महाभारतम्-14-आश्वमेधिकपर्व-102

विकिस्रोतः तः
← आश्वमेधिकपर्व-101 महाभारतम्
चतुर्दशपर्व
महाभारतम्-14-आश्वमेधिकपर्व-102
वेदव्यासः
आश्वमेधिकपर्व-103 →
  1. 001
  2. 002
  3. 003
  4. 004
  5. 005
  6. 006
  7. 007
  8. 008
  9. 009
  10. 010
  11. 011
  12. 012
  13. 013
  14. 014
  15. 015
  16. 016
  17. 017
  18. 018
  19. 019
  20. 020
  21. 021
  22. 022
  23. 023
  24. 024
  25. 025
  26. 026
  27. 027
  28. 028
  29. 029
  30. 030
  31. 031
  32. 032
  33. 033
  34. 034
  35. 035
  36. 036
  37. 037
  38. 038
  39. 039
  40. 040
  41. 041
  42. 042
  43. 043
  44. 044
  45. 045
  46. 046
  47. 047
  48. 048
  49. 049
  50. 050
  51. 051
  52. 052
  53. 053
  54. 054
  55. 055
  56. 056
  57. 057
  58. 058
  59. 059
  60. 060
  61. 061
  62. 062
  63. 063
  64. 064
  65. 065
  66. 066
  67. 067
  68. 068
  69. 069
  70. 070
  71. 071
  72. 072
  73. 073
  74. 074
  75. 075
  76. 076
  77. 077
  78. 078
  79. 079
  80. 080
  81. 081
  82. 082
  83. 083
  84. 084
  85. 085
  86. 086
  87. 087
  88. 088
  89. 089
  90. 090
  91. 091
  92. 092
  93. 093
  94. 094
  95. 095
  96. 096
  97. 097
  98. 098
  99. 099
  100. 100
  101. 101
  102. 102
  103. 103
  104. 104
  105. 105
  106. 106
  107. 107
  108. 108
  109. 109
  110. 110
  111. 111
  112. 112
  113. 113
  114. 114
  115. 115
  116. 116
  117. 117
  118. 118

कृष्णेन युधिष्टिरंप्रति भूगोतिलकन्यादानफलप्रतिपादनम्।। 1 ।।

भगवानुवाच। 14-102-1x
अतः परं प्रवक्ष्यामि भूमिदानमनुत्तमम्।। 14-102-1a
यः प्रयच्छति विप्राय भूमिं रम्यां सदक्षिणाम्।
श्रोत्रियाय दरिद्राय साग्निहोत्राय पाण्डव।।
14-102-2a
14-102-2b
स सर्वकामतृप्तात्मा सर्वरत्नविभूषितः।
सर्वपापविनिर्मुक्तो दीप्यमानोऽर्कवत्सदा।।
14-102-3a
14-102-3b
बालसूर्यप्रकाशेन विचित्रध्वजशोभिना।
याति यानेन दिव्येन मम लोकं महायशाः।।
14-102-4a
14-102-4b
तत्र दिव्याङ्गनाभिस्तु सेव्यमानो यथासुखम्।
कामगः कामरूपी च क्रीडत्यप्सरसांगणैः।।
14-102-5a
14-102-5b
यावद्बिभर्ति लोकान्वै भूमिः कुरुकुलोद्वह।
तावद्भूमिप्रदः काले मम लोके महीयते।।
14-102-6a
14-102-6b
न हि भूमिप्रदानाद्वै दानमन्यद्विशिष्यते।
न चापि भूमिहरणात्पापमान्यद्विशिष्यते।।
14-102-7a
14-102-7b
दानान्यन्यानि हीयन्ते कालेन कुरुपुङ्गव।
भूमिदानस्य पुण्यस्य क्षयो नैवोपपद्यते।।
14-102-8a
14-102-8b
ब्राह्मणाय दरिद्राय भूमिं दत्तां तु यो नरः।
न हिंसति नरव्याघ्र तस्य पुण्यफलं शृणु।।
14-102-9a
14-102-9b
सप्तद्वीपसमुद्रान्ता रत्नसंचयसंकुला।
सशैलवनदुर्गाढ्या तेन दत्ता मही भवेत्।।
14-102-10a
14-102-10b
भूमिं दृष्ट्वा दीयमानां श्रोत्रियायाग्निहोत्रिणे।
सर्वभूतानि मन्यन्ते मां ददातीति हर्षवत्।।
14-102-11a
14-102-11b
सुवर्णमणिरत्नानि धनानि च वसूनि च।
सर्वदानानि वै राजन्ददाति वसुधां ददत्।।
14-102-12a
14-102-12b
सागरान्सरितः शैलान्समानि विषमाणि च।
सर्वगन्धरसांश्चैव ददाति वसुधां ददत्।।
14-102-13a
14-102-13b
ओषधीः फलसंपन्ना नानापुष्पसमन्विताः।
कमलोत्पलषण्डांश्च ददाति वसुधां ददत्।।
14-102-14a
14-102-14b
धर्मं कामं तथा चार्थं वेदान्यज्ञांस्तथैव च।
स्वर्गमार्गगतिं चैव ददाति वसुधां ददत्।।
14-102-15a
14-102-15b
अग्निष्टोमादिभिर्यज्ञैर्ये यजन्ते सदक्षिणैः।
न तत्फलं लभन्ते ते भूमिदानस्य यत्फलम्।।
14-102-16a
14-102-16b
श्रोत्रिया महीं दत्त्वा यो न हिंसति पाण्डव।
तद्दानं कथयिष्यन्ति यावल्लोकाः प्रतिष्ठिताः।
तावत्स्वर्गोपभोगानां भोक्तारः पाण्डुनन्दन।।
14-102-17a
14-102-17b
14-102-17c
सस्यपूर्णां महीं यस्तु श्रोत्रियाय प्रयच्छति।
पितरस्तस्य तृप्ययन्ति यावदाभूतसंप्लुवम्।।
14-102-18a
14-102-18b
मम रुद्रस्य सवितुस्त्रिदशानां तथैव च।
प्रीतये विद्धि राजेन्द्र भूमिर्दत्ता द्विजाय वै।।
14-102-19a
14-102-19b
तेन पुण्येन पूतात्मा दाता भूमेर्युधिष्ठिर।
मम सालोक्यमाप्नोति नात्र कार्या विचाराणा।।
14-102-20a
14-102-20b
यत्किंचित्कुरुते पापं पुरुषे वृत्तिकर्शितः।
स च गोकर्णमात्रेण भूमिदानेन शुध्यति।।
14-102-21a
14-102-21b
मासोपवासे यत्पुण्यं कृच्छ्रे चान्द्रायणेऽपि च।
भूमिगोकर्णमात्रेण तत्पुण्यं तु विधीयते।।
14-102-22a
14-102-22b
सर्वतीर्थाभिषेके च यत्पुण्यं समुदाहृतम्।
भूमिगोकर्णमात्रेण तत्पुण्यं तु विधीयते।।
14-102-23a
14-102-23b
युधिष्ठिर उवाच। 14-102-24x
देवदेव नमस्तेऽस्तदु वासुदेव सुरेश्वर।
गोकर्णस्य प्रमाणं वै वक्तुमर्हसि तत्वतः।।
14-102-24a
14-102-24b
भगवानुवाच। 14-102-25x
शृणु गोकर्णमात्रस्य प्रमाणं पाण्डुनन्दन।
त्रिंशद्दण्डप्रमाणेन प्रमितं सर्वतो दिशम्।।
14-102-25a
14-102-25b
प्रत्यक्प्रागपि राजेन्द्र तत्तथा दक्षिणोत्तरम्।
गोकर्णं तद्विदः प्राहुः प्रमाणं धरणेर्नृप।।
14-102-26a
14-102-26b
सवृषं गोशतं यत्र सुखं तिष्ठत्ययन्त्रितम्।
सवत्सं कुरुशार्दूल तच्च गोकर्णमुच्यते।।
14-102-27a
14-102-27b
किंकरा मृत्युदण्डाश्च कुंभीपाकाश्च दारुणाः।
घोराश्च वारुणाः पाशा नोपसर्पन्ति भूमिदम्।।
14-102-28a
14-102-28b
निरया रौरवाद्याश्च तथा वैतरणी नदी।
तीव्राश्च यातनाः कृष्टा नोपसर्पन्ति भूमिदम्।।
14-102-29a
14-102-29b
चित्रगुप्ताः कलिः कालः कृतान्तो मृत्युरेव च।
यमश्च भगवान्साक्षात्पूजयन्ति महीप्रदम्।।
14-102-30a
14-102-30b
रुद्रः प्रजापतिः शक्रः सुरा ऋषिगणास्तथा।
अहं च प्रीतिमान्राजन्पूजयामो महीप्रदम्।।
14-102-31a
14-102-31b
कृशभृत्यस्य कृशगोः कृशाश्वस्य कृतातिथेः।
भूमिर्देया नरश्रेष्ठ स निधइः पारलौकिकः।।
14-102-32a
14-102-32b
सीदमानकुटुंबाय श्रोत्रियायाग्निहोत्रिणे।
व्रस्थाय दरिद्राय भूमिर्देया नराधिप।।
14-102-33a
14-102-33b
यथा हि धात्री क्षीरेण पुत्रं वर्धयति स्वयम्।
दातारमनुगृह्णाति दत्ता ह्येवं वसुंधरा।।
14-102-34a
14-102-34b
यथा बिभर्ति गौर्वत्सं सृजन्ती क्षीरमात्मनः।
तथा सर्वगुणोपेता भूमिर्वहति भूमिदम्।।
14-102-35a
14-102-35b
यथा बीजनि रोहन्ति जलसिक्तानि भूपते।
तथा कामाः प्ररोहन्ति भूमिदस्य दिनेदिने।।
14-102-36a
14-102-36b
यथा तेजस्तु सूर्यस्य तमः सर्वं व्यपोहति।
तथा पापं नरस्येह भूमिदानं व्यपोहति।।
14-102-37a
14-102-37b
दाता दशानुगृह्णाति यो हरेद्दश हन्ति च।
अतीतान्यागतानीह कुलानि कुरुपुङ्गव।।
14-102-38a
14-102-38b
आश्रुत्य भूमिदानं तु दत्त्वा यो वा हरेन्पुनः।
स बद्धो वारुणैः पाशैः क्षिप्यते पूयशोणिते।।
14-102-39a
14-102-39b
स्वदत्तां परदत्तां वा यो हरेत् वसुंधराम्।
न तस्य नरकाद्धोराद्विद्यते निष्कृतिः क्वचित्।।
14-102-40a
14-102-40b
ब्राह्म्णस्य हृते क्षेत्रे हन्याद्द्वादश पूर्वजान्।
स गच्छेत्कृमियोनिं च न च मुच्येत जातु सः।।
14-102-41a
14-102-41b
दत्त्वा भूमिं द्विजेन्द्राय यस्तामेवोपजीवति।
गवां शतसहस्रस्य हन्तुः स लभते फलम्।।
14-102-42a
14-102-42b
सोधश्शिरास्तु पापात्मा कुंभीपाकेषु पच्यते।
दिव्यैर्वर्षसहस्रैस्तु कुंभीपाकाद्विजनिस्सृतः।
इह लोके भवेत्स श्वा रातजन्मनि पाण्डव।।
14-102-43a
14-102-43b
14-102-43c
दत्त्वा भूमि द्विजेन्द्राणां यस्तामेवोपजीवति।
स मूढो याति दुष्टात्मा नरकानेकविंशतिम्।
नरकेभ्यो विनिर्मुक्तः शुनां योनिं स गच्छति।।
14-102-44a
14-102-44b
14-102-44c
हलकृष्टा मही देया सबीजा सस्यमालिनी।
अथवा सोदका देया दरिद्राय द्विजातये।।
14-102-45a
14-102-45b
एवं दत्ता मही राजन्प्रहृष्टेनान्तरात्मना।
सर्वान्कामानवाप्नोति मनसा चिन्तितानि च।।
14-102-46a
14-102-46b
बहुभिर्वसुधा दत्ता दीयते च नराधिपैः।
यस्य यस्य यदा भूमिस्तस्य तस्य तदा फलम्।।
14-102-47a
14-102-47b
यः प्रयच्छति कन्यां वै सुरूपां श्रोत्रियाय वै।
स ब्रह्मदेयो राजेन्द्र तस्य पुण्यफलं शृणु।।
14-102-48a
14-102-48b
बलीवर्दसहस्राणां दत्तानां धुर्यवाहिनाम्।
यत्पुण्यं लभते राजन्कन्यादानेन तत्फलम्।।
14-102-49a
14-102-49b
गवां शतसहस्रस्य सम्यग्धत्तस्थ यत्फलम्।
तत्फलं समवाप्नोतिः यः प्रयच्छति कन्यकाम्।।
14-102-50a
14-102-50b
यावन्ति चैव रोमाणि कन्यायाः कुरुपुङ्गव।
तावद्वर्षसहस्राणि मम लोके महीयते।।
14-102-51a
14-102-51b
ततश्चापि च्युतः कालादिह लोके स जायते।
षडङ्गविच्चतुर्वेदी सर्वलोकार्चितो द्विजः।।
14-102-52a
14-102-52b
यः सुवर्णं दरिद्राय ब्राह्मणाय प्रयच्छति।
श्रोत्रियाय सुवृत्ताय बहुपुत्राय पाण्डव।।
14-102-53a
14-102-53b
स मुक्तः सर्वपापेभ्यो बालसूर्यसमप्रभः।
विमानं दिव्यामारूढः कामगः कामभोगवान्।।
वर्षकोटिं महातेजा मम लोके महीयते।।
14-102-54a
14-102-54b
14-102-54c
ततः कालावतीर्णश्च सोस्मिँल्लोके हि जायते।
वेदवेदाङ्गविद्विप्रः कोटीधनपतिर्भवेत्।।
14-102-55a
14-102-55b
यश्च रूप्यं प्रयच्छेद्वै दरिद्राय द्विजातये।
कृशवृत्तेः कृशगवे स मुक्तः सर्वकिल्बिषैः।।
14-102-56a
14-102-56b
पूर्णचन्द्रप्रकाशेन विमानेन विराजता।
कामरूपि यथाकामं स्वर्गलोके महीयते।।
14-102-57a
14-102-57b
ततोऽवतीर्णः कालेन लोके चास्मिन्महायशाः।
सर्वलोकार्चितः श्रीमान्राजा भवति वीर्यवान्।।
14-102-58a
14-102-58b
तिलपर्वतकं यस्तु श्रोत्रियाय प्रयच्छति।
विशेषेण दरिद्राय तस्यापि शृणु यत्फलम्।।
14-102-59a
14-102-59b
पुण्यं वृषायुतोत्सर्गे यत्प्रोक्तं पाण्डुनन्दन।
तत्पुण्यं समनुप्राप्य तत्क्षणाद्विरजा भवेत्।।
14-102-60a
14-102-60b
यथा त्वचं भुजङ्गो वै त्यक्त्वा शुद्धतनुर्भवेत्।
तता तिलप्रदानाद्वै पापं त्यक्त्वा विसुद्ध्यति।।
14-102-61a
14-102-61b
तिलषण्डं प्रयुञ्जानो जांबूनदविभूषितम्।
विमानं दिव्यमारूढः पितृलोके महीयते।।
14-102-62a
14-102-62b
षष्टिं वर्षसहस्राणि कामरूपी महायशाः।
तिलप्रदाता रमते पितृलोके यथासुखम्।।
14-102-63a
14-102-63b
यः प्रयच्छति विप्राय तिलधेनुं नराधिप।
श्रोत्रियाय दरिद्राय शृणु तस्यापि यत्फलम्।।
14-102-64a
14-102-64b
गोसहस्रप्रदानेन यत्पुण्यं समुदाहृतम्।
तत्पुण्यफलामाप्नोति तिलधेनुप्रदो नरः।।
14-102-65a
14-102-65b
तिलानां कुडवैर्यस्तु तिलधेनुं प्रयच्छति।
तावत्कोटिसमा राजन्स्वर्गलोके महीयते।।
14-102-66a
14-102-66b
अष्टाढकतिलैः कृत्वा तिलधेनु नराधिप।
द्वात्रिंशन्निष्कसंयुक्तं विषुवे यः प्रयच्छति।
मद्भक्त्या मद्गतात्मा वै तस्य पुण्यफलं शृणु।।
14-102-67a
14-102-67b
14-102-67c
कन्यादानसहस्रस्य विधिदत्तस्य यत्फलम्।
तत्पुण्यं समनुप्राप्तो मम लोके महीयते।।
14-102-68a
14-102-68b
मम लोकावतीर्णश्च सोस्मिँल्लोकेऽभिजायते।
ऋग्यजुस्सामवेदानां पारगो ब्राह्मणर्षभः।।
14-102-69a
14-102-69b
गां तु यस्तु दरिद्राय श्रोत्रियाय प्रयच्छति।
प्रसन्नां क्षीरिणीं पुण्यां सवत्सां कांस्यदोहिनीं।।
14-102-70a
14-102-70b
यत्किंचिद्दुष्कृतं कर्म तस्य पूर्वकृतं नृपः।
तत्सर्वं तत्क्षणादेव विनश्यति न संशयः।।
14-102-71a
14-102-71b
यानं च वृषसंयुक्तं दीप्यमानं स्वलङ्कृतम्।
आरूढः कामगं दिव्यं गोलोकमधिगच्छति।।
14-102-72a
14-102-72b
यावन्ति चैव रोमाणि तस्या गोस्तु नराधिप।
तावद्वर्षसहस्राणि गवां लोके महीयते।।
14-102-73a
14-102-73b
गोलोकादवतीर्णस्तु लोकेऽस्मिन्ब्राह्मणो भवेत्।
सत्रयाजी वदन्यश्च सर्वराजभिरर्चितः।।
14-102-74a
14-102-74b
तिलं गावः सुवर्णं चाप्यन्नं कन्या वसुंधरा।
तारयन्तीह दत्तानि ब्राह्मणेभ्यो महाभुज।।
14-102-75a
14-102-75b
ब्राह्मणं वृत्तसंपन्नमाहिताग्निमलोलुपम्।
तर्पयेद्विधिवद्राजन्स निधिः पारलौकिकः।।
14-102-76a
14-102-76b
आहिताग्नि दरिद्रं च श्रोत्रियं च जितेन्द्रियम्।
शूद्रान्नवर्जितं चैव द्विजं यत्नेन पूजयेत्।।
14-102-77a
14-102-77b
आहिताग्निः सदा पात्रमह्निहोत्री च वेदवित्।
पात्राणामपि तत्पात्रं शूद्रान्नं यस्य नोदरे।।
14-102-78a
14-102-78b
यच्च वेदमयं पात्रं यच्च पात्रं तपोमयम्।
असंकीर्णं च यत्पात्रं तत्पात्रं तारयिष्यति।।
14-102-79a
14-102-79b
नित्यस्वाध्यायनिरतास्त्वसंकीर्णेन्द्रियाश्च ये।
पञ्चयज्ञपरा नित्यं पूजितास्तारयन्ति ते।।
14-102-80a
14-102-80b
ये क्षान्तिदान्ताः श्रुतिपूर्णकर्णा
जितेन्द्रियाः प्राणिवधै निवृत्ताः।
प्रतिग्रहे संकुचिता गृहस्था-
स्ते ब्राह्मणास्तारयितुं समर्थाः।।
14-102-81a
14-102-81b
14-102-81c
14-102-81d
नित्योदकी नित्ययज्ञोपवीती
नित्यस्वाध्यायी वृषलान्नवर्जी।
क्रतौ गच्छन्विधिवच्चापि जुह्व-
त्स ब्राह्मणस्तारयितुं समर्थः।।
14-102-82a
14-102-82b
14-102-82c
14-102-82d
ब्राह्मणो यस्तु मद्भक्तो मद्रागी मत्परायणः।
मयि संन्यस्तकर्मा च स विप्रस्तारयेद्ध्रुवम्।।
14-102-83a
14-102-83b
द्वादशाक्षरतत्वज्ञश्चतुर्व्यूहविभागवित्।
अच्छिद्रपञ्चकालज्ञःक स विप्रस्तारयिष्यति।।
14-102-84a
14-102-84b
।। इति श्रीमन्महाभारते आश्वमेधिकपर्वणि
वैष्णवधर्मपर्वणि द्व्यधिकशततमोऽध्यायः।। 102 ।।
आश्वमेधिकपर्व-101 पुटाग्रे अल्लिखितम्। आश्वमेधिकपर्व-103