपत्नीकृतं स्तोत्रं पूजाकाले छु। ऊच यः पठेत् । स गतिं विप्रपत्नीनां लभते नात्र संशयः ॥४८॥ ॥ नारायण उवाच ॥ ॥ । ताः पदांभोजपतिता दृष्द्म श्रीमधुसूदनः ।। ऊ|वरं वृणुत कल्याणं भविता चेत्युवाच ह॥ ६९ ॥ श्रीकृष्णस्य वचः श्रुत्वा विप्रपन्यो मुदान्विताः । तमूचुर्वचनं भक्त्या भक्तिनम्रा । |त्मकंधराः ॥ ६०॥ ॥ द्विजपल्य उचुः । वरं कृष्ण न गृद्धीमो नः स्पृहा वत्पदांबुजे ॥ देहि स्वं दास्यमस्मभ्यं दृढां भक्तिं सुदुर्लङ्क ॐ|भाम् ॥ ९१ ॥ पश्यामोऽनुक्षणं वक्रसरोजं तव केशव ।। अनुग्रहे कुरु विभो न यास्यामो गृहं पुनः ।। ६२ ॥ द्विजपत्नीवचः श्रुत्वा दें। छ|श्रीकृष्णः करुणानिधिः ॥ ओमित्युक्त्वा त्रिलोकेशस्तस्थौ बालकसंसदि ॥५३प्रदत्तं विप्रपत्नीभिर्मिष्टमन्नं सुधोपमम् ॥ बालका छै। |न्भोजयित्वा तु स्वयं च बुभुजे विभुः ॥ ६४ ॥ एतस्मिन्नंतरे तत्र शातकुंभं रथं परम् ॥ ददृशुर्विप्रपत्न्यध पतंतं गगनाहो॥६६॥ ऊरत्नदर्पणसंयुक्तं रत्नसारपरिच्छदम् । रत्नस्तंभैर्निबद्धे च सद्रत्नकलशोज्वलम् ॥१९६॥ वे वह्निशुद्धांशुकान्वितम् ॥झु. झपारिजातप्रसूनानां मालाजालैर्विराजितम्॥८७शतचक्रसमायुक्तं मनोयायि मनोहरम्॥ वेष्टितं पार्षदेर्दिव्यैर्वनमालाविभूषितैः६८॥४ |पीतवस्त्रपरीधानै रत्नालंकारभूषितेः । नवयौवनसंपन्नेः श्यामलैः सुमनोहरेः ॥ ९९ ॥ द्विभुजेर्मुरलीहस्तैर्गोपवेषधरैर्धरेः । शिखिपिञ्छु छुच्छणुजमालाबद्धवक्रिमकूडकैः ॥ ६० ॥ अवरुह्य रथातुणं ते प्रणम्य हरेः पदम् ॥ रथमारोहणं कर्तुमूचुब्रह्मणकामिनीः ॥ ६१॥ || कुविप्रभार्या हरिं नत्वा जग्मुगलोकमीप्सितम् ॥ बभूवुगोपिकाः सद्यस्त्यक्त्वा मानुषविग्रहान् ॥ ६२ ॥ हरिश्छायां विनिर्माय तासां ॐ| ॥ ५६ ॥ झ| १ रयस्यारोहणम् -३० मी० ॥ ॐच विष्णुमायया ॥ प्रस्थापयामास झन्ब्राह्मणानां स्वयं विभुः ॥ ६३ ॥ विप्राश्च भार्या उद्दिश्य परमोद्विग्नमानसाः॥ अन्वेषणं छ| ॐ |प्रकुर्वतो ददृशुः पथि कामिनीः ॥ ६६ ॥ दृष्ट्वोचुब्रह्मणाः सर्वे तास्ते च विनयान्विताः ॥ पुलकांकितसर्वागाः प्रसन्नवदनेक्षणाः uछ |॥ ६९ ॥ ॥ ब्राह्मणा ऊचुः ॥ ॥ अहोतिधन्या यूयं च दृष्टो युष्माभिरीश्वरः । अस्माकं जीवनं व्यर्थ वेदपाठोऽप्यनङ अर्थकः ॥ ६६ ॥ वेदे पुराणे सर्वत्र विद्वद्भिः परिकीर्तिताः ॥ । हरेर्विभूतयः सर्वाः सर्वेषां जनको हरिः ॥ ६७ ॥ तपो जपो व्रतं ज्ञानं वेदा । |ध्ययनमर्चनम् ॥ तीर्थस्नानमनशनं सर्वेषां फलदो हरिः ॥ ६८॥ श्रीकृष्णः सेवितो येन किं तस्य तपसां फलैः ॥ प्राप्तः कल्पतरु । ज्येन किं तस्यान्येन शाखिना ॥ ६९॥ श्रीकृष्णो हृदये यस्य तस्य किं कर्मभिः कृतैः ॥ किं वा न सागरस्यैव पौरुषं रूपलंघने ॥|४| अl॥ ७० ॥ इत्येवमुक्त्वा विप्राश्च गृहीत्वा कामिनीवराः ॥ आजग्मुः स्वगृहं हृष्टास्ताभिः सार्ध च रेमिरे ॥ ७१ ॥ तासां ततोधिकं प्रेम ॐॐ||क्रीडासु स्वालये तृणं सर्वकर्मसु पूर्णब्रह्म । सनातनः दाक्षिण्यं मायया ॥ ७३ ॥ शक्त्या इत्येवं ब्राह्मणानामतार्कत्र कथितं सर्वं हरेर्माहात्म्यमुत्तमम् ॥ ७२॥ अथ । नारायणः पुरा श्रुतं सोषं धर्मवत्किं बलेन शिशुभिः भूयः श्रोतुमिच्छसि सह ॥ जगाम ।।डू ङ्क धृ|॥ ७४ ॥ ॥ नारद उवाच ॥ ॥ ऋषींद्र केन पुण्येन बभूव विप्रयोषिताम् ॥ मुनींद्योगसिदानां दुर्लभा गतिरीश्वरी ॥|ङ्क ॐ| ॥ ७९ ॥ इमाः का वा पुण्यवत्यः पुरा तस्थुर्महीतलम् ॥ आजग्मुः केन दोषेण वद संदेहभञ्जनम् ॥७६॥ श्रीनारायण उवाच ॥ || ॐ अ|सप्तर्षीणां रमण्यश्च रूपेणाप्रतिमाः पराः ।गुणवत्यः सुशीलाश्च धर्मिष्ठाश्च पतिव्रताः॥ ७७॥ नवीनयौवनाः सर्वाः पीनश्रोणि४ उपयोधराः॥ दिव्यवस्त्रपरीधाना रत्नालंकारभूषिताः॥ ७८ ॥ तप्तकांचनवर्णाभाः स्मेराननसरोरुहः ॥ मुनीनां मोहितुं शक्ताङ छु। मानसं वक्रचक्षुषा ॥ ७९ ॥ दृझा तासां स्तनश्रोणिमुखानि संदराणि च ॥ अनलश्चकमे ताश्च मदनानलपीडितः ॥ ८० ॥ ४ ॐ|अनिस्थानस्थितानां च शिखया मुरतोन्मुखः ॥ स्पृष्टा चांगानि तासां च बभूव हतचेतनः ॥ ८१॥ पतिव्रता न जानंति पति सँ ॐ|पादाब्जमानसाः ॥ अभिरंगानि तासां च दर्शदर्श सुमोह च ॥ ८२॥ वर्तेश्च मानसं ज्ञात्वा भृगवानंगिरा मुनिः ॥ शशाप ते चेत्यु|छ। २. . झापा वाच् सर्डीभतो भवेति द॥८३ ॥ वह्निः सचेतनो भूत्वा तुद्यत्र सुनिपुंगवम् ॥ बीडया नम्रवदनकंपे ८६ |ऊ| सं• नेक. ब्रह्मतेजसा ॥ १३ " य७ "Iङ्गजन्म |क्रुदो वे मुनिवरः ॥ करिष्यंति स्पृष्टाः विषादं कामिन्यश्च च युष्माकं शशाप कुलजा ह ॥ यात द्विजाःयूयं ॥ पापयुक्ता ८६ ॥ मानुषीं श्रुत्वा वाक्यं योनिमेव मुनेस्ताश्च च ।। रुरुदुः ८० । प्रेमविह्वलाः भारते ब्राह्मणानां ॥ पुटांजलियुताः च गृहे लभत |ऊ||.अ• . १८ |सर्वा ऊचुस्तं विदुषां वरम् ॥ ८७॥ ॥ मुनिपत्न्य उचुः निष्पापाश्च ॥ अजानंत्यः | ॥ ॥ न त्यजास्मान्मुनिश्रेष्ठ पतिव्रताः उपरस्पृष्ट न च नस्त्यक्तुमर्हसि ॥८८॥ भक्तानां किंकरीणां च न् दंडं कर्तुमर्हसि ॥ युष्माकं चरणांभोजं कदा द्रक्ष्यामहे वयम् ॥|छ। " |ङ|॥ ८९॥ खङ्गच्छेदादत्रपातात्सर्वप्रहरणान्मुने ॥ दारुणः कांतविच्छेदः साध्वीनां ॥ ॥ ब्रह्मिष्ठानां गुणवतां परा |ओ| दुःसहः सदा ९० झन्झांतान्महामुनीन् । एवंभूतान्कथं त्यक्त्वा यास्यामः पृथिवीतलम् ॥ ९१ ॥ यास्यामो यदि विप्रेश कलात्रागमनं वद ॥ अज्ञानस्प|ऊ| ऑर्शदोषश्च न स्यानो विधिबोधितः ॥ ९२ ॥ अहल्यया पुनः प्राप्तः स्वामींद्रस्य प्रधर्षणात् । सा सभोगात्पुनःशुद्ध स्पर्शनादर्जत ऊँ वयम् ॥ ९३ ॥ विचारं कुरु धर्मिष्ट वेदवेदांगपारग । विश्वकर्तुश्च पुत्रस्त्वं सर्वेवेदविदांवर ॥९४॥ अन्येषां च भयाकांत्यजंति शरणं छ| छुपतिम् ॥ स्वकांतभयसंविग्नाः शरणं कं व्रजंति ताः॥ ९८ ॥ अभयं देहि धर्मिष्ठं भययुक्ताभ्य एव च ॥पुत्रे शिष्ये कलत्रे च को दंड/चें अकर्तुमक्षमः॥ ९६॥ दुर्बलः सबलो वापि स्ववस्तूनामपीश्वरः ॥ स्वद्रव्यविक्रये कर्तुं न चान्यो रक्षितुं क्षमः ॥९७कामिनीनां वचः|ङ| ॐ|श्रुत्वा दयालुनिपुंगवः॥ प्रेम्णा रुरोद तासां च निरीक्ष्य मुखपंकजम् ॥९८॥ वेदवेदांगपारज्ञो ज्ञानिनां योगिनां वरः॥ पत्नीविच्छे/सँ दविषये सूच्छां प्राप तथापि सः ॥९९॥ सर्वे बभूवुः शोकार्ता विरहोद्विग्नमानसाः॥ निरीक्ष्य तासां वक्त्राणि तस्थुः पुत्तलिकाय? → ४|॥१००॥ कृत्वा विलापं सुचिरं सर्ववेदविदां वरः। भ्रातृभिश्च सदालोच्य ता उवाच शुचातुरः ॥ १०१॥॥। अंगिरा उवाच ॥। यूयं छु। अशृणुत वक्ष्यामि वचनं सत्यमेव च ॥ स्वकर्मभोगिनां भोगमाकर्माच श्रुतौ श्रुतम् ॥१०३॥ गतो भोगश्च युष्माकमस्माभिः सह छ| ॥ ५७ ॥ |—|निश्चितम् ॥ गते भोगे पुनभोंगो न हि वेदे निरूपितः॥ १०३॥ शुभाशुभं च यत्कर्म भारते कृतिभिः सह ॥ नाभुक्तं क्षीयते कर्म, |Lत्कञ्नि " छु। ॥ १० ॥ पभुक्तां च कांतां च यो भुक्ते स नराधमः ॥ स पच्यते कालसूत्रे यावच्चंद्रदिवाकरौ ॥ १०५ ॥ न सा देवे न सा पैत्र्ये पाकाह् पापसंयुता । तस्या आलिंगने भर्ता भ्रष्टश्रीस्तेजसा हतः ॥ १०६ ॥ देवताः पितरस्तस्य हव्य करंडिका ॥ १०९ ॥ कलत्रं पाकपात्रं च सदा रक्षितुमर्हति । परस्पर्शादशुद्धां च शुद्धां स्वस्पर्शने सदा ॥ ११० ॥ स्वकांतं च परित्यज्य परं गच्छति याधमा । कुंभीपाकं सा प्रयाति यावच्चंद्रदिवाकरौ ॥ १११ ॥ तामेव यमदूता संस्थाप्य नरकांतरे ॥ उत्तिष्ठति विदूराचेत्कुर्वंति दंडताडनाम् ॥ ११२ ॥ सर्पप्रमाणाः कीटाश्च तीक्ष्णदंष्ट्राः सुदारुणाः ॥ दशंति पुंश्चलीं तत्र सततं च |दिवानिशम् ॥ ११३ ॥ विकृताकारशब्दे च करोति शाश्वतं भिया ॥ न ममार प्रहारेण सूक्ष्मदेहविधारिणी ॥ ११४ ॥ मुहू तथं मुखं भुक्त्वा लोकेऽत्र यशसा हता । पतिता परलोके च गतिमेतादृशं लभेत् ॥ ११६ ॥ परस्पृष्ट च वै नारी या स्पृहां कुरुते परम् । सापि दुष्टा परित्याज्या चेत्याह कमलोद्भवः ॥ ११६ ॥ तस्मान्नारी परेर्यत्नाददृष्टा कृतिभिः कृता ॥ अमूर्यंपश्या] या दाराः शुद्धस्ताश्च पतिव्रताः ॥ ११७ ॥ स्त्रुच्छेदगामिनी या च स्वयंता सूकरीसमा । अंतर्जुष्टा सदा सैव निश्चितं परगामिनी |॥ ११८ ॥ स्वामिसाध्या च या नारी कुलधर्मभिया स्थिता ॥ कांतेन सार्द सा कांता वैकुंठं याति निश्चितम् ॥ ११९ ॥ यात| ॥ १२० ॥ हरिणा निर्मिताछाया युष्माकंझ रोमावपि सा भनेनीयता प्रामाण्य मधु गौणी या 'न मम शापश्च बभूव च वराधिकः ॥ १२२॥ इत्येवमुक्त्वा स मुनिर्विरराम शुचान्वितः ॥ ता आगत्य महीं शापाद्भूवुर्विप्रयो सृषितः॥ ३२३ ॥ दत्त्वान्नं दरये भक्त्या प्रजग्मुर्हरिमंदिरम्॥ बध्वं निश्चितं तास शापभसंपदधिकः ॥ २८॥"निंयानाचा .. .ङ|च.संपत्तिर्विपत्तिर्महतो वरा ॥ अदो सद्यः सतां कोपभोपकाराय कल्पते ॥ १२६ ॥ विना विपत्तेर्महिमा कुतः कस्य भवेद्दवि॥|छसं० - ४ . ॐ भूताः कांतपरित्यागान्मुक्ता ब्राह्मणयोषितः ॥ १२६ ॥ इत्येवं कथितं सर्वं हरेश्वरितमुत्तमम् ॥ अहो पुण्यवतीनां च मोशल्यानं ॐ अ० १९ ॥ ५८ ॥ ४ |मनोहरम् ॥ १२७ ॥ श्रीकृष्णाख्यानं विजेंद्र नूनंनूनं पदेपदे । न हि तृप्तिः श्रुतवतां केन श्रेयसि तृष्यते ॥ १२८ ॥ यावद्म्यंछु तत्कथितं यच्छूतं गुरुवतः ॥ वद मां वांछितं यत्ते किं भूयः श्रोतुमिच्छसि ॥ १२९ ॥ ॥ नारद उवाच ॥ ॥ यद्यच्छूतं | ॐ|त्वया पूर्व गुरुवत्कृपानिधे ॥ मंगलं कृष्णचरितं तन्मे ब्रूहि जगद्वरो ॥ १३० ॥ ॥ सूत उवाच ॥ ॥ श्रुत्वा देवर्षिवचनमृषिर्ना|श्च। ॐ|रायणः स्वयम् । । अपरं कृष्णमाहात्म्यं प्रवक्कुमुपचक्रमे ॥ १३१ ॥ इति श्रीब्रह्मवैवर्ते महापुराणे श्रीकृष्णजन्मखंडेविप्रपलीमोसङ| ४|णप्रस्तावोनामाष्टादशोऽध्यायः ॥ १८ ॥ ॥ श्रीनारायण उवाच ॥ ॥ एकदा बालकैः सार्ध बलदेवं विना हरिः ॥ जगामङ यमुनातीरं यत्र कालियमंदिरम् ॥ १॥ परिपक्वफलं भुक्त्वा यमुनातीरजे वृने । स्वेच्छामय्स्तृपरीतः पपौ च निर्मलं जलम् । ४॥ २॥ गोकुलं चारयामास शिशभिः सह कानने ॥ विजहार च तैः सार्द्ध स्थापयामास गोकुलम् ॥ ३ ॥ क्रीडानिमग्नचित्तोयं| बाळकाश्च मुदान्विताः ॥ भुक्त्वा नवतृणं गावो विपतोयं पपुर्मुने ॥ ३ ॥ विषक्तं च जलं पीत्वा दारुणांतकचेष्टया ॥ ज्वालाभिः अकालकूटानां सद्यः प्राणांश्च तत्यजुः ॥ ८॥ दृष्द्मा मृतं गोसमूहं गोपाश्चिन्ताकुलाभिया । विपण्णवदनाः सर्वे तमूचुर्मधुसूदनम् ॥६|४ आज्ञात्वा सर्वं जगन्नाथो जीवयामास गोकुलम् ॥ उत्तस्थुस्तत्क्षणं गावो ददृशुः श्रीहरेर्मुखम् ॥ ७॥ कृष्णः कदंबमारुह्य यमुनानीरतीर छ। नम् ॥ पपात सर्पभवने नागमध्ये नराकृतिः ॥८॥ शतहस्तप्रमाणं च जलोत्थानं बभूव ह ॥ बाला हर्ष विषादं च मेनिरे तत्रज्ञ नारद ॥ ९॥ सर्वो नराकृतिं दृष्ट्वा कालियः क्रोधविह्वलः ॥ जग्राह श्रीहरिं तूर्णं तप्तलोहं यथा नरः॥ १०॥ दग्धकंठोदरो नागश्चोच्छु ॐ दिनो ब्रह्मतेजसा ॥ प्राणा यत्येवमुक्त्वा च चकारोदमनं पॅनः॥ ११ ॥ भग्नदंतो रक्तमुखः कृष्णवब्रांगचर्वणात् झ| ॥ रक्तवस्यl॥ ५८ ॥ भ्रूभगवानुत्तस्थौ मस्तकोपरि ॥ १२ ॥ नागो विधेभराक्रांतः स प्राणांस्त्यक्तुमुयतः ॥ चकार रक्तोद्वमनं पपात सूच्छितो सुने ॥ १३॥हैं| |^|डझा तं तिं नागा रुरुहूः प्रेमविह्वलाः ॥ १६ ॥ केचित्पलायिता भीताः केचित्प्रविविशुर्बिलम् ॥ मरणाभिमुखं कांतुं दृशं |अ ॐ|सा सुरसा सती ॥१९॥ नागिनीभिः सह प्रेम्णा रुरोद पुरतो हरेः ॥ पुटांजलियुता तूर्णं प्रणम्य श्रीहरिं भिया ॥ धृत्वा पादारविंद | G|च तमुवाच भियाकुला ॥ १६ ॥ ॥ सुरसोवाच ॥ ॥ हे जगत्कांत कांतं मे देहि मानं च मानद । पतिः प्राणाधिकः खी|| ॐ|णां नास्ति बंधुश्च तत्परः ॥ १७ ॥ सकलभुवननाथ प्राणनाथं मदीयं न कुरु वधमनंतप्रेमसिंधो सुवंधो ॥ अखिलभुवनबंधो छु। ॐ|राधिकाप्रेमसिंधो पतिमिह कुरु दानं मे विधातुर्विधातः ॥ १८॥ त्रिनयनविधिशेषाः षण्मुखधास्यसंधेः स्तवनविषयजाड्यात्स्तो छु ॐ|तुमीशा न वाणी । न खलु निखिलवेदः स्तोतुमन्येपि देवाः स्तवनविषयशक्ताः संति संतस्तवैव ॥ १९ ॥ कुमतिरहमधिज्ञा यो छु |षितां काधमा वा के भुवनगतिरीशश्चक्षुषो गोचरापि । विधिहरिहरक्षेपैः स्तूयमानश्च यस्त्वमतनुमनुजमीशं स्तोतुमिच्छामि ते त्वाङ ॐ|म् ॥ २० ॥ स्तवनविषयभीता पार्वती यस्य पद्मा श्रुतिगणजनयित्री सतुमीशा न ये त्वाम् ॥ कलिकलुषनिमग्ना वेदवेदांगशास्त्र|झु छ|श्रवणविषयमूढा स्तोतुमिच्छामि किं त्वाम् ॥ २१ ॥शयानो रत्नपर्यंके रत्नभूषणभूषितः॥ रत्नभूषणभूपांगी राधावक्षसि संस्थितः|ऊ| छ|॥ २२ ॥ चंदनोक्षितसर्वागः स्मेराननसरोरुहः । प्रोद्यत्प्रेमरसांभोधौ निमग्नः सततं सुखात् ॥ २३ ॥ मट्टिकामालतीमालाजालैःचें छ|शोभितशेखरः । पारिजातप्रसूनानां गंधामोदितमानसः ॥ २६ ॥ पुंस्कोकिलकलध्वानैर्जुमरवनिसंयुतैः । कुसुमेषुविकारेण पूलङ्क ॐकांकितविग्रहः ॥ २९ ॥ प्रियाप्रदत्ततांबूलं भुक्तवान्यः सदा मुदा ॥ वेदा अशक्ता यं स्तोतुं जडीभूता विचक्षणाः ॥ २६ ॥ तमनिर्वच नीयं च किं स्तौमि नागवडभा ॥ वंदेहं त्वत्पदांभोजं व्रतैशशेषसेवितम् ॥ २७॥ लक्ष्मीसरस्वतीदुर्गाजाह्नवीवेदमातृभिः ॥ सेवितंडु |सिद्धसंघेष्ठ मुनींद्रेर्मनुभिः सदा ॥२८॥ निष्कारणायाखिलकारणाय सर्वेश्वरायापि परात्पराय ॥ स्वयंप्रकाशाय पराबराय परावराश्च ॐ|णामधिपाय ते नमः ॥ २९॥ हे कृष्ण हे कृष्ण सुरासुरेश ब्रजेश शेषेश प्रजापतीश ॥ मुनीश मन्वीश चराचरेश सिीश सिदेश ॐ|गणेश पाहि ॥ ३० ॥ धर्मेश धर्माश शुभाशुभैश देश वेदेष्वनिरूपितश्च ॥ सर्वेश सर्वात्मक सर्वबंधो जीवीश जीवेश्वर पाहि । १. वै. क. कृत्वा ३२ ॥ नागपत्नीकृतं सं• ४ - स्तोत्रं त्रिसंध्यं यः पठेन्नरः॥ सर्वपापात्प्रमुक्तस्तु यात्यंते श्रीहरेः पदम् ॥ ३३ ॥ इह लोके हरेर्भक्तिमंते दास्यं लभेद्धवम् ॥ लभते |छै। ५९ ४ अ० १९ नागपत्रीवचः श्रुत्वा भगवान्सर्वनंदनः॥ प्रहर्षोत्फुल्लनयनः सूत उवाच नारदस्य वचः श्रुत्वा भगवान्सर्वं दर्शनः॥ ३६॥ उवाच परमात्मानं मधुर्वेदं पदेपदे ॥ ॥ नारायण उवाच ॥ नागपत्नीवचःश्रुत्वा श्रीकृष्णस्तामुवाच ह॥ ३७॥ पुटलियुतां पादे पतितां भयविह्वलाम् ।। श्रीकृष्ण उवाच ॥ ॥ उत्तिष्ठोत्तिष्ठ नागेशे वरं वृणु भयं त्यज ॥ ८॥ दाण कांत हे|धृ| मातर्मदरादजरामरम् ॥ कालिंदीह्रदमुत्सृज्य स्वकीयं भवनं व्रज ॥ ३९ ॥ भर्ता सगोट्या साईं च गच्छ वत्से सुखी भव ॥ अद्य त्पतिं४ ||शुभे॥ ११॥ कृत्वा च स्तवनं भक्त्या प्रणमिष्यति मत्पदम्॥ त्यज त्वं गरुडाद्वीतिं शीतं रमणकं व्रज ॥ ४२ ॥ हृदान्निर्गच्छ वत्से त्वं वरं वृणु यथेप्सितम् । श्रीकृष्णस्य वचः श्रुत्वा प्रसन्नवदनेक्षणा ॥ १३॥ उवाच साश्रुनेत्रा सा भक्तिनम्रात्मकंधरा ॥ ॥ सुरसो वाच । । वरं दास्यसि चेदानीं वरदैश्वर मेपि च॥ ९४ वत्पादाब्जे दृढां भक्तिं निश्चलां दातुमर्हसि ॥ मन्मनस्त्वत्पदांभोजे भ्रमतु भ्रमरो यथा ॥ ४९ ॥ तव स्मृतेर्विस्मृतिमें कदापि न भविष्यति । स्वकांते मम सौभाग्यं कांतोयं ज्ञानिनां वरः ॥४६॥ ॐइत्येवं प्रार्थनीषं च परिपूर्ण कुरू प्रभो ॥ इत्येवमुक्तं, सर्पस्त्री प्रतस्थौ पुरतो हरे॥१७॥ शरत्पार्वणचंद्रस्ये ददर्श श्रीहरेर्मुखम्। |ऊ| लोचनाभ्यां पपौ वी निमेषरहितं सती ॥ ४८ ॥ सर्वांगपुलकोद्भिन्ना सानंदाश्रुपरिप्लुता ॥ सुंदरं बालकं दृष्ट्वा पुत्रस्नेहं प्रकुर्वती ॥|छ। निजकिंकरीम् ॥ न वांछा मम हे कृष्ण सालोक्यादिचतुष्टये॥६१॥ वत्पदांभोजसेवायाः कलां नार्हति षोडशीम् । विना वत्पा |ऊ|दसेवां च यो वांछति वरांतरम्॥५२भारते दुर्लभं जन्म लब्ध्वासौ वञ्चितः स्वयम् ॥ नागपत्न्या वचः श्रुत्वा स्मेराननसरोरुहःI६३॥ || प्रसन्नमानसः श्रीमानोमित्येवमुवाच ह ।। एतस्मिन्नंतरे दिव्यः सद्रत्नसारनिर्मितः ॥ ६४ ॥ आजगाम रथस्तूर्णमुद्दीप्तस्तेजसा| ॐ मुने ॥ पार्षदप्रवरैर्युक्तो वनमालापरिच्छदः ॥९९॥ शतचक्रो वायुवेगो मनोयायी मनोहरः । अवरुह्य रथात्तूर्णं श्यामलाः श्यामश्च छ|किंकराः ॥ ६६ ॥ प्रणम्य कृष्णं तां नीत्वा जग्मुर्गोलोकमुत्तमम् ॥ हरिश्छायां विनिर्माय ददौ सर्पाय तेजसा ॥६७। स च किंचिन्नडु झबुबुधे मोहितो विष्णुमायया ॥ अवरुह्य सर्पसूनुः श्रीकृष्णः करुणानिधिः६८ददौ हस्ते च कृपया शीनें कालियमस्तके ॥ संप्राप्य छ। झचेतनां सद्यो ददर्श पुरतो हरिम् ॥६९॥ पुटझलियुतां साश्रुपूर्णा च सुरसां सतीम् । प्रणनाम हरिं सद्यो रुरोद प्रेमविह्रुः ॥॥ञ्च ॐभक्त्युद्रेकात्साश्रुनेत्रां पुलकांकितविग्रहम् ॥ तूष्णींभूतां च तां दृष्ट् समुवाच कृपानिधिः । यदीश्वरस्य सततं योग्यायोग्ये|ऊ। ॐ|समा कृपा ॥६३॥॥ श्रीकृष्ण उवाच॥ ॥ वरं वृणु त्वं कालिय यस्ते मनसि वर्तते ॥६२ त्वं मे प्राणाधिको वत्स सुखं तिष्ट भयं चै। । त्यज । तस्याहमनुग्रहामि योतिभक्तो ममांशजः ॥ ६३ ॥ किंचित्तद्दमनं कृत्वा त्वत्प्रसादं करोम्यहम् ॥ त्रदशजातन्स पंथ हंति सँ झयो मानवाधमः ॥ ६e i। ब्रह्महत्यासमं पापं भविता तस्य निश्चितम् । मत्पादपद्मचिहुं यः कुरोति दंडताडनम् ॥६५॥ द्विगुणं ब्रह्म|छै| |—|इत्याया भविता तस्य किल्विपम्॥ लक्ष्मीर्यास्यति तद्देहाच्छापं दत्त्वा सुदारुणम्॥६६॥ वंशायुर्यशसां हानिर्भविता तस्य निश्चितम् ॥| वर्षशतं कालमूत्रे यास्यति मद्विरा ॥ ६७॥ त्वत्प्रमाणाः कीटसंघा देशिष्यंति च संततम् । भोगते जन्म लब्ध्वा च तन्मृत्युञ्ज |ऽहं दंशनात् ॥ ६८॥ तस्य वंशोद्भवानां च त्वदंशाद्भविता भयम् ॥ ये च त्वद्वंशजान्दृष्ट्वा सुपदांकं मदीयकम् ॥ ६९ ॥ प्रण|डु मिष्यति भक्त्या ते मुच्यते सर्वपातकात् ॥ गच्छ शीर्वं रमणकं त्यज भीतिं खगाधिपात् ॥ ७० ॥ मत्पदांकं मुनिं दृष्ट्वां भक्त्या छ। ||प्रणमिष्यति । तव त्वद्वंशजानां च गरुडान्न भयं क्वचित् ॥ ७१ ॥ सर्वेषां ज्ञातिसर्पणां वरोऽद्य भव मद्वरात् । वरं किं परमं वत्सद्धे झुवांछितं वरयाधुना ॥ ७२॥ भयं त्यक्त्वा कथय मां त्वदीयं दुःखभंजनम् । श्रीकृष्णवचनं श्रुत्वा कालियः कंपितो भिया ॥ अ० १९ ब्र. झीषुटांजलियुतो भूत्वा तमुवाच भुजंगमः॥ ७३॥ ॥ कालिय उवाच ॥ ॥ वरेन्यस्मिन्मम विभो वांछा नास्ति वरप्रद ॐ ’खं० ४ . .वे. कें |॥ ७४ ॥ भक्तिं स्मृतिं वत्पदाब्जे देहि जन्मनि जन्मनि ॥ जन्म ब्रह्मकुले वापि तिर्यग्योनिषु वा समम् ॥ ७६ ॥ तद्भवेत्सफलं छु। । ६ "अयत्र स्मृतिस्त्वच्चरणांबुजे । तन्निष्फलः स्वर्गवासो नास्ति चेत्वत्पदस्मृतिः ॥ ७६ ॥ त्वत्पादध्यानयुक्तस्य यत्तत्स्थानं च तत्परम् । झ| |ऊ|क्षणं वा कोटिकल्पं वा पुरुपायुः क्षयोस्तु वा ॥ ७७ ॥ यदि वत्सेवया याति सफलो निष्फलोथवा_॥ तेषां चायुर्ययो नास्ति येछु छत्वत्पादाब्जसेवकाः ॥ ७८॥ न संति जन्ममरणरोगशोकार्तिभीतयः ॥ इंद्रपामरने वा ब्रह्मत्वे चातिदुर्लभे ॥७९॥ वांछा नास्त्येव|3| |ङ्|भक्तानां मत्पादसेवनं विना ॥ सूजीर्णपटखंडस्य समं नूतनमेव च ॥ ८० ॥ पश्यंति भक्ताः किं चान्यत्सालोक्यादिचतुष्टयम् ॥|डू | संप्राप्तस्वन्मनुर्नहननंद्यावदेव हि ॥ ८१ ॥ तावत्त्वद्भावनेनेव त्वइणहमनुग्रहात् ॥ म् च भक्तमपक्कं वा विज्ञाय गरुडः स्वयम् ॥४ | ८२॥ देशाङ्करं च न्यंकारं चकार दृढभक्तिमान् ॥ भवता च दृढां भक्तिं दत्त्वा मे वरदेश्वर ॥ ८३ ॥ स च उक्तश्च भक्तोहं न मां छ। |त्यक्तुं क्षमोधुना । त्वत्पदपद्मचिह्नक्तं दृष्ट्ठा श्रीमस्तकं मम ॥ ८८ ॥ सदोषं गुणयुक्तं मां सोऽधुना त्यक्तुमक्षमः। ममाराध्याश्चाङ ४|नागेंद्र न तद्वाध्योहमीश्वर ॥८६॥ भयं न केभ्यः सर्वत्र तमनंतं गुरुं विना ॥ यं देवेंद्रश्च देवाश्च मुनयो मनवो नराः ॥८६ ॥|४| अ|स्वने ध्याने न पश्यंति चक्षुषोगचरः स मे । भक्तानुरोधात्साकारः कुतस्ते विग्रहो विभो ॥८७॥ सगुणस्वं च साकारो निराकाङ्क छ| निर्गुणः ॥ स्वेच्छामयः सर्वधाम् सर्वबीजं सनातनम् ॥ ८८ ॥ सर्वेषामीश्वरः साक्षी सर्वात्मा सर्वरूपधृक् ॥ ब्रहेशशेषधर्मेद्वज्ञ ऊ|वेदवेदांगपारगाः ॥८९॥ स्तोतुं यमीशं ते जाडयाः सर्पः स्तोष्यति त विभुम् ॥ हे नाथ करुणासंधो दीनबंधो क्षमाधमम् ॥९० ङ्खलस्वभावादज्ञानात्कृष्ण त्वं चर्वितो मया ॥ नास्त्रलक्ष्यो यथाकाशो न दृश्यतो न लंघ्यकः ॥ ९१ ॥ न स्पृश्यो हि न चावर्य ॐस्तथा तेजस्त्रमेव च । इत्येवमुक्त्वा नागेंद्रः पपात चरणांबुजे ॥ ९२ ॥ ओमित्युक्त्वा हरिस्तुष्टः सर्वं तस्मै वरं ददौ ॥ नागराजॐ॥ ६० ॥ छुकृतं स्तोत्रं प्रातरुत्थाय यः पठेत् ॥ ९३ ॥ तद्वंश्यानां च तस्यैव नागेभ्यो न भयं भवेत् । स नागशय्यां कृत्वैव स्वप्तुं शक्तः सदारों |ङ्ग झुवि ॥ ९७ विषपीयूषयोर्भेदो नास्त्येव तस्य भक्षणे ॥ नागग्रस्ते नागघाते प्राणांते विषभोजनात् ॥ ९६॥ ने . oo झलभेत् ॥ अंते च स्वकुलं दास्यं च लभते ध्रुवम् ॥ ९८ ॥ श्रीनारायण उवाच ॥ ॥ नागेंद्य वरं दुत्वा पुनस्तं जगहुँ पूत्वा दीश्वरः ॥ उवाच मधुरं वाक्यं परिणामसुखावहम् ॥ ९९॥ ॥ श्रीकृष्ण उवाच ॥ ॥ गच्छ त्वं च रमणकं यथेंद्रनगरं परम् ॥ ॐ॥ १ ॥ सादं स्वगोष्ठया नागेंद्र यमुनाजलवर्मना ॥ श्रुत्वा नागो हरेराज्ञां रुरोद प्रेमविह्वलः ॥ १२१ ॥ कदा द्रक्ष्यामि त्वत्पाईं |दपद्म नाथेत्युवाच ह ॥ प्रणम्य शतकृत्वश्च स्रिया गोष्ठया सहेश्वरम् ॥ १०२ ॥ जगाम जलमार्गेण नागेंद्रो विरहातुरः ॥ यमुना हृदये च बभूवामृतकल्पकम्॥ १०३ ॥ प्रसन्ना जंतवः सर्वे बभूवुस्तेन नारद । गत्वा ददर्श भवनं ययेंद्रनगरं परम् ॥ १०४ ॥|४ आज्ञया च कृपासिंधोनिर्मित विश्वकर्मणा । तत्र तस्थौ च नागेंद्रः स्त्रिया पुत्रगणैः सह ॥ १०६ ॥ निःशंको हर्षयुक्तश्च हरिभावन तत्परः ॥ इत्येवं कथितं सर्वं हरेश्वरितमद्भुतम् ॥ सुखदं मोक्षदं सारं परं किं श्रोतुमिच्छसि ॥ १०६ ॥ ॥ सूत उवाच ॥ महं|४| र्षेर्वचनं श्रुत्वा नारदो हर्षविह्वलः ॥ षिं पप्रच्छ सदेहं सर्वसंदेहभंजनम् ॥ १०७ ॥ ॥ नारद उवाच ॥ ॥ कथं विहाय कालियः स्वपूर्वभवनं परम् ॥ जगाम यमुनातीरं तन्मे ब्रूहि जगद्वरो ॥ १०८ ॥ ॥ श्रीनारायण उवच ॥ ॥] शृणु नारद वक्ष्येदमितिहासं पुरातनम् ॥ १०९ ॥ यच्छूतं धर्मवान्मे मलये सूर्यपर्वणि ॥ कृष्णाख्यानप्रसंगेन सुप्रभा पश्चिमे तटे ॥ ११० ॥ पप्रच्छ धर्मे पुलहः कथितं मुनिससदि ॥ इदमाख्यानमाश्चर्यमुवाच तं कृपानिधिः ॥ १११ ॥ तत्र श्रुतं मया विप्र निबोध कथयामि ते । शेषाज्ञा नागगणाः प्रतिसंवत्सरं भिया ॥ ११२ ॥ कार्तिकीपूर्णिमायां तु कुर्वति इंग गरुडार्चनम् । पुष्पैर्दीपैश्च दीपैश्च नैवेवैर्बलिभिर्मुदा ॥ ११३ ॥ पुष्करे च महातीर्थं सुस्नातो भक्तिसंयुतः । तस्य पूजा च काली २१ ब.व. छ. ॐयो न चकारात्यहंकृतः ॥ ११७ ॥ नागपूजोपकरणं बलाद्रक्षितुमुद्यतः॥ चकुर्निवारणं नागा नीतिमूचुर्मदोद्धतम् ॥ ११५ ॥ न| व• ४ पू. । ६० ॥ ॥अशक्ता वारणे ते चेत्याविर्भूतः खगेश्वरः ॥ दृष्ट्वा खगेश्वरं नागाः कालीयप्राणरक्षया ॥ ११६ ॥ प्राणशक्त्या च युयुधुर्यावत्सूयदयं ॐ आमुने ॥ पक्षद्वतेजसा सर्वे समुद्विग्नाः पलायिताः ॥ ११७ ॥ अनन्तं शरणं जग्मुः सर्वेषामभयप्रदम् ॥ पलायनपरान्ह्या नागांश्च १' झ|अ० १९ आकरुणानिधिः॥ ११८॥ तत्र तस्थौ च नृिशंकः कूलीयस्तं ददर्श ह ॥ स्मृत्वा हरिपदांभोजं कालीयो युयुधे मुने ॥ ११९ ॥झे की | मुहूतं च तयोर्युद्धं बभूवातीव दारुणम् । पराजितश्च नागेंद्रस्तेजसा गरुडस्य च ॥ १२० ॥ भिया पलायनं कृत्वा जगाम यमुना |ह्नदम् । न ते सौभारिशापेन खरेद्रो गन्तुमीश्वरः । तत्र तस्थौ भिया नागो जग्मुः पश्चाच्च तद्रणाः ॥१२१॥ ॥ नारद उवाच ॥ ॥ छु। |कथं तु सौभरेः शापो बभूव गरुडाय वै ॥ कथं न शक्तो गन्तुन्तं दमीश्वरवाहनः॥ १२२ ॥ ॥ श्रीनारायण उवाच ॥ ॥ दिव्यं छु। डुवर्षसहस्त्रं च वर्षाणां तत्र सौभरिः ॥ १२३ ॥ तपस्तप्ता महासिद्धो ध्य कृष्णपदांबुजम् ॥ स्मीपे ध्यायमानस्य कूले च यूसुन्छु ॐजले ॥ १२६ ॥ गणेन साधु निःशंकः करोति भ्रमणं मुद्रा । पुच्छमुत्फाल्य बहुधा.परितः परमेच्छया ॥ १२९॥ मुनिं प्रदक्षिणी छु। आकृत्य यात्यायाति मुदान्वितः ॥ सकुलं सुमहात्मानं दर्शदर्श खगाधिपः ॥ १२६ ॥ जग्राह चंचुना मीनं मुनींद्रस्य समीपतः।/। गच्छन्तं तं मीनसुखं ददर्श कोपचक्षुषा ।। १२७ ॥ प्रकुपितो मुने€या मीनस्तोये पपात ह ॥ तमुवाच मुनींद्रश्च पुनरादातुमुद्यकी तम् । । मीनश्च गरुडत्रासात्तस्थौ मुनिसमीपतः ॥ १२८॥ ॥ सौभरिरुवाच ॥ ॥ गच्छ दूरं गच्छ दूरं खगेंद्र मत्समीपतः ॥२९॥ ॐ छ| |शक्तश्च योग्यता वाहकान मत्पुरस्ते ॥ करोमि ग्रहीतुं भस्मसातृणं जीवमुल्बृणम् त्वां । च श्रीकृष्णवाहनं भूभंगलीलया ज्ञात्वा ॥ १३१ चात्मानं ॥ वाहने बहु मन्यसे च त्वमीशस्य ॥१३०॥ न वयं त्वद्विधान्कोटिशः तव किंकराः कृष्णः । अद्य स्रष्टुं प्रसँ छे ॐ|थति पदं यद्यागच्छसि मे हृदम् ॥ १३२॥ मदीयशापात्तूण च भस्मसाद्भविता ध्रुवम् ॥ मुनींद्रस्य वचः श्रुत्वा प्रचचाल खगेछ॥ ६१ ॥ Xश्वरः ॥ १३३ ॥ स्मारंस्मारं कृष्णपादं तं प्रणम्यः जगाम ह ॥ अद्यप्रति विनेंद्र पतगेंद्रस्य संततम् ॥ १३६ ह्रदस्य धृतिमाले |त्रेण कपो भवति निश्चितम् ॥ इतिहासश्च कथितो यः श्रुतो धमेवऋतः॥ १३९ ॥ सरहस्य शातसुख प्रकृत शृणु मग० ॥ वश७४ । ॐय सुचिरं बाला नोत्तस्थ तज्जलाद्धरिः ॥ १३६ ॥ चकुर्विषादं मोहाच्च रुरुदुर्यमुनातटे । स्ववक्षोघातनं चक्रुः केचिद्वालः शुचा |ऊ। |कुलाः ॥ १३७ ॥ केचिन्निपत्य भूमौ च सू प्रापुर्हरिं विना ॥ हृदं प्रवेष्टुं केचिच विरहेण समन्विताः ॥१३८॥ केचिद्भोपालबालब बछ अचक्रुश्च तन्निवारणम् ॥ कृत्वा विलापं केचिच्च प्राणांस्त्यक्तुं समुद्यताः ॥ १३९ ॥ तेषां केचिज्ज्ञानवतो रक्षां चक्रुः प्रयत्नतः ।। ॐ|केचिदूचुश्च हाहेति कृष्णकृष्णेति केचन॥ १४० ॥ केचिदतुं प्रवृत्तं च प्रययुर्नदसन्निधिम् । केचित्समीलितास्तत्र शोकमोहभयाङ्क छ|तुराः ॥ १४१ ॥ इत्यूचुः किं करिष्यामः कुतोऽस्माकं गतो हरिः॥ हे नंदसून हे कृष्ण प्राणेभ्योऽप्यधिकप्रिय ॥ १४२ ॥ हे वेधो|छै। दर्शनं देहीत्यूचुः प्राणाः प्रयांति हि । एतस्मिन्नंतरे केचिद्वालका नंदसन्निधिम् ॥ १४३ ॥ संप्रापुरतिलोलाश्च रुदंतः शोकविह्वलाः ॥| अप्रवृत्तिमूचुस्तं शीनें यशोदां मूलतो बलम् ॥ १४४ ॥ गोपान्गोपालिकावेव रक्तपंकजलोचनाः ॥ श्रुत्वा वार्ता च ते सर्वे शी|चें जग्मुः शुचान्विताः ॥ १६६॥ कलिंदनंदिनीतीरं रुरुदुर्बालकैर्युताः ॥ गत्वा समीलिताः सर्वे रुरुदु शोकमूच्छिताः ॥१४६ ॥ ४ अहृदं विशन्तीमंत्रां तां केचिच्चक्रुर्निवारणम् ॥ गोपा गोपालिकधैव जघ्रगानि शोकतः ॥ १७ केचिद्विललपुस्तत्र सूच् प्रापुध|ऊ| ऊकेचन ॥ हृदं विशंतीं तां राधां वारयामास काचन ॥ १४८ ॥ मृच्छ च प्राप सा शोकान्मृतेव च सरित्तटे. ॥ विलप्याउँ छ|तिभृशं नंदो सूच्छं प्राप पुनः पुनः ॥ १६९ ॥ भूयोपि रोदनं कृत्वा भूयो मुच्छमवाप ह। ॥ विलपंतं भृशं नंदं यशोदां । कुशोककर्शिताम् “ गोपिकाश्चैव राधिकामतिमूर्छिछताम् ॥ रुदतो बालकान्सर्वान्बालिकाश्च शुचान्विताः ॥॥४॥ ॥ १६०॥ गोपाथ ॥ |सर्वाश्च बोधयामास बलश्च ज्ञानिनां वरः ॥ १९१ ॥ ॥ श्रीवलदेव उवाच ॥ ॥ गोपा गोपालिका बालाः सर्वे शृणुत । ॐ|मद्वचः ॥ १६२ ॥ हे नंद ज्ञानिनां श्रेष्ठ गर्गवाक्स्वृतिं कुरु ॥ जगद्विभर्तुः शेषस्य संहर्तुः शंकरस्य च ॥ १९३ ॥ विधातुः संविच्छु ॐधातुश्च भुवि कस्मात्पराजयः । परमाणुः परो व्यूहः स्थूलात्स्थूलः परात्परः ॥ १९७ ॥ विद्यमानोप्यविदृश्यः सयोगोॐ जे. के. क. योगिनामपि ॥ दिशां नास्ति समाहारः स्दृश्यो नाकाश एव च ॥ १५९ ॥ अपि सर्वेश्वरो बाध्य इत्यूचुः श्रुतयः स्फुटम् ॥ |- १

  • १२ नात्मा दृश्यो नास्रलक्ष्यो न वध्यो न हि दृश्पकः ॥ १६६ ॥ नाभिग्रस्तो न हिंस्यापीदमाध्यात्मिका विदुः ॥ विग्रहस्यैव

च ॥ १६७ ॥ ज्योतिःस्वरूपस्य विभोर्नायंतमध्यमात्मनः ॥ जलधृते च ब्रह्मांडे जलशायी छ अ• १९ यन्नाभिपद्मजो ब्रह्मा तस्येशस्य ह्नदे विपत् । मशकत्क्षमो अस्त्रं ब्रह्मांडमखिलं पितः १५९ ॥ आन तथापि तदीशं तं ग्रस्तं सर्पः क्षमो भवेत् ॥ इत्येवं कथितं सर्वमाध्यात्मिकमनुत्तमम् १६० ॥ निगूढं योगिनां सारं छे |संशयच्छेदकारणम् ॥ बलदेववचः श्रुत्वा गर्गवाक्यमनुस्मरन् ॥ १६१ ॥ तत्याज शोकं नंदश्च ब्रजश्व ब्रजयोषितः । प्रबोधं मेनिरे सर्वे न यशोदा न राधिका ॥ १६२ बंधविच्छेदविषये प्रबोधे न स्थितं मन्ः । एतस्मिन्नंतरे कृष्णमुत्पन्नतं छु ६३ ॥ ग्धमलुप्तचंदनांजनम् । सर्वाभरणसंयुक्तं ज्वलंतं ब्रह्मतेजसा ॥ १६६ मयूरपिच्छचूडं च वंशीवदनमच्युतम् । यशोदा बालकं कृत्वा वक्षसि सस्मिता : १६६ चुचुंब वांभोजं प्रसन्नवदनेक्षणे ॥ क्रोडे चकार नंदश्च बलश्च रोहिणी मुदा छु ॥ १६७ ॥ निमेषरहिताः सर्वे ददृशुः श्रीमुखं हरेः ॥ प्रेमांधा बालकाः सर्वे चक्रुरालिंगनं हरेः ॥ १६८॥ पपुश्चक्षुश्चकgऊ| मुखचंदं च गोपिकाः । एतस्मिन्नंतरे तत्र सहसा काननांतरम् । ॥ १६९ ॥ तैः सर्वैः सह गोकुलम् ॥४ दृझ शैलप्रमाणमिं परितः काननांतरे ॥ १७० ॥ प्रणाशं मेनिरे सर्वे भयमापुश्च संकटे ॥ श्रीकृष्णं तुष्टुवुः सर्वे संपुटांजलयोज्छु आवजाः ॥ बाळा गोप्यश्च संत्रस्ता भक्तिनम्रात्मकंधराः १७१ ॥ ॥ बाला ऊचुः॥ यथा संरक्षितं ब्रह्मन्सर्वापत्स्वेव नः कुलम्॥|४| ॥ १७२॥ तथा रक्षां कुरु पुनर्दैवानेर्मधुसूदन । त्वमिष्टदेवतास्माकं त्वमेव कुलदेवता ॥ १७३ ॥ स्रष्टा पाता च संहर्ता जगतां च छ|॥ ६३ ॥ |-जगत्पते ॥ वह्निर्वा वरुणो वापि चंद्रो वा सूर्य एव च ॥ १७g यमः कुबेरः पवन ईशानाद्याश्च देवताः ॥ जर्मेशशेषधर्मद्र | ॐ|सुनींदा मनवः स्मृताः ॥ १७९ ॥ मानवाध तथा दैत्या यक्षराक्षसकिंनराः ॥ येथे चराचराधैव सर्वे तव वधूतयः ।। १७६ ॥४ ॐ आविर्भावतिरोभावः सर्वेषां च तवेच्छया ।। अभयं देहि गोविंद वह्निसंहरणं कुरु ॥ १७७ ॥ वयं त्वां शरणं यामो रक्ष नः शरणा|चें झं गतान् ॥ इत्येवमुक्त्वा ते सर्वे तस्थुर्यात्वा पदांबुजम् ॥ १७८ ॥ दूरीभूतस्तु दावाग्निः श्रीकृष्णामृतदृष्टितः ॥ दूरीभूते च दावान|ऊ। ननृतुस्ते सुदान्विताः ॥ १७९ ॥ सर्वापः प्रणश्यंति हरिस्मरणमात्रतः ॥ इदं स्तोत्रं महापुण्यं प्रातरुत्थाय यः पठेत् ॥ १८०॥ शावहितो न भवेत्तस्य भयं जन्मनि जन्मनि ॥ शत्रुग्रस्ते च दावाग्नौ विपत्तौ प्राणसंकटे ॥ १८१ ॥ स्तोत्रमेतत्प ॐ| नात्र संशयः ॥ शत्रुसैन्यं ज्ञेयं याति सर्वत्र वुिजयी भवेत् ॥ इह लोके हरेर्भक्तिमंते दास्यं लभेद्ध्रुवम् ॥ १८२ ॥ श्रीनारायण यंग झ|उवाच ।। दावाग्निमोक्षणं कृत्वा तैः सार्दू शृणु नारद ॥ जगाम श्रीहरिर्गेहं कुबेरभवनोपमम् ॥ १८३ ॥ ब्राह्मणेभ्यो धनं नंदः ॐ। । परिपूर्णं ददौ मुदा ॥ भोजनं कारयामास ज्ञातिवर्गाश्च बांधवान् ॥ १८४ ॥ नानाविधं मंगलं च हरेर्नामानुकीर्तनम् । वेदांश्च पाठसँ आयामास विप्रद्वारा मुदान्वितः ॥ १८६॥ एवं मुमुदिरे सर्वे तृदारण्ये गृहेगृहे ॥ श्रीकृष्णचरणांभोजध्यानैकतानमानसाः ॥ १८६ ॥४ छै। इत्येवं कथितं सर्वं हरेधरितमंगलम् ॥ कलिकिल्बिषकाष्ठानां दहने दहनोपमम् ।।१८७। इति श्रीब्रह्मवैवर्ते महापुराणे श्रीकृष्णजन्मसँ ॐ |साईं खंडे नारायणनारदसंवादे बलेन सह माधवः ॥ कालोयदमूनदावाग्निमोक्षणंनामैकोनविंशोऽध्यायः भुक्त्वा पीत्वानुलिप्तश्च धंदारण्यं जगाम ह ॥ १॥ ॥ क्रीडां १९॥ चकार ॥ श्रीनारायण भगवान्कौतुकेन उवाच ॥च तैःसहे ॥ एकदा । क्रीडानिलैं बालकैः आमग्नचित्तानां दूरं तद्भोकुलं ययौ ॥ २, तस्य प्रभावं विज्ञानं विद्युत् जगतां पतिः ॥ चकार निभृतं गाश्च वत्सांध बालूकानपिञ्छं |॥ ३ ॥ विज्ञाय तदभिप्रायं सर्वज्ञः सर्वकारकः । पुनश्चकर तत्सर्वं योगींद्र योगमायया ॥ ४ ॥ जगाम श्रीहरिर्गेहं कालयित्वा च|| गोकुलम् ॥ बलेन बालकैः सार्ध क्रीडाकौतुकमानसः ॥ ६ ॥ एवं चकार भगवान्वर्षमेकं च प्रत्यहम् ॥ यमुनागमनं गोभिर्बलेनछु सह बालकैः ॥ ६ ॥ ब्रह्मा प्रभावं विज्ञाय लजानम्रात्मकंधरः ॥ आजगाम हरेः स्थानं भांडीरवटमूलके ॥ ७ ॥ ददर्श कृष्णं तत्रैव सँ व.के. क.छ|गोपालगणवेष्टितम् । यथा पार्वणचंद्रे च विभांतं स्वगणैः सह ॥ ८॥ रत्नसिंहासनस्थं च हसंतं सस्मितं मुदा ॥ पीतवस्त्रपरीधानं| झ| |ज्वलंतं ब्रह्मतेजसा ॥९॥ रत्नकेयूरवलयरत्नमंजीररंजितम् ॥ रत्नकुंडलयुग्माभ्यां स्वकपोलस्थलोज्वलम् ॥१०॥ कोटिकंदर्पलावण्यं | सं• &g. ३ ६३ ॥ ४ लीलाधाममनोहरम् ॥ चंदनागुरुकस्तूरीकुंकुमार्चितविग्रहम् ॥१३पारिजातप्रसूतानां मालाजालैर्विभूषितम् । नवीननीरदश्यामं झ|अ• २९ इ|श्रोद्भिन्ननवयौवनम्॥ १२ ॥ मालतीमाल्यसंयुक्तं मयूरपिच्छचूडकम् ॥ स्वांगसौंदर्यदीया च कृतभूषणभूषितम् ॥१३॥ शरत्पार्वणचं || आइस्य प्रभामुद्यास्यसुंदरम् । पक्कबिंबाधरौष्ठं च खगेंदूचुनासिकम् ॥ १४ ॥ शरन्मध्याह्नपद्मानां प्रभामोचनचूचनुम् ॥ मुक्तार्क ||पंक्तिविनिंचैकदंतपंक्तिमनोद्रम् ।१३॥ कौस्तुभेन मणीद्रण वक्षस्थलसमुज्ज्वलम् ॥ शांतं च राधिकाकांतं परिपूर्णतमं परम् ॥१६॥ छ|एवंभूतं प्रभं दृष्ट्वा प्रणनामातिविस्मितः ॥ दर्शदर्शमीश्घ्रं तं प्रणुनाम पुनःपुनः ॥ १७॥ यदृष्टं हृद्यांभोजे तद्पं बहिरेव च ॥ याकु छ|मूर्तिः पुरतो दृष्टा सा पश्चात्परितस्ततः ॥ १८॥ तत्र वृदावने सर्वं दृष्ट्वा कृष्णसमं मुने ॥ ध्यायंध्यायं च तदू तत्रतस्थौ जगद्वरुः ॥कु ४॥ १९॥ गावो वत्साश्च बालाश्च लतागुल्माश्च वीरुधः ॥ सर्व वृंदावनं ब्रह्मा श्यामरूपं ददर्श ह ॥ २० ॥ दृष्टैवं परमाश्चर्यं पुनर्यो / छ इनं चकार ह ॥ ददर्श त्रिजगद्रह्मा नान्यत्कृष्णं विना मुने ॥ २१ क च वृक्षः कं वा शैलः क्व मही च सागराः । क्वक देवाः क च ङ् X|गंधर्वा मुनींद्राः के च मानवाः॥ २२ ॥ क्व चात्मा के जगदीजं "क स्वर्गः क्वायमेव च ॥ सर्वं च के स्वदृशा ब्रह्मा ददर्श मायया ५ झहरेः ॥ २३ ॥ क कृष्णो जगतां नाथः क्व वा मायाविभूतयः ॥ सर्वं कृष्णमयं दृष्ट्वा किंचिन्निर्वक्तुमक्षमः ॥ २६ ॥किं स्तौमि किं च् |करोमीति मनसैवं प्रह्म च ॥ तत्र स्थित्वा जगदाता जपं कर्तुं समुद्यतः ॥ २८॥ मुखं योगासनं कृत्वा बभूव संपुटांजलिः ॥डू पुलकांकितसर्वागः साश्रुनेत्रोतिदीनवत् ॥ २६ ॥ इडां सुषुम्नां मध्यां च पिंगलां नलिनीं धुराम् ॥ नाडीषदकं च योगेन निबछ दय च प्रयत्नतः ॥ २७ ॥ मूलाधारं स्वाधिष्ठानं मणिपूरं मनोहरम् । विशुदं परमाज्ञाख्यं षट्चकं च निबद्धय च ॥२८॥४॥ ६३ ॥ |लंघनं कारयित्वा च तत्पचनं क्रमाद्विधिः॥ ब्रह्मरंधै समानीय वायुवंधं चकार ह ॥२९॥ निबध्य वायै मध्यां तामानीय हृदयांबुजङ्ग | ॐ म् ॥ तं वारं भ्रामयित्वा च योजयामास मध्यया ॥ ३० ॥ एवं कृत्वा तु निष्पंदो यो दत्तो हरिणा पुरा ॥ जजाप परमं मंत्रं तस्यै झ| ऊ व च दशाक्षरम् ॥ ३१ ॥ मुहूर्त च जपं कृत्वा ध्यायंध्यायं पदांबुजम् ॥ ददर्श हदयांभोजे सर्वतेजोमये मुने ॥ ३२ ॥ तत्तेजसोंतरे रूपमतीव सुमनोहरम् । द्विभुजं मुरलीहस्तं भूषितं पीतवाससा ॥ ३३ ॥ श्रुतिमूलस्थलन्यस्तज्वलन्मकरकुंडलम् । ईषदास्यप्रस कुन्नास्यं भक्तानुग्रहकातरम् ॥ ३४ ॥ यष्टुं ब्रह्मरंधं च हृदि तद्वहिरेव च ॥ दृश्वा च परमाश्चर्यं तुष्टाव परमेश्वरम् ॥ ३९ ॥ सूत्स्तोत्रं सँ च पुरा दत्तं हरिणेकार्णवे मुने । तमीशं तेन विधिना भक्तिनम्रात्मकंधरः ॥ ३६ ॥ ॥ ब्रह्मोवाच ॥ ॥ सर्वस्वरूपं सर्वेशं सर्वकारण । । कारणम् । सर्वानिर्वचनीयं ते नमामि शिवरूपिणम् ॥ ३७ ॥ नवीनजलदाकारं श्यामसुंदरविग्रहम् ॥ स्थितं जंतुषु सर्वेषुlछ। |निर्लितं साक्षिरूपिणम् ॥ ३८ ॥ स्वात्मारामं पूर्णकामं जगद्वयापिजगत्परम् ॥ सर्वस्वरूपं सर्वेषां बीजरूपं सना – आंतनम् ॥ ३९ ॥ सर्वाधारं सर्ववरं सर्वशक्तिसमन्वितम् ॥ सर्वाराध्यं सर्वगुरु सर्वमंगलकारणम् ॥ ४० ॥ सर्वमंत्रस्वरूपं|ङ्क ऊच सर्वसंपत्करं वरम् ॥ शक्तियुक्तमयुक्तं च स्तौमि स्वेच्छामयं विभुम् ॥ ४१ ॥ शक्तीशं शक्तिबीजं च शक्तिरूपधरं वरम् ॥झे। ॐसंसारसागरे घोरे शक्तिनौकासमन्वितम् ॥ ४२ ॥ कृपाठं कर्णधारं च नमामि भक्तवत्सलम् ॥ आत्मस्वरूपमेकांतं लितं | ॐनिर्लप्तमेव च ॥ ४३ ॥ सगुणं निर्गुणं ब्रह्म स्तौमि स्वेच्छास्वरूपिणम् ॥ सवेंद्रियादिदेवं तामिंद्रियालयमेव च ॥ ४४॥ सवेंद्वियस्व = रूपं च विराड्रूपं नमाम्यहम् ॥ वेदं च वेदजनकं सर्ववेदांगरूपिणम् ॥ ४६॥ सर्वमंत्रस्वरूपं च नमामि परमेश्वरम् । सारात्सारतरं| झुलूव्यमपूर्वमनिरूपिणम् ॥ ४६॥ स्वतंत्रमस्वतंत्रं च यशोदानंदनं भजे ॥ संतं सर्वशरीरेषु तमदृष्टमनूहकम् ॥ ४७ ॥ ध्यानासाध्यं छु। ॐविद्यमानं योगींद्राणां गुरुं भजे ॥ रासमंडलमध्यस्थं रासोल्लाससमुत्सुकम् ॥ ४८॥गोपीभिः सेव्यमानं च ते धरेशं नमाम्यहम् । । ॐ असतां सदैव संतं तमसंतमसतामपि ॥ ६९ ॥ योगीशं योगसाध्यं च नमामि शिवसेवितम् ।। मंत्रबीजं मंत्रराजं मंत्रदं फलदं फलम् ॥|आ। ॐ|॥ ६० ॥ मंत्रसिद्धिस्वरूपं तं नमामि च परात्परम् । सुखं दुःखं च सुखदं दुखदं पुण्यमेव च ।४१। पुण्यप्रदं च शुभदं शुभबीजं चै। ब. वै. क. नमाम्यहम् इत्येवं स्तवनं कृत्वा दत्त्वा गाश्च स बालकान् ॥ ६२॥ निपत्य दंडवद्भमौ रुरोद प्रणनाम च ॥ ददर्श चक्षुरुन्मी|ऊ|सं० ४g ||ल्य विधाता " जगतां सुने ॥ ९३ ब्रह्मणा च कृतं स्तोत्रे नित्यं भक्त्या च यः पठेत् ॥ इह लोके सुखं भुक्त्वा यात्यंते श्रीहरेः| ॥ ६४ ॥दास्यमतुलं स्थानमीश्वरसन्निधौ ॥ च ॐ अ• २१ |पदम् ॥ ६१ ॥ लभते लब्ध् कृष्णसान्निध्यं पार्षदप्रवरो भवेत् ॥ ८६ छेउवाच ॥ ॥ गते जगत्कारणे च ब्रह्मलोके च ब्रह्मणि ॥श्रीकृष्णो बालकै साथं जगाम स्वालयं विभुः ॥९६॥ गावो वत्साश्चक्रु |ऊवालाश्च जग्मुर्वतरे गृहम् ।श्रीक्रुष्णमायया.सवें मेनरे ते दिनांतरम् ॥ ६७॥ गृपा गोपालिकाः किंचित्तत्कर्तुं न क्षमाशु कुस्तदा ॥ योगिनः कृत्रिमं सर्वं किं नूनं वा पुरातनम् ॥ ६८ ॥ इत्येवं कथितं सर्वं श्रीकृष्णचरितं शुभम् ॥ सुखदं मोक्षदं| कैपुण्यं सर्वकालसुखावहम् ॥९९॥ इति श्रीत्रह्मवैवर्ते महापुराणे श्रीकृष्णजन्मखण्डे नारायणनारदसंवादे गोवत्सबालकहरणप्रस्तावोङ् ॐ नाम तोयमः विंशोऽध्यायः ॥ १॥ दधि ॥ क्षीरं २० ॥ घृतं ॥ तक्रे श्रीनारायण नवनीतं गुडं उवाच मधु ॥ ॥ ॥ एकदानंदयुक्तध एतान्यादाय शक्रस्य नंदो गोपव्रजे पूजां कुर्वत्विति मुने ॥ हुंदुभिं ब्रुवन् वादयामास ॥ २ ॥ येथे शक्रयागकृङ् संत्यत्रज्ञ | नगरे गोपा गोप्यश्च बालकाः ॥ बालिकाश्च द्विजा भूयो वैश्याः शूद्राश्च भक्तितः ॥ ३ ॥ इत्येवं श्रावयामास स्वयमेवझे ले मुदान्वितः ॥ यष्टिमारोपयामास रम्यस्थाने सुविस्तृते ॥ ४ ॥ ददौ तत्र क्षौमवस्त्रं मालाजालं मनोहरम् ॥ | X|चंदनागुरुकस्तूरीकुंकुमद्रवमेव च ॥ ९ ॥ स्नातः कृताह्निको भक्त्या धृत्वा धौते च वाससी ॥ उवास स्वर्णपीठे च प्रक्षालितपदां ङ । आंबुजः ॥६॥ नानाप्रकारपालैश्च ब्राह्मणैश्च पुरोहितैः । गोपालैगोपिकाभिश्च बालाभिः सह बालकैः ॥ ७॥ एतस्मिन्नंतरे तत्राजग्मु छ| जुनंगखासिनः ॥ महासंभृतकुंभारा नानोपायनसंयुताः ॥ ८ ॥ आजग्मुर्मुनयः सर्वे ज्वलंतं ब्रह्मतेजसा॥ शांताः शिष्यगणैः सार्ध ॐ वेदवेदांगपारगाः॥ ९॥ गर्गश्च गालवश्चैव शाकल्यः शाकटायनः ॥ गौतमः करुषः कर्षो वात्स्यः कात्यायनस्तथा ॥ १० ॥||॥ ऊ६४ ॥ सौभरिर्वामदेवश्च याज्ञवल्क्यश्च पाणिनिः॥ ऋष्यश्रृंगो गौरमुखो भरद्वाजश्च वामनः ॥ ११ ॥ कृष्णद्वैपायनः पुंगी सुमंतुजैमिनिः , |कचः॥ पराशरश्च मैत्रेयो वैशंपायन एव च ॥ १२ ॥ ब्राह्मणाश्च कतिविधा भिक्षुका बंदिनस्तथा ॥ धूपा वेश्याश्च शूद्राश्व समाज सुर्महोत्सवे॥ १३ ॥ दृष्द्मा मुनींद्रान्नंदश्च त्राह्मणान्भूमिपांस्तथा ॥ स्त्रर्णपीठात्समुत्तस्थौ व्रजाश्चोत्तस्थुरेव च ॥ १४॥ प्रणम्ये वास यामास मुनींद्वान्विप्रभूमिपान् । तेषामनुमतिं प्राप्य तत्रोवास पुनर्मुदा ॥ १४पाकं च यष्टिनिकटे कर्तुमाज्ञां चकार ह ॥ ४ अपाकप्राज्ञे ब्राह्मणानां शतमानीय सादरम् ॥ १६ ॥ तत्र रत्नप्रदीपाश्च जज्वलुः परितस्तथा ॥ अंधीभूतं च धूपेन स्थानं तत्सुरभी डू शैकृतम् ॥ १७ ॥ नानाविधानि पुष्पाणि माल्यानि विविधानि च ॥ नैवेयं च बहुविधमपूर्वं सुमनोहरम् ॥ १८॥ तिललडुकपूर्ण कै| छै|च मंडळानां सहस्रकम् ॥ स्वस्तिकैः परिपूर्णं च यष्टिस्थानं च नारद ॥ १९ ॥ कलशानां सहस्र च पूर्ण शर्करया मुने ॥ यवगोरों छु| धूमचूर्णानां लङ्कैर्मधुरैर्वरैः ॥ २० ॥ धृतपदैर्विप्रकृतैः पूर्णानि कलशानि च ॥ वृक्षपनि रम्याणि चारुर्भाफलानि च – ॐ|॥ २१ ॥ फलानि परिपक्वानि कालदेशोद्भवानि च । क्षीराणां कुंभलक्षाणि दश्नां तावंति नारद ।। २२॥ मधूनां कुंभशतकं सर्पिःकुंभू ॐ। छ|सहस्रकम् ॥ कलशानां त्रिलक्षाणि तत्पूर्णानि निश्चितम् ॥ २३ ॥ घटानां पंचलक्षाणि गुणपूर्णानि निश्चितम् । तिलतैलेन पूर्ण च कलशानां सहस्रकम् ॥ २७ ॥ वृपेंद्राश्च बहुविधा भोगार्हद्रव्यवाहकाः ॥ नानाविधानि पात्राणि सौवर्णराजतानि च ॥२दायै ४|स्वर्णपीठानि च ब्रह्मन्नाजग्मुर्यटिसन्निधिम् ॥ वस्राणि वरणार्हाणि चारूणि भूषणानि च ।। २६ ॥ नानाविधानि वाद्यानि चारूणिर्छ छ|मधुराणि च ॥ वादकाः स्वरयंत्राणि वादयामासुरुत्सवे ॥ २७ ॥ छागलानां सहस्राणि महिषाणां शतानि च ॥ मेषकाणां चॐ ॐ|लक्षाणि ह्यानयामास तत्र वै ॥२८॥ शतान्येव गण्डकानामाजग्मुर्यष्टिसंनिधिम् । प्रेक्षितानि च सर्वाणि रक्षितानि च रक्षकैः ॥२९॥“ छुबालकानां बालिकानां वृक्षाणां वृक्षयोषिताम् । यूनां च युवतीनां च संख्यां कर्तुं च कः क्षमः॥३२॥ गायकानां च सीमितं नर्तकान|3 |ञ्च नर्तनम् ।। श्रुत्वा दृष्ट्वा जनाः सर्वे मुमुहुः सुमहोत्सवे ॥ ३१ ॥ रंभोर्वशी मेनका च घृताची मोहिनी रतिः । प्रभावती भानुमती|४ ॐविप्रचित्तिस्तिलोत्तमा ॥ २२॥ चंद्रप्रभा सुप्रभा च रत्नमाला मदालसा । रेणुका रमणी ब्रह्मन्नेता आजग्मुरुत्सवे ॥ ३३॥ तासांछ | ब.के. क. |ऊनृत्येन गीतेन स्तनास्यश्रोणिदर्शनात् ॥ रूपेण वकदृष्टया च मूत्रं प्राप्य मानवाः ॥ ३e ॥ एतस्मिन्नंतरे शीघ्रमाजगाम हरिः |ऊ|सं० ४ . ॥ ६५॥ ॐ |स्वयम् ॥ गोपालबालके साथं बलेन बलशालिना ॥३५ दृष्ट्वा ते च जनाः सूर्ये संभ्रांता हर्षविह्वलाः ॥ उत्तस्थुराराद्रीताश्च पुलकां ङ् कुछ|कितविग्रहाः ॥ ३६ ॥ क्रीडास्थानासमायांतं शांतं सुंदरविग्रहम् ॥ विनोदमुरलीवेणुगशब्दसमन्वितम्॥ ३७ ॥ सद्रत्नसारभूषा|• - | अ० २१ अभिीषितं कौस्तुभेन च ॥ चंदनागुरुपंकेन चर्चितं श्यामविग्रहम् । ३८ ॥ शरन्मध्याह्नपद्मास्यं पश्यंतं रत्नदर्पणे । चारुचंदनचं |७ आंद्रण कस्तूरीबिंदुना सह ॥ ३९ ॥ शशांकेन यथाकाशं भालमध्यविराजितम् ॥ मालतीमालया श्यामकंठवक्षस्थलोज्ज्वलम् – ऊॐ|वीनं ॥४०नीरदं ॥ बकपंक्त्या यथा ॥ । छंदप्रसूनैर्गुजाभिर्बद्वक्रिमचूडकम् यथाकाशं शारदीयं सुनिर्मलम् ॥ चारुणा ॥ ४२ ॥ पीतवस्त्रेण यथेंद्रधनुषा शोभितं भाति श्यामविग्रहम् विभातं भगणैर्नभः । ४१ ॥ ॥ विभांतं रत्नकुंडलीया विद्युता शश्वन्नछु चङ्क छ|स्मितवक्क्रसुशोभितम् ॥ ४३ ॥ शरत्प्रफुट्टपत्रं च धूमणेः किरणैर्यथा ॥ विप्रक्षत्रियवैश्याश्च मुनयो बछवा मुने॥ १४ प्रणम्य ॐ छवासयामास रत्नसिंहासने शुभे॥ उवास रत्नपीठे स तेषां मध्ये जगत्पतिः ॥ ४९ ॥ यथा बभौ शरच्चंद्रो ज्योतिषामंतरे " च खे ॥ |ञ्श्रुत्वा तमूचुस्ते सर्वे जगतामीश्वरं परम् ॥ १६ ॥ स्वेच्छामयं गुणातीतं ज्योतीरूपं सनातनम् ॥ हृञ्च महोत्सवं शीघ्रमुवाच पितरं । ||हरिः॥ सर्वेषां दुर्लभां नीतिं नीतिशास्त्रविशारदः॥ ४७॥ ॥ श्रीकृष्ण उवाच ॥ ॥ भोभो बटुवराजेंद्र. किं करोमीह सुव्रतञ्च |ऊ|॥ ३८ ॥ आराध्यः कश्च का पूजा किं फलं पूजने भवेत् ॥ फलेन साधनं किं वा कः साध्यः साधनेन च ॥ १९ ॥ देवे रुष्टे भवेङ अकि वा पूजायाः प्रतिबंधके ॥ तुष्टो देवः किं ददाति फलमत्र परत्रकम् ॥ ६० ॥ काचिद्ददात्यत्र फलं परत्रेह न काचन ॥४ |ऊ|काचिच्च नोभयत्रापि चोभयत्रापि काचन ॥ ६१ ॥ अवेदविहिता पूजा सर्वहानिकरंडिका ॥ पूजेयमधुना वा ते किमु वाङ ॐ|पुरुषमात् ॥ ५२ ॥ दृष्टो देवस्त्वया कृस्मिन्पूजेयं चानुसारंणी ॥ साक्षात्खादति देवस्ते साक्षार्तिक वा न खादति ॥ ६५ ॥ ॐ|॥ ९३ ॥ साशङ्क्ते च यो देवः सुप्रशस्तं तदर्चनम् ॥ साक्षात्खादति नैवेवं विप्ररूपी जनार्दनः ॥ ९९ ॥ ब्राह्मणे परितुझे ॐ|च संतुष्टाः सर्वदेवताः । किं तस्य देवपूजायां यो नियुक्तो द्विजार्चने ॥ ६८ पूजिता ब्राह्मणा येन पूजिताः सर्वदेवताः ॥ देवाय हैं। दत्त्वा नैवेयं द्विजाय न प्रयच्छति ॥६६ ॥ भस्मीभूतं च नेवेवं पूजनं निष्फलं भवेत् । विप्राय देवनैवेद्यदानाद्भुवमनंतकम् ॥६७४ छ|तुष्टो देवो वरं दत्त्वा प्रयाति च स्वमंदिरम् । दत्त्वा देवाय नैवेवं मूढो भुक्ते स्वयं यदि ॥ ६८ ॥ दत्तापहारी देवस्वं भुक्त्वा च नर । । शुकं व्रजेत् ॥ देवदत्तं न भोक्तव्यं नैवेयं च विना हरेः ॥६९॥ प्रशस्तं सर्वदेवेषु विष्णुनैवेद्यभोजनम् । अन्नं विष्ठा जलं मूत्रं यद्विष्णो छ। ||रनिवेदितम् ॥ ६• ! सर्वेषां च क्रममिदं ब्राह्मणानां विशेषतः ॥ न दत्त्वा वस्तु देवाय दत्तं विप्राय चेत्सुधीः ॥ ६१॥भुका विमझ |मुखे देवास्तुष्टाः स्वर्ग प्रयांति च । तस्मात्सर्वप्रयत्नेन विप्राणामर्चनं कुरु ॥ ६२॥ प्रशस्तफलदातृणामिह लोके परत्र च । जपस्त । ऊपश्च पूजा वा यज्ञदानं महोत्सवम् ॥ ६३ ॥ सर्वेषां कर्मणां सारं विप्रतुष्टिश्च दक्षिणा । ब्राह्मणानां शरीरेषु तिष्ठंति सूर्यदेव्रताः ॥|। झ|॥ ६४ ॥ पादेषु सर्वतीर्थानि पुण्यानि पादधूलिषु ॥ पादोदके च विप्राणां तीर्थतोयानि संति च ॥ ६६ ॥ तत्स्पर्शात्सर्वतीर्थेषुlछ |ऊ|स्नानजन्यफलं लभेत् ।। नर्याति भक्षणाद्रोगा भक्तिभावेन बहूब॥ ६६ ॥ सप्तजन्मकृतात्पापान्मुच्यंते नात्र संशयः ॥ पापं पंच छविधं कृत्वा यो विप्रं प्रणमेद्भजे ॥ ६७ ॥ स स्रातः सर्वतीर्थेषु सर्वपापात्प्रमुच्यते । ब्राह्मणस्पर्शमात्रेण मुक्तो भवति पातकी ॥६८॥ilऊ अदर्शनंन्मुच्यते पापादिति वेदे निरूपितम् । अप्राज्ञो वाथ प्राज्ञो वा ब्राह्मणो विष्णुविग्रहः ॥ ६९ ॥ प्रियः प्राणाधिका विष्णोर्येऊ छ|विप्रा हरिसेविनः । द्विजानां हरिभक्तानां प्रभावो दुर्लभः श्रुतौ॥ ७० ॥ येषां पादाब्जरजसा सद्यः पूता वसुंधरा । तेषां च पादचि ङ् उ|हुं यत्तीर्थं तत्परिकीर्तितम्॥ ७१ ॥ तेषां च स्पर्शमात्रेण तीर्थपापं प्रणश्यति ॥ आलिंगनात्सदालापात्तेषामुच्छिष्टभोजनाव अँ छै| ॥ ७२॥ दर्शनात्स्पर्शनाचैव सर्वपापात्ममुच्यते "भ्रमणे सर्वतीर्थानां यत्पुण्यं नानतो भवेत् ॥ ७३ ॥ हरिदासस्य विश्वस्य् तत्पुण्यं दर्शनाद्यभेद ॥ ये विप्रा हरये दत्त्वा नित्यमन्नं च मुंजते ॥ ७८ ॥ उच्छिष्टभोजनात्तेषां हरेर्दास्यं लभेन्नरः ॥ न दत्त्वा हरये भक्त्याओं सृजते चेद्भमादपि ॥ ७९ ॥ पुरीषसदृशं वस्तु जलं सूत्रसमं भवेत् ॥ शूद्रवैदरिभक्तश्च नैवेद्यभोजनोत्सुकः॥ ७६ ॥ आमाल्नेछु अ• २१ 1. के. क. हरये दत्त्वा पाकं कृत्वा च खादति । विप्रक्षत्रियवैश्यानां शालग्रामशिलार्चने ॥ ७७ ॥ अधिकारो न शूद्राणां हरेरप्यर्चने तथा ॥||४|स• ४ . ५ ६६ ॥ ४|द्रव्याण्येतानि गोपेंद्र विप्रेभ्यश्चेन्न दास्यति ॥ ७८॥ भस्मीभूतानि सर्वाणि भविष्यंति न संशयः । अन्नं च सर्वजीवेभ्यः पुण्यार्थः । |छादातुमर्हति ॥ ७९॥ दत्त्वा विशिष्टजीवभ्यो विशिष्टं फलमाप्नुयात् । अतो दत्त्वा मानुषेभ्यो लभतेऽष्टगुणं फलम् ॥ ८० ॥ शुद्ध आं|णां द्विगुणं पुण्यं वेश्येभ्योन्नं प्रदाय च ॥ दत्त्वान्नं क्षत्रियेभ्योपि वेश्यानां द्विगुणं भवेत् ॥ क्षत्रियाणां शतगुणं विप्रेभ्योन्नं प्रदाय चक्षु ४|॥ ८१ ॥ विप्राणां च शतगुणं शास्रो ब्राह्मणे फलम् ॥ शास्त्रज्ञानां शतगुणं भके विने लभेद्वचम् ॥ ८२॥ स चान्नं हरये दत्त्वा चै। छ|भुक्ते भूक्त्या च सुदम् । विष्णवे विप्रभक्ताय दूवा दातुश्च यत्फलम् ॥ ८३ ॥ तत्फलं लभते बूनं भक्त्राद्भोजने ॥ भक्ते— |तुटे हरिस्तुद्यो हरौ तुष्टे च देवताः ॥८८॥ भवंति सिद्धाः शाखाश्च यथा मूलनिषेचनात् । द्रव्याण्येतानि देवाय यथेकस्मे प्रयच्छति ॥ ८६॥ सर्वे देवाश्च रुष्टाश्चेद्देवेःकः किं करिष्यति ॥ अथवाईं च वस्तूनां देहि गोवर्धनाय च ॥ ८६ ॥ गा वर्धयति|ऊ| छ|नित्यं यस्तेन गोवर्धनः स्मृतः ॥ गोवर्धनसमस्तात पुण्यवान्न महीतले ॥८७ ॥ नित्यं ददाति गोभ्यो यो नवीनानि तृणानि च ॥। तीर्थस्थानेषु यत्पुण्यं यत्पुण्यं विप्रभोजने ॥ ८८ ॥ सर्वत्रतोपवासेषु सर्वेष्वेव तपःसु च ॥ यत्पुण्यं च महादासे यत्पुण्यं इरिसेवने /सँ ॐ| ॥ ८९॥ भुवः पर्यटने यत्र सर्ववाक्येषु यद्भवेत् । यत्पुण्यं सर्वयज्ञेषु दीक्षायां च लभेन्नरः ॥ ९०॥ तत्पुण्यं लभते प्राज्ञ गोभ्यो|| अदत्त्वा तृणानि च ॥ भुक्तवंतीं तृणं यश्च गां वारयति कामतः ॥ ९१॥ ब्रह्महत्या भवेत्तस्य प्रायश्चित्ताद्विशुध्यति । सर्वे देवा गवाडू कुमंगे तीर्थानि तत्पदेषु च॥ ९२तद्वषु स्वयं लक्ष्मीस्तिष्ठत्येव सदा पितः । गोष्पदाक्तमृदा यो हि तिलकं कुरुते नरः ॥ ९३४ |तीर्थस्रातो भवेत्सयो जयस्तस्य "पदेपदे ॥ गावस्तिष्ठंति यत्रैव तत्तीर्थं परिकीर्तितम् । ९४ ॥ प्राणांस्त्यका नरस्तत्र सद्यो मुक्तोऽ भवेद्भवम् ॥ ब्राह्मणानां गवामंगे यो हंति मानवाधमः ॥ ९९॥ ब्रह्महत्यासमे पापं भवेत्तस्य न संशयः ॥ नारायणशान्विप्रांश्चच्छ| " ६६ " झगाव ये भंति मानवाः ॥ ९६॥ कालसूत्रं च ते यांति यावच्चन्द्रदिवाकरौ ॥ इत्येवमुक्त्वा श्रीकृष्णो विरराम च नारद ॥ ९७ ॥ | आनंदयुक्तो नंदश्च तमुवाच स्मिताननः ॥॥ नंद उवाच ॥ ॥ पौर्वापरीयं पूजेति महेंद्रस्यू महात्मनः ॥ ९८ ॥ सुवृष्टिसाधनी .साध्ये सर्वसस्यमनोहरम् ॥ सस्यानि प्राणिनां प्राणाः सस्याज्जीवंति जीविनः॥ ९९ ॥ पूजयेति व्रजस्थाश्च महेंद्र पुरुषक्रमात् ॥ महोत्सवं|४ वत्सरांते निर्विघ्राय शिवाय च ॥ १०० ॥ इत्येवं वचनं श्रुत्वा बलेन सह माधवः । उच्चैर्जहास स पुनरुवाच पितरं मुदा ॥ १ ॥ ४ | ॥ श्रीकृष्ण उवाच । ।अहो श्रुतं विचित्रं ते वचनं परमाद्भुतम् । ॥ उपहास्यं लोकशास्त्रं वेदेष्वेव विगर्हितम्॥२॥ निरूपणं नास्ति कुत्र|४। अशक्रदृष्टिः प्रजायते । अपूर्व नीतिवचनं श्रुतमद्य मुखात्तव ॥ ३ ॥ णु नीतिं धृतिमतां हे तात नानयं वदेः । वचनं सामवेदोक्कं|ङ

  • संतो जानंति सर्वतः ।e प्रश्न कुरुष्व मंद्रांश्च विविधानपि संसदि ॥ तृवंतु परमार्थं च किमिंद्रदृष्टिरेव च ॥ ९ ॥ सूर्याद्धि जायते –

छं |तोये तोयासस्यानि शाखिनः । तेभ्योन्नानि फलान्येव तेभ्यो जीवंति जीविनः॥ ६ ॥ सूर्यग्रस्तं च नीरं च काले तस्मात्समुद्भवः ॥४ । सुयों मेघादयः सर्वे विधात्रा ते निरूपिताः ॥ ७ ॥ यत्राब्दे यो जलधरो गजश्च सागरो मृतः । सस्याधिपो नृपो मंत्री विधात्रा ते ङ | छु। निरूपिताः ॥ ८ ॥ जलंदिकानां सस्यानां तृणानां च निरूपितम् । अब्देऽब्देत्येव तत्सर्वं कल्पेकल्पे युगेयुगे॥ ९॥ हस्ती समुद्राङ ॐ दादाय करेण जलमीप्सितम् ॥ दद्यादनाय तद्दद्याद्वातेन प्रेरितो घनः ॥११०॥ स्थानेस्थाने पृथिव्यां च कालेकाले यथोचितम् ॥४॥ ईशेच्छयाविभूतं च न भवेत्प्रतिबंधकम् ॥ ११ ॥ भूतं भव्यं भविष्यच महत्क्षुद्रं च मध्यमम् ॥ धात्रा निरूपितं कर्म केन तात | निवार्यते ॥ १२ ॥ जगच्चराचरं सर्वं कृतं तेनेश्वराज्ञया । आदौ विनिर्मितं भक्ष्यं पश्चज्जीव इति स्मृतः ॥ १३ ॥ अभ्यासा त्स स्वभावो हि स्वभावात्कर्म एव च ॥ जायते कर्मणां भोगो जीविनां सुखदुःखयोः ॥ १४ ॥ यातनाजन्ममरणरोगशोकभ छ। यानि च । समुत्पत्तिर्विपट्टिया कविता वा यशोऽयशः ॥ १५॥ पुण्ये च स्वर्गवासश्च पापं नरकसंस्थितिः ॥ भुक्तिर्मुक्तिर्हरेर्दास्यं आकर्मणा घटते नृणाम् ॥ १६ ॥ सर्वेषां जनको हीशश्चाभ्यासः शीलकर्मणाम् ॥ धातुश्च फलदाता च सर्वं तस्येच्छया भवेत्।।१७ विनिर्मितो विराडयेन तत्त्वानि प्रकृतिर्जगत् ॥ कूर्मश्च शेषधरणी चाब्रह्मस्तंब एव च ॥ १८॥ यस्याज्ञया मरुत्कूर्म धत्ते शेषं बिभ I। २२ ग.के. क. आर्त सः ॥ शेषो वसुंधरां सूत्रं सा च सर्वं चराचरम् ॥ १९ ॥ यस्याज्ञया सदा पाति जगत्प्राणे जगत्रये । तपति भ्रमणं कृत्वाशैसं• १. ३ A ६७ ॥ छ। स्वेस्वे भूगोलं स्थाने सुप्रभाकरः समुद्राश्च ॥ ३२० तूर्ण. ' ॥ मीत्यधोऽधुना दहत्यग्निः संचरते । तमीशं मृत्युश्च भज सर्वजंतुषु भक्त्या ॥ च ङत्पत्तिः शक्रः किं शाखिनां कर्तुमीश्वरः काले ॥ पुष्पाणि २२॥ ब्रह्मांडं च फलानि च कतिविधमावि च ॥ २१ ॥ |३| अ० २१ ||धृतं तिरोहितम् । विधेयश्च कतिविधा यस्य भूभंगलीलया ॥ २३ ॥ मृत्योर्मुत्युः कालकालो विधातुर्विधिरेख सः ॥ भज तं शरणं ॐ|तात स ते रक्षां करिष्यति ॥ २७ ॥ अहोष्टाविंशदिंद्राणां पतने यदहर्निशम् ॥ विधातुरेख जगतामष्टोत्तरशताधिकः ॥ २६ ॥ निमे॥४ ॐ||षायस्य प्रशशंसुश्च पतनं मुनयो निर्गुणस्यात्मनः भगवंतं सभासदः प्रभोः ॥ । २७एवंभूते ॥ नंदः तिष्ठतीशे सपुलको शक्रपूजाविडंबनम् दृष्टः सभायां साश्रुलोचनः । २६॥ इत्येवमुक्त्वा । आनंदयुक्ता श्रीकृष्णो मनुजा विरराम यदि च पुत्रैः नारद परा ) छ| |जिताः॥ २८॥ श्रीकृष्णाज्ञां समाज्ञाय चकार स्वस्तिवाचनम् । क्रमेण वरणं तत्र सर्वेषां च चकार ह ॥ २९॥ पर्वतस्य मुनीं|४ | शूद्राणां चकार पूजनं मुदा ॥ बुधानां त्राह्मणानां च गवां वर्तेश्च सादरम् ॥ १३० ॥ तत्र पूजासमाप्तौ च क्रतोच मुमहोत्सवे॥४ |झनानाप्रकारखाद्यानां बभूव शब्द उल्वणः ॥ ३१ ॥ जयशब्दः शंखशब्दो हरिशब्दों बभूव ह । ॥ वेदमंगलकांडं च पपाठ मुनिपुंग /छ। |ऊ|वः ॥ ३२ ॥ बंदिनां प्रवरो डिंडी कंसस्य सचिवः प्रियः । उच्चैः पपाठ पुरतो मंगलं मंगलाष्टकम् ॥ ३३ ॥ कृष्णः शैलांतिकं गत्वाङ्क ॐभिन्नां मूर्ति विधाय च ॥ वस्तु खादामि शेलोस्मि वरं वृण्वित्युवाच ह ॥ ३४ ॥ उवाच नंदं श्रीकृष्णः पश्य शैलं पितः पुरः ॥ वरं| छु ॐ|प्रार्थय भद्रं ते भविता चेत्युवाच हृ॥ ३५ ॥ हरेर्दास्यं हरेर्भक्तं वरं वने स् बछवः ॥ द्रव्यं भुक्त्वा वरं दत्त्वा सोंत्र्धानं चकार ह छै। छ|। ३६ ॥ मुनींद्रान्ब्राह्मणांश्चैव भोजयित्वा च गोपपाः ॥ बंदिभ्यो ब्राह्मणेभ्यश्च मुनिभ्यश्च धनं ददौ ॥ ३७ ॥ मुनिभ्यो ब्राह्मणेभ्यो” |पि दत्वा नंदो मुदान्वितः ॥ रामकृष्णौ पुरस्कृत्य सगणः स्वालयं ययौ ॥ ३८॥ रौप्यं वस्त्रं सुवर्णं च वरमत्रं मणिं तथा ॥.भक्ष्यं|४|॥ ६७ ॥ १ विभर्ति-३०पा० २ विधेयाथ-३• पा० । द्रव्यं बहुविधं बंदिने डिंडिने ददौ ॥ ३९ ॥ स्तुत्वा नत्वा रामकृष्णौ मुनयो ब्राह्मणा ययुः ॥ ययुरप्सरसः सर्वा गंधर्वाः किंनरा छु। |स्तथा ।३८० ॥ राजानो बछवाः सर्वे चागता ये महोत्सवे । सर्वे प्रणम्य श्रीकृष्णं ययुः सादरपूर्वकम् ॥ ८१ ॥ एतस्मिन्नंतरे |हैं। कुशकः कोपप्रस्फुरिताधरः ॥ मखभेगे बहुविधां निंदां श्रुत्वा सुरेश्वरः ॥४२॥ मरुद्भिर्वारिदैः सार्ध रथमारुह्य सत्वरम् ॥ जगाम नेद छ| G|नगरं धंदारण्यं मनोहरम् ॥ ४३ ॥ सर्वे देवा ययुः पश्चञ्चदशास्त्रविशारदाः ॥ शस्त्रास्त्रपाणयः कोपादथमारुह्य नारद ॥ १e ॥ वायु ॐ ॐ|स्थलं समानीय नीतिशास्त्रविशारदः ॥ ४६ ॥ ॥ नंद उवाच ॥ ॥ हे यशोदे समागच्छ वचनं शृणु रोहिणि ॥ रामकृष्णौ |ङ समादाय व्रज दूरं व्रजात्प्रिये ॥ बालका बालिका नार्यो यांतु दूरं भयाकुलाः॥ ९७॥ वलवंतश्च गोपालास्तिष्ठंतु मत्समीपतः छ। ऊपश्चच निर्गमिष्यामो वयं च प्राणसंकटाव ८ ॥ इत्युक्त्वा बह्वश्रेष्ठः सस्मार श्रीहरिं भिया ॥ पुटांजलियुतो भूत्वा भक्तिनम्राश्च ॐlत्मकंधरः । काण्वशाखोक्तस्तोत्रेण तुष्टाव ह शचीपतिम् ॥ ४९ ॥ ।। नंद उवाच ॥ ॥ इंद्रः सुरपतिः शक्रो दितिजः पवनाझे अग्रजः ॥ १६० ॥ सहस्रांशो भगांगश्च कश्यपाँगज एव च॥ विडौजाश्च सुनासीरो मरुत्वान्पाकशासनः ॥६१॥ जयंतजनकः श्रीमाङ् छ|ञ्छचीशो दैत्यसूदनः ॥ वव्रहस्तः कामसखो गौतमीत्रतनाशनः ॥ २॥ वृत्रहा वासवधैव दधीचिदेहभिक्षुकः ॥ विष्णुश्च वामन” आभ्राता पुरुहूतः पुरंदरः ॥ ६३ ॥ दिइस्पतिः शतमखः सुत्रामा गोत्रभिद्विभुः ॥ लेखर्षभो बलारातिीभभेदी सुराश्रयः ॥ ६४ ॥ संक्रुद्ध |दनो दुः ध्यवनस्तुराषाण्मेघवाहनः॥ आखंडलो हरिहयो नमुचिप्राणनाशनः ॥ ६६॥ वृद्धश्रवा वृषश्चैव दैत्यदर्पनिपूदनः॥ षट्चङ ॐत्वारिंशन्नामानि पापनानि विनिश्चितम् ॥ ६६ ॥ स्तोत्रमेतत्कोथमोक्तं नित्यं यदि पठेन्नरः । महाविपत्तौ शक्रस्तं वृत्रहस्त्वङ्क ॐ रक्षति ॥ ९७॥ अतिवृष्टिशिलावृष्टिवत्रपाताच्च दारुणात् । कदाचिन्न भयं तस्य रक्षिता वासवः स्वयम् ॥ ६९८ ॥ यत्र गेहे स्तोत्रङ्क |मिदं यश्च जानाति पुण्यवान् । न तत्रं वव्रपतनं शिलावृद्धिश्च नारद ॥ ६९॥ ॥ श्रीनारायण उवाच ॥ ॥ स्तोत्रं नंदमुखाच्छ्रुत्वा

  • <

वि . वेस्पक्षसं पतेि ऑगनी बेगमये । तपति अमर्या इ इ उभर त्यांचे संचरतें भी सचेंज ॥ जैषति राखूिनां काले पुष्पाणि चं कानेि च॥ २३ : - सद्रत्व वर्णमत्यषोधुना । तमीशं भज भक्त्या च शक्रः किं कर्तुमीश्वरः ॥ २२ ॥ जडं च कतिविषमाविB अ• G ।

  • तिरोदतम् । विषयव कतिविषा यस्य धूमोगलीलया ॥ २३ ॥ कालकाळ विघार्विचिरेख सः ॥ भज तं शरणं

न स ते रक्षां करिष्यति ॥ २६ अद्यार्चिराद्वािण पतने यहर्निशम् ॥ जगतामथोत्तरशताधिकः ॥ २६ ॥ निमें व पने निर्गुणस्यात्मनः प्रभोः । एवंभूते तिष्ठतीशे शक्रविडंबनम् । २६ ॥ इत्येवमुक्त्वा श्रीकृष्णो विरराम च नारद । सैनथो भगवंतं समासदः॥ २७ नः सनुलो दृष्टः सभायां साश्रुलोचनः ॥ आनंदयुक्का मनुजा यदि पुत्रैः परा ः ।। २८ ।। श्रीकृष्ण समाज्ञाय चकार स्वस्तिवाचनम् । क्रमेण वरणं तत्र सर्वेषां च चकार ह ॥ २९॥ चार पूजनं मुदा ॥ बुधानां प्रमाणानां च गवां वह सा ॥ १३० ॥ तत्र पूजासमानौ च क्रतौ च सुमहोत्सवे ॥ खानां बभूव शब्द उल्बणः ॥ ३१ ॥ जयशब्दः शंस्खशब्दो इरिशब्दो बभूव ह ॥ वेदमंगलंकांड च पपाठ मुनिपुंग

  1. ३ र ॥ बंदिनो शरो डिंडी कंसस्य सचिवः प्रियः ॥ उचैः पपाठ पुरतो मंगलं मंगलाष्टकम् । ३३ ॥ कृष्णः शैलांतिकं गत्वा

इति विषय च ॥ वस्तु खादामि शेलोस्मि वरं वृण्वित्युवाच ह॥ ३४ ॥ उवाच नंदं श्रीकृष्णः पश्य शैलं पितः पुरः ॥ as ते भविता चेखवाच ह॥ ३४ हरेर्दास्यं हरेर्भक्तं वरं वव्रे स बछवः ॥ इयं मुक्त्वा वरं दत्त्वा सोंतर्धानं चकार ह । स्नणस्वाध्येयंय ॥ ३८ रौप्यं वधं सुवर्णं च वरमत्वं वर्णितया .

द खा रामकृष्ण.शीर्थक्षण च्युः यूथुप्सरसः सर्वा गंध

ययुः सोदकम् ॥ iएतस्मि { भः कोपभेचर । मखभनें विश्व निंब शुत्व सुरेश्वरः॥४२ मरुद्भिरिः सार्ध रथमारुह्य सत्वरम् ॥ जगाम नंद ॥ देवा ययुः पाञ्चदशास्त्रविशारदाः ॥ शस्त्रास्त्रपाणयः कोपाद्रथमास नारद ॥ ३४ वनु

  • वचनादयनी सबै चर्कयो नगरं सर्वं नंद भयमवाप ह॥ ६६॥ भार्या संबोष्य स्वगणमुवाच रोोककातरः ॥ २ रह:

चलं समानय नीतिशास्त्रविशारदुः ॥ ४६ ॥ तो नंद उवाच ॥ ॥ हे यशोदे समागच्छ वचनं शृणु रोहिणि । रामकृष्णो संमादायं मज दूरं व्रजात्प्रिये। बालका बालिका नार्यो यतुि दूरं भयाकुलाः॥ ४७॥ बलवंतव गोपालस्तिष्ठंतु मत्समीपतः । मोच निर्गमिष्यामो वयं च प्राणसंकटाव ॥४८॥ इत्युक्त्वा बछवश्रेष्ठः सस्मार श्रीहरिं भिया ॥ पुटांजलिकृतो भूत्वा भक्तिनम्रा |cमकंधरः । काण्वशाखोक्तस्तोत्रेण तुष्टाव इ शचीपतिम्॥ ४९॥ ॥ नंद उवाच ॥ ॥ इंद्रः सुरपतिः शको दितिजः पवना मजः ॥ १६४ ॥ सहस्राक्षो भगाँगय कश्यपाँगज एवं च ॥ बिडौजाश्च सुनासीरो मरुत्वान्पाकशासनः ॥६१॥ जयंतजनकः श्रीमा ऋचीरो दैत्यसूखेनः । वस्रहस्तः कामसखो गौतमीव्रतनाशनः ॥६२॥ वृत्रहा वासवश्चैव दधीचिदेहभिक्षुकः । विष्णुयाय वामन |४ तो पुलहुतभुदरः ॥९३ ॥ दिवस्पतिः शमस्खः व्रामा गोत्रभिद्विभुः । लेखर्षभो बलारातिजंभभेदी सुराश्रयूः ॥ ६ ॥ संजय। दुयवनस्र्तुराषाण्मेघवाहनः॥ आखंडलो हरिहयो नहुचिप्राणनाशनः ॥९६॥ वृद्धश्रवा वृषभेव दैत्यदर्पनिपूदनः ॥ षट्च पापशानि विनिश्चितम् । ६६ ॥ स्तोत्रमेतत्कौयुमोक्तं नित्यं यदि पठेबरः । महाविपत्तौ शक्रस्तं वृत्रहस्तम दारुणांव ॥ कदाचिन्न भयं तस्य रक्षिता वासवः स्वयम् ॥ ६८ यत्र गेहे स्तोत्र । न तत्रं वपतेन रॉयद्यपि नारद ॥८९॥ ॐ श्रीनारायण उवाच। ॐ तीन नएचडुची अE. भस्मसात्कर्तु संमोदभवलीलया। गाय वत्सय वराय योषितो हि भयातुराः॥ ६२ गोवर्धनस्य कुइरे संस्थाप्य तिष्ठ निर्भयम् ॥ बालस्य वचनं श्रुत्वा तचकार सुदान्वितः ॥ ६३ ॥ इरिर्दधार शैलं तं वामहस्तेन दंडवत्॥ एतस्मिन्नंतरे तत्र दीन अ• ? पि रत्नतेजसा ॥ ६४ ॥ अंधीभूतम सहसा बभूव रजसावृतः ॥ सवातो मेघनिकषछाद् गगनं मुने ॥ ६६॥ वृंदावने” बभूवा तिथिरेव निरंतरमु । शिलायुर्वित्रवृष्टिरुल्कापातः सुदारुणः ॥ ६६ ॥ समस्तं पर्वतस्पर्शात्पतितं दूरतस्ततः ॥ यथानीशोथमो मुने ॥ ६७ ॥ हृञ्च मोघं च तत्सर्वं सद्यः शक्रशुकोप ह ॥ जग्राह्यमोघकुलिशं दधीच्यस्थिविनिर्मितम् + ६८॥ इझ तं वहस्तं च जहास मधुसूदनः ॥ सहस्तं स्तंभयामास वधमेवातिदारुणम् । ६९ ॥ सहामरगणं मोघं चकार स्तं मेनं विदुः । सर्वे तस्थुर्निश्चलास्ते भित्तौ पुत्तलिका यथा ॥ १७० ॥ हरिणा तृभितः शक्रः सद्यस्तंदुमवाप है । हंदी सर्व तंत्र कृष्णमयं जगत् ॥ ७१ ॥ द्विभुजं मुरलीहस्तं रत्नालंकारभूषितम् ॥ पीतवस्रपरीधानं रत्नसिंहासनस्थितम् ७२ ॥ दास्यप्रसन्नास्यं भक्तानुग्रहकातरम् ॥ चंदनोक्षितसर्वागमेतत्सर्वं चराचरम् ॥ ७३ ॥ हृञ्चदुततमं तत्र सद्यो मूर्छमवाप ह॥ मंत्रं तत्रैव प्रदत्तं बुरुणा पुरा ॥ ७८ ॥ सहस्रदलपद्मस्थं ददर्श ज्योतिबल्वणम् । तत्रांतरे दिव्यरूपमतीव सुमनोहरम् । c&॥ नवीनजलदोत्कर्ष श्यामसुंदरविग्रहम् । सद्रत्नसारनिर्माणज्वलन्मकुंडलम् । ७६ ॥ ॥ ज्वलता कस्तुर्मद्रण कंठवक्षःस्थलोज्ज्वलम्॥ ७७ ॥ मणिकेयूरंखलायमणिमंजीररंजितम् ॥ अंतर्बहिः समं दृझो पुष्प ॥७८॥ ॥ इह उवाच ॥ ॥ अक्षरं परमं अत्र ज्योतीरूपं सनातनम् ॥ गुणातीतं निराकारं स्वेच्छांमयमनंतकम् अवध्यालय सेवायै नानारूपधरं वरम् । शुद्धरक्तपीतश्यामं युगानुकमणेन च ॥ १८० ॥ iय मातरं ज्वलंत तेजसा ॥८३॥ द्वापरे पीतवर्ण च शोभितं पीतवाससा ॥ कृष्णवर्ण की १३ ३५ मदनं रोवनंती H कंदर्पकोटि बिभ्रतं शतमीश्वरम् ॥८॥ डंतं राधया सार्ध वृन्दारण्ये च कुत्रचित् । कुत्रचिन्निर्जनेरण्ये राधावक्षःस्थलस्थितम् ॥८६॥ जलकीडां प्रकुर्वतं राषया सह कुत्रचिव । राधिकाकबरीभारं कुर्वतं कुत्रचिद्वने ॥ ८७ ॥ कुत्रचिद्राधिकापादे दत्तवंतमलक्तकम् सदा चर्विततांबूलं दंतं कुत्रचिन्मुदा ॥ ८८ ॥ पश्यंतं कुत्रचिद्धां पश्यंतीं वक्रचक्षुषा ॥ दत्तवंतं च राधायै कृत्वां मांलां च कुत्र चिव ॥ ८९ ॥ कुत्रचिद्धया साधं गच्छेत रासमंडलम्॥ राधात्तां गले मालौ धृतवंतं च कुत्रचिव ॥ १९० ॥ सार्ध गोपाल काभिश्च विहरंतं च कुत्रचित् ॥ राधां गृहीत्वा गच्छंतं विदाय तां च कुत्रचित् ॥ ९१ ॥ विप्रपत्रीदत्तमन्नं भुक्तवंतं च कुत्रचित् छ| चिलकैः सह ॥ स्तुत्वा शकतवेंद्रण प्रणनाम हरिं श्रिया॥ ९६॥ प्रा देतेन गुरुणा रणे वृत्रासुरेण च ॥ कृष्णेन दत्तं कूपय्ॐ| ह्णे च तपस्यते ॥ ९६॥ एकादशाक्षरो मंत्रः कवचं सर्वलक्षणम् ॥ दत्तमेतत्कुमाराय पुष्करे ब्रह्मणा पुरा ॥ ९७ ॥ जन्ममृत्युजराव्याधिशोकेभ्यो मुच्यते नरः । न हि पश्यति स्वप्नेपि यमदूतं यमालयम् ॥९९ ॥ नारायण उवाच ॥॥ इंद्रस्य वचनं डू श्रुत्वा पुत्रः श्रीनिकेतनः ॥ २ व रेनेसा वे पास हय अपवर्षं || जा सकता दोनो नव नेि " जो नयाँ थ॥ ४ ॥ कृष्णाय गोविंदाय नमोनमः ॥ नमो ण्यदेवाये अहणे परमात्मने ॥४॥ अनंत सं• 8 अतिसूक्ष्मस्वरूपाय स्थूलात्स्थूलतमाय च॥७॥ सर्वेश्वराय सर्वाय तेजोरूप नमोस्तु ते। अतिप्रत्यक्षरूपाय ध्यानासाध्याय योगिङ्ग• ९१ नाम् ॥८॥ ब्रह्मविष्णुमहेशानां वंचय नित्यरूपिणे ॥ धाने चतुर्णां वर्णानां युगेष्वेव चतुर्थं च ॥ ९॥ शुङरक्तपीतश्यामानिधानम्र |gशालिने । योगिने योगरूपाय सुवे योगिनामपि ॥२१०॥ सिद्देश्वराय सिदाय सिदानीं गुरवे नमः ॥ यं पेियं स्तोतुमक्षमः ॥७२॥ यं स्तोतुमक्षमो रुजः शेषो यं स्तोतुमक्षमः॥ यं स्तोतुमक्षमो धर्मो यं स्तोतुमक्षमो रविः ॥३२॥ यं स्तो तुमचमो लंबोदरपि षडाननः ॥ यं स्तोतुमक्षमाः सर्वे मुनयः सनकादयः॥ १३ ॥ कपिलो न क्षमः स्तोतुं सिद्धंबणां गुरोर्गुरुः । नशकौ स्तवनं कर्तुं नरनारायणावृषी ॥१३। अन्ये जडधियः के वा स्तोतुं शक्ताः परात्परम् । वेदा नशक्ता नो वाणी न च लक्ष्मीः ॥ १६ ॥ न राधा स्तवने शक्ता किं स्तुवंति विपश्चितः । क्षमस्व निखिलं ह्यन्नपराधं क्षणेक्षणे ॥ १६ ॥ रस म करुणा |संघ दीनबंधो भवार्णवे। पुरा तीर्थे तपस्तवा पुत्रः प्राप्तः सनातनः ॥ १७॥ स्त्री यचरणांभोजे भक्तिं दास्यं च देहि मे ॥ त्वममरत्वं वा सालोक्यादिकमेव वा ॥ १८॥। वत्पदांभोजदास्यस्य कलां नार्हति षोडशीम्॥ इंद्रत्वं वा सुरत्वं वा संप्रातुिं सि| विवर्णयोः ॥ १९॥ राजत्वं चिरजीवित्वं मुधियो गणयंति किम्॥ एतयत्कथितं सर्वं ब्रह्मत्वादिकमीश्वर ॥ २२० ॥ भक्कसंगी ईस्य नोपमा ते किमर्चति ॥ त्वदुक्को यस्त्वत्सदृशः कस्त्वां ततुिमीश्वरः॥ २१॥ क्षणाद्दळापमात्रेण पारं कर्तुं स चेश्वरः॥ सिगद्भवत्येव गतिं कर्तुमनेकूषा ॥ २२ ॥ वर्धते । अभक्तालापतापातु शुष्कतां याति तत्क्षणम् । । त्वष्णस्तकाच दंते तत्क्षणे स्फुटम् । त्वद्भक्तयंस्तं स्फीतं मानसजं परम् ॥ २४ न नश्यं वईनीयं च ०॥ नित्र्यानत्यं शोणं । ततः संप्राप्य ब्रह्मत्वं भकस्य जीवनाय च ॥ २९॥ ददात्येव खं तस्मै इरिदास्यनुत्तमम् । संम्यं वुडंभं स्य यदि वासो बभूव ह ॥ २६ ॥ सुनिश्चयेन तेनेव जितं सर्वं भयादिकम् ॥ इत्येवमुक्त्वा भक्त्या च नंदस्तस्थौ हरे पुरः ॥ २७॥ प्रसन्नवदनः कृष्णो ददौ तस्मै तदीप्सितम् । एवं नंदकृतं स्तोत्रं नित्यं भक्त्या च यः पठेव ॥ २८ ॥ सुदृढां भक्ति |माप्रोति सयो दास्यं लभेदः। तपस्तप्त्वा यदा द्रोणस्तीर्थं च धरया सह ॥ २९ ॥ स्तोत्रं तस्मै पुरा दत्तं ब्रह्मणा तत्सुदुर्लभम् हरेः षडक्षरो मंत्रः कवचं सर्वरक्षणम् ॥ ३३० इह सौभरिणा दत्तं तस्मै तुटून पुष्करे । तदेव कवचं स्तोत्रं स च मंत्रः सुदुर्लभः ॥ ॥ ३१ ॥ ह्मणोंशेन मुनिना नंदाय च तपस्यते ॥ मंत्रः स्तोत्रं च कवचमिष्टदेवो गुरुस्तथा ॥ ३२॥ या यस्य विद्या प्राचीना न तां त्यजति निश्चितम् । इत्येवं कथितं स्तोत्रं श्रीकृष्णाख्यानमद्भुतम् । मुखदं मोक्षदं सारं भूवबंधविमोचनम् ॥ २३३ ॥ इति |श्रीमद्वेवतें महापुराणे श्रीकृष्णजन्मखण्डे नारायणनारदसंवाद इंद्रयागभंजनोनामैकविंशतितमोऽध्यायः ॥ २१ ॥॥। उवाच ॥ ॥ एकदा सघिकानाथो बलेन सह बालकैः ॥ जगाम तत्तालवनं पारिपक्वफलान्वितम् । १॥ वृक्षाणां रक्षिता दैत्यः स्वर रूपी च धेनुकः । कोटिसिंहसमबलो देवानां दर्पनाशनः ॥२॥ शरीरं पर्वतसमे कूपतुल्ये च लोचने । ईषापंक्तिसमा दंतास्तुंडे पर्व ॥ ३ र्या शतहस्तपरिमिता जिह्वा लोला भयानका । कासारसदृशी नाभिः शब्दस्तस्य भयानकः ॥ ३ तालवनं "हणासन् । वंधो जगत्पते ॥ महाबल बलभ्रातः समस्तबलिनां वर ॥ ६ ॥ अवधानं कुरु विभो क्षणार्धे नो निवेदने ॥ क्षुधितानां शिश्नां च भक्तानां भक्तवत्सल ॥ ७ ॥ स्वादूनि उंदराण्येव पश्य् च ॥ भंडं चालयितुं वृक्षान्पातितं च फलानि च ॥ ८ ॥ जन्मानेि शशिनि वैज्ञानियों के नाम से संशय लोक सेवन से बनी शिल तोचि त सभी मत न तं ॥ १२ ॥ ॥ श्रीकृष्ण उवाच । वों दैत्यायं बाला ठूयं मत्सहचारिणः । वृक्षान्भुक्त्वा चालयित्वा फलानि खादताभयम् ॥ १४ ॥ संमादाय बालका बख्शालिनः ॥ उत्पेतुर्दूलशिखरं क्षुधिताश्च फलार्थिनः ॥ १६ ॥ नानाप्रकारवर्णानि स्वादूनि च॥ फलानि पातयामासुः परिपक्वानि नारद ॥ १६ ॥ केचिद्वभुजुङ्गंज्ञांच्या चालयामासुरेख च । केचित्कोलाहलं केचन ॥ १७ ॥ अवरुद्ध तरुभ्यश्च बाळका बलशालिनः फलान्यादाय गच्छंतो ददृशुर्दैत्यपुंगवम् ॥ १८॥ महाकायं घोरं गर्दैमरूपिणम् ॥ आगच्छंतं महावेगात्कुर्वतं शब्दशसुल्बणम् ॥ १९ ॥ तं दृशं रुरुडुः सर्वे फलानि तत्यजुर्भिया ॥ कृष्णकृष्णेति शब्दं च प्रचक्रुर्बहुधा भृशम् ॥ २ ॥ अस्मान्नझ समागच्छ हे कृष्ण करुणानिधे ॥ हे संक र्षण नो रक्ष प्राण नो याँति दानवान् ॥२३॥ हे कृष्ण हे कृष्ण हरे मुरारे गोविंदृ दामोदर दीनबंधो ॥ गोपीश गोपेश भवार्णवेऽस्म कृष्ण भृतं मुकुळबलदर्प वर्धयेमं निहत्य ॥ २e॥ बालानां विछवं दृझा बलेन सह माधवः ॥ आजगाम शिस्थानं भयदा भक्त ॥ २९॥ भयं नास्ति भयं नास्तीत्युक्त्वा दुद्राव सत्वरम् ॥ ईदास्यप्रसन्नास्य निर्भयं दत्तवाञ्छिंशून ॥ २६ ॥ दृष्य षण बी वाळा ननृतुर्विदुर्भयम्॥ इरिस्टूतिथाभयदा सर्वमंगलदायिका ॥ २७॥ श्रीकृष्णो दानवं दृष्ट्झ असतं पुरतः संबोग्य बलिनमुवाच मधुसूदनः ॥ २८॥ ॥ श्रीकृष्ण उवाच ॥ दानवो बलिपुत्रोयं नाम्ना साहसिको बली॥ शशो दुर्वाससाम् ॥२९॥ पापिष्ठो मम वयो महाबलपराक्रमः अहमेनं वधिष्यामि स्वं रन्न चान्बळ् ॥३ मदुवाच .३ ॥ तान्गृहीत्वा बलः शीथं जगाम त्वरयाज्ञया॥ ३१ ॥ इज़ कृष्णे दानवेंत्र अवघ्यगर्भः असीख लीळय कोपाज्ज्वलदग्निशिखोपमम् ॥ २२ ॥ बभूवातिदायुक्तो मर्तुकामोतितेजसा ॥ उमस युग त्य विरं तेजस्विनं भिया ॥ ३३ ॥ उज्झितं संतमीशं च दृशं दैत्यो मुमोच । अतीवसुंदरं शतं ज्वलंते तेजसा ॥ ३४ ॥ सृष्णदर्शनमात्रेण बभूवास्य पुरा स्वृतिः। आत्मानं बुबुधे कृष्णं जगतां कारणं परम् ॥ ३६ ॥ तेजःस्वरूपमीशं तं दृशं तुष्टाव दानवः।। यथागमे यथाजन्म गुणातीतं श्रुतेः परम् ॥ ३६ ॥ ॥ दानव उवाच ॥॥वामनोऽसि त्वमंशेन मत्पितुर्यज्ञभिक्षुकः। X|राज्यहर्ता च श्रीहर्ता सुतलस्थलदायकः ( ३७ ॥ वलिभक्तिवशो वीरः सर्वेशो भक्तवत्सलः ॥ शीघ्र त्वं विनिघ मां पापं शापाद्वद भरूपिणम् ॥ ३८ ॥ सुनेर्दूर्वाससः शापादीदृशे जन्म कुत्सितम् ॥ मृत्युरुक्तश्च मुनिना वत्तो मम जगत्पते ॥ ३९॥ षोडशारेण ऊचक्रेण सुतीक्ष्णेनातितेजसा ॥ जहि मां जगतां नाथ सद्भक्तिं कुरु मोक्षद ॥ ॥ त्वमंशेन वराय समुदतुं वसुंधराम् ॥ वेदानां रक्षिता नाथ हिरण्याशनिसूदनः ॥ 89॥ त्वं नृसिंहः स्वयं प्राणों हिरण्यकशिपोर्वधे ॥ प्रह्रादानुग्रहार्थाय देवानां रक्षणाय च । ४ |॥ २ ॥ त्वं च वेदोदारकर्ता मीनशेन दयानिधे ॥ नृपस्य ज्ञानदानाय रक्षसये मुरविप्रयोः ॥ ४३ ॥ शेषाधाम कूर्मस्त्वमंशेन मृद्धिहेतवे ॥ विषाघारमा विश्वस्त्वमंशेनापि सहस्रधृक् ॥ ६४ रामो दाशरथिस्त्वं च जानक्युद्धरहेतवे ॥ दशकंघरहता च सिंध छु। आसेतुविधायकः ॥६५॥ कलया परशुरामक्ष जमदग्निसुतो महान्॥ त्रिसप्तकृत्वो भूपानां निर्हता जगतीपते ॥ ४६ ॥ अंशेन कुपि| लत्वं च सिदानां च गुरोर्गुरुः । मातृज्ञानप्रदाता च योगशास्त्रविधायकः ॥४७ ॥ अंशेन ज्ञानिनां श्रेष्ठो नरनारायणावृषी। एवं च धर्मसुतो भूत्वा लोकविस्तारकारकः ॥ ६८ ॥ अधुना कृष्णरूपस्त्वं परिपूर्णतमः स्वयम् । सर्वेषामवताराणां बीजरूपः सना तन.४९ ॥ यशोदावनों नित्यो नंदेकानंदवर्धनः । प्राणाधिदेवो गोपीनां राधाप्राणाधिकप्रियः ॥६० ॥ वसुदेवसुतः शत इवयंबट शग्रोनिसंभवः श्रीमान्पृथिवीभारहारकः ॥६१ ॥ पूतनायै मावगतिं प्रवाता च कृपानिधिः । केरिः २; .. . अंबानां मुमापि मोक्षकारक॥६३॥ स्वेच्छामयगुणानीत भकान भयभंजन । प्रसीद राधिकानाथ प्रसीद कुरु मोक्षणम् ॥ ३.• ४ : ७ ॥ | ५३ ॥ हे नाथ गार्दभीयोनेः समुंदर भवार्णवाव ॥ सूखीस्त्वङ्गतपुत्रोई मासुदतुं त्वमर्हसि ॥ ९४ ॥ वेदा ब्रह्मादयो ये च मुनींद्वाः अ• २ अस्तोतुमक्षमाः॥ किं स्तौमि ते गुणातीतं पुरा दैत्योऽधुना खरः ॥ ६६॥ एवं कुरु कृपासिंधो येन मे न भवेदतुः ॥ दृझ पादारविंद |ते कः पुनर्भवनं व्रजेव ॥५६ ॥ ब्रह्मा स्तोता सरः स्तोता नोपहासितुमर्हसि ॥ सदीश्वरस्य विज्ञस्य योग्यायोग्ये समा कृपा ॥५॥४ इत्येवमुक्त्वा दैत्येंद्रस्तस्थौ च पुरतो हरेः। प्रसन्नवदनः श्रीमानतितुष्टो बभूव ह ॥९८॥ इदं दैत्यकृतं स्तोत्रं नित्यं भक्त्या च यः। छपठेत् ॥ सालोक्यसार्टिसामीप्यं लीलया लभते हरेः ॥५९॥ इह लोके हरेर्भक्तिमंते दास्यं सुदुर्लभम् । विद्यां श्रियं सुकवितांपुत्रपौत्रा म्यशो लभेत् ॥६०॥ ॥ श्रीनारायण उवाच ॥ ॥ श्रुत्वानुमेने देत्येंद्रस्तवनं करुणानिधिः॥ कथं करोमि संहारमीदृशं भक्तमित्यते॥४ |॥६१ अनुमॅन्य स्मृतिं तस्य संजहार हरिः स्त्रयम् । न हि युक्तो वधः स्तोतुर्हर्वक्क्षुर्विधिरीश्वरात् ॥२॥ दानवो मायया विष्णोर्विस के स्मार पुनः स्वकम्॥ दुरुक्तिस्तत्कंठदेश द्दधिष्ठानं चकार ह।६३॥ उवाच श्रीहरिं दैत्यः कोपात्प्रस्फुरिताधरः ॥ मुने.सद्यो मर्तुकामो देवप्रस्तो विचेतनः॥३४॥ दैत्य उवाच ॥ ॥ ध्रुवं त्वं मर्तुकामोसि दुर्मुदं मानवार्भक। अद्य प्रस्थापयिष्यामि त्वामहं यममंदिरम् ॥“ i६८॥ आयासि जीवनाकांक्षी मम तालवनं शिशो ॥ न यास्यसि पुनर्गेहे बांधवं न हि द्रक्ष्यसि ॥६६॥ न कंसो न जरासंधो नरको न समो मम ॥ देवाः कंपंति मे नित्यं के चान्ये मत्समा भुवि ॥ ६७ ॥ न हि संहारकर्ता च म संवतुं क्षमः शिवः॥ न च ब्रह्मा नछु विश्य न शृत्युः काल एव च ॥ ६८ ॥ मम तालतरून्भैका पातयित्वा फलानि च ॥ अहंकरोषि सहसा किमहो कस्य् तेजसा। ९ ॥ कस्त्वं वद बटणे सत्यं कमनीयोतिरंदरः ॥ दुहँगै जीवनं दातुं मणं कथमिहागतः ॥ ७०॥ इत्युका मस्तके कृत्वा – फेवा स तं बली ॥ दूरतः पातयामासश्रीकृष्णं मरणोन्मुखः ॥७१ ॥ पातयित्वा च तं भूमौ विषाणाभ्यां जघान सः ॥ "g* अ गर्ल गरि १२ खराभ्यां च• •। चलचित्र पनि हो । सः वामं तं शब्दं कृत्वा भयानकः । स जगाम शिशुस्थानं बुद्बुलका भिया ॥ ७९॥ वलं च प्रेरयामास मस्तकेन महाबली ॥ बलो सुटिं ददौ तस्मै सूचीमाप ततोऽसुरः ॥ ७६ ॥ क्षणेन चेतनां प्राप्य जगाम हरिसन्निधिम् ॥ बलमुष्टया च व्यथितः पुनर्रीमवा |प सः ॥ ७७ ॥ पुनश्च चेतनां प्राप्य समुत्तस्थौ व्यथाकुलः ॥ उत्ससर्ज बूझकुंडे सूत्रं च भयमाप ह॥ ७८॥ क्षणात्संधिक्षणं प्राप्य महाबलपराक्रमः । कृत्वा शिरसि गोविंद घूर्णयामास दानवः ॥ ७९॥ पातयामास भूमौ ते पूर्णयित्वा पुनःपुनः ॥ उत्पाटय तालवूरुं तं ताडयामास माधवः ॥८०॥ यथा खङ्गम्हारे द्वानवस्य् भवेब्यथा । तथा बभूव दूत्यस्य तालवृक्षस्य ताडनात् ॥८३m|| छबभूव जर्जरैग रुधिरं च समुद्रमन्॥ ८३ ॥ क्षणेन चेतां प्राप्य सख़्त्तस्थौ रुषाऽसुरः । गृहीत्वा पर्वतश्रेष्ठं प्रेरयामास माधव |॥ ८६ ॥ दृझा शेलमुत्पन्नतं वेगेन मधुसूदनः ॥ जग्राह दक्षिणकरे यथेक्षुदंडख़त्प्रभुः ॥ ८९ ॥ पूर्वस्थाने पर्वतं ते स्थापूयामात्र कौतुकात् । गृहीत्वा दैत्यकर्णानं पातयामास दूरतः॥८३ ॥ उत्पत्य च महावेगाचकार वेष्टनं हरेः ॥ धृथिवीं घर्षयामास ॥ ८८ ॥ प्रहरं च तयोर्मुदं निर्लक्षे च बभूव हे ततो गृहीत्वा श्रीकृष्णं पपात धरणीतले॥८९॥ पुनर्मुहूतं शुद्धं च बभूव भूतले तयोः । इदं: यः सस्मार चकखतम् । सुर्यकोटिसमं दीया जआइ तत्सुदर्शनम् ॥ ९३ ॥ चिक्षेप भ्रामयित्वा च षोडशारमनुत्तमम्। पथ्यविडमंड ४ पंपात मस्तकं सूम बॉनवस्य 'महात्मनः ॥ तैलसमूह इतस्थौ शतर्यसमप्रदेश २ ३ ९६॥ विलोक्य हरिलोकं संलिष्ठे कृष्णपदंबुजे । संप्राप्य परमं मोक्षमहो दानबूझुंगवः ॥ ९६ ॥ गगनस्थाः सुराः सर्वे वह मुनयश्च भृशं मुदा ॥ पारिजातप्रसूनानां चक्रुस्ते तत्र वर्षणम् ॥ ९७ ॥ नेदुटुंदुभयः स्वर्गे ननृतुश्चाप्सरोगणाः ॥ जगुर्मघवेंनिकर स्त्रुचुर्मुनयो मुदा ॥ ९८॥ स्तुत्वा जग्मुः सुराः सर्वे मुनयो हर्षविह्वलाः ॥ धेनुकस्य वधं दृशं तत्राजग्मुश्च बालकाः ॥ ९९ ॥ बल बलिनां श्रेष्ठस्तुष्टाव पुरुसोत्तमम् ॥ धुदुर्बलकाः सर्वे ननृतुश्च मुदान्विताः ॥ १०० ॥ दत्त्वा कृष्णबलाभ्यां च प्रपक्कानि नेि च । सर्वाणि भक्षयामासुर्बालाः प्रहृष्टमानसाः ॥ १०१॥ भुक्त्वा पीत्वा हरिः शीनें बलेन बालकैः सह ॥ जगाम स्वाढ्यं अतन्निहत्य दानवेश्वरम् ॥१०२॥ इति श्रीब्रह्मवैवर्ते महापुराणे श्रीकृष्णजन्मखंडे नारायणनारदसंवादे धेनुकवधोनाम द्वाविंशोऽध्यायःङ्क २२ ॥ ॥ नारद उवाच ॥ ॥ केन पापेन बलिजो गर्दभत्वमवाप ह॥ दुर्वासाः केन दोषेण शशाप दानवेश्वरम् ॥ १ ॥ केन|3 पुण्येन वा नाथ बलिनः श्रीहरेः पदम् ॥ सहसैकत्वमुक्तिं च संप्राप दानवाधिपः ॥ २॥ मुने सर्व सुविस्तारं वद संदेहभंजन | अनेकविसुखे काव्यं नूनंन्त्री पदेपदे॥ ३॥ ॥ श्रीनारायण उवाच ॥ ॥ णु वत्स प्रवक्ष्येइमितिहासं पुरातनम् । पुरा श्रुतं धर्मात्पर्वते गंधमादने॥ ३॥ पाद्मकल्पे च वृत्तांतं विचित्रं सुमनोहरम् ॥ नारायणकथोपेतं कर्णपीयूषमुत्तमम् ॥ ६ ॥ यत्र= कसे कथा चेयं तत्र त्वमुपपईणः । आकल्पजीवी समीकः सुंदर स्थिरयौवनः ॥६॥ पंचाशत्कामिनीनां च पतिः श्रृंगारत परः ॥ वरेण ह्मणस्त्वं च सुकंठो गायनेषरः ॥ ७॥ अनुक्षणं पपुस्तास्ते सुंदरं सुखपंकजम् ॥ निमेषरहिताः सर्वाः माणमपीडिताः ॥ ८ ॥ तास आणैव घटितो विधिना त्वमिव श्रुतम् ॥ दिवानिशं सहचरा न जीवंति त्वया विना । | gोकने च रहसि स्थानेस्वाने मनोरमे ॥ गङ्गषु च शैलानां कंदरेषु नीव च ॥ १० ॥ काननेषु च रम्येव । बर्बिते युवाममोघं ताभ की चकुस्त्वया सह ॥ १३३ ॥ तय -देवदिवेः शापाद्रुत्वा दासीसुतो भव । S" > आना आवणः शत्रो वैष्णवोच्छिष्टभोजनाव । १२ ॥ ल्पजीवी च वैष्णवप्रवरो महान् ॥ ज्ञानदृष्टया सर्वदर्शीं प्रियङ r) ५४ बलेः पुत्रो नाम्ना साहसिको बली स्वतेजसा सुराज्जित्वा प्रतस्थे गंधमादनम् ॥ १६ ॥ चंदनोक्षितसर्वागो रत्नभूषण भूषितः॥ रत्नसिंहासनस्थश्च बहुसैन्यसमन्वितः ॥ १६ ॥ एतस्मिन्नंतरे तेन पथा याति तिलोत्तमा ॥ रूपेणाप्सरसां श्रेष्ठा। ॥ १७॥ चारुचंपकवर्णाभा रत्नाभरणभूषिता ॥ नवयौवनसंपन्ना कामबाणप्रपीडिता ॥ १८॥ ईक्षदास्यॐ प्रसन्नास्या दिव्यवस्त्रं सुबिभ्रती ॥ वक्रभ्रूभंगयुक्ता सा गर्दमिनी सन –भन्नई उठंडे व लाल हसितं घो"मैं नम् ॥ २१ ॥ शरत्पार्वणचंद्रस्यं सुस्मितं सुमनोहरम् ॥ दृष्ट्वा ते विस्मिता कामात्कटाक्ष च चकार सा ॥ २२ ॥ क्रीडाये चंद्र लोकं च गच्छंती चंद्रकांसुकी ॥ तस्थौ केन च्छलेनैव मत्ता श्रृंगारलालसा पुलकांकितसर्वाणं धर्मकर्मसमन्वितम् ॥ बभूव काममत्ताया योनौ कंट्स|| यनं:जलम् ॥ २९ ॥ विसस्मार शशधरं बलिपुत्रमनोरथा ॥ अहो को वेद भुवने दुर्जेयं पुंश्चलीमनः ॥ २६ ॥ पुंश्चल्यां यो हि वि कॅ। वने वाचिता चितिश्च विवश यस मूहेिं "मतं यानि पारित मु" नाम्। ५२का मस्त्येव ऍपलीनां न कुत्रचित् ॥ दारुणा पुंश्चली जातिर्नरघातिभ्य एव च ॥३॥ निष्कृतिः सर्वभोगांते सर्वेषामस्ति निश्चितम् । न पीनां विकेंद्र ॥ ३२॥ अन्यासां कामिनीनां च कीटं हंतुं च या या ॥ सा नास्ति पुंश्चलीनां तु कांत १३ पुरातनम् ॥ ३३ ॥ कृतं दृशं दिनंत्येव सोपायेनावलीलया । रतिलं नूतनं प्राप्य विषतुल्यं पुरातनम् ॥ ३४ ॥ पृथिव्यां संग ४ यानि पापानि पुंश्लीष्वेव भारते । तिष्ठंति ताभ्यो न पराः पापिष्ठाः संति केचन ॥ ३६॥ पुटुंचलीपरिपक्कानं सर्वपातकनि अ• २३ श्चितम् ॥झे कर्मणि पैत्र्ये च न देयं च तथा जलम् ॥ ३६॥ अन्नं विष्ठा जलं मूत्रं पुंश्चलीनां च निश्चितम् । दूत्वा षि तृभ्यो देवेभ्यो भुक्त्वा च नरकं व्रजेव ॥ ३७ ॥ शतवर्षे कालसूत्रे पचत्येव मुदारुणे। घोरांधकारे कृमयस्तं दर्शति विषानिशम् ॥ ३८ ॥ पुंश्चल्यन्नं च यो भुक्ते दैवाद्यदि नराधमः ॥ सप्तजन्मकृतं पुण्यं तस्य नश्यति निश्चितम् ॥ ३९ ॥ आयुःश्रीयशसां |इनिरिह लोके परत्र च ॥ तस्माद्यत्नाद्रक्षणीयं पाकपात्रं कळवकम्॥ ६० ॥ पुंश्चलीदर्शने पुण्यं यात्रासिद्धिर्भवेद्भवम् ॥ स्पर्शने । च महापापं तीर्थस्रानाद्विशुध्यति ॥ ४१॥ श्नानं दानं व्रतं चैव जपश्च देवपूजनम् ॥ निष्फलं पुंश्चलीनां च भारते जीवनं वृथा ॥ बलेः सुतः ॥ कामातुरः प्रमत्तश्च जगाम कुलटांतिकम् ॥ ८४ ॥ उवाच कुटिलापांगीं पीनश्रोणिपयोधराम् ॥ श्रीडया वाससा वक्र कुर्वत सुदा ॥ ३६ ॥॥ साहसिक उवाच ॥ सुझ्पुण्यवंतं मनोहरम् ॥ ४६॥ कल्पतेि तपसा पूतं भोक्तुं त्वामेव सुंदरि ॥यं तं यासियाहि सा त्वं भृत्यं मां कर्तुमर्हसि ॥ ३७ वीणीहि रतिपुण्येन म भृत्यं रतिलोलुपम् । श्रृंगारलोलुपा विनिर्मितः निरूपितं यत्तंनेव वार्यते केन तत्प्रिये॥ ४९ ॥ वाक्यं पीयूषसदृशं सस्मितं वद सुंदरि ॥ शीतं भुजलताषा वने कुछ निर्जने ॥६०॥ आसनं देहि कल्याणि स्वोढं कनकसन्निभम् । स्तनमंडलकुंभं च पात्रयोग्यं प्रदर्शय ॥९३॥ तीक्ष्णात्रेण जर्जरं कुरु भामिनि ॥ कामसऍक्षतं पादस्पर्शनेनारुजं कुरु॥२॥अधरोषावृतं स्वादु देहि मे क्षुधिताय च ॥ पक्कदाडि छु ॥ ७३ ॥ अणु पश्यामि ललितां सुनिमानसमोहिनीम् ॥ शरन्मध्याह्नपद्मानां प्रभामोचनलोचनाम् ॥ ९९॥ शरत्पार्वणचन्द्रस्यं प्रसन्नं च प्रदर्शय । सा च तद्वचनं श्रुत्वा तमुवाच स्मरातुरा ॥६॥ वृश्चतं कामबाणेन मानसंक्षयकामिनी॥ तिलोत्तमोवाच ॥ पतिस्त्व सहशो नाथ कामिनीनां मनीषितः ॥ ६७॥ बलिपुत्रोसि धर्मिष्ठो रूपवान्पुणवान्युवा ॥ श्रृंगारनिपुणः कांतः कामशास्त्रविशा रद्रः ॥९८ सदा मनोज्ञः क्षीणं त्वं सुवेषश्च स्वभावतः । मुवेषं सुंदरं शतं कांतं दांतमरोगिणम् । ६९॥ गारजं गुणशं वां युवानं च जीवनं वृथा॥ चंद्राश्लेषं न जानंति यास्ता मूढाः प्रकीर्तिताः । ता एव मातृगर्भस्था न प्राज्ञाः पौरुषे रसैः ॥ ६३ ॥ स्वर्वच छै। मानस ॥ अथ तस्य रतिदिनं तेनं तिलोत्तमावचः श्रुत्वा जहास् बलिनंदनः॥ मुकामश्च सपुलूकस्तासूवाच रूस्थले ॥ ६७ ॥ साहसूिकझ |निमित्तेन प्रयत्नतः ॥ सर्वरूपगुणाधारा विधिना च कृता पुरा ॥ ६९ ॥ सर्वं जानासि सर्वज्ञ विज्ञा सुरतकर्मणि । हर्षेण श्रोतुमि च्यामि वद् वो मानसं वचः ॥ ७० ॥ अतिप्रियध को खा च कः खभावो वरानने । अवश्यं गोपनीयं च श्रोतुमिच्छामि सुंदर स्य सा विलोमा । सुखमाच्छादनं चक्रे विलोक्य वक्रचक्षुषा ॥ ७३ ॥ सत्यं सारमंतरस्थमव्यक्तमतिगोपनम् ॥ उवाच मान ३. सं वाक्यमज्ञातं विदुषामपि ॥ ७e ॥ ॥ तिलोतमोवाच ॥ ॥ कथनीयं साहसिक ऍपलीनां मनोवचः ॥ श्वजातीनां च सर्वाङ • ? . ४ ॥ साङपहासकरं परम् ॥ ७५॥ सर्वेषामपि दुर्जेयं चरितं योषितामपि ॥ विशेषतोपि दुर्जेयं पुंश्चलीनां मनोवचः ॥ ७६ ॥ वेदवेदांगशास्रांतं सर्वं जानाति पंडितः ॥ कांत नतं विजानाति दिशामाकाशयोषिताम् ॥७७ ॥ विषादप्यप्रियो वृद्धो रत्नादपि । २३ ॐ ब• च योषिताम् । युवा सर्वस्वहर्ता चेत्भाणेभ्योपि परः प्रियः ॥ ७८ ॥ युवानं सुंदरं दृष्ट्वा भवति पुंश्चली। विशेषतः सुवेषं चङ्क €व हतचेतना ॥ ७९॥ निमेषरहिता तस्या लोचनाभ्यां पिबेन्मुखम् ॥ योनौ जलं आर्ता हरेतस्याः सद्यः कंडूयनं भवेत् ॥८०॥|४| मनोऽतिलोलमस्थैर्यं सर्वांगानि चकॅपिरे ॥ जडीभूतं शरीरं च प्रदग्धं मदनानलाव ॥ ८१ ॥ संप्राप्य तं चेद्दसि सालापं कुरुते ऽ स्फुटं । सकटलं. स्मेरवक्त्रं दर्शयित्वा पुनपुनः ॥८२॥ तथा यदि वशं कर्तुं न शशाक जितेंद्रियम् ॥ स्वमंगं दर्शयित्वा तमं चै| तर्वाक्यं स्फुटं वदेव ॥८३ ॥ दुःसाध्ये नायके दुखं भवेद्मजन्मजन्मनि । तत्तुल्यं तत्परं प्राप्य तं विस्मरति पुंश्चली ॥ ८८ ॥ ऍपलीनामप्रियः कः कः प्रियो वा महीतले ॥ योतिश्रृंगारनिपुणः स च प्राणाधिकः प्रियः ॥ ८६ ॥ पूर्वजारं पतिं पुत्रं भ्रातरं छ| पितरं प्रसूम् । विशिष्टं नूतनं प्राप्य सर्वं त्यजति लीलया॥ ८६ ॥ न दानेन न मानेन सत्येन स्तवनेन वा ॥ नोपकारेण प्रीत्या झु झ्या सा साध्या मूरतिं विना ॥ ८७ ॥ रायूने भोजने चापि स्वप्ने ज्ञाने दिवानिशम् ॥ नित्यं सत्पुरुषाश्लेषं स्मरंति कुलटाः स्त्रियः ॐ |८८ सृङ्गारनिपुणानां च ध्यानसाध्या चिरं परम् ॥ दारुणा पुंश्चलीजातिः प्रार्थयंति नवनवम् ॥८९॥ सर्वासां कुलटानां च चरित्र|झ कथितं मया ॥ अकथ्यं गोपनीयं च मम हृद्वचनं श्रुणु ॥९०॥ मम संति प्रियतरा गंधर्वेषु सुरेषु च युवानो रतिशूराश्च कामशम्रकै छ विशारदाः॥ ९१॥ विशेषतः शशधरे स्नेहो मे विद्यते परः । ततोतिरिक्तः सर्वस्मादपि कामः प्रियो मम ॥ ९२॥ प्रियो मे कामसlछ इरोन भूतो न भविष्यति । स्मरस्य स्मरणार्ण सुस्निग्धं मानसं मम ॥ ९३ ॥ इत्येवं कथितं सर्वमात्मनो योषितामपि ॥ ७४ ॥ १ऑपरेशन पाए । ०० आज्ञां कुरु मङ्गलराज यास्यामि चंद्रसन्निधिम्॥ ९४ ॥ चंद्रस्थानात्तव स्थानं समागत्य सुनिश्चितम् । संतोषं तव देवेंद्र करिष्यामि न संशयः ॥ ९६ ॥ धृत्वेवं बलिपुत्रश्च जहासोचैः पुनःपुनः । सा वक्रचक्षुषालोक्य त जहास स्मरातुरा ॥ ९६ ॥ छलेन दृर्शया मास कठिनं स्तनयोर्युगम् । चारुचंपकवर्णाभं वर्तुलं पीनसुच्व्रितम् ॥ ९७ ॥ श्रोणीं सुकठिनां रम्यां रंभास्तंभविनिंदिनीम् सञ्जटाशं स्मेरसुखं कपोलं पुलकांचितम् मुखम् ॥ ९९॥ तस्य रूपं च वेषं च दर्शदर्श पुनःपुनः॥ सुखस्याच्छादनं भावात्कुर्वती सुक्ष्मवाससा ॥ १ दृश्च सुप्राज्ञो बलिनंदनः॥पप्रच्छ काभिर्ना कामी भावं विज्ञातुमुत्सुकः ॥ १०१ ॥ ॥ साहसिक उवाच। ॥ किंकरिष्यसि मां सत्यं । वद पंकजलोचने ॥ कायंतरं करिष्यामि सुचिरं स्थातुमक्षमः ॥ १०२॥ कामिनीषु बलात्कारो न धर्मो धर्मिणां प्रिये विशेषतोतिवि झुडु नास्माकं स्वकुलोचितः ॥ १०३ ॥ श्रृंगारं देहि वा गच्छ रातिं कर्तुं सुरांतिके ॥ कः क्षमो वा वशीकर्तुं पृथलों बहुगामि नम् ॥ १०८ ॥ दानवस्य वचः श्रुत्वा शुष्ककंठोष्ठतालुका । आत्मानमधमंमन्या भिद्यमाना स्मरास्रतः ॥ १०६॥ ॥ तिलोत्त मोवाच सा । कथमेवं ब्रूहि त्वं मे कांतः प्राणाधिकः प्रियः । कथं वा कोपयुक्तोसि कुरु कार्यं मनीषितम् ॥ १०६ ॥ त्वामेवैकुं विमुखं कृत्वा यामि चंद्रांतिकं यदि ॥ तवाभिशापात्तत्रैव सद्यो विनो भविष्यति ॥ १०७ ॥ विहारं कुरु भद्रं ते करेष्यति इरिः ॐ स्वयम् । पदेपदे शुभं तस्य यः श्रीमानं च रक्षति ॥ १०८अवमन्य ख्यिं मूढो यो याति पुरुषाधमः। पदेपदे तदभं करोति पार्वती सती ॥ १०९ ॥ विज्ञाय भावज्ञः कामशास्त्रविशारदः ॥ करे धृत्वा समाश्लिष्य चुटुंब मुखपंकजम् ॥ १११ ॥ जगाम च तया सार्ध गंधमादनग हरम् ॥ दृशं तत्र गत्वा चस्थानं जंतुविवर्जितम् ॥ ११२ ॥ संस्थाप्य रत्नदीपांश्च धूपं च सुमनोहरम् ॥ शय्यां रतिकरीं कृत्वा सुष्वाप च तया सह ॥ ११३ ॥ नानाप्रकारपुंगारं चकार काममोहितः । तिलोत्तमा तं बुबुधे मुरादपि विचक्षणम् ॥ ११८ ॥ सा ब्रू ॐ चैपतरौ तुट् बभूव रसिकेसरी॥दिवानिशं न बुधे नवसंगमेमूर ॥११९॥ तिलोत्तमा कामभावादख्षुित्रमुवाच ह ।। , & दे वसिषणेशं स्तनयोरंतरे सुदा॥ ११६॥ ॥ तिलोत्तमोवाच ॥ ॥ कदा द्रक्ष्याम्यहं कांत मुखचंदं मनोहरम्॥ एवंभूतं शुझ° > ७ १ ॥ दिनं कदा मे भविता पुनः ॥१३७। अयि र्क रूपमाअयं गुणो वा तव दानव॥ ध्रुवं श्रृंगारनिपुणस्त्वत्परो नास्ति कश्चन ॥३१८॥झ|अ• २२ ओं विस्मरस् िकालेन् पुरुः षट्प यूथा ॥ ीणां पुरुषाश्लेष आजीवं मनसि स्थितः ॥ ११९ ॥ सूत्संगमः शुभदिने पुण्य्छु ||वुण्यवतां भवेद॥ सद्विच्छेदो दुःखहेतुर्मरणादतिरिच्यते ॥ १२० ॥ पीयूषभोजनात्स्वर्गवासादपि च दुर्लभः । सत्सँगः सुखमयो |sषसत्संगो विषाधिकः ॥ १२१ ॥ क्षणं तिष्ठ महाराज पुनरालिंगनं कुरु । त्वया सार्ध मम प्राणा यास्यंति चेतसा सह॥ २२ ॥झ इत्येवमुक्त्वा कुलटा कृत्वा वक्षसि सादरम् । पुमंगसंगोत्पुलका सूर्छमाप मुखेन च ॥ १२३ ॥ कुलटालिंगनालापात्सोतिकामी|| बभूव ह ॥ यथा दीप्तः कृष्णवर्मा वर्धते इविषाधिकम् । १२४ ॥ पुनश्चकार श्रृंगारमसुरोऽष्टविधं मुने ॥ मुंबनं च नवविधं यथा – आस्थाने यथोचितम्। भै२६ नखदंतकरैः क्रीडां चकार विविधां पुनः॥ किंकिणीनां कंकणानां बभूव शब्द उल्बणः ॥ सुनेर्देव। ससस्तेन ध्यानभंगो बभूव ह ॥ १२६ ॥ अदृष्टस्य तयोस्तत्र वल्मीकााच्छादितस्य च ॥ योगासनं कुर्वत. गंधमादन छ। गहरे॥ १२७ ॥ ध्यायतश्चरणांभोजं कृष्णस्य परमात्मनः ॥ न पपात तयोर्युष्टिः समीपस्थे महामुनौ ॥ कामात्मनोर्न हि ज्ञानं ज्ञ् इमेन दतचेतसोः ॥ १२८॥ सहसा चेतनां प्राप्य प्रचलन्ब्रह्मतेजसा ॥ दर्श पुरतस्तौ तु सुनिरुन्मील्य लोचने ॥ १२९ ॥४ दिवानिशं जलोचनः न ॥ ध्यानप्राप्तपद्मभोजविच्छेदोद्विग्नमानसः जानन्त संयुक्तौ काममोहितौ। दृझा चुकोप ॥ १३१ तेजस्वी ॥ । रुद्रो दुर्वासा उवाच भगवान्विभुः ॥ उत्तिष्ठ ॥ १३० गर्दभाकार ॥ उवाच निर्लज तो विहारते पुरुषाधम रक्तपंक ॥ । अप्रधानस्य बलेः पुत्रः पशुसमप्रभः ॥ १३२॥देवो वा मानवो वापि दैत्यगंधर्वराक्षसाः । लणां कुर्वंति सततं स्वजातौ च a ०४ = पन्यिना॥ १३३ ॥ ज्ञानलबाविहीना च खरजातिर्विशेषतः । तस्मात्त्वं दानवश्रेष्ठ खरयोनिं व्रजाधुना ॥ १३७ ॥ तिलोत्तमे स्वमुत्तिष्ठ छमाहीना च पुंश्चली । एतादृशी स्मृता देये व्रज योनिं च दानवीम् ॥ १३८॥ इत्येवमुक्त्वा स मुनिस्तस्थौ तत्र रुषा ज्वलन् ॥ तौ च दृष्टुवतुर्भातावुत्थाय त्रीडितौ सुनिम् ॥ १३६ ॥ ॥ साहसिक उवाच ॥ ॥ त्वं ब्रह्मा त्वं च विष्णुश्च त्वं च साक्षान्म हेश्वरः हुताशनस्त्वं सूर्यश्च ॥ १३७ ॥ क्षमापरोधं भगवन्कृपां कुरु कृपानिधे ॥ मूढापराधं सततं यः क्षमेत्स सदीश्वरः ॥ १३८॥ इत्येवमुक्त्वा देत्येंद्रो रुरोदोच्चैः पुरो सुनेः ॥ कृत्वा तृणानि दशने पपात चरणांबुजे ॥ १३९ ॥ वाच ॥। हे नाथ करुणासिंधो दीनबंधो कृपां कुरु ॥ विधिमुष्टौ च सर्वेषां मूढा स्त्रीजातिरेव च ॥ १४ विना विपत्तौ केषांचिज्ज्ञानं भवति भूतले । तयोर्डश्च च वैकल्यं बभूव करुणा मुनेः ॥ १६२ ॥। दुर्वासा उवाच ॥ ॥ ॐ अतिशापः प्रसादो वा भवेद्देवेन दानव ॥ सत्कीर्तिरपकीर्तिर्वा प्राक्तनप्रभवा ध्रुवम् ॥ १८३ ॥ विष्णुभक्तबलेः पुत्रः सद्वंशप्रभवो |जनः ॥ जनकाद्विष्णुभक्तोसि जानामि त्वां सुनिश्चितम् ॥ १६४ ॥ जनकस्य स्वभावो हि जन्ये तिष्ठति निश्चितम् । झयथा श्रीकृष्णपादकः कालीयवंशमस्त के ॥ १७६ ॥ संप्राप्य गार्दभीं योनिं वत्स निर्वाणतां व्रज । पूर्वं कृष्णार्चनफलं |हि कृतं सतां चिरात् ॥ १६६॥ वृन्दारण्यं तालवनं व्रज शीतुं व्रजंतिकम् । प्राणांस्त्यक्त्वा हवक्रान्मुक्तिं प्राप्स्यसि निश्चितम् ॥ १४७ ॥ तिलोत्तमे भारते वं बाणपुत्री भविष्यसि ॥ श्रीकृष्णपौत्रश्लेषेण पुनः पूता भविष्यसि ॥ १४८॥ जग्मतुर्यथास्थानं प्रणम्य मुनिपुंगवम् जन्मनः ॥ तिलोत्तमा बाणपुत्री कृषानिरुद्धकामिनी ॥ १६ ॥ इति श्रीब्रह्मवैवर्ते महापुराणे श्रीकृष्णजन्मखंडे नारायणना रदसंवादे तिलोत्तमाषलिपुत्रयोर्नेहशापप्रस्तावो नाम त्रयोविंशोऽध्यायः ॥ २३ ॥ श्रीनारायण उवाच ॥ ॥ निगूढं गृणु वृत्तांतं सुनेत्रुर्वचसोखने में अहोस्य दारसंयोगः कथं तदूर्परेतसः ॥ ॥ १ ॥ हृञ्च तयोर्युगारं मुनिः कामी बभूव ह ॥ जितें १३९), ब.है. छ. यिोऽसत्संसर्गादोषः ससर्गिको भवेव ॥ २ ॥ सहसा तस्य हृदये बभूव मुरते स्यूह्मा तं तपस्तप्त्वा तत्र दध्यौ कामिनों मे असं• & s. ॥ ७६ ॥ ॐ|नातुरः ॥ ३ ॥ एतस्मिन्नंतरे तेन पथा याति मुनीश्वरः । प्रार्थयंत्या पतिं संतमौर्वश्च सुतया सह ॥ 8 ॥ अरूद्भवो ब्रह्मणश्र - छअ• २४ पुरा कल्पे तपस्यतः ॥ ह्वैरेताश्च योगींद्र और्वस्तेन इति स्मृतः ५६ ॥ तस्य जानूद्भवा कन्या कंदली नाम विश्रुता । दुर्वा|| ससं प्रार्थयंती नान्यं मनसि रोचते ॥६ ॥ ससुतो हि मुनिश्रेष्ठो मुनेर्द्रवाससः पुरः । तस्थौ महाप्रसन्नश्च ज्वलदग्निशिखोपमः । |॥ ७ ॥ सुनींद्रोपि मुनींद्रे तं पुरो वृद्धा ससंभ्रमः। प्रजवेन समुत्तस्थौ ननाम च मुदान्वितः ॥ ८॥औव दुर्वाससं तत्र समाश्लिझ ॐ|मनोहरा । प्रौढा त्वामेव ध्यायंती श्रुत्वा वाचिकवक्रतः ॥ १० ॥ अयोनिसंभवा कन्या त्रैलोक्यं मोहितुं क्षमा ॥ सर्वरूपगुणाधाराओं दोषेणैकेन संयुत् ॥ ११ ॥ अतीवकलहाविद्या कोपेन कदुभाषिणी ॥ नानागुणयुतं द्रव्यं न त्यजेदेकदोषतः१२॥ और्वस्य = ॥ ४वचनं श्रुत्वा मुनिः ॥ ददर्श कन्यां पुरतो गुणरूपसमन्विताम् ॥ १३ ॥ शरत्पार्वणचन्द्रस्यां शरत्पंकजलोच अनाम् दकान्विताम् ॥ ईषदासप्रसन्नास्य ॥ १३॥ पीनश्रोणिपयोधराम् सुनिर्मुमोह तां दृष्ट्वा कामबाणप्रपीडितः ॥ १४ ॥ नवयौवनसंयुक्तां ॥ उवाच पश्यतीं तं मुनिश्रेष्ठं वक्रचक्षुषा हृदयेन ॥ रत्नालंकारशोभाढयां विदूयता ॥ १६ ॥ ॥ दुर्वासा वह्निशु | हैंछ। उवाच ॥ ॥ नारीरूपं त्रिभुवने सुक्तिमार्गनिरोधकम् । व्यवधानं तपस्यायाः सततं मोहकारणम् ॥ १७॥ कारागारे च संसारेझ दुर्वहं निगडं परम् ॥ अच्छेवं ज्ञानखडैश्च महद्भिः शंकरादिभिः ॥ १८ ॥ संगिच्छायातिरिक्तं च कर्मभोगात्परात्परम् ॥ इंद्रियाउँ | मतेरपि ॥ १९॥ आदेहं संगिनी छाया भोगतं भोग एव च ॥ देवेंद्रियाणि जीवतिं विया चैवावशीलि । नम् ॥ २० ॥ मतियैवावशीलता सुनी जन्मनिजन्मनि ॥ यावजीवी च सुग्रीको न तावजन्मखंडनम् ॥ २१ ॥ यावच्च जीविनो | " ७६ " जन्व ताकागः सुखावहः । परं मुनींद्र. सर्वस्मादरिपादाब्जसेवनम्॥ २२॥ ध्यायतः कृष्णपादाब्जे मम विभो बभूव ह । न आने कर्मदोषेण न वा पूर्वजन्मनः ॥ २३ ॥ पृषल्या सह श्रृंगारं दृष्ट्वा दैत्यस्य मन्मनः ॥ बभूव कामसंयुक्तं दत्तं धात्रा च तत्फलम् ॥ २४ ॥ किं त्वहं तव कन्यायाः कतिशतकं मुने ॥ ध्रुवं क्षमां करिष्यामि दास्यामि च ततः फलम् ॥ २६॥ सर्वतोषि |परा निंदा डकवूक्तिसहिष्णुता । अतीव निंदितः सत्सु त्रीजितो भुवनत्रये ॥ २६ ॥ तवाज्ञां मस्तके कृत्वा ग्रहीष्यामि सुतां तव ॥ उपेतां कामिनीं त्यक्त्वा कालसूत्रं व्रजेन्नरः ॥ २७ ॥ रहस्युपस्थितां कामाठूल चेजितेंद्रियः ॥ परित्यजेद्धर्मभयाद्धर्म न्नरकं व्रजेत् ॥ २८ ॥ इत्येवमुक्त्वा दुर्वासा विरराम सुनेः पुरः । मुनिर्वेदोक्तविधिना ददौ तस्मै सुतां मुने ॥ २९॥ स्वस्तीत्यु वाच कृत्वा ॥ ३२ ॥ और्व उवाच ॥ हम् ॥ २३ ॥ स्वकांतश्च परो बंधुरिह लोके परत्र च । न हि कतत्परः प्रेयान् कुलीणां परो गुरुः ॥ ३४ ॥ वायः कलां नार्हति षोडशीम् ॥ ३६ । किमेतेः पतिभक्ताया अभक्तायाश्च भारते । यदा दुःखी मुखारंभे साकांक्षः प्रथमो भवेत् ॥ |पतिसेवापरो धर्मः सर्वशाखेषु पठ्यते ॥ २७ ॥ स्वप्रज्ञानेन सततं कांतं नारायणाधिकम् ॥ दृष्ट्वा तच्चरणभोजसेवां नित्यं ॐ करिष्यति ॥ ३८ ॥ रिदासेन कोपेन भ्रमेणावज्ञया मुने ॥ कटूक्तिं स्वामिनः साक्षात्परोक्षान्न करिष्यति । ३९॥ खिया वाग्योनि र्वधर्मपरीता या कटूक्तिं कुरुते पतिम् ॥ शतज न्मकृतं पुण्यं तस्य नश्यति निश्चितम् ॥ ४१ ॥ दत्वा कन्यां बोधयित्वा जगाम मुनिपुंगवः ॥ स्वात्मारामः स्वाश्रमे च तस्थौ संभोगेच्छावृते चित्तेकामी संप्राप कामिनीम् ॥ अहो सुकृतिनां कामो वांछामात्रेण सिध्यति ।।४३। शय्यां - Eरीतिकरीं कृत्वा मुनिश्रेष्ठो महामुने ॥ शुभे क्षणे गृहीत्वा ताँ सुष्वाप निर्जने प्रियाम् ॥eal नीरसानभ्यिस्यावान्मनुनिपुंगवुः |d• ४: ४७ । | तथापि सुरतौ विलः कामशास्त्रविशारदः॥ ६॥ नानाप्रकारंटॅगारं चकार विधिपूर्वकम् । नवसंगममात्रेण सूर्ये संप्रापकंदली ॥ — ॐअ• २४ ॐ॥ १६॥ सूर्यं प्राप मुनिश्रेष्ठो बुबुधे न दिवानिशम् ॥ एवं प्रतिदिनं तत्र चकार सुरतं मुने॥ ४७ विदग्धाया विदुग्धेन बभूवङ ॥ संगमः समः ॥ संबभूव गृहासक्तस्तपस्त्यक्त्वा सुनीथरः ॥ ४८ ॥ करोति कलहं नित्यं कंदली स्वामिना सह ॥ मुनींद्र बोधयाङ्क मास नीतिवाक्येन कामिनी । सा तन्न बुबुधे किंचित्करोति कलहे स्पृहाम् ॥ ४९॥ तातप्रदत्तज्ञानेन सा न शांता बभूव ह॥ न |क्षीयते प्रबोधेन स्वभावो ःA• नित्यं कटूक्तिं कांतं सा करोति हेतुना विना । जगत्मकंपितं येन तथा कोपात्स कंपि तः ६१ ॥ तया कृतां कटूक्तिं च शमासंस्थां " चकार ह ॥ बोधयामास तां नित्यं सद्यो मोहाद्दयानिधिः ॥ ६२ ॥ कटूक्तिशतकं |पूर्ण तत्कालेन बभूव ह ॥ झम चकार कृपया कडूलिं च शताधिकाम् ॥६३ ॥ पत्नीकटूतया नियतं प्रदग्धं मानसं मुनेः । । तस्याः कटुतिकारिण्याः कर्म पूर्ण बभूव ह॥५४॥ राशिर्भवति च ॥ ९६॥ सुनेरिंगितमात्रेण भस्मसात्सा बभूव ह॥ एवमत्युच्छूितांनां च न कल्याणं जगत्रये॥९६ । शरीरे भस्म साझते प्रतिबिंबः स चात्मनः ॥ जीवस्तत्रांतरिक्षस्थो बुवाच विनयात्मभुम् ॥९७॥ ॥ जीव उवाच। " हे नाथ सर्वदर्शी त्वं सत तं ज्ञानचक्षुषा ॥ सर्वं जानासि सर्वज्ञः किमदं बोधयामि ते ॥६८ ॥ संदुक्तिर्वा कटूक्तिर्वा कोपः संताप एव च ॥ लोभो मोरङ च यत् ॥६९ ॥ स्थौल्यं कार्यं च नाशय दृश्यादृश्यं समुद्भवम् । सर्व शरीरघर्म च न जीवस्य न चात्म |नः ॥ ६०॥ सत्वं रजस्तम इति शरीरं त्रिगुणात्मकम् । तच्च नानाप्रकारं च निबोध कथयामि ते ॥ ६१ ॥ किञ्चित्सत्वातिरिक्तं च सिचिवं रजोचिकम्॥ तमोतिरिक्तं किञ्चिच न समं कुत्रचिन्मुने ॥ ६२॥ सत्त्वोदयाच मुक्तीच्छा कर्मेच्छा च रजोगुणाव । तमोगु छे" . ७० वहिंसा कोपोइंकार एवं च ॥ ६३ ॥ कोपात्कदूतिर्नियतं कहूक्त्या शाळुता मवेद ॥ तया चाप्रियता सयः शत्रुः कः कस्य | तले ॥ ६४ ॥ को या प्रियाप्रियः कः किं किं मित्रं को घुिर्भवेत् ॥ इंद्रियाणि च बीजानि सर्वत्र शत्रुमित्रयोः ॥६८॥ प्राणाधिकः प्रियः स्त्रीणं मर्तुः प्राणाधिकं प्रिया ॥ बभूव शत्रुता सवो बुरुक्तया च क्षणादयोः ॥ ६६ ॥ यद्वतं द्रततं सर्वं कामदोषेण वे प्रभो॥ समापराधं निखिलं किं कर्तव्यं वदाधुना॥ ६७॥ किं करोमि क्क यामीति भविता कुत्र जन्म मे तव नान्यस्य जाया भवि |ष्यामि जगत्रये ॥ ६८॥ इत्येवमुक्त्वा जीवय मौनीभूतो बभूव ह ॥ मूर्छमवाप स मुनिः शोकेन हतचेतनः ॥ ६९ ॥ |मो महाज्ञानी जहार चेतनामहो । स्त्रीविच्छेदो विदग्धानां सर्वशोकात्परात्परः ॥ ७०॥ क्षणेन चेतनां प्राप्य प्राणांस्त्यक्तुं ससु |ऊ|वतः । तत्र योगासनं कृत्वा चकार वायुधरणम् ॥ ७१॥ एतस्मिन्नंतरे तत्र जगाम ब्राह्मणोऽर्भकः ॥ दंडी छत्री रक्तवासा विभाति तद्दर्शनादाशिषा च सर्व दुःखं गतं मुनेः ॥ ७६ ॥ शि ॥ शिशुरुवाच ॥ |कार्तरम् ॥७७॥ ब्राह्मणानां तपो धर्मस्तपः साध्यं जगत्रयम् । स्त्रधर्म वे परित्यज्य किमिदानीं करोषि भोः ॥ ७८ ॥ का कस्य पत्नी कः कांतः कस्या वा भुवनत्रये॥ मूर्खाणां वंचनां कर्तुं करोति मायया इरिः ॥ ७९ ॥ मिथ्या पत्नी तवेयं च क्षणात्तेन गता |धुना ॥ न हि सत्यमदृश्यं च मिथ्या यत्राचिरस्थिति ॥८०॥ एकानंशा च भगिनी वसुदेवसुता हरेः॥ पार्वत्यंशसमुद्धता सुशीला ॥ ८१ ॥ कल्पे कल्पे सुंदरी सा तव पत्नी भविष्यति । मनो देहि तपस्यायां सुदा कतिपयं दिनम् ॥८२॥ कंदली कदलीजातिर्भविष्यति महीतले ॥ शुभदा फलदा कांता सकृत्सूता सुदुर्लभा ॥ ८३ ॥ कल्पांतरे शतरूपा तव पत्नी भविष्य ति । अनुचितस्य मनखचितं च श्रुतो श्रुतम् ॥ ८८ ॥ इत्येवमुक्त्वा शीतं च विप्ररूपी जनार्दनः ॥ दत्वा ज्ञानं च विप्राय सोंत ८ ३.:. इकुचनं चकार ह ॥ ८८ ॥ सुनिः सैवं श्रमं त्यक्त्वा तपस्यायां मनो दधे॥ कंडली कलीजातिर्बभूव धरणीतले ॥ ८६ ॥ देत्यjझ•8 4a स्तालवनं गत्वा बभूव गर्दभमकृतिः ॥ तिलोत्तमा: बाख्त्री बभूव समये मुने ॥ ८७ ॥ दैत्येंद्रो विष्णुचक्रेण प्राणांस्त्यकुब. २४ कुक्त्वा वांछितम् संप्राप्य चरणांभोजं सुनेरपि सुदुर्लभम् ॥ ८८॥ काले तिलोत्तमा भूत्वा गाम स्वालयं पुनः॥ कृष्णपक्षे कुत्रार्लिमनेन परिपूर्णमनोरथा ॥ ८९॥ इत्येवं कथितं श्रुत्वा श्रीकृष्णाख्यानमुत्तमम् । पदेपदे सुंदरं च किं भूयः श्रोतु मिच्छसि॥ ९० ॥ ॥ इति श्रीब्रह्मवैवर्ते महापुराणे श्रीकृष्णजन्मखंडे नारायणनारदसंवादे तालफलभक्षणप्रसंगे बलिपुत्रमोक्षो छ| छनाम चतुर्विंशोऽध्यायः ॥ २४ ॥ ॥ नारद उवाच ॥ ॥ घृतं किमद्भुतं ब्रह्मन् हरेश्वरितमंगलम् ॥ विशेषतस्तव सुखे ह्य अतीव सुमनोहरम् ॥ ३ ॥ मृतायां मुनिकन्यायां शापावुर्वाससो मुनेः। किं चकार समागत्य तन्मे ब्रूहि तपोधन ॥ २॥| ॥ श्रीनारायण उवाच ॥ ॥ सरस्वतीनदीतीरे तपस्यां कुर्वतो मुनेः॥ पपात धौतमूर्वोच्च धार्यमाणं च वायुना ॥ ३ ॥ पृथिव्यां | पतिते वस्त्रे तपस्त्यक्त्वा मुनीश्वरः ॥ ध्यानेन बुबुधे सर्व लंन्यासंबंधसंकटम्॥ ७ ॥ जगाम शोकाविष्टोपि तूर्णं जामातुराश्रमम् । छ|सिषेच पृथिवीरेणूञ्छश्वन्नयनविंदुना ॥ ९ ॥ गवालयसमीपं च विप्रः कातरमानसः॥ हे वत्से कंदलीत्येवमुवाच च पुनःपुनः ॥|ङ्क भृशं पुनः । प्रवृत्तिं कथयामास मूलतो मुनिसत्तमम् ॥८॥ श्रुत्वा वार्ता शुचविष्टः पपात धरणीतले ॥ पृच्छमाप महाज्ञानी | अनिषेधो हि यथा मृतः॥ ९॥ मृतं दृझा स दुर्वासा सुने मनसि संकटम् ॥ चेतनां कारयामास प्रयत्नेन मह्यमुनेः ॥ १०॥ संप्राप्य चेतनां शीघ्रमुवाच तं पुरः स्थितम् । जामातरं शोकसुतं भीतं प्रणतकंधरम् ॥ ११ ॥ महाशोकादश्रुपूर्ण रक्तपंकजलो

  1. चतम् । कोपात्कंपितवान्छवत्संत्रस्तः स्फुरिताधरः ॥ १२ ॥ ॥ और्व उवाच ॥ ॥ अये जलन्नत्रिवंश पौत्रस्त्वं जगतीपतेः । झा" ७८ "

स्वल्पदोषे वहुतरः कृतो दंडस्त्वया कथम् ॥ ३३ ॥ त्वजन्म शंकरशेन शिष्यस्तस्य जगद्वरोः ॥ वेदवेदांगविज्ञध सर्वज्ञो गुणा ॥ स्वयम् ॥ १८ ॥ अनख्या महासाध्वी कमलांशा तव प्रसूः ॥ न जाने केन दोषेण तव चैतादृशी मतिः ॥ १९ ॥ यस्य माता गुणवती स्त्री । तयोः पुत्रो दयाहीनो गतिः सूक्ष्मा श्रुते॥ १६॥ मम मृणाधिका कन्या दा लूयि समर्पितायाङ्क महागुणान्विता स्वल्पदोषेण परिमिश्रिता ॥ १७ वाग्दुष्टायाश्च देडो हि परित्यागः श्रुतौ श्रुतः । त्वया कोधाद्यदि त्यका पित्रा यत्नेन पालिता ॥ १८ ॥ मदपत्यं स्वल्पदोषे यतो भस्मीकृतं त्वया ॥ पराभवस्तव महान्भविष्यति न संशयः ॥ १९ ॥ महतां छ। क्षुद्रजंतूनां सर्वेषां जीविनां सदा॥ स्रष्टा पाता च शास्ता च भगवान्करुणानिधिः॥ २०॥ इत्युक्त्वा च मुनिश्रेष्ठो विलंप्य|४ के च पुनःपुनः । हेम्ब वत्से द्यायीत्युक्तो जगाम स्यालयं रुष् ॥ २१ ॥ गते मुनींद्र दुर्वासा विललाप भृशे पुनः ॥ ज्ञानेन् विस्मृतः |ओशोको बभूव द्विगुणः पुनः ॥ २२॥ शोकानलो हि कालेन विच्छिन्नो ज्ञानभस्मना ॥ बंधुदर्शनशुष्कंधदानेन् वर्धते पुनः । ॥ २३ ॥ स्मारंस्मारं प्रियां तत्र विलप्य च पुनःपुनः॥ बोधयित्वा स्वमात्मानं तपस्यायां मनो दधौ ॥ २४ ॥ इत्येवं कथितं सर्वं तेजसा ॥ तेजस्वी को महानेव चकार तत्पराभवम् ॥ २६ ॥ श्रीनारायण उवाच । वंशसमुद्भवः ॥ श्रीकृष्णचरणांभोजे तन्मनाः संततं मुने ॥ २७॥ न राज्येषु न भार्यासु न पुत्रेषु प्रजासु च॥ न संपत्सु क्षणं चित्तं पुण्यकर्मार्जितासु च ॥ २८॥ ध्यायतेहर्निशं घूम स्वभे ज्ञाने हुएँ खुदा ॥ मदाजितेंद्रियः शीतो विष्णुव्रतपरायणः ॥झ्। ॥ २९ ॥ एकादशीव्रतरतः कृष्णपुंजासु तत्परः ॥ सर्वकर्मस्वलिप्तश्च कर्ता कृष्णार्पितेषु च ॥ ३० ॥ सुतीक्ष्णं षोडशारं च हरे ॐ अवकं सुदर्शनम् ॥ तेजसा हरितुल्यं च सूर्यकोटिसमप्रभम्॥ ३१॥ ब्रह्मादिभिः स्तूयमानं पूजितं च सुरासुरैः॥ प्रभुण रक्षितं शश्वद्भक्षायै नृपसन्निधौ ॥ ३२ एकादशीव्रतं कृत्वा द्वादशीदिवसे सति ॥ स्रात्वा विधाय पूजां च कालेन विधिपूर्वकम्। २३ ॥ १ एकदा स महम्-°q० । g "हे हैं इ व्रणरजतकिया शाङ्गणान्भोजयित्वा च भोजनार्थमुवास इ ॥ ३१॥ एतस्मिन्नंतरे विप्रस्तपस्वीझसंके झदैला दान आह्वयः क्षुधितो मुने ॥ दंडी छत्री शुञ्चासा बिभ्रत्तिलकमुत्ततम्॥ ३५ ॥ जटिलोतिकृशस्रस्तः शुष्ककंठोष्ठतालुकः ॥ तत्राजगाम भगझ अ• २५ अवान्दुर्वासा नृपतेः पुरः ॥ ३६ ॥ स च दृष्द्मा मुनींद तमुत्थाय च प्रणम्य च ॥ दत्त्वा पायं च संप्रीत्या स्वर्णसिंहासनं दद ॥ ३७ ॥ ४I . तस्मै दत्त्वाशिषं विप्रः समुवास सुखासने ॥ पप्रच्छ राजा तं प्रीतः काशं ते वद कामितम् ॥३८॥ नृद्वचनं श्रुत्वा तमुवाच महामुझ |निः ॥ बुभुक्षितस्य मे राजन्देनं विधिपूर्वकम् ॥ ३९ ॥ किं त्वघमर्षणमंत्रंतु जनयाम्यचिरेण वै॥ क्षणं प्रतीक्षतां राजन्नित्युक्त्वाथ् च गतो मुनिः ॥ ॥ ४० ॥ गते विप्ने तु राजर्षिर्धितां प्राप दुरत्ययाम् ॥ विलोक्य विगतप्राय द्वादशी भयसंयुतः ॥ ४४ ॥४ एतस्मिन्नंतरे तत्र समायांतं गुरुं मुदा ॥ नत्वा निवेद्य सर्व तु नृपतिः समुवाच ह॥ ४२ ॥ नायाति मुनिशार्दूलः प्रयाति द्वादशी|खें तिथिः ॥ संकटेऽस्मिन्निधेयं च विविच्य विधिपूर्वकम् ॥ शीर्मे वद मुनिश्रेष्ठ भद्रभद्रं च मामिति ॥ ४३ ॥ श्रुत्वा नृपोतं त्वरिदै तमुवाच मुनिपुंगवः॥ हितं तथ्यं च वेदोक्तं परिणामसुखावहम् ॥ ४८॥ ॥ वशिष्ठ उवाच ॥ ॥ द्वादश्यां समतीतायां त्रयोदश्यां तु पारणम् । पवासफलं इत्वा व्रतिनं इति निश्चितम् ॥ ६९ ॥ ब्रह्महत्यासमं पापं भवेत्स्य् श्रुतौ श्रुतम् ॥ भक्ष्य्द्रव्यं सुरातुल्यः मित्याह कमलोद्भवः ॥ ६६ ॥ न् भोजयित्वा मृदतेिथिं समुपस्थितम् । स चूस्तः क्षुधितो भुक्ते कुंभीपाके बजेट्सवम् ॥ ४७]] ॐ शतवर्ष तत्र तिष्ठन्नरश्चांडालतां व्रजेत्॥ व्याधियुक्तो दरिद्रश्च भवेजन्मनि जन्मनि ॥ ४८ ॥ अतिसूक्ष्मं किं इमोऽधुना पर संकटे ॥ रक्षां कुरु द्वयोर्धर्म समालोक्य वदामि ते ॥ ४९॥ उपवासफलं रक्ष कृष्णस्य चरणोदकम् ॥ भुक्त्वा शीघ्रमग्रे राजंस्तद् क्षणमभक्षणम् ॥ ६० ॥ इत्युका ब्रह्मणः पुत्रो विरराम मदार्पने॥ बुभुजे तजलं किंचित्कृष्णपादांबुजं स्मरन् ॥९३॥ एतस्मिन्नंतरेझ ब्राजगाम सुनीश्वरः॥ कोपात्सर्वज्ञः स्वजटां नृपैतेः पुरः ॥ ६२ ॥ ततः समुत्थितः शीनें पुरुषोऽग्निशिखोपमः ॥ खङ्गॐ १२ अस्त महाभीमो राजेंद्र हंतुमुद्यतः॥ हरेश्चक्रे च तं दृष्ट्वा सृयकोटिसमप्रभम्॥ चिच्छेद कृत्यापुरुषं ब्राह्मणं छेनुमुद्यतम् ॥ ९६ ॥|ऊ। सुदर्शनं विप्रो डुङ्गव अयविद् द्विजः पम्पातं ददर्श उवछदमिलोिपमम्॥ ९९ ॥ ब्रह्मांडक्रमणं कृत्वा निर्विण्णोऽति भयाकुलः । तं च मत्वा जगन्नाथं ऋणं शरणं ययौ ॥ ६६ ॥ वादित्राहीत्येवमुका विवेश ब्रह्मणः सभाम् ॥ डत्थायबल विगेंदं पप्रच्छ कुरालं मुने ॥ ६७ ॥ सर्व स कथयामास वृत्तांतं मूलतो विधिम् ॥ श्रुत्वा ब्रह्म निशश्वासं तमुवाच भया कुलः ॥ ६८ ॥ ॥ ब्रह्मोवाच ॥ ॥ हरिदासं वत्स शप्सुं गतोसि कस्य तेजसा ॥ रक्षिता यस्य भगवांस्तं को हंता अग् श्रये ॥ ९९ ॥ क्षुद्राणं महतां चैव भक्तानां रक्षणाय च ॥ ररक्ष संततं चक्रे श्रीडरिर्भक्तवत्सलः ॥ ६० ॥ यो मूढो वैष्णवं वेष्टि विष्णुमाणसमं द्विज । तस्य संहारकर्तारं संहर्तुमीश्वरो हरिः ॥ ६३ ॥ शीघ्र स्थानांतरं गच्छ वत्स त्रणं न वाधुना । अन्यथाछं त्वां मया सार्धे हनिष्यति सुदर्शनम् ॥ ६२॥ किं ब्रह्मलोकं ब्रह्मांडं दग्धं शक्तं कृणेन यत् ॥ तेजसा विष्णुतुल्यं यत्केनान्येन निवार्यते ॥ ६३ ॥ ब्रह्मणो वचनं श्रुत्वा ततो दुद्राव ब्राह्मणः। त्रस्तो जगाम कैलासं शंकरं शरणं भिया ॥ ६६ ॥ मू नेत्युवाचू शंकरं भिया। न हि पप्रच्छ कुशलं सर्वज्ञ ब्राह्मणं शिवः ॥ ६६ ॥ उवाच दीनदीनेशः संइ जुगतां क्षणावर्छ स्थिरो भव द्विजश्रेष्ठ मदीयं वचनं श्रुणु ॥ ६६ ॥ ॥ शंकर उवाच ॥ ॥ पत्रस्त्वं जगतां धातुरश्च तनयो मुने ॥ वेदज्ञातासि सर्वज्ञ सूखीतुल्यं तु कर्म ते ॥ ६७ ॥ वेदेषु च पुराणेषु सेतिहासेषु सर्वतः । निरूपितो यः सर्वशस्तं न जानासि मूढवत् ॥ ६८ ॥४ अहं ब्रह्म च इंद्य आदित्या वसवस्तथा ॥ धकेंद्रौ च सुराः सर्वे मुनींद्र मनवस्तथा ॥ ६९॥ आविधृतास्तिरोभूता यस्य भूभंग |ऊ|॥२॥ नियुज्य चुकं इवयं स्वात्मतुल्यं च तेजस् । तथापि न प्रतीतिश्च स्वयं गच्छतूि रक्षितुम् ॥ ७३ ॥ स्वकीयगुणछ नाम्नां च दः " भवसंगै अन्य संततं बरिः॥ ७e " ता णाधिा शचन्न निकोपि ततोधिकः ।ङ| सं•2= २.भन्ने लुषं सा वैश्व त्यजलि । पर्छ ॥७६ ॥ सर्वेषां च श्रिया विप्राः स्वशरीराषेि द्विज॥ लगेभ्यः प्रिया भकाः ४० झुप्राणेभ्यय रेरपि ॥ ७६॥। ईश्वरस्य प्रियः को वाऽप्रियः को वा जगत्रये॥ यः शिष्टस्तं भजेच्छधदयायते सततं सदा ॥ ७७ ॥ मति प्रलये अर्न्ड्घे जलप्य्ते । न तत्र नाशो भक्तानां सर्वेषां च भविष्यति ॥ ७८ ॥ भज माझण गोविंदं स्मर तस्थु छु । ब• २५ पदांबुजम् ॥ सर्वापदो विनश्यंति श्रीहरेः स्मरणादपि ॥ ७९ ॥ व्रज शीघं च वैकुंठ वैकुंठः शरणं तबू । दास्यत्येवामयं तुभ्यंकु करुणासागरो विभुः॥ ८ एतस्मिन्नंतरे व्याप्तं कैलासं चकतेजसा । यथा च सूर्यकिरणेः सुप्रीतं मीतलम् ॥ ८॥ णानिधिः॥ पार्वत्या सह संप्रीत्या ब्राह्मणायाशिषं ददौ॥ ८३ ॥ तेजः सत्यं तपः सत्यं यदि चेचिरसंचितम् । कृतापराधो| भीतश्च द्विजो भवतु विज्वरः॥ ८४ ॥ ॥ पार्वत्युवाच ॥ ॥ यत्प्रभोर्मम पुण्येषु ब्राह्मणः शरणागतः॥ ममाशिषा महाभीत्यां शीतं भवतु विज्वरः ॥ ८॥ इत्येवमुक्त्वा कृपया विरराम शिवा शिवः॥ मुनिः प्रणम्य देवेशं वैकुंठं शरणं ययौ ॥ ८६ ॥ गत्वा|ऊ। वैकुंठभवनं मनोयायी सुनीश्वरः ॥ दृश्वा सुदर्शनं पञ्चद्विवेशांतपुरं हरेः ॥ ८७ ॥ ददर्श श्रीहरिं विप्रो रजसिंहासनस्थितम् 'क्षरं श्वेश सेवितं वेतचामरैः ॥ पद्मसेवितपादाब्जं सरस्वत्या स्तुतं पुरः ॥ ९१ ॥ सुनंदनंदकुमुदप्रचंडादिभिरावृतम् ॥ गुणानुवाद मार्षतं तंत्रैः पश्यंतमीप्सितम् । | ॥ दुर्वासा उवाच ॥ ॥ त्राहि मां कमलाकांत त्राहि म करुणानिधे ॥ दीनबंधोऽतिदीनेश करुणासागर् प्रभो ॥ ९४॥|ऊ|॥ ८० ॥ वेदवेदांगसंस्रष्टुर्विघातुम स्वयं विधे ॥ मृत्योर्मुत्युः कालकाल त्राहि मां संकटार्णवे ॥ ९६ ॥ संहारकर्तुः सर्वेशःड्ड संहारः ० ० सर्वकारणः । महाविष्णुतरोबीज रक्ष म भवसागरे ॥ ९६ ॥ नारायण नमोस्तु ते ॥ ९७॥ वेदेष्वायं च यद्वस्तु वेदाः स्तोतुं न च क्षमाः ॥ सरस्वती जडीभूता किं स्तुवंति विपश्चितः॥ |॥ ९८ ॥ शेषः सहस्रवक्त्रेण यं स्तोतुं जडतां व्रजेत् ॥ पंचवको जडीभूतो जडीभूतश्चतुर्मुखः ॥ ९९ ॥ भृतयः स्मृतिकर्तारो वाणी चेत्स्तोतुमक्षमा ॥ कोई विप्रश्च वेदज्ञः शिष्यः किं स्तौमि मानद ॥ १ ॥ मनूनां च महेंद्राणामष्टाविंशतिमे दिवानिशं यस्य विधेरष्टोत्तरशतायुषः ॥ १०१ ॥ तस्य पातो भवेद्यस्य चक्षुरुन्मीलनेन च ॥ तर च किं स्तौमि पाहि मां प्रभो ॥ ३०२ ॥ इत्येवं स्तवनं कृत्वा पपात चरणांबुजे। नयनांबुजनौरण सिषेच भयविह्वलः ॥ १०३ ॥ दुर्वाससा कृतं स्तोत्रं हरेश्च परमात्मनः ॥ पुण्यदं सामवेदोक्तं जगन्मंगलनामकम् ॥ १०८ ॥ यः पठेत्संकटग्रस्तो भक्तियुक्तश्च संयतः॥ नारायण स्तं कृपया शीघ्रमागत्यरक्षति ॥ १०६॥ राजद्वारे श्मशाने च कारागारे भयाकुले ॥ शत्रुग्रस्ते दस्युभौ हिंस्रजंतुसमन्विते ॥ १०६ ॥ वेष्टिते राजसैन्येन मने पोते महार्णवे ॥ स्तोत्रस्मरणमात्रेण मुच्यते नात्र संशयः ॥१०७॥ इति ब्रह्मवैवर्ते दुर्वाससा कृतं – श्रीकृष्णस्तोत्रं समाप्तम् ॥ ॥ नारायण उवाच ।। ॥ मुनेश्च स्तवनं श्रुत्वा भगवान्भक्तवत्सलः । प्रहस्योवाच मधुरं पीयूषवृष्टि|ऊ। वन्मुदा ॥ १०८ ॥ ॥ श्रीभगवानुवाच ॥ ॥ उत्तिष्ठोत्तिष्ठ भद्रं ते भविष्यति वरेण मे ॥ किं तु मे चवनं नित्यं शृणै.सत्यं सुखा छ। वहम् ॥ १०९। अन्येषां च भवेज्ज्ञानं श्रुत्वा शास्त्रं सतां मुखात् ॥ ॥ स्वमूर्तिमंति शास्त्राणि भवेत्संतश्चरंति हि ॥ ११० ॥|छ| कर्मवेदविरुद्धं च सर्वेषामतिगर्हितम् । करोति विद्वांचेज्ज्ञात्वा स च जीवन्मृताधिकः ॥ १११ ॥ पुराणेषु च वेदेषु चेतिहासेषुझे ब्राह्मण । वैष्णवानां च मङिमा श्रुतः सर्वेकैश्च सर्वतः ॥ ११२ ॥ अहं प्राणा वैष्णवानां मम प्राणाश्च वैष्णवाः । तानेव द्वेष्टि यो मूढोझ ममाम्नां च हिंसकः ॥ ११३ ॥ पुत्रान्पौत्रान्कलत्रांश राज्यं लक्ष्म विहाय च॥ ध्यायंते सततं ये मां को मे . तेभ्यः परः प्रियः ॥॥ " 34 परा भक के प्राणा न च ख्मीर्न शंकरः ॥ न भारती न च मन्ना न दुर्गा न गणेश्वरः ॥ ३३१ ॥ न शत्रणा न परां ॐ गोषन च गोपाळ “राधां प्रणतः प्रियाः ॥११८॥ इत्येवं कथितं सर्वं सत्यं सारं च वास्तवम्। सं• ४: निरयं चिरम् ॥ ११८ ॥ ये द्विषंति चमद्भक्तान्प्राणानामधिकं प्रियान् तेषां शास्ता त्वहं तूर्ण पत्र नियं चिरम् ॥११९॥ प्रभावोहं च सर्वेषामीश्वरः भरिपालकः । न च व्यापीस्वतंत्रोहं भक्ताधीनो दिवानिशम् ॥१२०॥ गोलोके वाथ वैकुंठे द्विभुजं च चतुझ भुजम्॥ रूपमात्रमिदं शश्वत्प्राणा मे भक्तसन्निधौ ब्राह्मण चे सेतः सततं सर्वजंतुषु ॥ तान्द्विषंति च ये मूढास्तेषां हताहमेव च ॥ १२७ ॥ भक्तानां हिंसकं शत्रुमहं रक्षितुमक्षमः॥ अंबरीषार्क लयं गच्छ स त्वां रक्षितुमीश्वरः ॥ १२९॥ ॥ नारायण उवाच ॥ मानसस्तस्थौ स्मरन्कृष्णपदांबुजम् । १२६ ॥ एतस्मिन्नंतरे ब्रह्म भवान्या सह शंकरः । धर्मश्चेंद्रादयो देवा आजग्मुर्मुनिपुङ्गवाः | १२७ ॥ प्रणम्य तुष्टुवुः सर्वे परमात्मानमीश्वरम् ॥ पुलकांचितसर्वागा भक्तिनम्रात्मकंधराः ॥ १२८ ॥ ब्रह्मोवाच । निर्लिप्त भक्तानुग्रहकातर ॥ भक्कापराधजनकं रक्ष ब्राह्मणपुङ्गवम् ॥ १२९॥ महादेव उवाच ॥ दीनबंधो जगन्ना य नायं विमो जगद्वहिः । कृतापराधं दीनं च पाद्रीमं शरणागतम् ॥ १३० ॥ ॥ पार्वत्युवाच ॥ ॥ भक्त एवांबरीषस्ते न द्वि न मुरा वयम् । सर्वेषामीश्वरस्त्वं च रक्ष विप्रे कृतागसम् ॥ १३१ ॥ धर्म उवाच ॥ ॥ सर्वेषां जनकस्त्वं च पाता दंड कुबीश्वरः । शिशुहेतोः शिषं इति पितेत्येवं कुतः प्रभो॥ १३२ ॥ इंद्र उवाच ॥ कृपया समता शश्वत्सर्वेषु जीविषु प्रभो॥ अपसघनं भूतमधुना पातुमर्हसि ॥ १३३॥ ॥ रुद्र उवाच ॥ शांतिं कर्तुं समुचितमुचितं सांप्रतं कुरु ।। कृतकुंठस्य मूल ॥ ८१ ॥ स्पपालनं कर्तुंसि ॥१३८॥ ॥ दिक्पाल उवाच ॥ ॥ कृतापराधं विप्रं च छेत्तुमर्हसि न श्रुतौ ॥ अपराधशमें) सदा पाति सदीश्वरः ॥ १३६ ॥ ग्रहा ऊचुः । ॥ यो द्वेष्टि वैष्णवं मूढस्तं रुष्टः सर्वदेवतः । पीडां कुम वयं शश्व |पक्षाएँ पात्रैर्मर्हसि ॥ १३६ ॥ मुनय ऊचुः । ॥ नाथ विप्रे पराभूते सर्वे जीवन्मृता वयम् ॥ दंडं विधातुमेकस्य भवेळ स्वजातिषु॥ १३७॥ ॥ त्वयैव दत्तः पुत्रो मे क्रोधी वत्सेवकः सदा ॥ न कं बिभेति त्रैलोक्ये तेजस्वी तेजसा तव ॥ १३८ ॥॥ लक्ष्मीरुवाच ॥ क्षमापराधं भगवन् ब्राह्मणं शरणागतम् ॥ स्तुवंति देव विप्राश्च न विषं हंतुमर्हसि ॥ १३९॥ ॥॥ बोधयिष्यामि देवानां जनकं कामदं धृतिम् ॥ भगवन्स्वाङ मी सर्वेषां सर्वाश्च पातुमर्हसि ॥ १४० ॥ पार्षदा उचुः । भवतः स्वृतिमात्रेण सर्वेषां सर्वमंगलम्॥ भवेत्सर्वापदो यांति पाहीम ॥ १११ ॥ । नर्तका ऊचुः ॥ ॥ दारिद्रयभंजन वयं भिक्षुकास्तव संततम् । भिक्षां नः सांप्रतं देहि परित्राणं द्विजस्य ॥॥ सर्वे शृणुत मद्वाक्यं नीतियुक्तं सुखावहम् । विप्ररक्षां करिष्यामि युष्माकमाज्ञया ध्रुवम् ॥ १४४ ॥ किं त्वयं यातु वैकुंठादंबरीषालये कुपुत्रः । करोतु पारणं तत्र राज्ञः सुप्रीतये मुनिः ।। १८८ ॥ विभुस्तस्यातिर्दूित्व निदषं शत्रुमुद्यतः ॥ सुदर्शनं तु तं रक्ष्यं ब्राह्मणं हंतुसंयतम् ॥ १४६ ॥ पूर्ण वर्षमयं भीतो भ्रमत्येव भुवं मुदा उपवासीस राजेंद्रः सर्नकश्च चान्वितः ।। १८७ ॥ ततोह |Jयस्तु प्रीत्या कृत्वा सुधोपमम् ॥ १६०॥ लक्ष्मीदत्तं च यद्दव्यं न चाहं भोकुमारः । विना भक्तप्रदानेन न तृप्तिं दातुमीश्वरः । सुदा यूयं सर्वे मुदा युक्ताः प्रणम्य जगदीश्वरस् ॥ १६३ ॥ ब्राह्मणश्च मनोयायी जगास नृपमंदिरम् । सुदर्शनं ३. :च तंबुकं स्र्यकोटिसमप्रभम् । ॥ ३६८ ॥ उपोष्य वत्सरं राजा शुष्ककंठोष्ठतालुकः ॥ सिंहासनस्थों ददर्श पुरतो मुनिपुंग्र|कुसं• १ x ॥ ८२ "|द्विजश्रेष्ठो युयुजे परमाशिषम् ॥ जगाम स्वालयं तूर्णं प्रशशंस पुनःपुनः॥ १९७ ॥ उवाच पथि विजेंदो मनसा विस्मयाकुलः ॥ आदृग् ॥ १४९ ॥ उत्यायू संभ्रमात्सवः प्रणम्य सारं सुदा ॥ भोजयित्वा तु मिष्टान्नं ब्राह्मणं बुभुजे स्वयम् ॥ १९६ ॥ भुक्त्वा तुढे ङ्अ• २६ ॐ|माहात्म्यं दुर्लभमहो वैष्णवानामिति द्विजः ॥ १५८॥ इति श्रीब्रह्मवैवर्ते महापुराणे श्रीकृष्णजन्मखंडे नारायणनारदसंवादे सुनिमो कुक्षणप्रस्तावो नाम पंचविंशोऽध्यायः ॥ २९ ॥ ॥ नारद उवाच ॥ ॥ द्वादशीलंघने दोषः श्रुतस्त्वन्मुखतो मुने ॥ । |परभावो मुनेचैव नृपत्राणं हरेरणे॥ १ ॥ अधुना श्रोतुमिच्छामि सर्वेषामीप्सितं च मे॥ एकादशीव्रतस्यास्य विधानं वद निश्चिॐ घृतम् ॥ २ ॥ अहो श्रुतौ श्रुतं किंचिन्मतभेदान्न निश्चितम् । श्रुतीनां कारणमुखाच्छूोतुं कौतूहलं मम ॥ ३ ॥॥ नारायण उवाच .। आ। जुएकादशीव्रतमिदं देवानामपि दुर्लभम् ।। श्रीकृष्णप्रीतिजनकं तपःश्रेष्ठं तपस्विनाम् ॥ ६ ॥ देवानां च यथा कृष्णो देवीनां प्रकृति _ छयथा ॥ आश्रमाणां यथा विप्रो वैष्णवानां यथा शिवः॥९॥ यथा गणेशः पूज्यानां यथा वाणी विपश्चिताम् ॥ शास्त्राणां च यथा कुवेदास्तीर्थानां जाह्नवी यथा ॥६॥ तैजसानां यथा स्त्रणं प्राणिनां वैष्णवो यथा ॥ धनानां च यथा विद्या संगिनां च यथा प्रिया॥७॥झ| ॐप्रमथानां यथा रुद्रः श्रेयसां च यथा मतिः । आत्मा यथेद्रियाणां च चंचलानां यथा मनः ॥ ८॥ गुरुचीणां यथा माता बंधूनां च छ|यथा पतिः ॥बलिष्ठानां यथा देवं कालः कलयतां यथा ॥९ मुशीलं चैव मित्राणां शङ्कणं रुग्यथा सुने। यथा कीर्तिः झुदिणां च यथा गुदम् ॥ १०॥ यथा खलो हिंसकानां दुष्टानां चैव पुंश्चली ॥ तेजस्विनां महेशश्च सहिष्णूनां यथा क्षितिः ॥ ११॥ङ्। यथाऽमृतं भक्षणानां दाहकानां यथानलः॥ यथा श्रे सतीनां च यथा सती ॥ १२ ॥ प्रजेशानां यथा गङ्गा सरितांश्च ८२ ॥ क्षुसागरो यथा । यथा साम सृतीनां च गायत्री छंदशं यथा १३ ॥ वृक्षाणां च यथाश्वत्थः पुष्पाणां तुलसी यथा ॥ यथा माग छु।" |हि मासानामृतूनां च यथा मधु ॥ १४ ॥ । आदित्यानां यथा स्यों रुद्राणां शंकरो यथा ॥ यथा भीष्म वसूनां च वर्षाणों भारते ) – यथा ॥ १९ वर्षाण यथा त्वं च ब्रह्मर्षीणां यथा भृगुः ॥ नृपाणां च यथा रामः सिदानां कपिलो यथा ॥ १६ ॥ यथा.सनत्कु |माश्च योगिनां ज्ञानिनां वरः ॥ ऐरावतो गजेंद्णां पशूनां शरभो यथा ॥ १७॥ यथा हिमाद्रिः शेलनां मणीन् कौस्तुभो झयथा ऊसुमाली ॥ सरस्वती रक्षसां यथा नदीनां ॥ १९च ॥ यथा यथा पुण्यस्वरूपिणी श्रेष्ठा च नारीणां ॥ १८ शतरूपा ॥ गंधर्वाणां वरा परा चित्ररथो ॥ मनूनां यथा च यथा श्रेष्ठभ श्रेष्ठः नारदृ स्वयं स्वायंभुवो ॥ यथा मनुः कुबेरो ॥ यक्षाणां २० ॥४ सुंदरीणां यथा रम्भा यथा माया च मायिनाम् ॥ एकादशीव्रतमिदं व्रतानां च वरं तथा ॥ २१ ॥ कर्तव्यं च चतुर्णा च वर्णानां नित्य छ|मेव च ॥ यतीनां वैष्णवानां च ब्राह्मणानां विशेषतः ॥ २२॥ सत्यं सर्वाणि पापानि ब्रह्महत्यादिकानि च । संत्येवौदनमाश्रित्यञ्च ॐ|श्रीकृष्णत्रतवासरे ॥ २३ ॥ भुक्त्वैतानि च पापानि यो भुक्ते तत्र मंदधीः॥ इहातिपातकी सोपि यात्यंते नरकं ध्रुवम् ॥ २४ ॥४ |एकादशीप्रमाणानि युगूसँख्याकृतानि च ॥ कुंभीपाके महाघोरे स्थित्वा चांडालतां व्रजेव ॥ २६ ॥ गलितव्याधियुक्तश्च ततः सप्तसुङ जन्मख । पोन्मुक्तो भूवेत्पापादित्याह कमलोद्भवः ॥२६॥ इत्येवं कथितं ब्रह्मन् दोषस्तत्र भोजने ॥ द्वादशीलंघने दोषो मयोक्तश्च |श्चतुः पुरा ॥२७दशमीलंघने दोषं निबोध कथयामि ते । पुरा श्रुतो धर्मवक्रमेदसारोतोपि च ॥ २८॥ दशमीं यः कलामात्र/। छ|सूढज्ञानेन लंघयेव । याति श्रीस्तद्वदातृणं शापं दत्वा तु दारुणम् ॥ २९ ॥ इह तदंशहानिश्च यशोहानिर्भवेद्भवम्. ॥ अंते मन्वंछु तरशतमंधकूपे वसेडिज ॥ ३० ॥ . दशम्येकादशी वापि द्वादशी यत्र वासरे । तत्र भुक्त्वा परदिने उपोष्य व्रतमाचरेत् ॥ ३१॥ द्वाद चै|श्य च व्रतं कृत्वा त्रयोदश्यां च पारणम् ॥ द्वादशीलंघने दोषो व्रतिनां तन्न विद्यते ॥३२॥ संपूर्णकाशी यत्र प्रभाते किंचिदेव सा ॥ तत्रोपोष्या द्वितीया च परा चेद्यदि वर्धते ॥ ३३ ॥ षष्टिदंडात्मिका यत्र प्रभाते च तिथित्रयम् ॥ कुर्वंति गृहिणः पूर्वं वैव यत्यादयङ स्तथा ॥ ३४ ॥ परत्रानशनं कृत्वा नित्यकृत्यं समाचरेव ॥ व्रते जागरणं सर्वं पूर्वत्रैवाचरेदुधः ॥ ३६॥तत्पूर्वदिवसे नित्यं व्रतं कृत्वा/3 ॐ|परेनि ॥ एकादश्यां व्यतीतायां पारणं तु समाचरेव ॥ ३६ ॥ वेष्णवानां यतीनां च विधवानां तथैव च ॥ सर्वाः समा उपोष्या

  • २ = : ४

ई. कस्ता भिक्षुणवचारणाशमेव तु कुर्वंति दिण वेतराः ॥ न कृष्णार्लघने दोषस्ते वैख नेदं hि| ८२ ॥ शयनीबोधिनीमध्ये यां कृष्णेकादशी भवेत् । सैवोपोष्या गृहस्थेन नान्या कृष्णा कृदाचन ॥ ३९॥ इत्येवं कथितो हृन्निर्णयोयं | अत: |ऊ| श्रुतौ श्रुतः। व्रतस्यास्य विधानं च निबोध कृथयामि ते ॥३० ॥ कृत्वा हविष्यं पूर्वाहे न च भुक्ते पुनर्जलम् ॥ एकाकी कुशm|ङ| य्यायां नक्तं शयनमाचरेव ॥ ४१॥। त्रात्रे मुहूर्ते चोत्थाय प्रातः कृत्यं विधाय च॥ नित्यकृत्यं विधायाथ ततः स्रानं समाचरेत् ॥ ॥ ४२॥ व्रतोपवासं संकल्प्य श्रीकृष्णप्रीतिपूर्वकम् ॥ कृत्वा संध्यां तर्पणं च विधायाह्निकमाचरेत्॥ ४३ ॥ नित्यपूजां दिने कृत्वा डुछबद्धव्यं समाहरेत् ॥ कृत्वा षोडशोपचारं प्रदृष्टं विधिबोधितम् ॥ ४८ ॥ आसनं वसनं पाद्यमध्यं पुष्पानुलेपनम् ॥ धूपं दीपं च|ः निर्वेवं यज्ञसूत्रं च भूषणम् ॥ ३६॥ गंधं स्नानीयतांबूले मधुपर्क पुनर्जलम् ॥ एतान्याहृत्य दिवसे व्रतं नक्तं समाचरेत् ॥ १६॥ उप झ|विश्यासने पूतो भूत्वा धौतेयवाससी। आचम्य श्रीहरिं नत्वा स्वस्तिवाचनमाचरेत् ॥ ८७ ॥ आरोप्य मंगलघटं धान्याधारे आवृणे ॥ फलशाखाचंदनातं वेदोक्तं मुनिभिर्मुदा ॥ ८॥ देवपदकं समावाह्य पृथग्धान्यैः समाचरेत् ॥ पूजां पंचोपचारैम प्रकृ→ में ४विचक्षणः ॥ ४९ ॥ गणेश्वरं दिनकरं वह्नि विष्णु शिवं शिवाम्॥ संपूज्यैतान्प्रणम्याथ व्रतं कुर्यादरिं स्मरन् ॥ ९०॥ नाराध्य देऊ वषट्कं च यदि कर्म समाचरेत् ॥ नित्यं नैमित्तिकं चापि तत्सर्वं निष्फलं भवेत् ॥ ६१॥ इत्येवं कथितं सर्वं व्रतांगभूतमेव च ॥फै। कण्वशाखोकटिं च व्रतं शृणु महामुने॥ ६२॥ सामवेदोक्तध्यानेन ध्यात्वा कृष्णं परात्परम् ॥ पुष्पं च शिरसि न्यस्य पुनर्याने समाचरेत् ॥ ६३॥ ध्यानं पूर्ण निगूढं च सर्वेषामपि वांछितम् ॥ न प्रकाश्यमभक्ताय भक्तप्राणाधिकं परम् ॥ ९४ ॥ नवीननीरदो/* पदच्छयामसुन्दरविग्रहम् ॥ शरत्पार्वणचर्नियास्यमनुत्तमम् ॥९५॥ शरत्सुयद्याब्जानां प्रभाम्बूनदाबूनम् । स्वांगसौं|ङ्क ॥ ८ः शोभाभी रत्नभूषणभुषितम्॥६६ ॥ गोपीलोचनकोणेश्य प्रसन्नेरतिसूचकैः ॥ शश्वन्निरीक्ष्यमाणं तत्प्राणेरिख विनिर्मितम् ॥५७॥ झ|# रासमंडलमध्यस्थं रासोछाससमुत्सुकम् ॥ राधावक्रशरचंद्रसुधापानचकोरकम् । ९८॥ कौस्तुभेन मणद्वेण वक्षःस्थलसमुज्वलम्। परिजातप्रसूनानां मालाजालैर्विराजितम् । ६९ + सद्रत्नसारनिर्माणं किरीटोज्ज्वलशेखरम् । विनोदमुरलीन्यस्तहस्तं पूज्यं सुरा ] सुरैः ॥ ६० ॥ ध्यानासाध्यं दुराराध्यं ब्रह्मादीनां च वंदितम् । कारणं कारणानां यस्तमीश्वरमहं भजे ॥ ६१॥ ध्यात्वानेन तमूवा ह्य चोपहाराणि षोडश ॥ दत्त्वा संपूजयेद्भक्त्या मंत्रैरेभिश्च नारद ।। ६२ ॥ आसनं स्वर्णनिर्माणं रत्नसारपरिच्छदम् ॥ नानाचित्र विचित्राढ्यं गृह्यतां परमेश्वर ॥ ६३ ॥ वह्निप्रक्षालितं वस्त्रं निर्मितं विश्वकर्मणा । मूल्यानिर्वचनीयं च गृह्यतां राधिकापते ।। | ६४ ॥ पादप्रक्षालनादं च सुवर्णपात्रसंस्थितम् ॥ सुवासितं शीतलं च गृह्यतां करुणानिधे ॥ ६६ ॥ इदमध्यें पवित्रं च शंख अतोयसमन्वितम् ॥ पुष्पदूर्वोचंदनाक्तं गृह्यकं भक्तवत्सल ॥ ६६ ॥ सुवासितं कुपुष्पं चंदनागुरुसंयुतम् । सद्यस्ते प्रीतिजनकंॐ गृह्यतां सर्वकारण ॥ ६७॥ चंदनागुरुकस्तूरीकुंकुमोशीरमुत्तमम् ॥ सर्वेप्सितमिदं कृष्ण गृह्यतामनुलेपनम् ॥ ६८॥ रसो वृक्षविशेखें कुषस्य नानाद्रव्यसमन्वितः ॥ सुगंघियुक्तः सुखदो धूपोऽयं प्रतिगृह्यताम् ॥ ६९॥ दिवानिशं सुप्रदीप्तो रत्नसारविनिर्मितः ॥ पुनर्वा | |तनाशबीजं दीपोयं प्रतिगृह्यताम् ॥ ७० ॥ नानाविधानि द्रव्याणि स्वादूनि सुरभीणि च ॥ चोष्यादीनि पवित्राणि स्वात्माराम |प्रगृह्यताम् ॥ ७१ ॥ सवित्रीग्रंथिसंयुक्तं स्वर्णतंतुविनिर्मितम् । गृह्यतां देवदेवेश रचितं चारुकारुणा ॥७२॥ अर मूल्यरत्नंरचितं सर्वा चैं

  1. वयवंभूषणम् । त्विषा जाज्वल्यमानं च गृह्यतां नंदनंदन ॥ ७३ ॥ प्रधानो वर्णनीयश्च सर्वमंगलकर्मणि ॥ प्रगृह्यतां दीनबंधो गंधोये ।

|मंगलप्रदः॥ ७४ ॥ धात्रीश्रीफलपन्नोत्थं विष्णुतैलं मनोहरम् ॥ वांछितं सर्वलोकानां भगवन्प्रतिगृह्यताम् ॥ ७६॥ वाञ्छनीयं च सर्वेषां छे ॐ कर्नूरादिसुवासितम्॥ मया निवेदितं नाथ तांबूलंप्रतिगृह्यताम्॥७६॥ सर्वेषां प्रीतिजनकंसुमिष्टं मधुरं मधु ॥ सद्रत्नसारपात्रस्थं गोपी कुछ ॐ|कान्त प्रगृह्यताम् ॥ ७७ ॥ निर्मलं जाह्नवीतोयं सुपवित्रं सुवासितम् । पुनराचमनीयं च गृह्यतां मधुसूदन ॥ ७८ ॥ इति षोडशो छ। ॐ|पचारान्दत्त्वा भक्तो मुह्यन्वितः ॥ मंत्रेणानेन पुष्पाणि माल्यं दत्त्वा, प्रयत्नतः ॥ ७९ ॥ नानापुष्पैश्च ग्रथितं कर्तुना. ||| आमक्रं शैवषाणैषि मर्ये च तां शुभो ॥ ८० ॥ इति पुष्पांजलिं दद्यान्मूलमंत्रेण च व्रती । कुर्यात्तुस्तद्वनं प्राप्य केके. लिसुतः सुधीः ॥ ८१ ॥ ॥ भक उवाच ॥ ॥ हे कृष्ण राधिकानाथ करुणासागर प्रभ । संसारसागरे घोरे मामुद्धर भा •७ , नके ॥ ८२ ॥ शतजन्मकृतौयासादुत्रिस्य मम प्रभो ॥ स्वकर्मपाशनिगडैर्बद्धस्य मोक्षणं कुरु ॥ ८३ ॥ प्रणतं पादपने ते ७|अ• २७ ८४

  • |पश्य मां शरणागतम् । भवपाशभयाद्भीतं पाहि त्वं शरणागतम् ॥ ८९ ॥ भक्तिहीनं क्रियाहीनं विधिहीनं च वेदतः ॥ वस्तुमंझ

त्रविहीनं यत्तत्संपूर्ण कुरु प्रभो ॥ ८८ ॥ वेदोक्तविहिताऽज्ञानात्स्वांगहीने च कर्मणि । त्वन्नामोचारणेनेव सर्वं पुणं भवेद्धरे ॥८६ || छ|इति स्तुत्वा तं प्रणम्य दत्त्वा विप्रायं दक्षिणाम् ॥ महोत्सवं विधायाथ कुयीबागरणं व्रती ॥ ८७ ॥ कृत्वा व्रतोपवासं चयदि निद्रां |निषेवते ॥ पुनरेख जलं भुक्ते व्रतार्थफलभाग्भवेत् ॥ ८८ ॥ यत्नेन च हविष्यान्नं सकृदेव समाचरेत् ॥ मंत्रेणानेन विनेंद्र श्रीकृष्ण चरणं स्मरन् ॥ ८९ ॥ अत्रं हि प्राणिनां प्राणा ब्रह्मणा निर्मितं पुरा ॥ देहि मे विष्णुरूपं त्वं व्रतोपवासयोः फलम् ॥ ९० ॥ एवंॐ यः कुरुते भक्तया भारते व्रतमुत्तमम् । पूर्वान्सप्त परान्सप्त स्वात्मानमुद्धरेद्भवम् ॥ ९१ ॥ मातरं भ्रातरं चैव वर्थं च श्वशुरं सुताम् ॥| अजामातरं तथा भृत्यमुदरेन्निश्चितं नरः॥ ९२॥ इत्येवं कथितं विप्र श्रीकृष्णचरितव्रतम् ॥ सुखदं मोक्षदं सारमपरं कथयामि ते ४ ९३ ॥ इति श्रीब्रह्मवैवर्ते महापुराणे श्रीकृष्णजन्मखंडे नारायणनारदसंवादे एकादशीव्रतनिरूपणं नाम षडिंशोऽध्यायः छ|॥ २६ ॥॥ श्रीनारायण उवाच ॥॥ शृणु नारद वक्ष्यामि श्रीकृष्णचरितं पुनः ॥ गोपीनां वस्त्रहरणं वरदानं मनीषितम् | १ ॥ हेमंते प्रथमे मासि गोपिकाः काममोहिताः ॥ कृत्वा हविष्यं भक्त्या च यावन्मासं सुसंयुताः ॥ २ ॥ नात्र सूर्यसुतातीरे पार्वतीं वालुकामयीम् ॥ कृत्वाऽऽवाङ् च मंत्रेण पूजां कुर्वति नित्यशः ॥ ३ ॥ चंदनागुरुकस्तूरीकुंकुमैश्च मनोहरेः ॥ नानाप्रकार पुष्पैश्च माल्यैर्बहुविधैरपि ॥ ४ ॥ धूपैर्दीपिघ नेवेधैर्वरैर्नानाफलैर्मुने ॥ मणिमुक्ताप्रवालैश्च वावैर्नानाविधैरपि ॥ ९ ॥ हे देविझ ८४ ॥ ॥ जगतां मातः सृष्टिस्थित्यंतकारिणि ॥ नंदगोपसुतं कांतमस्मभ्यं देहि मुन्नते ॥ ६ ॥ मंत्रेणानेन देवेशीं परिहारं विधाय च । 3ततः कृत्वा तु संकल्पं पूजयन् मूलमंत्रतः ॥ ७ ॥ मंत्रस्तु सामवेदोक्तोऽयातयामः सबीजकः ॥ ॐ श्रीदुर्गायै सर्वविमविनांशिन्यै नम इति ॥ ८ ॥ पुष्पं माल्यं च नैवेयं धूपं दीपं तथा शुभम् ॥ मंत्रेणानेन तद्भक्त्या ददुः सर्वा मुदान्विताः मालया भक्त्या चेमं मंत्रं सहस्रधा ॥ जपं कृत्वा च स्तुत्वा च प्रणेमुः शिरसा भुवि ॥ १ |ः शिवे ॥देहि मे वांछितं देवि नमस्ते शंकरप्रिये ॥ ११ ॥ इत्युक्त्वा च नमस्कारं कृत्वा दत्त्वा च दक्षिणाम् । नैवेद्यानि चर्चा सर्वाणि ब्राह्मणेभ्यो ययुर्मुहम् ॥ १२ ॥ श्रीनारायण उवाच ॥ ॥ स्तवराजं शृणु सुने तुष्टुवुर्येन पार्वतीम् ॥ भक्त्या छ। गोपांगनाः सर्वाः सर्वाभीष्टफलप्रदाम् ॥ १३ ॥ " । मधुना कैटभेन च ॥ पीडितः परितुष्टाव मूलप्रकृतिमीश्वरीम् ॥ १६ ब्रह्मोवाच ॥ ॥ दुर्गे शिवेऽभये माये नारायणि छ। सनातनि ॥ जये मे मंगलं देहि नमस्ते सर्वमंगले ॥ १७ ॥ वाचको वेदसंमतः॥ १८ ॥ रेफो रोगनवचनो गघ भयशनम्नवचनश्चकारः परिकीर्तितः। स्मरणाद्यस्या एते नश्यंति निश्चितम् । अतो दुर्गा हरेः शक्तिर्हरिणा परिकीर्तित ॥२०॥ विपत्तिवाचको दुर्गश्चकारो नाशं कल्याणवचन इकारोत्कृष्टवाचकः । समूहवाचकवैव वाकारो दातृवाचकः कृष्टदात्री शिवा तेन प्रकीर्तिता । शिवराशिमूर्तिमती शिवा तेन प्रकीर्तिता॥ २४ ॥ शिवो हि मोक्षवचनश्चकारो दातृवाचकः स्वयं निर्वाणदात्री या सा शिवा परिकीर्तिता ॥ २९॥ अभयो भयनाशोक्तश्चकारो दातृवाचकः । प्रददात्यभयं सद्यः साभयाश्च ॥ २६ ॥ राज्यश्रीवचनो माश्च याश्च प्रापणवाचकः । तां प्रापयति या सद्यः सा माया परिकीर्तिता ॥२७ ॥ माझा मोक्षार्थवचनो याश्च प्रापणवाचकः ॥ तं प्रापयति या नित्यं सा माया परिकीर्तिता॥२८॥ नारायणावुगधृता तेन तुल्या च तेजसा। संवा तस्य शरीरस्था तेन नारायणी स्मृता ॥ २९॥ निर्गुणस्य च नित्यस्य वाचकश्च सनातनः ॥ सदा नित्या निर्गुणा या कीर्तिश्च सं• ? ता सा सनातनी ॥ ३०॥ जयः कल्याणवचनो याकारो दातृवाचकः॥ जयं ददाति या नित्यं सा जया परिकीर्तिता ॥ ३१॥ सर्व अ• २६ €५ ॥ मंगलश संपूर्णेश्वर्यवाचकः ।। आकारो दातृवंचनस्तदात्री सर्वमंगला॥ ३२॥ नामाष्टकमिदं सारं नामार्थसङ्गसंयुतम् ॥ नाराय णेन यद्दत्तं गह्णे नाभिपंकजे ॥ ३२३ ॥ तस्मै दत्त्वा निद्रितश्च बभूव जगतां पतिः ॥ मधुकैटभौ दुर्गा तो ब्रह्माणं हंतुख बतौ ॥ ३७ ॥ स्तोत्रेणानेन स ब्रह्मा स्तुतं नत्वाचकार ह ॥ साक्षात्स्तुता तदा दुर्गा ब्रह्मणे कवचं ददौ ॥ ३८ ॥ श्रीकृष्णकवचं झ| दिव्यं सर्वरक्षणनामकम् ॥ दत्त्वा तस्मै महामाया साँतर्धानं चकार ह ॥ ३६ ॥ स्तोत्रं कुर्वति निद्रां च संरक्ष्य कवचेन वै । निद्रानुग्रहतः सद्यः स्तोत्रस्येव प्रभावतः॥ ३७ ॥ तत्राजगाम भगवान्वृषरूपी जनार्दनः शक्त्या च दुर्गया साधं शंकरस्य जयाय च ॥ ३८॥ सरथं शंकरं मूर्भि कृत्वा च निर्भयं ददौ॥ अत्यूध्वं प्रापयामास जया तस्मै जयं ददौ ॥ ३९ ॥ स्तोत्रस्येव/J। प्रभावेण संप्राप्य कवचं विधिः । वरं च कवचं प्राप्य निर्भयं प्राप निश्चितम् ॥ ४० ॥ ब्रह्मा ददौ महेशाय स्तोत्रं च कवचं वरम् त्रिपुरस्य च संग्रामे सरथे पतिते हरौ ॥४१॥ ब्रह्मास्त्रं च गृहीत्वा स सनिद्रे श्रीहरिं स्मरन् ॥ स्तोत्रं च कवचं प्राप्य जघान त्रिपुरं हरः ॥ २॥ स्तोत्रेणानेन तां दुर्गां कृत्वा गोपालिकाः स्तुतिम्॥ लेभिरे श्रीहरिं कांतं स्तोत्रस्यास्य प्रभावतः ॥ ४३ ॥ गोपकन्या तं स्तोत्रं सर्वमंगलनामकम् ॥ वांछितार्थप्रदं सद्यः सर्वविद्भविनाशनम् वा वैष्णवो वापि शक्तो दुर्गात्प्रमुच्यते ॥ ६९॥ राजद्वारे श्मशाने च दावाग्नौ प्राणसंकटे ॥ हिंस्रजंतुभयुग्रस्तो मग्नः पोते दें। महार्णवे ।। ६६ ।शङ्कमस्ते च संग्रामे कारागारे विपढ़ते ॥ गुरुशापे त्रन्नशाणे बंधुभेदं च दुस्तरे ॥ १७॥ स्थानम्नष्टे धनभ्रटे जातिश्रेष्ठे = लान्विते ॥ पतिभेदे पुत्रभेदे खलसर्पविषान्विते ॥ ४८ ॥ स्तोत्रस्मरणमात्रेण सद्यो मुच्येत निर्भयः॥ वांछितं लभते सद्यः सर्वेश्वर्य ॥ ८ ततः गोपकन्याकृतं सर्वमंगलास्तोत्रम् । अनेन स्तवराजेन तुषुवुर्नत्यमीश्वरीम् । प्रणेमुः परया भक्त्या यावन्मासं व्रजांगनाः॥६१॥ ॥ एवं पूर्णं च मासे च समाप्तिदिवसे तथा॥ स्रातुं प्रजग्मुगप्यय वस्त्राण्याधायतत्तटे ॥ ६२॥ नानाविधानि द्रव्याणि रत्नमूल्यानि । नारद ॥ पीतलोहितकुनि चारूणि मिश्रितानि च ॥६३ ॥ तीरावृतान्यसंख्यानि तेथ तीरं सुशोभनम् ॥ चंदनागुरुकस्तूरीवा ) की युना सुरभीकृतम् । ६४॥नैवेद्यश्च बहुविधेः कालदेशोद्भवैः फलैः॥ धूपैः प्रदीपः सिंदूरेः कुंकुमैश्च विराजितम् ॥ ९६ ॥ जाले |क्रीडोन्मुखागोप्यो बभूवुः कौतुकेन च ॥ नग्नाः क्रीडाभिरासक्ताः श्रीकृष्णार्पितमानसाः ॥ ६६॥ दृष्ट्वा कृष्णश्च वस्त्राणि द्रव्याणि |विविधानि च॥ वासांस्यादाय वस्तूनि चखाद शिशुभिः सह ॥ ९७ ॥ गत्वा दूरं च गोपालास्तस्थुः सर्वे मुदान्विताः । वस्राणि । गुंजीकृत्यादावूनुः स्कंधेऽतिलोलुपाः ॥ ९८॥ श्रीदामा च सुदामा च वसुदामा तथैव च ॥ सुबलश्च सुपाश्र्वश्च शुभगः सुंदॐ |रस्तथा ॥ ६९ ॥ ॥ चंद्रभानो वीरभानः सूर्यभानस्तथैव च ॥ वसुभानो रत्लभानो गोपाळा द्वादश स्मृताः ॥ ६० ॥ श्रीकृष्णो बल आ देवय प्रधानाश्च चतुर्दशे ॥ गोपा हरेर्वेयस्याश्च कोटिशः कोटिशो सुने ॥ ६१ ॥ वस्राण्यादाय ते सर्वे तस्थुरेकत्र दूरतः । शतशःकॅ। ॐ पंजिकास्तत्र स्थापयामासुरुन्मुखाः ॥ ६२॥ किंचिद्वस्त्रं समादाय कृत्वा च पंजिकां ॥ समारुह्य कदंबाभ्रमुवाच गोपिको |छु। मुदा ॐहरिः मन्मथाव् ॥ ६२ ॥ ॥ ६८ ॥ ॥ श्रीकृष्ण संकल्पिते उवाच व्रताॐ ॥ च ॥ मासे भोभो मंगलकर्मणि गोपालिकाः ॥ यूयं सर्वा नग्नाः विनष्टा कथं व्रतकर्मणि तोये व्रतांगहानिकारकाः ॥ कृत्वा विधानं ॥ मद्वाक्यं ६६ ॥ श्रुत्वा परिधेयानि क्रीडतश्च /छ। वासांसि पुष्पमाल्यानि यानि च ॥ व्रतार्हाणि च वस्तूनि केन नीतानि वोऽधुना ।। ६६॥ व्रते तु नशा या स्राति तां रुष्टो वरुणःछ |स्वयम् ।। वरुणानुचराश्चक्रुर्वासोवस्तूपनिर्हतिम् ॥ ६७ ॥ कथं यास्यथ नग्नाश्च व्रतस्य किं भविष्यति ॥ व्रताराध्या कथं सा च ऊ वस्तूनि किं न रक्षति ॥ ६८ चिंतां कुरुत तां पूज्य तुष्टाव बलिरीश्वरीम् ॥ युष्माकमीदृशी देवी न शक्ता वस्तुरक्षणे ॥ ६९ ॥ कृथुङ झबतफलं सा वा दातुं शक्का सुरेश्वरी ॥ फलं प्रदातुं या शक्ता सा शक्ता सर्वकृर्मणि ॥ ७० ॥.श्रीकृष्णस्य वचः श्रुत्वा चिंतामापुढेज़ ॐ ३.३:विज्ञानात । ॥७१॥ चक्कुर्विषादं तोये च नमस्ता रुरुदुर्द्धशम् ॥क्क गतानि च वव्राणि वस्तूनीत्यू || सं• ४६ ६६ विषादं तत्रैव तसूनुगपकन्यकाः॥ सर्वा भक्त्या ॥७॥ ॥ गोपालिका चतुः x"परिघेयानि वस्त्राणि किंकरीणं सदीश्वर ॥ निबोधयात्मानमेव स्पर्श कर्तुं त्वमर्हसि ॥ ७४ ॥ व्रतार्हाणि च वस्तूनि देवस्वानि "चॐअ• २७ सांप्रतम् । अदत्तानि नोचितानि अहीतं वेदविदद ॥७५॥ देहि धौतानि श्रुत्वा च करिष्यामो नृतं वयम् । वस्तुनान्येन गोविंद छु वस्तूनां भक्षणं कुरु ॥७६॥ एतस्मिन्नंतरे तत्र श्रीदामा वम्रपंजिकाम्॥ दर्शयित्वा च ताः सर्वा दूरं दुद्राव तत्पुरः ॥ ७७ ॥ दृष्ट्झ्। ॐ सवनं गोपालं सर्वासामीश्वरी परा ॥ सर्वा वयस्यायोवाच कोपयुक्ता जलधृता ॥७८॥॥ श्रीराधिकोवाच ॥। हे सुशीले शशिकले झु हे चन्द्रमुखि माधवि । कदंबमाले हे कुन्ति यमुने सर्वमंगले ॥ ७९ हे पद्ममुखि सावित्रि पारिजाते च जाह्नवि ॥ मुधामुखि शुभेछु पचे हे गौरि हे स्वयंप्रभे ॥८०॥ कालिके कमले दुर्गे हे सरस्वति भारति । अपूर्णे रति हे गंगे चांबिके सति सुंदरि ॥ ८१ ॥ ४ कृष्णभिये मधुमति चपे चंदननंदिनि । यूयं सर्वाः समुत्थाय बद्धानयत बछवम् ॥८२॥ सर्वा राधाज्ञया तृणं समुत्थाय जला|४ कुषा॥ प्रजग्मुर्गापिका नग्न योनिमाच्छाद्य पाणिना ॥ ८३ ॥ एतासां सहचारिण्यो गोप्यस्तृणं सहस्रशः ॥ प्रजग्मुस्तेन रूपेण४ "

  • इकोपादारक्तलोचनाः ॥ ॥ वेगेन सर्वाः च बालिकाः ॥ वेगेन च प्रधावंतं बिभ्रतं वक्ष्टुंजिकाम् ॥ ८८॥४॥

८६ दुद्रुवुः श्रीदामानं ॐ जगाम शीर्षे श्रीवामा यत्र गोपाः सद्वांशुकाः ॥ जवेन दुद्रुवुगप्यस्तत्पशङ्गलसंयुताः॥ ८६ ॥ वस्त्रचोरां गोपथ वेष्टयामामुझे Eताः धर्वस्राणि । भिया माधवम् प्रदुद्रुवुबला ॥८८ ॥ यत्र माधवः कृष्णः स्थापयामास सशुकः ॥ स्कंधेस्कंधे ८७ ॥ श्रीकृष्णसहितान्बालान्वरयामासुराशु तोस्तथा ॥ कदंबवृक्षः शुशुभे वस्त्रैर्नानाविधैरपि च ॥ गोपिकानां भिया ॥ गोपा ॥ ८९वस्त्राणां| जिकाः सर्वाः स्कंघेषु विनिधाय च ॥ उवाच गोपिकाः कृष्णः परिदासपरं वचः ॥ ९०॥॥ श्रीकृष्ण उवाच ॥ ॥ भोछु॥ ८५ ॥ |ङों गोपालिका नग्ना इदानीं किं करिष्यथ ॥ वस्रयायां प्रकर्ते च कुरुताशु पुटांजलिम् ॥ ९१॥ गत्वा वत युष्माकमीश्वरीमथ। | यधिकाम् ॥ करोतु शीघ्र वस्राण याञ्चां कृत्वा पुटांजलिम् ॥ ९२ ॥ अन्यथाहं न दास्यामि युष्मभ्यमंशुकानि च । युष्माकमी खरी राधा किं करिष्यति मेऽधुना ॥ ९३ ॥ व्रताराध्या च या देवी सा वा मे किं करिष्यति । इत्येवं कथितं सर्वं बूत यूयं च राधि काम् ॥ ९७ ॥ श्रे दनं गत्वा यदुवाच हरिः स्वयम् ॥ श्रुत्वा जहास सा राधा बभूव कामपीडिता ॥ ९६ ॥ श्रुत्वा तासां च वचनं पुलकांचित वंयमीप्सितदं परम् ॥ ९८ ॥ स्मारंस्मार पदांभोजं साधुसंपूर्णालोचना ॥ भावातिरेकात्प्राणेशं तुष्टाव निर्गुणं परम् ॥ ९९॥ ॥ ॥ गोलोकनाथ गोपीश मदृश प्राणवठ्ठभ । हे दीनबंधो दीनेश सर्वेश्वर नमोस्तु ते ॥ १ ॥ गोपेश्च |श गोसमूहेश यशोदानंदवर्धन ॥नंदात्मज सदानंद नित्यानंद नमोस्तु ते ॥ १०१॥ शर तमन्योर्मन्युभम्न ब्रह्मदर्पविनाशक © @ कृष्ण ॥ १०३ ॥ चराचरतरैबज़ गुणातीत गुणात्मक गुणबीज गुणाधार गुणश्वस् नमोस्तु ते ॥ १०४॥ अणिमादिकसिदीश सिदेचें सिदैिस्वरूपक तपस्तपस्विस्तपसां बीजरूप नमोस्तु ते ॥ १०६ ॥ यदनिर्वचनीयं च वस्तु निर्वचनीयकम् । तत्स्वरूप तयो |॥ १०७ ॥ स्पर्शने यस्य भृत्यानां ध्यानेन च दिवानिशम् पवित्राणि च तीर्थानि तस्मै भगवते नमः ॥ १०८॥ सा देवी जले संन्यस्य विग्रहम् ॥ मनः प्रणांश्च श्रीकृष्णे तस्थौ स्थाणुसमा सती ॥ १०९ ॥ राधाकृतं हरेः स्तोत्रं त्रिसंध्यं यः पटेजरः ॥ हरिभक्तिं च दास्यं च लभेद्धागतिं ध्रुवम् ॥ ११ द्व्यं हतं नष्टं च लभ्यते ॥ १३॥ बंधुवृदिर्भवेत्तस्य प्रसन्नं मानसं परम्॥ चिंताग्रस्तः पठेद्भक्त्या परां निर्युतिमाप्नुयाव ॥ ११२ ॥ अ• • 4ः" पतिदेव मित्रभेदे व सं मासं भक्त्या यदि पटेलयः संबनं लभेव ॥ ३१३ ॥ आंत्या कुमारीस्तोत्रे |g2 मृणुयाद्वत्सरं यदि ॥ श्रीकृष्णसदृशं कांतं गुणवते लभेद्धवम् ॥ ११७ ॥ इति श्रीब्रह्मवैवर्ते श्रीकृष्णजन्मखण्डे राधाकृतं श्रीकृष्ण स्तोत्रम् ॥ यमुनातीरं वव्रद्रव्यमयं मुने ॥ दृझा तंबाथवा स्वममिति मेने च राधिका ॥ ११६ ॥ यत्र स्थाने यदाधारे यद्रव्यं संस्थितं पुरा वस्त्रैश्च सहितं सर्वं तत्माणुर्गोपकन्यकाः सर्वाः स्वालयं ययुः ॥ ११८ ॥ ॥ नारद उवाच ॥ ॥ व्रतस्य किं विधानं च किं नाम किं फर्के प्रभो ॥ कानि इव्याणि|ऊ| देयानि का देया तत्र दक्षिणा॥ ११९ ॥ व्रतांते किं रहस्यं च बभूव सुमनोहरम् । व्यासं कृत्वा महाभाग वद नारायण कथाम् ॥डै। |॥ १२० ॥ ॥ सूत उवाच ॥ ॥ नारदस्य वचः श्रुत्वा प्रहस्य मुनिपुंगवः । कथां कथितुमारेभे कवींद्राणां गुरोर्गुरुः ॥ १२१॥ ॥ ॥ नारायण उवाच । ॥ सर्व व्रतविधानं च मत्तो वत्स निशामय ॥ यातं गौरीव्रतंनाम मार्गे मासि कृतं स्त्रिया ॥ १२२ ॥ पुंसां च धर्मकामार्थमोक्षदं कृष्णभक्तिदम् ॥ देशभेदे प्रसिदं च मतं पौर्वापरं स्मृतम् ॥ १२३ ॥ कामदं कामुकानां च फलं कांतनिमित्तकम् ॥ उपोष्य पूर्वदिवसे वस्त्रं प्रक्षाल्य संयता ॥ १२१ ॥ प्रातश्च मार्गसंक्रांत्यां भक्त्या गत्वा सरित्तटम्॥ श्रुत्वा धौते च स्रात्वा च नानाद्रव्येण कन्यका ॥ १२९ ॥ देव्दकं च संपूज्य कृत्वा चावाहनं घटे ॥ गणेशं च दिनेशं च वह्नि नाङ् रायणं शिवम् ॥ १२६ ॥ दुर्गा पंचोपचारैश्च संपूज्य मतमारभेत् ॥ घटाधः पिंडिकां कृत्वा चतुरस्रां सुविस्तृताम् ॥ चंद नागुरुकस्तूरीकुंकुमैश्च सुसंस्कृताम् ॥ १२७॥ निर्माय वालुकानां च दुर्गा दशभुजां पराम्॥ धृत्वा कपाले सिंदूरं तद्धबंदतेंदुकम्। A १२८ ॥ तां ध्यात्वाऽऽवाहयेद्देवीं ततो भूत्वा पूटजलिः । इमं मंत्रं पठित्वादौ ततः पूजां समारभेत् ॥ १२९ ॥ हे गौरि शंकरार्धा ॥ ८७२ यथा त्वं शंकरप्रिया । तथा म कुरु कल्याणि कांतकांत सुदुर्लभाम् ॥ १३० ॥ इमं मंत्रं पठित्वा तु ध्यायेद्देवीं जगत्मसूम्॥ | '; तंत्सामवेदोक्कं निगूढं सर्वकामदम् । १३१ ॥ शृणु नारद वक्ष्यामि मुनींद्राणां च दुर्लभम् ॥ ध्यायंत्यनेन सिद्धव दुर्गा ॥ १३२ शिव शिवप्रिये शैव शिववक्षःस्थलस्थिताम् ॥ ईषदस्यप्रसन्नस्य सुप्रतिष्ठां सुलोचनाम् * १३३ ॥ नवयौवनसंपन्नां रत्राभरणधूषिताम् ॥ रत्रकंकणकेयूररत्ननूपुरभूषिताम् । १३४ ॥ रत्नकुंडलयुग्मेन गंडस्थलविराजिताम् ॥ मालती ॥ १३६ ॥ सिंदूरतिलकं चारुकस्तूरीबिंदुना सह ॥ वह्निशुद्धदांकां रत्नकिरीटं सुमनोहराम् |॥ १३६ ॥ मणींद्रसारसंसक्तरत्नमालासमुज्ज्वलाम् । पारिजातप्रसूनानां मालाजालानुलंबिताम् ॥ १३७ ॥ सुपीनकठिनश्रोणीं बिभ्रतीं च स्तनानताम् । नवयौवनभारौञ्चदीषन्नम्रां मनोहराम् ॥ १३८॥ ब्रह्मादिभिः स्तूयमानां सूर्यकोटिसमप्रभाम् । पक्वबिं| बाधरौष्ठीं च चारुचंपकसन्निभाम् ॥ १३९ ॥ मुक्तापंक्तिविर्निवैकदंतराजिविराजिताम् । मुक्तिकामप्रदां देव शरचंद्रमुखीं भजे ॥ षोडशोपचारान्प्रहृष्टं तत्र नित्यशः । पूर्वोक्तेनैव मंत्रेण मुदा भक्त्या व्रते व्रती ॥ १४२ ॥ पूर्वोक्तेनैव स्तोत्रेण स्तुत्वा च प्रणमेत्तदा । कृत्वा प्रणामं भक्त्या च संयतः शृणुयात्कथा म् ॥ १४३ ॥ ॥ नारद उवाच॥ (मदुत कुशध्वजस्य हि सुता नाना वेदवती सती । तया कृतं व्रतमि |कुंभविनिर्माणरथस्था परमेयरी। ईषद्धास्यप्रसन्नास्या तामुवाच मुसंयताम् ॥ १४८॥ ॥ हे वेदवति |पार्वती वाढतो हमने ख़ पुटांजलिता साध्वी प्रणम्योवाच नारद ॥ १०॥ ॥ देवि नारायणं कांतं मदं देहि मनीषितम् । है । रोय•२ ई. के. वन्यस्मिन्स्थूदा नास्ति दृढां मतिं च तत्पदे ॥ १६१ ॥ श्रुत्वा वेदवतीवाक्यं प्रहस्य जगदंबिका ॥ अवरुह्य रथात्तूर्ण शरैश्रियाम् ॥ १५२॥ ॥ पार्वत्युवाच ॥ ॥ ज्ञातं सर्वं जगन्मातस्त्वं च लक्ष्मीः स्वयं सती । भारतं पादरजसा तं कर्तु| समागता । त्वत्पादजसा. साध्वि सद्यः पूता वसुंधरा ॥ १५३ ॥ निखिलानि च तीर्थानि भूतानि परमेश्वृरि ॥ तं ते क्षार्थ तपश्चर तपस्विनि ॥ १९ ॥ नारायणस्य कांता त्वं प्रिया जन्मनिजन्मनि ॥ भारावतरणे विष्णुर्वसुधामागमिष्यति ॥ १९६ ॥ रामो दाशरथिः पूर्णः कथं दस्युविनिग्रहम् ॥ ब्रह्मशापाच्च च्युतयोमक्षणाय च भक्तयोः ॥ १८६॥ अयोध्याय च त्रेता यमाविर्भावो हरेरपि॥ वमेव मिथिलां गच्छ विधाय शिशुविग्रहम्॥१८७॥ वामिमां प्राप्य जनकोऽप्यजोनिसंभवां सुताम् ॥ पाल |यिष्यति यलेन सीता त्वं च भविष्यसि ॥१९८गत्वा रामोपि मिथिलां त्वद्वािहं करिष्यति ॥ नारायणस्य कांता त्वं कल्पेकल्ये भविष्यसि ॥ १९९ ॥ इत्युक्ता तां समालिंग्य पार्वती स्वालयं ययौ ॥ गत्वा सा मिथिलांसाध्वी शिशुरूपं विधाय च ॥ १६ लगलस्य च रेखायां क्रुखात्तस्थौ च मायया॥ विलोक्य जनकस्तां च नम्नां मुद्रितलोचनाम् ॥ १६१ ॥ तप्तकांचनवर्णां च रुदंतीं तेजसान्विताम् ॥ दृझा तां च गृहीत्वा च कृत्वा वझसि नारद ॥ १६२॥ गच्छंतं प्रति तत्रेव वाग्बभूवाशरीरिणी ॥ अयोनिसंभ वां कन्यां कमलां ग्रहणं कुरु ॥ १६३ ॥ नारायणस्ते जामाता भवितेत्येव मे वचः ॥ श्रुत्वा तदा देववाणीं गृहीत्वा कन्यकामृषिः। ॥ १६४ ॥ गत्वा ददौ स्वकताये पालनाय मुदान्वितः॥ सा लब्धयौवना प्राप रामं दाशरथिं सती ॥ १६५ ॥ व्रतस्यास्य प्रभावेण कांतं त्रिजगतां पतिम् । प्रकाशितं वशिष्ठेन पृथिव्यां भक्तिभावतः॥ १६६॥ राधा कृत्वा व्रतमिदं श्रीकृष्णंप्राणवल्छभंगु जुगोपांगनाथ तं प्रापुर्नतस्यास्य प्रभावतः ॥ १६७ ॥ इत्येवं कथिता विप्र कथा गौरीव्रतस्य च । भारते च व्रतमिदं या करोति ॥ ८ ॥ कुमारिका ॥ स्वामिनं कृष्णतुल्यं च सा प्राप्नोति न संशयः ॥ १६८ ॥ ॥ श्रीनारायण उवाच ॥ ॥ एवं व्रतं च छ|ता यावन्मासं च गोपिकाःपूर्वस्तोत्रेण तां देवं तुष्टुवुश्च दिनेदिने॥ १६९ ॥ समाप्तिदिवसे गोप्यो व्रतं कृत्वा मुदान्विताः ॥ इ/" द की X|राजीवलोचनम् कुण्डूशास्त्रोक्तस्तोत्रेण ॥ १७१ तुष्टुवुः ॥ परमेश्वरीम् ॥ जानक्युवाच ॥ १७० ॥ ॥ येन ॥ शक्तिस्वरूपे स्तोत्रेण तां स्तुत्वा सर्वेषां सीता सर्वाधारे सत्यपरायणा गुणश्रये ॥ ॥ सदाशंकयुक्ते सद्यः संप्राप च कांतं पतिं देहि च रामं न ॐ|मोऽस्तु ते ॥ १७२॥ रुधिस्थित्यंतरूपेण सृष्टिस्थित्यंतरूपिणी ॥ सृष्टिस्थित्यंतबीजानां बीजरूपे नमोऽस्तु ते ॥ १७३ ॥ हे गौरि ॐ|पतिमर्मज्ञ पतिव्रतपरायणे ॥ पतिव्रते पतिरते पातुं देहि नमोऽस्तु ते ॥ १७४ ॥ सर्वमंगलमांगल्ये सर्वमंगलसंयुते । सर्वमंगल |बीजे च नमस्ते सर्वमंगले ॥ १७६ ॥ सर्वप्रिये सर्वबीजे सर्वाशुभविनाशिनि ॥ सर्वेशे सर्वजनके नमस्ते शंकरप्रिये ॥ १७६ ॥|ः छ|परमात्मस्वरूपे च नित्यरूपे सनातनि । साकारे च निराकारे सर्वरूपे नमोऽस्तु ते ॥ १७७ ॥ घृष्णेच्छा दया श्रद्धा निद्वा तंत्रज्ञ छंस्कृतिः क्षमा ॥ एतास्तव कलाः सर्वा नारायणि नमोस्तु ते ॥ १७८॥ लज्जा मेधा तुष्टिपुष्टी शांतिसंपत्तिवृद्धयः ॥ एतास्तव ॐ कलाः सर्वाः सर्वरूपे नमोऽस्तु ते॥ १७९ ॥ दृष्टादृष्टस्वरूपे च तयोर्बजफलप्रदे ॥ सर्वानिर्वचनीये च महामाये नमोऽस्तु ते । ॐ|॥ १८० ॥ शिवे शंकरसौभाग्ययुक्ते सौभाग्यदायिनि ॥ हरिं कांतं च सौभाग्यं देहि देवि नमोऽस्तु ते ॥ १८१ ॥ स्तोत्रेणानेन युद्ध झ्स्तुत्वा समाप्तिदिवसे शिवाम् । नमंति परया भक्त्या ता लभंते हरिं पतिम् ॥ १८२ ॥ इह कतमुखं भुक्त्वा पतिं प्राप्य परात्परम् ॥ ॐ|दिव्यं स्यंदनमारुह्य ययंते कृष्णसन्निधिम् ॥ १८३ ॥ इति ब्रह्मवैवर्त सीताकृतं पार्वतीस्तोत्रम् ॥ ॥ समाप्तिदिवसे राधा छ|गोपीभिः सह संयुता ॥ देवों प्रणम्य स्तुत्वा च व्रतं पूर्ण चकार ह ॥ १८४ ॥ गोसहखं ब्राह्मणेभ्यः सुवर्णशतकं मुदा ॥ विप्राय चैं| गंतुमुद्यता ॥ ऊदक्षिणां ॐ|घनं ददौ दत्त्वा ॥ १८६ स्वगृहं ॥ एतस्मिन्नंतरे १८६ तत्र दुर्गा ॥ दुर्गतिनाशिनी ब्राह्मणानां सहस्र ॥ धंधा आविर्बभूव च भोजयामास गगनाज्ज्वलंती सादरम् ॥ ब्रह्मतेजसा वाद्यानि ॥ १८७ वादयामास ॥ ईषदास्यप्रसङ्ग भिक्षुकाय | कुन्नास्या योगिनीशतसंयुता ॥ सिंहस्था च दशभुजा रत्नालंकारभूषिता। १८८ ॥ शातकुंभमयाद्दिव्याट्सन्सारपरिच्छदाव् ॥ अव गंध आलाडौं आदि

34• गोपिकाधी मt षत्वा ताः संभाष्य च सादरम् ॥ उवाच राधिकां दुर्गा स्मेराननसरोरुहा ,। " १९१ / | h ॥ पर्वेद्युवाच । । राधे सर्वेश्वरप्राणादधिके जगदंबिके । ब्रतं ते लोकशिक्षार्थ मायामांनुषरूपिणि ॥ १९२ ॥ गोलोकनाथं

  • |गोलोकं श्रीशैलं गिरिजातटम् । श्रीरासमंडलं दिव्यं वृन्दावनमनोहरम्। ॥ १९३ ॥ चरितं रतिचोरस्य त्रीणां मामसहारकम् । ४५१

3|विदुषः कामशास्त्राणां किंस्वित्स्मरसि सुंदरि ॥ १९८ ॥ श्रीकृष्णार्धांगसंभूता कृष्णतुल्या च तेजसा ॥ तवांशकलया देव्यः कथं || छुत्वं मातृधी सती॥ १९९ ॥ भवती च हरेः प्राणा भूवत्याध हरिः स्वयम् । वेदे नास्ति द्वयोर्भेदः कथं त्वं मानुषी सती ॥ १९६॥ बँ ब्रह्मा तवा तपः पुरा ॥ न ते ददर्श पादाब्जं कथं त्वं मानुषी सती॥ १९७ ॥ कृष्णाज्ञया च त्वं देवि गोपी/ इयं विषाय च ॥ आगूतास् िमह्नों शतेि कथं त्वं मानुषी सती ॥ १९८ ॥ सुयज्ञो हि नृपश्रेष्ठो मनुवंशसमुद्भवः । वत्त जगाम = । छगोलोकं कृयं त्वं मानुषी १९९ " त्रिसप्तकृत्वो निर्धपां चकार पृथिवीं भृगुः । तव मंत्रेण कूवचात्कथं त्वं मानुषी सुती { २०० शंकरात्माप्य त्वन्मंत्रं सिदं कृत्वा च पुष्करे ॥ जघान कार्तवीर्यं च कथ त्वं मानुषी सती ॥ २०१ ॥ बभंज दर्पदंते च गणेरास्य महात्मनः ॥ त्वत्तो नाम भयं चक्रे कथं त्वं मानुषी सती ॥ २०२ ॥ मय्युदतायां कोपेन भस्मसात्कर्तुमीश्वरः ॥॥ |रस्त्रागत्य मत्प्रीत्या कथं त्वं मानुषी सती ॥ २०३ ॥ कल्पेकल्पे तव पतिः कृष्णो जन्मनिजन्मनि ॥ व्रतं लोकहितार्थाय जगन्मा हैं। अतस्त्वया कृतम् ॥ २०८ ॥ अहो श्रीदामशापेन भारावतरणेन च ॥ भूमौ तवाधिष्ठानं च कथं वं मानुषी सती ॥ २०९॥ अयोनिसंभवा त्वं च जन्ममृत्युजरापहा कलावतीसुता पुण्या कथं वै मानुषी सती ॥ २०६ ॥ त्रिषु मासेष्वतीतेषु मधुमासे मैं मनोहरे ॥ निर्जने निर्मले रात्रौ सुयोग्ये "रासमंडले ॥ २०७ ॥ सर्वाभिगोपिकाभिश्च सार्ध वृन्दावने वने । हर्षेण हरिणा सार्ध खाते भविता सति ॥ २०८॥ विधात्रा लिखिता क्रीडा कल्पेकल्पे महीतले ॥ तव श्रीहरिणा साधु केन राघे निवार्यते हैं | | * २०९॥ यथा सौभाग्ययुक्ताई हरस्य श्रीहरिप्रिये ॥ तया सौभाग्ययुक्ता वं भव कृष्णस्य सुदार॥ २१० ॥ यथा क्षीषु धावा * व्यं यथा वह्नौ च द्वाहिका । भुवि गंधो जले शैत्यं तथा कृष्णे स्थितिस्तत्र॥ २११ ॥ देवी वा मानुषी वापि गाँधर्वा राक्षसी 3तंया । त्वत्तः परा च सौभाग्या न भूता न भविष्यति ॥ २१२ ॥ परात्परो गुणातीतो ब्रह्मादीनां च वेदितः ॥ स्वयं कृष्णस्त व था। छ|धीनो मद्रेण भविष्यति ॥ २१३ ॥ ब्रह्मन्नतशिवाराध्यो भविता त्वद्वशः सति ॥ ध्यानासाध्यो दुराराध्यः सर्वेषामपि योगिनाम् ॐ| २१४ ॥ त्वं च भाग्यवती राधे ऽजातिषु न ते परा ॥ कृष्णेन साधु पात्रे गोलोकं च गमिष्यसि ॥२१८॥ इत्युक्त्वा पार्वती |सद्यस्तत्रैवांतर्दधे मुने ॥ सार्ध गोपालिकाभिश्च राधिका गंतुमुद्यता ।२१६। एतस्मिन्नंतरे कृष्णो जगाम राधिकाथुरः । राधा ददर्श हैं। छ। श्रीकृष्णं किशोरं श्यामसुंदरम् । २१७॥ पीतवस्त्रपरीधानं नानालंकारभूषितम् ॥आजानुमालतीमालवनमालाविभूषितम् । ॥ २१८ ॥ |ऊ। |ईषदास्यप्रसन्नास्यं भक्तानुग्रहकातरस् ॥ चंदनोक्षितसर्वांगं शरत्पंकजलोचनम् ॥ २१९ ॥ शरत्पार्वणचंद्रस्यं सद्रत्नमुकुटोज्वलम् छ। पक्कदाडिमबीजाभद्राशनं सुमनोहरम् ॥ २२० ॥ विनोदमुरलीहस्तन्यस्तलीलासरोरुहम् ॥ कोटिकंदर्पलावण्यं लीलाधाममनोहरम् ” ४२२३गुणातीतं स्तूयमानं ब्रह्मानंतशिवादिभिः। ब्रह्मस्वरूपं ब्रह्मण्यं श्रुतिभिश्चनिरूपितम् ॥२२२॥ अव्यक्तमक्षराव्यक्तं ज्योतीरूपं छ। ॐ|सनातनम् ॥ मगल्यं मंगलाधारं मंगलं मंगलप्रदम् ॥ २२३ ॥ दृष्ट्वा तदद्भुतं रूपं संभ्रमात्प्रणनाम तम् । ते दृङ् मूर्चिछता राधा ओं कामबाणप्रपीडिता ॥ २२४ ॥ दर्शदशं मुखांभोजं सस्मिता वकलोचना । मुखस्याच्छादनं चक्रे त्रीडया च पुनःपुनः ॥ २२९ ॥ |ऊ। दृष्ट्वा हरिस्तानुवाच प्रसन्नवदनेक्षणः । गोपालिकासमूहानां सर्वेषां पुरतः स्थितः ॥ २२६ ॥ श्रीकृष्ण उवाच ॥॥ छ। |प्राणाचिके राधिके त्वं वरं वृणु मनीषितम् ॥ भोभो गोपालिकाः सर्वा वरं वृणुत वांछिंतम् ॥ २२७ ॥ कृणस्य वचनं श्रुत्वा वरं वने द्वै |च राधिका । गोपालिकाः प्रहृष्टाश्च सर्वसंकल्पपादपाद । २२८ ॥ ॥ राधिकोवाच ॥ ॥ त्वत्पादाब्जे मन्मनोलिः सततं भ्रमतुः। झ|प्रभो! पातुं भक्तिरसं पत्रं मधृपश्च यथा मधु ॥ २२२ ॥ मदीयप्राणनाथस्त्वं भव जन्मनिजन्मन् ि॥ त्वदीयचरणांभोजे देहि भार्ते |॥३• ॥ तव स्मृतणे चित्तं स्वप्ने ज्ञाने दिवानिशम्। भवेन्निमग्नं सततमेतन्मम् मनीषितम् ॥२३॥ ॥ोपालिकाडु अ.ज. चेलुः ॥ ॥ यथा राघ तथा नद्या प्राणबंधो दिवानिशम् ॥ भूविष्यसिं प्राणनाथः पास्यसि प्रतिजन्मनि ॥ २३२ ॥ आसांच वचनं| श्रुत्वा तथास्त्वेवमुवाच ह ॥ प्रसन्नवदनः श्रीमान्यशोदानंदवर्धन नः॥ २३३ ॥ क्रीडापत्रं राधिकायै सहस्रदलसंयुतम् ॥ ललित S० ॥ मालतीमालां ददौ प्रीत्या जगत्पतिः॥ २३१ ॥ मालासमूहं पुष्पाणि गोपीभ्यो गोपिकापतिः । प्रहस्य परमप्रीत्या प्रददावित्यु वाच ह॥ २३६॥ श्रीकृष्ण उवाच ॥ ॥ त्रिषु मासेष्वतीतेषु यूयं क्रीडां मया सह ॥ रासमंडलरम्ये च तृदारण्ये करिष्यथ ॥ २३६ ॥ यथाहं च तथ यूयं नाहं भेदः श्रुतौ ठूतः । प्राणोऽहं चैव युष्माकं यूयं प्राणा मम प्रभोः ॥ २३७ व्रतं नो लोकरक्षार्थ न हि त्रार्थमिदं प्रियाः ॥ सहागताश्च गोलोकाद्मनं च मया सह ॥ २३८ गच्छत वालयं शीघ्र |वोऽहं जन्मनिजन्मनि ॥ प्राणेभ्योऽपि गरीयस्यो यूयं मे नात्र संशयः ॥ २३९॥ इत्युक्त्वा श्रीर्हरिस्तत्र तस्थौ सुर्यमुतातटे तस्थुर्गापालिकाः सर्वा वीक्ष्य कृष्णं पुनपुनः ॥२४०सर्वाः प्रहृष्टवदनाः सस्मिता वक्रलोचनाः । प्रीत्या चुक्षुधकोराभ्यां मुखचं ॥ . नारायणनादसंवादे गोपिकावस्रहरणप्रस्तावोनाम सप्तविंशोऽध्यायः ॥ २७ ॥ नारद उवाच ॥ त्रिषु मासेष्वतीतेषु तासां च हरिणा सह ॥ वद केन प्रकारेण बभूव तनुसंगमः ॥ १ ॥ वृंदावनं किंप्रकारं किंविधं रासमंडलम्॥ हरिरेकस्ताश्च बह्वचः केन क्रीडा बभूव ह ॥ २॥ कुतूहलं भवति मे इदं श्रोतुं नवनवम् ॥ कथयस्व महाभाग पुण्यश्रवणकीर्तन ॥ ३ ॥ | रासयात हेरेर ॥ हरिलीलाः पृथिव्यां तु सर्वाः श्रुतिमनोहराः ॥ ४ ॥ सूत उवाच ॥ ॥ नारदस्य वचः श्रुत्वा ऋषेिर्नारायणः स्वयम्॥ प्रेहस्य सुप्रसन्नास्यः प्रवक्तुमुपचक्रमे ॥ ५ ॥ श्रीनारायण उवाच ॥ एकदा श्रीहरिर्नक्त वनं ४तमस्यास्तीति भृत-अर्श आदित्वादच्।

  1. } ॐ सवनं ययौ न शुभे शुक्रुझयोदश्यां षं चंद्रोदये सुने ॥ ६ ॥ यूथिकामालतीकुंमाघवीपुष्पवायुना ॥ वासितं कळनादेन म|ङ्क

या मनोदस्व ॥ ७ ॥ नवपद्धवसंयुक्तं पुंस्कोकिलरुतश्रुतम् । नवलक्षरासवाससंयुक्तं सुमनोहरम् ॥ ८ ॥ चंदनागुरुकस्तूरीकुछ| मेन सुवासितम् ॥ कपॅरान्विततांबूलभोगद्रव्यसमन्वितम् ॥ ९ ॥ प्रसूनैर्जापकानां च कस्तूरीचंदनान्वितैः ॥ रतियोग्यैर्विरचितैर्ना नातल्पैः सुशोभितम् ॥ १०॥ दीप्तं रत्नप्रदीपेश्च धूपेन सुरभीकृतम् ॥ नानापुष्पैश्च रचितं मालाजालैर्विराजितम् ॥ ११ ॥ प्रेरितो छु। वर्तुलाकारं तत्रैव रासमंडलम् ॥ चंदनागुरुकस्तूरीकुंकुमेन सुसंस्कृतम्॥२॥ पुष्पोद्यानैः पुष्पितेश्च युक्तं क्रीडासरोवरैः ॥ हंसकारंभ ॐ डवाकीर्णजलकुक्कुट् जितेः ॥ १३ ॥ कीडनीयैः सुंदरेश्च सुरतश्रमहारिभिः । शुद्धस्फटिकसंकाशतोयपूर्णाः सुनिर्मलैः ॥ १४ ॥ ४ दचिपूर्णशुकुधान्यजलैर्निर्मन्छनीकृतम् । रंभास्तंभसमूहेन सुंदरेण सुशोभितम् । १६ ॥ आम्रपछवयुक्तेन स्त्रबँधेन चारुणा ॥ भूषि| तं मंगलघटैः सिंदूरचनान्वितैः ॥१६॥ मालतीमाल्यसंयुक्तैर्नारिकेलफूलान्वितैः ॥ स रासमंडलं दृष्टा जहास मधुसूदूनः ॥ १७ ॥ ३ ॐ चकार तत्र कुतुकाद्विनोदमुरलीरवम् ॥ गोपीनां कासुकीनां च कामवर्धनकारणम्। १८ ॥ तच्छुत्वा राधिका सय सुमोह मद्यै । नातुरा ॥ बभूव स्थाणुवद्देहा ध्यानैकतानमानसा ॥ १९ ॥ क्षणेन चेतनां प्राप्य पुनः शुश्राव सा ध्वनिम् ॥ उवास सा समुत्तस्थौ; ये पाहिरा ध्यायंती चरणभोजं श्रीकृष्णस्य महात्मनः ॥ तेजसा च द्योतयंती सद्रत्नसारभूषणैः ॥ २२ ॥ बहिर्बभूवुस्तास्त्रस्ता वरेण हतचेझ तनाः ॥ कुलधर्म परित्यज्य निश्शैकाः काममोहिताः ॥ २३ ॥ त्रयस्त्रिंशद्वयस्याश्च ताः सुशीलाद्यः स्मृताः ॥ राधिकायाः अ ॐ प्रियतमा गोपीनां प्रवरा यसूः ॥२२ तासां पादयुगप्यस्तासां संख्यां निबोध मे॥ समा वेषेण वयसा रूपेण च गुणेन च ॥२८ ॐ ययुःसुशीलासंगेन सहस्राणि च षोडश ॥ ययुच्चंद्रमुखी पश्यात्सहस्राणि च षोडश ॥ २६ ॥ एकादशसहस्राणि माधव्याल्य-- निधेः सः कदंगसाळल्यः सहस्राणि प्रयोदश ॥ २७॥ ययुः कुन्तीवयस्याश्च सहस्राणि दश स्मृताः । चतुर्दशसहस्राणि झनझ • यसृगनुशाः । २८॥ आह्वीसचारिण्यः सहस्राणि ययुर्नव॥ ययुर्नवसहस्राणि पवमुख्याल्य एव च॥२९॥ सावित्र्याप झ• * पंचदश सहस्राणि ययुर्बजाव ॥ पारिजातापयस्याभव सहस्राणि ययुर्दश ॥ ३० ॥ स्वयंप्रभानुगाः सप्त सहस्राणि ययुर्वजा मूषामुखीगोप्यः सहस्राणि चतुर्दश ॥३३॥ शुभानुगा ययुगप्यः सहस्राणि चतुर्दश ॥ पदानुगा ययुर्गोप्यः सहस्राणि चतुर्दश॥३२॥ यच्छअ• (१ अ• २८ आद्यस्याम सहस्राणि ययुर्दश ॥ गंगावयस्याः प्रययुः सहस्राणि चतुर्दश॥ ३७ ॥ प्रजग्मुरंबिकापश्चात्सहस्राणि च षोडश ॥४॥ सतीपआययुगोप्यः सहस्राणि त्रयोदश ॥ ३८ ॥ नंदिनीसहचारिण्यः सहस्राणि ययुर्दश ॥ प्रययुः सुंदरीपशत्सहस्राणि त्रयोदश । त्रयोदश ॥ चंदनाल्यो ययुः पपात्सहस्राणि च षोडश ॥ ४१ ॥ सर्वा बभूवुरकच तत्र तस्थुः पलं मुदा । तत्राययुगपिकाया माळाडै स्ताव काञ्चन ॥ ४२ ॥ चारुचंदनहस्ताश्च काश्चित्तत्राययुर्नजाद ॥ श्वेतचामरहस्ताय काञ्चित्तत्राययुर्मुदा ॥ ४३ ॥ तत्रार्युगपकन्याः काश्चित्कस्तूरिकाकराः । तत्राययुगपकन्याः काश्चित्कुंकुमवाडिकाः ॥ ४४ ॥ कात्रि वाहिकाः । यावत्कांचनवस्त्राणां वाहिका गोपकन्यकाः॥ काञ्चित्तत्राययुःशीघ्र यत्र चंदावली मुदा।६८। सुर्वाचकत्र संभूय सस्मि तम मुदान्विताः॥ विधाय रचितवेषं स्थानाच प्रययुर्मुदा॥ ४६ ॥ चक्रुः पुनः पुनस्ताम हशब्दजपं पथेि। प्राप्तुंदावनं रम्यं रासमंडलम् ॥७॥ स्वर्गेभ्यः मुद्रं हौं राकापतिकरान्वितम्॥ सुनिर्जनं वासितं पुष्पवायुना। ७८॥ नारीणां काम । ५० स्वामिन्याः पदंग्रेमी यासु ताः । जननं सुनिमोईनकारणम् । शुश्रुवुस्तत्र ताः सर्वाः पुंस्कोकिळकळध्वनिम् । ४९ ॥ अतिसूक्ष्मकलं चातिभ्रमराणां मनोहरम् । झ| झ|असूनमधुमत्तानां अमरीसंगसंगिनाम् । ६० ॥ ञ्चमे क्षणे प्रविवेश राधिका रासूमंडलम्॥ सर्वाभिरालिभिः साधं ध्यात्वा कृष्णपदां |बुजम् ॥ ९१ ॥ राघमारात्तु संवीक्ष्य कृष्णस्तत्र मुदान्वितः ॥ जगामानुव्रजन्प्रीत्या सस्मितो मदनातुरः ॥ ६२ ॥ मध्यस्थ सङ्क खिसंघानां रत्नालंकारश्वषिताम् ॥ दिव्यवस्रपरीधानां सस्मितां वक्रलोचनाम् ॥६३॥ गजेंद्रगामिनीं रम्यां चूनिमानसमोहिनीम् |” नवीनवेषवयसा रूपेणातिमनोहराम् । ६४ ॥ तलश्रोणिनितंबानां भारशेषान्वितां पराम् ॥ चारुचंपकवर्णाभां शरचंद्रनिभानना ॐ | ॥ बिभ्रत कबरीभारं मालतीमाल्यसंयुतम्॥ ६६ ॥ राधा ददर्श श्रीकृष्णं किशोरं श्यामसुंदरम् ॥ नवयौवनसंपन्नं रत्नाभरणभूषिङ |तम् ॥ ६६ ॥ कंदर्पकोटिलावण्यलीलाधाम मनोहरम् । प्राणाचिकां तां पश्यंतं पश्यंतों वक्रचक्षुषा ॥६श परमाद्भुतरूपं च सर्वत्र चुिपमें परम् ॥ विचित्रवेषं चूडां च बिभ्रतं सस्मितं सुदा ॥५८॥ वलोचनकोणेन दर्शदर्श पुनःपुनः॥ सुखमाच्छादयचक्रे त्रीडया सस्मिता सती ॥५९ ॥ सूच्छमवाप सा सद्यः कामबाणप्रपीडिता ॥ पुलकांचितसर्वागी बभूव हतचेतना ॥ ६० ॥ कटाक्षकामबाङ झुणे विदःीड़ारसोयूखः ॥ सूच्यं प्राप्य न पपात त्स्थौ स्थाणुसमो हरिः ॐ ६१ ॥ पपात मुरली तस्य कीडाकूमळसुब्बलमूर्छ द्वितीयं पीतवस्त्रं च शिखिपिच्छे शरीरतः ॥ ६२॥ क्षणेन चेतनां प्राप्य ययौ राधांतिकं मुदा ॥ कृत्वा वक्षसि तां प्रीत्या समालिङ ब्य कुटुंब सः॥ ६३ ॥ श्रीकृष्णस्पर्शमात्रेण संप्राप्य चेतनां सती॥ प्राणाधिकं प्राणनाथं समाश्लिष्य कुटुंब ह ॥६७ ॥ मनो जहार राधायाः कृष्णस्तस्य च सा मुने ॥ जगाम राधया स्वधं रसिको रतिमंदिरम् ॥ ६६ ॥ रत्नप्रदीपसंयुक्तं रत्नदर्पणसंयुतम् । चारुचंपकशय्याभिषेदनाक्तभी राजितम् ॥ ६६ ॥ कर्तुरान्विततांबूलैर्भागद्रव्यैः समन्वितम् ॥ उवास राधया साथै कृष्णस्तत्र|ङ | सुखान्वितः ॥ ३७ राधया दंततांबूलं चखाद मधुसूदनः ॥ रासेश्वरी कृष्णदत्तं तांबूलं बुभुजे भुवा ॥ ६८ ॥ दत्तं चर्विततांबूलं | राथाप्रीक झाला:. चखाद भक्त्या सा तूर्ण भवस्य मदनातुरा ॥ ६९ ॥ रामचर्विततांबूलं ययाचे माधवो मुदा । झ| कुक्षौविकां भीता पाते चरी ॥७०॥एतस्मिन्नंतरे तत्र संकामः सुरतोन्मुखः ॥ सुष्वाप राषया सर्च रतितस्यैकं• @ २ ॥ छ मनोहरे ॥ ७१ ॥ गुंगाराट्प्रकारं च विपरीतादिकं विभुः ॥ नखदंतकराणां च प्रद्रं च यथोचितम् ॥७२॥ कामशाचेषु यद् अ• २८ इञ्प्यं मुंबनाष्टविधं परम् ॥ कामिनीनां मनोहारि चकार रसिकेश्वरः ॥७३॥ अंगैरेंगानि प्रत्यंगेः प्रत्यंगानि स्मरातुरः । चकाराश्लेषणं|४| वत्र कासुकीनां सुखावहम् ॥७३॥ श्रृंगारकुशलौ तौ तु कामशास्त्रमुपंडितो ॥ रतियुद्धविराम अथ न बभूव द्वयोरपि ॥७३॥ एवं गृहेगृहे रम्ये नानासूतं विधाय च ॥ रेमे गोपगनाभिश्च सुरम्ये रासमंडले॥ ७६ ॥ गोपीनां नव लक्षाणि गोपानां च तथैव च॥ लक्षा ज्येष्ठादश सुने युक्तानि रासमंडले ॥॥ ७७ ॥ मुक्तकेशानि नजानि विच्छिन्नभूषणानि च ॥ स्मरेण च।७८। कंकणानां किंकिणीनां वलयानां च नारद । सङ्कलनूपुराणां च शब्दयुक्तानि संततम् ॥७९॥ एवं कृत्वा स्थलक्रीड़ा यूयुस्तानि जलं सुदा ॥ कृत्वा तत्र जलकीडां परिश्रतानि सांप्रतम् ॥८०॥ तृणं जलात्समुत्थाय वासांसि परिधाय च॥ ददृशु सुखपझानि सद्रत्नवर्षणेषु च ॥ ८१ ॥ चंदनागुरुकस्तूरीद्रव्याणि पुष्पमालिकाः ॥ मुदा परिदधुस्तानि संप्रापुतनानि च ८२॥ सर्दूरं च तांबूलं भुक्त्वा सर्वाणि कौतुकात् ॥ ददृशुर्मुखपमानि सद्रत्ने दर्पणेमले ॥८३॥ काचित्कामातुरा कृष्णं कौतुकात् । इस्ताद्दशीं निजग्राह वसनं च चकर्ष ह ॥ ८४ ॥ च नग्नं कृत्वा तु माघवम् । निजग्राह पीतवनं पारिहस्य पुनर्वदा ॥ ८८॥ युक्तं शृण्वित्येवमुक्त्वा काचित्संगृह्य मधुनः ॥ ८६ ॥ सस्मितं सकटाशं च सुखचंद्र स्तनोन्नतम् ॥ काचिच्श्रोणीं सुललितां करे कृत्वा संस्थाप्य श्रोणिदेशतः । चकार चूडानिर्माणं मालतीमाल्यसंयुतम् । ८८॥ काचिच्चूडां समाकृष्य मयूरपिच्छी इसी ॥ धृजामाल्यं च चूडाय वेष्टयामास काचन ॥ ८९ ॥ प्रददौ स्वामिने कामात्मेमवर्धनहेतवे ॥ काचित्कचित्समाकृष्य | ॥ ९२४ न कृत्वा तु कामतः ॥ ९० ॥ प्रेषयामास कृष्णस्य कोडे चंदनचर्चिते । ननृतुश्च जगुः काश्चित्कांतिं कृत्वा तु कामतः ॥ ९१ ॥ पि )" GO तं च च । कृष्णश्च वधं कस्याथ विचकर्ष कुतूहलाव ॥ ९२ ॥ कांचित्कृत्वा तु नग्न कस्यैचिदंशुकं वद ॥ कृष्णो राधं समाकृष्य वासयामास वक्षसि ॥९३तस्याश्च कबरीं रम्यां सुनिर्माणं चकार ह ॥ सिंदूरं च भाले कस्तूरी बिंदुभिः सह ॥ ९८ ॥ अतिसूक्ष्मं चंदनैडु कौतुकात्तदधो ददौ ॥ पत्रावलों सुललितां सुकपोले चकार ह। | ९६ ॥ वह्निशुदकं चारु परिधाय्यं प्रयत्नतः ॥ पदोः सद्रत्नमंजीरे गृहीत्वा चरणांबुजे ॥ नखनिर्मार्जनं कृत्वा सुंदरं यावकं ददौ ॥ ९६ ॥ भूषणेर्मुषितां कृत्वा संप्रलिप्यानुलेपनैः ॥ दत्त्वा च मालतीमालां कुटुंब च पुनःपुनः ॥ ९७ ॥ चारुलोच नपरौ च चकारांजनसंयुते ॥ प्रददौ नासिकामध्ये दुर्लभं गजमौक्तिकम् । ९८॥ श्रोणिदेशे च स्तनयोर्नखच्छि चकार ह ॥९९॥ चकार दंतलनं पकबिंबाधरे वरे । सरसश्च तटे रम्ये पुष्पोद्याने सुनिर्जने ॥ १ ॥ बहिश्चंद्रोदये रम्ये पुष्पचंदनचर्चिते अणुरुचंदनाक्तेन वायुना सुरभीकृते ॥ १०१ ॥ ॥ १०२॥ पुनश्चकार श्रृंगारं गोपीनां चित्तहारकः ॥ किंकिणीनां कंकणानां नूपुराणां च नारद ॥ १०३ ॥ बभूव सुंदरो वरः ॥ सूच्छमवापुस्ताः सर्वा नवसंगममात्रतः ॥ १०४ ॥ बभूवुरचलस्पैदाः पुलकांचितविग्रहाः ॥ श्रृंगारविरते छ। भूते संप्राप्षेतनां पुनः ॥ १०६ ॥ नखदंषडूरं च भूचकार परस्परम् ॥ कृष्णः कररुदाघातं ददौ तासां कुचोपरि ॥१०६॥ङ्। श्रोणीदेशे सुकठिने नखचिह्न चकार ह ॥ नीवी विखंसिता तासां कबरी क्षुद्रघंटिकाः |हरम् ॥ आलिंगनं नवविधं डंबनाष्टविधं मुदा ॥ ३०८ ॥ श्रृंगारं षोडशविधं चकार रसिकेश्वरः ॥ अंगैरंगानि प्रत्यंगेः प्रत्यं गानि च योषिताम् ॥ १०९॥ चकारालिंगनं प्रीत्या कासुकीनां च कामुकः ॥ नारीणां षोडश कलाः श्रृंगारस्तत्प्रमाणकः | s• कलाभेदेन तद्वेदं कामशास्त्रविदो विदुः । प्राकृतं द्वादशविधं चकार रसिकेश्वरः ॥ १११ ॥ निरूषितं कामशास्त्रे चकारे शस्तानि आरंभे च मध्ये च विरते कर्म योषिताम् ॥ ११२ ॥ प्रीत्यर्यमपि कर्तव्यं चारैशस्ततोधिकम् ना . पालक्कचिकीर्शितः । शुभे कृष्णवेष यथाद्रिगैरिकेण च ॥ ११३॥ एवंभूते पूर्णरससंस्ते रास • ३ मंडले । समाजसुः सुराः सर्वे सकलत्राय सानुगाः ॥ ११४ ॥ सुवर्णस्यंदनस्थाय कौतुकात्स्वगणावृताः ४ ॥ वांगाः कामबाणप्रपीडिताः ॥ ११८॥ ऋषयो सुनयचैव सिद्ध पितरस्तथा ॥ विद्याधराश्च गंधर्वा यक्षराक्षसकिन्नराः अ• २८ सीकाक्ष समाजग्मुर्ददृशुश्च मुदान्विताः ॥ १३६ ॥ ॥ ११७ ॥ वह्निशुद्धांशुकेनेव वेष्टितं सुमनोहरम् ॥ घेतचामरयुक्तं च सद्रत्नदर्पणबुजम् ॥ ११८ ॥४ शतचकं चित्रयुक्तं मनोयायि मनोहरम् । सद्रत्नसारनिर्माणकलशोज्ज्वलखरम् ॥ ११९ ॥ समाजगाम भगवान्पार्वत्या सहङ्क शंकरः ॥ वामपार्थं महाकालो दक्षिणे नंदिकेश्वरः ॥ १२ पुरतः कार्तिकेयश्च स्वयं देवो गणेश्वरः ॥ पिंगलाक्षा वयः सर्वे पार्षदाः परतेस्तयोः॥ १२१॥ क्षेत्रपालादयः सर्वे तथा भैरवेश्वराः ॥ वक्षःस्थलस्थिता दुर्गा सस्मिता वकलोचना |॥ १२२॥ भारत्या सहं ब्रह्म च शातकभरथस्थितः॥ वामे सप्तर्षयस्तस्य दक्षिणे सनकादयः॥ १२३ ॥ सुवर्णस्यंदनस्थश्च धर्मः |साक्षी च कर्मणाम्॥ वक्षःस्थलस्थिता तस्य मूर्तिः स्मेरानना सती ॥ १२४ ॥ पश्यती पूर्णरासं च सकामा वकलोचना । परितः पार्षदाः सर्वे ज्वलंतो ब्रह्मतेजसा ॥ १२९॥ शच्या सह महेंबध रोहिण्या च कलानिधिः ॥ स्वाहासार्ह स्वयं वह्निः सूर्यस्य संक्षया सह ॥ १२६ ॥ समाजगाम कामश्च रतिं कृत्वा च वक्षसि ॥ सर्वं प्रदाय दिक्पाला आजग्मुः सकलत्रकाः ॥ १२७ ॥ अथ ददृशुः सरासं रासमंडलम् । केचिच्च मुमुहुस्तत्र सूर्युमायुध्य केचन ॥ ३२८ ॥ मुहूतं च सुराः सर्वे सस्मिताश्च मुदान्विताः ॥ चंदनद्रववृद्धिं च पुष्पवृष्टिं च चिक्षिपुः ॥२९॥ कस्तूरीयुक्तमाल्यानबूटिं चक्रुर्मुनीश्वराः॥ रासं दृष्ट देवपत्युः काम ॥ ३३० ॥ स्थले रतिरसं कृत्वा जगाम यमुनाजलम् ॥ राधया सह कृष्ण पूर्णब्रह्म सनातनः ॥१३॥ गोपीभिः ॐ| 4 = सह जम्मु मायाः श्रीकृष्णपिकाः । प्रपीडिताः कामबाणेः क्रीडां चक्रुर्जले मुदा ॥ १३२॥ जलं ददौ राधिकायै सकामो आघवः स्वयम् ॥ ददौ सा चमाधवाय कामार्तायांजलित्रयम् ॥ १३३ ॥ वधं जग्राह तस्याश्च सा च नग्ना बभूव ह ॥ माल-चिच्छे द कबरीं चकार शिथिलां हरिः॥ १३४ ॥ सिंदूरपत्रकं कृतं वेषं च जलताडनैः ॥ धविचित्रमोधरागं कृतं कमललोचनम् | १३ तां च नभं समाश्रेिष्य निममज् जले रेिः । प्रकृत्याभ्यंतरे क्रीडां सुतस्थौ च तया सह ॥ १३६ ॥ तां च नग्न वृहीत्वा सुरलीं कोपात्प्रेरयामास दूरतः ॥ १३८ हीत्वा पीतवसनं चकार तं दिगंबरम् ॥ वनमालां च चिच्छेद ददौ तोयं पुनः पुनः ॥ १३९ ॥ हरिं पुनः समाकृष्य प्रेषयामास पाथसि । गभीरे स्रोतसि सुने निमम जगत्पतिः ॥ १४० ॥ उत्थाय माधवः - ३६ सतीम् ॥ १४३ ॥ रात्रिकायै ददौ वस्त्रं रम्यां मालां च माधवः । प्रददौ हरये वस्त्रं वंशी रासेश्वरी तथा ॥ १४४॥ सगि कुंकुमान्विताम् । कृष्णस्य परया भक्त्या ददौ श्रोणिस्थितस्य नीम् ॥ शोभनेर्मालतीमाल्यैश्चकार वेष्टनं पुनः॥ ३४६ ॥ श्रीकृष्णो राधिकायाश्च कबरां सुमनोहराम् ॥ कृत्वा “कुंडलसंस्कारं निर्ममे पत्रकावलीम् १०९. | सः । कृत्वा वक्षसि संहॅिप्य सुटुंब च मुहुर्मुहुः ॥ १६० ॥ . ड. चंषीमडिकान शुष्पैश्च सुरभीकृतम् ॥ १५६ ॥ ह्वा च कुटितं पुष्पं चयनं कृर्तुमीश्वरी ॥ मोपीनियोजयामास & १ ॥ न च राषिका ॥ १४॥ काभिन्नियोजयामास मालानिर्माणकर्मणि ॥ काश्चित्तांबूलसर्वेषु कानिचुंबनघर्षणे ॥ १४६ ॥ चंदनतांबूलै गोपीदत्तं च सुंदरी। ददौ कृष्णाय संप्रीत्या सस्मिता वकलोचना ॥ १९७ ॥ अ• २५ |र्मणि ॥ मृदंगमुरजादीनां वादनेषु च काश्चन ॥ १९८ ॥ एवं रासे रतिं कृत्वा लीलया हरिणा सह ॥ विजहार च सर्वत्र निर्जन |g मनोहरम् ॥ १६९ ॥ पुष्पोद्यानेषु रम्येषु सरसां च तटेषु च ॥ कंदरे कंदरे रम्ये नदीषु च नदीषु च ॥ १६० ॥ अतीव छु निर्जनस्थाने स्मशाने गिरिगह्वरे॥ वांछितेषु च नारीणां त्रयस्त्रिंशद्वनेषु च ॥ १६१ ॥ भांडीरे श्रीवने रम्ये कदंबकानने तथा । तुलसीकानने छंदवने चंपककानने ॥ १६२॥ निंबारण्ये मधुवने जंबीरकानने तथा ॥ नालिकेरखने पूगवने च कदलीवने | १६३ ॥ बद्रीनने बिल्ववने नारिंगकानने ॥ अश्वत्थकानने वंशवने दाडिमकानने ॥ १६४ ॥ तिवने सुने ॥ १६६ ॥ न्यग्रोधगइने घोरे श्रीखंडकानने तथा ॥ प्रहृष्टकेसरखने सर्वतोऽपि विलक्षणे ॥ १६७ ॥ एवं रेमे कौतुकेन कामात्रिंशदिवानिशम् । तथापि मानसं पूर्ण न च किंचिद्भूव ह॥ १६८ ॥ न कामिनीन्तं कामय श्रृंगारेण निवर्तते ॥४॥ वर्धते शश्ववथान्निधृतधारया ॥ १६९ ॥ जग्मुर्देवाः स्त्रगेहं च देव्यश्च सुनयस्तथा । ते सर्वे प्रशशंसु विस्मयं यदा ॥ १७० ॥ गेहे गेहे नृपेंद्रण लेभिरे जन्म भारते । दग्धाः कामाग्निनांशेन देव्यः श्रृंगारलालसाः ॥ १७१ ॥ ॥ इति श्रीब्रह्मवैवर्ते महापुराणे श्रीकृष्णजन्मखण्डे नारायणनारदसंवादे रासक्रीडाप्रस्तावोनाम अष्टाविंशोऽध्यायः २८ ॥ ॥ श्रीनारायण उवाच ॥ ॥ अथ गोपांगनाः सर्वाः काममत्तुतया मुने ॥ अतिप्रौढाथ ॥ ९४ ॥ मेनिरे पतिम् ॥ १ ॥ काचिदूचुर कृष्णं सस्मिता वक्रलोचनाः ॥ मालतीपुष्पसुत्तोल्य देहि मे मालिकाभिति ॥ २ ॥ पिचये कृष्ण कोडेऽस्मथ कुर्विति । गृहीत्वा श्रीहरेः स्कंधमारुरोद च काचन ॥ ३ ॥ उवाच काचिद्दर्पण प्रमत्ता प्रणव R|उभम्॥ स्वकीयपीतवसनं परिघारय मामिति ॥ ४ ॥ उवाच काचिदीशं तं सिंदूरं देहि मामिति ॥ उवाच चित्गणेशं शीघ्रमागम् त्य सप्रतम् ॥ ६ कृत्वा कुंतलसंस्कारं कुरु मे कबरीमिति । काञ्चित्संप्रेरयामासुः श्रीखंडं बछवाय च ॥ ६ ॥ स्वगवेषविधायि| न्यो भूषार्थं श्रुतिसृळयोः ॥ उवाच चित्कामेन परं संकेतपूर्वकम्॥ ७॥ पश्यंती तन्मुखांभोजं सस्मिता मैथुनाय च । काकूचि छु। बसाइ सुरलीं वादाकृष्य माधवम् ॥ ८॥ जहार पीतवसनं कृत्वा नग्नं च कामिनी ॥ कामिन्यः काश्चिदित्यूजुऑनिन्यो मधुकै झ|सुट्टनम् ॥ ९ ॥ अलक्तकद्रवं देहि पादयोर्नखरेषु च ॥ उवाच काचित्प्रेम्णा तं गंडयोःस्तनयोर्मम॥ १०॥ नानाचित्रविचित्राढयाँ|3| कुरु पत्रावलीमिति । कृत्वानुमानं मनसा दृष्ट्वा तासां प्रमत्तताम् ॥ ११ ॥ माधवो राधया सामंतर्धानं चकार ह ॥ अतीवॐ निर्जने स्थाने सुदा स्वेच्छामयो विभुः ॥ १२ ॥ कलामानप्रकारं च श्रृंगारं च चकार ह ॥ पर्वते पर्वते रम्ये द्वीपेद्वीपे सुनिर्जने छ। छ| ॥ १३ ॥ तटे तटे नदीनां च सर्वजंतुविवर्जिते ॥ श्रीगोष्ठे रत्नशैले च वेलागंगातटेऽपि च ॥ १४ ॥ कालिदे च पुलिंदे च झ|राष्ट्रीवेषं विधाय च ॥ ६ ॥ जगाम मलयद्रोण रम्य चंद्वायुना ॥ शय्यां पुष्पमयीं कृत्वा तत्र रेमे तयासद् ॥ १७॥ मंदिरे गंधमादने "मनोहरे कुन्दवने कावेरीतीरनीरजे ॥ १९॥ पुष्पभद्रापुलिनजे पुष्पोद्याने सुपुष्पिते । सर्वत्र रमणं कृत्वा/छ| |अतीव सुखसंभोगान्सूच्छां संप्राप्य राधिका ॥ कृत्वा वक्षसि गोविंदं पुलकांचितविग्रहा ॥ १८॥ दृष्ट्वा तां मूर्छिछतां कृष्णो घनश्र |ऊ| |णिपयोधराम् ॥ विलुप्तवेषां कामात नम्नां शिथिलकुन्तळम् ॥ १९ ॥ चेतनां कारयामास कृत्वा वक्षसि तंद्विताम् । वासयाङ्क |मास वसनं राधाया मेखलांबरम् ॥ २० ॥ कबरीं रचयामास किंचिद्वामेन वक्रताम् ॥ मालतीमाल्यसंयुक्तां कुंदपुष्पैश्च वेष्टिताम् ॥ | २२ । तस्याः कपाले सिंदूरतिलकं सुंदरं ददौ ॥ गंडयोः स्तनयोश्चित्रचकार पत्रिकां मुदा ॥ २२ सालक्तकाय नखरांश्चित्रि ॐ|तान्पदपधवो . नलैः कृत्रिमपमानि निर्ममे श्रोणिवचसोः ॥ २३ ॥ उत्थायाथ तया साईं जगाम ह सरोवरम् । नानाप्रकार

  • २४४

... आनां रात्रिमिव विराजितम् ॥ २७ ॥ निर्मलस्कटिकाकारजलपूर्ण मनोहरम् ॥_ईसकारंडवाकीर्ण जळटकूजितम् ॥ २९॥ |सं• ४ मधुलुब्धमधुभ्राणां पञ्चस्थानं सुपद्मजम् ॥ चारुणा कलशब्देन शब्दितं शश्वदेव हि॥ २६ ॥ तत्र स्नात्वा जलीड चकार हैं। तया सह ॥ जलं ददौ राधिकाये सुदा सा माधवाय च ॥ २७॥ सहस्रदलपत्रे च गृहीत्वा माधवः स्वयम् ॥ एकं ददौ राषिक|ॐ अ• २९ ये ररक्ष स्वार्थमेककम् । २८॥ ॥ स्वगं दत्त्वा राधिकाये लिलेप राधिकेश्वरः ॥ २९॥ ततो गडुस्तया साई दर्श पुरतो वटम् ॥ च ॥ ३० ॥ मूले योजनपर्यंतं छायया परिवेष्टितम् उवास तत्र गोविंदः केतकीवनसंनिधौ ॥ ३१॥ पुष्पातेन सुशीतेन वायुना सुरभीकृते ॥ चित्रं रहस्यं सुचिरं पुराणं च पुरातनम् ॥ळे ॥ २॥ प्रहर्षितब श्रीकृष्णः कथयामास राधिकाम् । एतस्मिन्नंतरे तत्र ददर्श मुनिपुंगवम् ॥ ३३ ॥ आगच्छंतं च तं दृङ् प्रसन्न दिगंबरम् ॥ ३६ ॥ नाश्नाडवकं जटिलं ज्वलंतं ब्रह्मतेजसा ॥ सुखतोनिमुद्रितं तपोराशिमिवोत्थितम् तेजो मूर्तिमंतमिह स्वयम् । नखश्मश्रुमुखं च शतं तेजस्विनं परम् ॥ ३७॥ पुटांजलियुतं भक्त्या भीतं प्रणतकंधर। इझ संतीं राधं तां वारयामास माधवः ॥ ३८ ॥ प्रभावं कथयामास मुनींद्रस्य महात्मनः ॥ अथ प्रणम्य गोविंदं तुष्टाव मुनिपुंगवः । यत्स्तोत्रं च पुरा दत्तं शंकरेण महात्मना॥ ३९॥ ॥ अष्टावक्र उवाच ॥ ॥ सुणातीत गुणाधार गुणबीज गुणात्मक। उणीश कुणिनां बीज गुणायन नमोस्तु ते ॥ ३० ॥ सिदिस्वरूप सिदयंश सिद्धिबीज परात्पर । सिदिसिदगुणाधीश सिदानां सुखे नमः ॥ ११ ॥ हे वेबीज वेदज्ञ वेदिन्वेदविदां वर । वेदाङ्गताद्यरूपेश वेदनेश नमोस्तु ते ॥ ४२॥ नाद्नंतेश शेषंख्ष मॅदीनामचीवर ॥ सर्वे सर्वेश शर्वेश बीजरूप नमोस्तु ते ॥ ४३ ॥ प्रकृते प्राकृत प्रज्ञा प्रकृतीश परात्पर ॥ संसाधु तंदीज॥ ९९ फलरूप नमोऽस्तु ते ॥ १४ ॥ सृष्टिस्थित्यंतबीजेश सृष्टिस्थित्यंतकारण । महाविराट्रोड्रज राधिकेश नमोऽस्तु ते ॥ ३९ ॥ अहो यस्य पुत्रः स्कंधा अविशुमहेश्वराः ॥ शाखाप्रशाखा वेदायास्तपांसि कुसुमानि च ॥ ७६ ॥ संसारविफुला एख च । तदाधार निराधार सर्वाघार नमोऽस्तु ते ॥ ४७ ॥ तेजोरूप निराकार प्रत्यक्षान्हमेव च ॥ सर्वाकारातिप्रत्यक्ष स्वेच्छामय नमोऽस्तु ते ।। ४८ । इत्युक्त्वा स मुनिश्रेष्ठो निपत्य चरणांबुजे ॥ प्राणांस्तत्याज योगेन तयोः प्रत्यक्ष एव च ॥ ४९॥ पपात तत्र तद्देहः पादपद्मसमीपतः । तत्तेजः समुत्तस्थौ ज्वलदग्निशिखोपमम् ॥ ६० ॥ ५१॥ अष्टावक्रकृतं स्तोत्रं प्रातरुत्थाय यः पठेव ॥ परं निर्वाण मोघं च समाप्नोति न संशयः ॥६२ में प्राणाधिको मुमुक्षाणां स्तोत्रराजश्च नारद ॥ हरिणाहो पुरा दत्तो वैकुंठे शंकराय च ॥ ६३ ॥ इति श्रीब्रह्मवै० म• श्रीकृ० ज• नाराय• सुनिमोक्षणप्रस्ताव एकोनत्रिंशोऽध्यायः ॥ २९ ॥ ॥ नारद उवाच ॥ |महामुने रहस्यं च श्रुतं ब्रह्मन्किमद्भुतम् ॥ मृते सुनौ किं चकार श्रीकृष्ण भक्तवत्सलः ॥ १ ॥ श्रीनारायण उवाच ॥ ॥ दृष्ट् |मृतं सुनिं कृष्णः संस्कांरं कर्तुमुद्यतः॥ कृत्वा वक्षसि तद्देहं रुरोदोचेर्यथा नरः ॥ २ ॥ बहुभ्यां च समाश्लिष्य पिपेषोद्रिक्तमोहतः ॥ ३ ॥ रक्तमांसास्थिहीनं तच्छरीरं च महात्मनः ॥ ष ॥ ॐ दग्धं लोहितमांसास्थि ज्वलता जठराग्निना । बाह्मज्ञानविहीनस्य इर्पािदाब्जचेतसः ॥६॥ चितां चंदनकाष्ठेन निर्मीय |मधुसूदनः । कृत्वाग्निकार्यं तत्रैव स्थापयामास शोकतः ॥ ६ ॥ ददौ चितायाममिं च काष्ठं दत्त्वा शवोपरि ॥ ज्वलितायांचिता |यां च सूच्र्छमाप क्षणं विभ