ब्रह्मपुराणम्/अध्यायः ९
| ← अध्यायः ८ | ब्रह्मपुराणम् अध्यायः ९ वेदव्यासः |
अध्यायः १० → |
तत्रादौ सोमोत्पत्ति-वर्णनम्
लोमहर्षण उवाच
पिता सोमस्य भो विप्रा जज्ञेऽत्रिर्भगवानृषिः।
ब्रह्मणो मानसात्पूर्व्वं प्रजासर्गं विधित्सतः॥ ९.१
अनुत्तरं नाम तपो येन तप्तं हि तत्पुरा।
त्रीणि वर्षसहस्राणि दिव्यानीति हि नः श्रुतम्॥ ९.२ ॥
ऊर्द्ध्वमाचक्रमे तस्य रेतः सोमत्वमीयिवान्।
नेत्राभ्यां वारि सुस्राव दशधा द्योतयन् दिशः॥ ९.३ ॥
तं गर्भं विधिनादिष्टा दश देव्यो दधुस्ततः।
समेत्य धारयामासुर्न च ताः समशवनुवन्॥ ९.४ ॥
यदा न धारणे शक्तास्तस्य गर्भस्य ता दिशः।
ततस्ताभिः स त्यक्तस्तु निपपात वसुन्धराम्॥ ९.५ ॥
पतितं सोममालोक्य ब्रह्मा लोकपितामहः।
रथमारोपयामास लोकानां हितकाम्यया। ९.६ ॥
तस्मिन्निपतिते देवाः पुत्रेऽत्रेः परमात्मनि।
तुष्टुवुर्ब्रह्मणः पुत्रास्ततथान्ये मुनिसत्तमाः॥ ९.७ ॥
तस्य संस्तूयमानस्य तेजः पृथिवीमन्वपद्यत।
ओप्यायनाय लकानां भावयामास सर्व्वतः॥ ९.८ ॥
स तेन रथमुख्येन सागरान्तां वसुन्धराम्।
त्रिःसप्तकृत्वोऽतियशाश्चकाराभिप्रदक्षिणाम्॥ ९.९ ॥
तस्य यच्चरितं तेजः पृथिवीमन्वपद्यत।
ओषध्यस्ताः समुद्भूता याभिः सन्धार्यते जगत्॥ ९.१० ॥
स लब्धतेजा भगवान् संस्तवैश्च स्वकर्म्मभिः।
तपस्तेपे महाभागः पद्मानां दर्शनाय सः॥ ९.११ ॥
ततस्तस्मै ददौ राज्यं ब्रह्मा ब्रह्मविदांवरः।
वीजौषधीनां विप्राणामपां च मुनिसत्तमाः॥। ९.१२
स तत्प्राप्य महाराज्यं सोमः सौम्यवतांवरः।
समाजह्रे राजसूयं सहस्रशतदक्षिणम्॥ ९.१३ ॥
दक्षिणामददात् सोमस्त्रींल्लोकानिति नः श्रुतम्।
तेभ्यो ब्रह्मर्षिमुख्येभ्यः सदस्येभ्यश्च भो द्विजाः॥ ९.१४ ॥
हिरण्यगर्भो ब्रह्मात्रिर्भृगुश्च ऋत्विजोऽभवत्।
सदस्योऽभूद्धरिस्तत्र मुनिभिर्बहुभिर्वृतः॥ ९.१५ ॥
तं सिनीश्च कुहूश्चैव द्युतिः पुष्टिः प्रभा वसुः।
कीर्त्तिर्धृतिश्च लक्षमीश्च नव देव्यः सिषेविरे॥ ९.१६ ॥
प्राप्यावभृथमप्यग्र्यं सर्व्वदेवर्षिपूजितः।
विरराजाधिराजेन्द्रो दशधा भासयन् दिशः॥ ९.१७ ॥
तस्य तत्प्राप्य दुष्प्राप्यमैश्वर्य्यमृषिसत्कृतम्।
विबभ्राम मतिस्ताताविनयादनया हृता॥ ९.१८ ॥
बृहस्पतेः स वै भार्य्यामैश्वर्य्यमृषिसत्कृतम्।
विबभ्राम मतिस्ताताविनयादनयाहृता॥ ९.१९ ॥
स याच्यमानो देवैश्च तथा देवर्षिभिर्मुहुः।
नैव व्यसर्ज्जयत्तारां तस्मा अङ्गिरसे तदा॥ ९.२० ॥
उशना तस्य जग्राह पार्ष्णिमङ्गिरसस्तथा।
रुद्रश्च पार्ष्णि जग्राह गृहीत्वाजगवं धनुः॥ ९.२१ ॥
तेन ब्रह्मशिरो नाम परमास्त्रं महात्मना।
उदिदश्य देवानुत्सृष्टं येनैषां नाशितं यशः॥ ९.२२ ॥
तत्र तद्युद्धमभवत् प्रख्यातं तारकामयम्।
देवानां दानवानाञ्च लोकक्षयकरं महत्॥ ९.२३ ॥
तत्र शिष्टाश्च ये देवास्तुषिताश्चैव ये द्विजाः।
ब्रह्माणं शरणं जग्मुरादिदेवं सनातनम्॥ ९.२४ ॥
तदा निवार्य्योशनसं तं वै रुद्रञ्च शङ्करम्।
ददावाङ्गिरसे तारां स्वयमेव पितामहः॥ ९.२५ ॥
तामन्तःप्रसवां दृष्ट्वा क्रुद्धः प्राह बृहस्पतिः।
मदीयायां न ते योनौ गर्भो धार्य्यः कथञ्चनः॥ ९.२६ ॥
इषीकास्तम्बमासाद्य गर्भं सा चोत्ससर्ज्ज ह।
जातमात्रः स भगवान् देवानामाक्षिपद्वपुः॥ ९.२७ ॥
ततः संशयमापन्नास्तारामूचुः सुरोत्तमाः।
सत्यं ब्रूहि सुतः कस्य सोमस्ताथ बृहस्पतेः॥ ९.२८ ॥
पृच्छ्यमाना यदा देवैर्नाह सा विबुधान् किल।
तदा तां शप्तुमारब्धः कुमारो दस्युहन्तमः॥ ९.२९ ॥
तं निवार्य्य ततो ब्रह्मा तारां प्रपच्छ संशयम्.
यदत्र तथ्यं तद्ब्रूहि तारे कस्य सुतस्त्वयम्॥ ९.३० ॥
उवाच प्राञ्जलिः सा तं सोमस्येति पितामहम्।
तदा तं मूर्ध्नि चाघ्राय सोमो राजासुतं प्रति॥ ९.३१ ॥
बुध इत्यकरोन्नाम तस्य बालस्य धीमतः।
प्रतिकूलञ्च गगने समभ्युत्तिष्ठते बुधः॥ ९.३२ ॥
उत्पादयामास तदा पुत्रं वै राजपुत्रिकम्।
तस्यापत्यं महातेजाः बभूवैलः पुरूरवाः॥ ९.३३ ॥
उर्व्वश्यां जज्ञिरे यस्य पुत्राः सप्त महात्मनः।
एतत् सोमस्य वो जन्म कीर्त्तितं कीर्त्तिवर्द्धनम्॥ ९.३४ ॥
वंशमस्य मुनिश्रेष्ठाः कीर्त्त्यमानं निबोधत।
धन्यमायुष्यमारोग्यं पुण्यं सङ्कल्पसाधनम्॥ ९.३५ ॥
सोमस्य जन्म श्रुत्वैव पापेभ्यो विप्रमुच्यते॥ ९.३६ ॥
इति श्रीबाह्मे महापुराणे सोमोत्पत्तिकथनं नाम नवमोऽध्यायः॥ ९ ॥