ऋग्वेदः सूक्तं ९.७
| ← सूक्तं ९.६ | ऋग्वेदः - मण्डल ९ सूक्तं ९.७ कश्यपोऽसितो देवलो वा। |
सूक्तं ९.८ → |
| दे. पवमानः सोमः। गायत्री। |
असृग्रमिन्दवः पथा धर्मन्नृतस्य सुश्रियः ।
विदाना अस्य योजनम् ॥१॥
प्र धारा मध्वो अग्रियो महीरपो वि गाहते ।
हविर्हविष्षु वन्द्यः ॥२॥
प्र युजो वाचो अग्रियो वृषाव चक्रदद्वने ।
सद्माभि सत्यो अध्वरः ॥३॥
परि यत्काव्या कविर्नृम्णा वसानो अर्षति ।
स्वर्वाजी सिषासति ॥४॥
पवमानो अभि स्पृधो विशो राजेव सीदति ।
यदीमृण्वन्ति वेधसः ॥५॥
अव्यो वारे परि प्रियो हरिर्वनेषु सीदति ।
रेभो वनुष्यते मती ॥६॥
स वायुमिन्द्रमश्विना साकं मदेन गच्छति ।
रणा यो अस्य धर्मभिः ॥७॥
आ मित्रावरुणा भगं मध्वः पवन्त ऊर्मयः ।
विदाना अस्य शक्मभिः ॥८॥
अस्मभ्यं रोदसी रयिं मध्वो वाजस्य सातये ।
श्रवो वसूनि सं जितम् ॥९॥
सायणभाष्यम्
‘असृग्रम्' इति नवर्चं सप्तमं सूक्तम् । ' असृग्रम्' इत्यनुक्रान्तम् । असितो देवलो वर्षिः ।। तौ च कश्यपगोत्रजौ' । गायत्रं छन्दः । सोमः पवमानो देवता । उक्तो विनियोगः ॥
असृ॑ग्र॒मिंद॑वः प॒था धर्म॑न्नृ॒तस्य॑ सु॒श्रियः॑ ।
वि॒दा॒ना अ॑स्य॒ योज॑नं ॥१
असृ॑ग्रम् । इन्द॑वः । प॒था । धर्म॑न् । ऋ॒तस्य॑ । सु॒ऽश्रियः॑ ।
वि॒दा॒नाः । अ॒स्य॒ । योज॑नम् ॥१
असृग्रम् । इन्दवः । पथा । धर्मन् । ऋतस्य । सुऽश्रियः ।
विदानाः । अस्य । योजनम् ॥१
“सुश्रियः शोभनश्रयणाः “अस्य इन्द्रस्य “योजनं संबन्धं “विदानाः जानन्तः “इन्दवः सोमाः “धर्मन् कर्मणि "ऋतस्य यज्ञस्य “पथा मार्गेण “असृग्रं सूज्यन्ते ॥
प्र धारा॒ मध्वो॑ अग्रि॒यो म॒हीर॒पो वि गा॑हते ।
ह॒विर्ह॒विष्षु॒ वंद्यः॑ ॥२
प्र । धारा॑ । मध्वः॑ । अ॒ग्रि॒यः । म॒हीः । अ॒पः । वि । गा॒ह॒ते॒ ।
ह॒विः । ह॒विष्षु॑ । वन्द्यः॑ ॥२
प्र । धारा । मध्वः । अग्रियः । महीः । अपः । वि । गाहते ।
हविः । हविष्षु । वन्द्यः ॥२
“हविष्षु हविषां मध्ये "वन्द्यः स्तुत्यः “हविः हविरात्मको यः सोमः “महीः महतीः “अपः वसतीवरीः “वि “गाहते तस्य “मध्वः सोमस्य “अग्रियः मुख्याः “धाराः “प्र पतन्तीत्यर्थः ॥
प्र यु॒जो वा॒चो अ॑ग्रि॒यो वृषाव॑ चक्रद॒द्वने॑ ।
सद्मा॒भि स॒त्यो अ॑ध्व॒रः ॥३
प्र । यु॒जः । वा॒चः । अ॒ग्रि॒यः । वृषा॑ । अव॑ । च॒क्र॒द॒त् । वने॑ ।
सद्म॑ । अ॒भि । स॒त्यः । अ॒ध्व॒रः ॥३
प्र । युजः । वाचः । अग्रियः । वृषा । अव । चक्रदत् । वने ।
सद्म । अभि । सत्यः । अध्वरः ॥३
एतदेव दर्शयति । “वृषा कामानां वर्षकः “सत्यः सत्यभूतः “अध्वरः हिंसावर्जितः “अग्रियः मुख्यः “सोमः “सद्म यज्ञगृहम् “अभि प्रति “वने उदके “युजः युक्ताः “वाचः “प्र “अव “चक्रदत् अवक्रन्दति । शब्दान् करोतीत्यर्थः ।।
परि॒ यत्काव्या॑ क॒विर्नृ॒म्णा वसा॑नो॒ अर्ष॑ति ।
स्व॑र्वा॒जी सि॑षासति ॥४
परि॑ । यत् । काव्या॑ । क॒विः । नृ॒म्णा । वसा॑नः । अर्ष॑ति ।
स्वः॑ । वा॒जी । सि॒सा॒स॒ति॒ ॥४
परि । यत् । काव्या । कविः । नृम्णा । वसानः । अर्षति ।
स्वः । वाजी । सिसासति ॥४
“कविः क्रान्तकर्मा सोमः “नृम्णा नृम्णानि धनानि “वसानः आच्छादयन् स्तोतॄणां “काव्या काव्यानि कविकर्माणि स्तोत्राणि “यत् यदा “परि “अर्षति परिगच्छति तदा “स्वः स्वर्गे “वाजी बलवानन्नवान् वा इन्द्रः “सिषासति । यागं प्रत्यागन्तुं स्वकीयं बलं संभक्तुमिच्छति ॥
पव॑मानो अ॒भि स्पृधो॒ विशो॒ राजे॑व सीदति ।
यदी॑मृ॒ण्वंति॑ वे॒धसः॑ ॥५
पव॑मानः । अ॒भि । स्पृधः॑ । विशः॑ । राजा॑ऽइव । सी॒द॒ति॒ ।
यत् । ई॒म् । ऋ॒ण्वन्ति॑ । वे॒धसः॑ ॥५
पवमानः । अभि । स्पृधः । विशः । राजाऽइव । सीदति ।
यत् । ईम् । ऋण्वन्ति । वेधसः ॥५
"यत यदा “ईम् एनं सोमं “वेधसः कर्मणां कर्तारः “ऋण्वन्ति प्रेरयन्ति तदा “पवमानः क्षरन्नेष सोमः “स्पृधः स्पर्धमानान् यागविघ्नकारिणो राक्षसान् “विशः स्पर्धमानान् मनुष्यान् “राजेव यथा राजा तद्वत् "अभि “षीदति नाशयितुमभिगच्छति ॥ ॥ २८ ॥
अव्यो॒ वारे॒ परि॑ प्रि॒यो हरि॒र्वने॑षु सीदति ।
रे॒भो व॑नुष्यते म॒ती ॥६
अव्यः॑ । वारे॑ । परि॑ । प्रि॒यः । हरिः॑ । वने॑षु । सी॒द॒ति॒ ।
रे॒भः । व॒नु॒ष्य॒ते॒ । म॒ती ॥६
अव्यः । वारे । परि । प्रियः । हरिः । वनेषु । सीदति ।
रेभः । वनुष्यते । मती ॥६
"हरिः हरितवर्णः "प्रियः देवानां प्रियतम एव सोमः “वनेषु उदकेषु संपृक्तः "अव्यः अवेः “वारे वालोपेते "परि “षीदति । किंच “रेभः अभिषववेलायामुपरवेषु शब्दं कुर्वन् "मती मत्या स्तुत्या "वनुष्यते सेव्यते ॥
स वा॒युमिंद्र॑म॒श्विना॑ सा॒कं मदे॑न गच्छति ।
रणा॒ यो अ॑स्य॒ धर्म॑भिः ॥७
सः । वा॒युम् । इन्द्र॑म् । अ॒श्विना॑ । सा॒कम् । मदे॑न । ग॒च्छ॒ति॒ ।
रण॑ । यः । अ॒स्य॒ । धर्म॑ऽभिः ॥७
सः । वायुम् । इन्द्रम् । अश्विना । साकम् । मदेन । गच्छति ।
रण । यः । अस्य । धर्मऽभिः ॥७
“यः यजमानः "अस्य सोमस्य “धर्मभिः कर्मभिः क्रयणाभिषवादिभिः “रण रमते "सः यजमानः “वायुमिन्द्रं च "अश्विना अश्विनौ च "मदेन "साकं सह "गच्छति प्राप्नोति ॥
आ मि॒त्रावरु॑णा॒ भगं॒ मध्वः॑ पवंत ऊ॒र्मयः॑ ।
वि॒दा॒ना अ॑स्य॒ शक्म॑भिः ॥८
आ । मि॒त्रावरु॑णा । भग॑म् । मध्वः॑ । प॒व॒न्ते॒ । ऊ॒र्मयः॑ ।
वि॒दा॒नाः । अ॒स्य॒ । शक्म॑ऽभिः ॥८
आ । मित्रावरुणा । भगम् । मध्वः । पवन्ते । ऊर्मयः ।
विदानाः । अस्य । शक्मऽभिः ॥८
येषां यजमानानां "मध्वः सोमस्य “ऊर्मयः तरङ्गाः "मित्रावरुणा मित्रावरुणौ देवौ “भगं भगाख्यं देवं च प्रति "पवन्ते क्षरन्ति ते यजमानाः "अस्य सोमस्येमं सोमं “विदानाः जानन्तः “शक्मभिः सुखैः संगच्छन्त इति शेषः ॥
अ॒स्मभ्यं॑ रोदसी र॒यिं मध्वो॒ वाज॑स्य सा॒तये॑ ।
श्रवो॒ वसू॑नि॒ सं जि॑तं ॥९
अ॒स्मभ्य॑म् । रो॒द॒सी॒ इति॑ । र॒यिम् । मध्वः॑ । वाज॑स्य । सा॒तये॑ ।
श्रवः॑ । वसू॑नि । सम् । जि॒त॒म् ॥९
अस्मभ्यम् । रोदसी इति । रयिम् । मध्वः । वाजस्य । सातये ।
श्रवः । वसूनि । सम् । जितम् ॥९
हे "रोदसी द्यावापृथिव्यौ युवां "मध्वः देवानां मोदयितुः “वाजस्य सोमात्मकस्यान्नस्य “सातये लाभाय “अस्मभ्यं काश्यपासितेभ्यः काश्यपदेवलेभ्यो वा "रयिं धनं “श्रवः अन्नं च “वसूनि वासकान्यन्यान्यपि पश्वादीनि धनानि “सं "जितं संजयतम् । प्रयच्छतमित्यर्थः ॥ ॥ २९ ॥
| मण्डल ९ | |||
|---|---|---|---|