महाभारतम्-14-आश्वमेधिकपर्व-019

by वेदव्यासः

← आश्वमेधिकपर्व-018

महाभारतम् चतुर्दशपर्व महाभारतम्-14-आश्वमेधिकपर्व-019 वेदव्यासः

आश्वमेधिकपर्व-020 →

महाभारतम्/आश्वमेधिकपर्व

1. 001
2. 002
3. 003
4. 004
5. 005
6. 006
7. 007
8. 008
9. 009
10. 010
11. 011
12. 012
13. 013
14. 014
15. 015
16. 016
17. 017
18. 018
19. 019
20. 020
21. 021
22. 022
23. 023
24. 024
25. 025
26. 026
27. 027
28. 028
29. 029
30. 030
31. 031
32. 032
33. 033
34. 034
35. 035
36. 036
37. 037
38. 038
39. 039
40. 040
41. 041
42. 042
43. 043
44. 044
45. 045
46. 046
47. 047
48. 048
49. 049
50. 050
51. 051
52. 052
53. 053
54. 054
55. 055
56. 056
57. 057
58. 058
59. 059
60. 060
61. 061
62. 062
63. 063
64. 064
65. 065
66. 066
67. 067
68. 068
69. 069
70. 070
71. 071
72. 072
73. 073
74. 074
75. 075
76. 076
77. 077
78. 078
79. 079
80. 080
81. 081
82. 082
83. 083
84. 084
85. 085
86. 086
87. 087
88. 088
89. 089
90. 090
91. 091
92. 092
93. 093
94. 094
95. 095
96. 096
97. 097
98. 098
99. 099
100. 100
101. 101
102. 102
103. 103
104. 104
105. 105
106. 106
107. 107
108. 108
109. 109
110. 110
111. 111
112. 112
113. 113
114. 114
115. 115
116. 116
117. 117
118. 118

ब्राह्मणेन कृष्णंप्रति जीवस्य गर्भप्रवेशादिप्रतिपादककाश्यपसिद्धसंवादानुवादः।। 1 ।।

ब्राह्मण उवाच।	14-19-1x
शुभानामशुभानां च नेह नाशोस्ति कर्मणाम्। प्राप्यप्राप्यानुपच्यन्ते क्षेत्रेक्षेत्रे तथातथा।।	14-19-1a 14-19-1b
यथा प्रसूयमानस्तु फली दद्यात्फलं बहु। तथा स्याद्विपुलं पुण्यं शुद्धेन मनसा कृतम्।।	14-19-2a 14-19-2b
पापं चापि तथैव स्यात्पापेन मनसा कृतम्। पुरोधाय मनो हीह कर्मण्यात्मा प्रवर्तते।।	14-19-3a 14-19-3b
यथा कर्मसमाविष्टः काममन्युसमावृतः। नरो गर्भं प्रविशति तत्रापि शृणु चोत्तरम्।।	14-19-4a 14-19-4b
शुक्रं शोणितसंसृष्टं स्त्रिया गर्भाशयं गतम्। क्षेत्रं कर्मजमाप्नोति शुभं वा यदि वाऽशुभम्।।	14-19-5a 14-19-5b
सौक्ष्म्यादव्यक्तयावाच्च न च क्वचन सज्जति। सम्प्राप्य ब्राह्मणः कायं तस्मात्तद्ब्रह्म शाश्वतम्।।	14-19-6a 14-19-6b
तद्बीजं सर्वभूतानां तेन जीवन्ति जन्तवः।।	14-19-7a
स जीवः सर्वभूतानां गर्भमाविश्य भागशः। दधाति चेतना सद्यः प्राणस्थानेष्ववस्थितः। ततः स्पन्दयतेऽङ्गानि स गर्भश्चेतनान्वितः।।	14-19-8a 14-19-8b 14-19-8c
यथा लोहस्य विष्यन्दो निषिक्तो बिम्बविग्रहम्। उपैति तद्वज्जानीहि गर्भे जीवप्रवेशनम्।।	14-19-9a 14-19-9b
लोहपिण्डं यथा वह्निः प्रविश्य ह्यतितापयेत्। तथा त्वमपि जानीहि गर्भे जीवोपपादनम्।	14-19-10a 14-19-10b
यथा च दीपः शरणं दीप्यमानः प्रकाशयेत्। एवमेव शरीराणि प्रकाशयति चेतनः।।	14-19-11a 14-19-11b
यद्यच्च कुरुते कर्म शुभं वा यदि वाऽशुभम्। पूर्वदेहकृतं सर्वमवश्यमुपभुज्यते।।	14-19-12a 14-19-12b
ततस्तु क्षीयते चैव पुनश्चान्यत्प्रचीयते। यावत्तु मोक्षयोगस्थं धर्मं नैवावबुध्यते।।	14-19-13a 14-19-13b
तत्ते धर्मं प्रवक्ष्यामि सुखी भवति येन वै। आवर्तमानो जातीषु यथाऽन्योन्यासु सत्तम।।	14-19-14a 14-19-14b
दानं व्रतं ब्रह्मचर्यं यथोक्तव्रतधारणम्। दमः प्रशान्तता चैव भूतानां चानुकम्पनम्।।	14-19-15a 14-19-15b
संयमश्चानृशंस्य च परस्वादानवर्जनम्। व्यलीकानामकरणं भूताना मनसा भुवि।।	14-19-16a 14-19-16b
मातापित्रोश्च शुश्रूषा देवतातितिपूजनम्। गुरुपूजा घृणा शौचं नित्यमिन्द्रयसंयमः।।	14-19-17a 14-19-17b
प्रवर्तनं शुभानां च तत्सतां व्रतमुच्यते। ततो धर्मः प्रभवति यः प्रजाः पाति शाश्वतीः।।	14-19-18a 14-19-18b
`सद्भिराचरितो धर्मः सदाचारे प्रतिष्ठितः। उभयार्थो भवत्येव स्वर्गार्थो मोक्षतस्तथा।।'।।	14-19-19a 14-19-19b
एवं सत्सु सदा पश्येत्तत्रछाप्येषा ध्रुवा स्थितिः। आचारो धर्ममाचष्टे यस्मिन्सन्तो व्यवस्थिताः।।	14-19-20a 14-19-20b
तेषु तत्कर्म निक्षिप्तं यः स धर्मः सनातनः। यस्तं समभिपद्येत न स दुर्गतिमाप्नुयात्।।	14-19-21a 14-19-21b
अतो नियम्यते लोकः प्रच्यवन्धर्मवर्त्मसु। यश्च योगी च मुक्तश्च स ऐतेभ्यो विशिष्यते।।	14-19-22a 14-19-22b
वर्तमानस्य धर्मेण पुरुषस्य यथा तथा। संसारतारणं ह्यस्य कालेन महता भवेत्।।	14-19-23a 14-19-23b
एवं पूर्वकृतं कर्म सर्वो जन्तुः प्रपद्यते। सर्वं तत्कारणं येन निकृतोऽप्यमिहागतः।।	14-19-24a 14-19-24b
शरीरग्रहणं चास्य केन पूर्वं प्रकल्पितम्। इत्येवं संशये लोके तच्च वक्ष्याम्यतः परम्।।	14-19-25a 14-19-25b
शरीरमात्मनः कृत्वा सर्वलोकपितामहः। त्रैलोक्यमसृजद्ब्रह्मा कृत्स्नं स्थावरजङ्गमम्।।	14-19-26a 14-19-26b
ततः प्रधानमसृजच्चेतनां तु शरीरिणाम्। यया सर्वमिदं व्याप्तं यां लोके परमां विदुः।।	14-19-27a 14-19-27b
इदं तत्क्षरमित्युक्तं परं त्वमृतमक्षरम्। त्रयाणां मिथुनं सर्वमेकैकस्य पृथक्पृथक्।।	14-19-28a 14-19-28b
असृजत्सर्वभूतानि पूर्वदृष्टः प्रजापतिः। स्थावराणि च भूतानि इत्येषा पौर्विकी श्रुतिः।। तस्य कालपरीमाणमकरोत्स पितामहः। भूतेषु परिवृत्तिं च पनरावृत्तिमेव च।।	14-19-29a 14-19-29b 14-19-30a 14-19-30b
यथा तु कश्चिन्मेधावी दृष्टात्मा पूर्वजन्मनि। यत्प्रवक्ष्यामि तत्सर्वं यथावदुपपद्यते।।	14-19-31a 14-19-31b
सुखदुःखे यथा सम्यगनित्ये यः प्रपश्यति। कायं चामेध्यसंस्थानं विनाशं कर्मसंहितम्।।	14-19-32a 14-19-32b
यच्च किञ्चित्सुखं तच्च दुःखं दृष्टमिति स्मरन्। संसारसागरं घोरं तरिष्यति सुदुस्तरम्।।	14-19-33a 14-19-33b
जनीमरणरोगैश्च समाविष्टः प्रधानवित्। चेतनाव्तसु चैतन्यं समं भूतेषु पश्यति।।	14-19-34a 14-19-34b
निर्विद्यते ततः कश्चिन्मार्गमाणः परं पदम्। तस्योपदेशं वक्ष्यामि याथातथ्येन सत्तम।।	14-19-35a 14-19-35b
शाश्वतस्याव्ययस्याथ् यदस्य ज्ञानमुत्तमम्। प्रोच्यमानं मया विप्र निबोधदमशेषतः।।	14-19-36a 14-19-36b
।। इति श्रीमन्महाभारते आश्वमेधिकपर्वणि अनुगीतापर्वणि एकोविंशोऽध्यायः।। 19 ।।

14-19-2 फली वृक्षः। 14-19-8 तथापि तेजसा सम्यक्प्राणस्थाने इति थ. पाठः।। 14-19-9 यथा स्वर्णद्रवः स्वल्पोति कृत्स्नां ताम्रप्रतिमां स्वर्णमयीमिव करोत्येवं गर्भे जीवप्रवेशनं। शरीरे सूक्ष्मस्यापि चैतन्यस्य व्याप्तिरित्याद्यस्य परिहारः।। 14-19-28 क्षरं जडम्।।

आश्वमेधिकपर्व-018

पुटाग्रे अल्लिखितम्।

आश्वमेधिकपर्व-020