रामायणम्/किष्किन्धाकाण्डम्/सर्गः ५५
| ← सर्गः ५४ | रामायणम्/किष्किन्धाकाण्डम् किष्किन्धाकाण्डम् वाल्मीकिः |
सर्गः ५६ → |
श्रीमद्वाल्मीकियरामायणे किष्किन्धाकाण्डे पञ्चपञ्चाशः सर्गः ॥४-५५॥
श्रुत्वा हनुमतो वाक्यं प्रश्रितं धर्मसंहितम्। स्वामिसत्कारसंयुक्तमङ्गदो वाक्यमब्रवीत्॥ १॥ स्थैर्यमात्ममनःशौचमानृशंस्यमथार्जवम्। विक्रमश्चैव धैर्यं च सुग्रीवे नोपपद्यते॥ २॥ भ्रातुर्ज्येष्ठस्य यो भार्यां जीवतो महिषीं प्रियाम्। धर्मेण मातरं यस्तु स्वीकरोति जुगुप्सितः॥ ३॥ कथं स धर्मं जानीते येन भ्रात्रा दुरात्मना। युद्धायाभिनियुक्तेन बिलस्य पिहितं मुखम्॥ ४॥ सत्यात् पाणिगृहीतश्च कृतकर्मा महायशाः। विस्मृतो राघवो येन स कस्य सुकृतं स्मरेत्॥ ५॥ लक्ष्मणस्य भयेनेह नाधर्मभयभीरुणा। आदिष्टा मार्गितुं सीता धर्मस्तस्मिन् कथं भवेत्॥ ६॥ तस्मिन् पापे कृतघ्ने तु स्मृतिभिन्ने चलात्मनि। आर्यः को विश्वसेज्जातु तत्कुलीनो विशेषतः॥ ७॥ राज्ये पुत्रः प्रतिष्ठाप्यः सगुणो निर्गुणोऽपि वा। कथं शत्रुकुलीनं मां सुग्रीवो जीवयिष्यति॥ ८॥ भिन्नमन्त्रोऽपराद्धश्च भिन्नशक्तिः कथं ह्यहम्। किष्किन्धां प्राप्य जीवेयमनाथ इव दुर्बलः॥ ९॥ उपांशुदण्डेन हि मां बन्धनेनोपपादयेत्। शठः क्रूरो नृशंसश्च सुग्रीवो राज्यकारणात्॥ १०॥ बन्धनाच्चावसादान्मे श्रेयः प्रायोपवेशनम्। अनुजानन्तु मां सर्वे गृहं गच्छन्तु वानराः॥ ११॥ अहं वः प्रतिजानामि न गमिष्याम्यहं पुरीम्। इहैव प्रायमासिष्ये श्रेयो मरणमेव मे॥ १२॥ अभिवादनपूर्वं तु राजा कुशलमेव च। अभिवादनपूर्वं तु राघवौ बलशालिनौ॥ १३॥ वाच्यस्तातो यवीयान् मे सुग्रीवो वानरेश्वरः। आरोग्यपूर्वं कुशलं वाच्या माता रुमा च मे॥ १४॥ मातरं चैव मे तारामाश्वासयितुमर्हथ। प्रकृत्या प्रियपुत्रा सा सानुक्रोशा तपस्विनी॥ १५॥ विनष्टमिह मां श्रुत्वा व्यक्तं हास्यति जीवितम्। एतावदुक्त्वा वचनं वृद्धांस्तानभिवाद्य च॥ १६॥ विवेश चाङ्गदो भूमौ रुदन् दर्भेषु दुर्मनाः। तस्य संविशतस्तत्र रुदन्तो वानरर्षभाः॥ १७॥ नयनेभ्यः प्रमुमुचुरुष्णं वै वारि दुःखिताः। सुग्रीवं चैव निन्दन्तः प्रशंसन्तश्च वालिनम्॥ १८॥ परिवार्याङ्गदं सर्वे व्यवसन् प्रायमासितुम्। तद् वाक्यं वालिपुत्रस्य विज्ञाय प्लवगर्षभाः॥ १९॥ उपस्पृश्योदकं सर्वे प्राङ्मुखाः समुपाविशन्। दक्षिणाग्रेषु दर्भेषु उदक्तीरं समाश्रिताः॥ २०॥ मुमूर्षवो हरिश्रेष्ठा एतत् क्षममिति स्म ह। रामस्य वनवासं च क्षयं दशरथस्य च॥ २१॥ जनस्थानवधं चैव वधं चैव जटायुषः। हरणं चैव वैदेह्या वालिनश्च वधं तथा। रामकोपं च वदतां हरीणां भयमागतम्॥ २२॥ स संविशद्भिर्बहुभिर्महीधरो महाद्रिकूटप्रतिमैः प्लवंगमैः। बभूव संनादितनिर्दरान्तरो भृशं नदद्भिर्जलदैरिवाम्बरम्॥ २३॥
इत्यार्षे श्रीमद्रामायणे वाल्मीकीये आदिकाव्ये किष्किन्धाकाण्डे पञ्चपञ्चाशः सर्गः ॥४-५५॥
स्रोतः
[सम्पाद्यताम्]पाठकौ घनपाठी वि.श्रीरामः, घनपाठी हरिसीताराममूर्तिः च । अत्र उपलभ्यते ।