ऋग्वेदः सूक्तं ९.३१
| ← सूक्तं ९.३० | ऋग्वेदः - मण्डल ९ सूक्तं ९.३१ गोतमो राहूगणः |
सूक्तं ९.३२ → |
| दे. पवमानः सोमः। गायत्री |
प्र सोमासः स्वाध्यः पवमानासो अक्रमुः ।
रयिं कृण्वन्ति चेतनम् ॥१॥
दिवस्पृथिव्या अधि भवेन्दो द्युम्नवर्धनः ।
भवा वाजानां पतिः ॥२॥
तुभ्यं वाता अभिप्रियस्तुभ्यमर्षन्ति सिन्धवः ।
सोम वर्धन्ति ते महः ॥३॥
आ प्यायस्व समेतु ते विश्वतः सोम वृष्ण्यम् ।
भवा वाजस्य संगथे ॥४॥
तुभ्यं गावो घृतं पयो बभ्रो दुदुह्रे अक्षितम् ।
वर्षिष्ठे अधि सानवि ॥५॥
स्वायुधस्य ते सतो भुवनस्य पते वयम् ।
इन्दो सखित्वमुश्मसि ॥६॥
सायणभाष्यम्
‘प्र सोमासः' इति षडृचं सप्तमं सूक्तं राहूगणस्य गोतमस्यार्षं सौम्यम्। 'प्र सोमासो गोतमः' इत्यनुक्रान्तम् । गतो विनियोगः ॥
प्र सोमा॑सः स्वा॒ध्यः१॒॑ पव॑मानासो अक्रमुः ।
र॒यिं कृ॑ण्वंति॒ चेत॑नं ॥१
प्र । सोमा॑सः । सु॒ऽआ॒ध्यः॑ । पव॑मानासः । अ॒क्र॒मुः॒ ।
र॒यिम् । कृ॒ण्व॒न्ति॒ । चेत॑नम् ॥१
प्र । सोमासः । सुऽआध्यः । पवमानासः । अक्रमुः ।
रयिम् । कृण्वन्ति । चेतनम् ॥१
“प्र “अक्रमुः प्रगच्छन्ति कलशं प्रति । के। “सोमासः सोमाः । कीदृशाः। “स्वाध्यः सुध्यानाः सुकर्माणो वा "पवमानासः पूयमानाः । ते च ”चेतनं प्रज्ञापनं “रयिं धनं “कृण्वन्ति कुर्वन्त्यस्माकम् ॥
दि॒वस्पृ॑थि॒व्या अधि॒ भवें॑दो द्युम्न॒वर्ध॑नः ।
भवा॒ वाजा॑नां॒ पतिः॑ ॥२
दि॒वः । पृ॒थि॒व्याः । अधि॑ । भव॑ । इ॒न्दो॒ इति॑ । द्यु॒म्न॒ऽवर्ध॑नः ।
भव॑ । वाजा॑नाम् । पतिः॑ ॥२
दिवः । पृथिव्याः । अधि । भव । इन्दो इति । द्युम्नऽवर्धनः ।
भव । वाजानाम् । पतिः ॥२
हे "इन्दो "वाजानाम् अन्नानां “पतिः स्वामी त्वं “दिवः द्युलोकस्य “पृथिव्याः भूलोकस्य “द्युम्नवर्धनः द्योतमानस्य हिरण्यादिलक्षणधनस्य वर्धयिता “भव । अस्माकं लोकद्वये यत् द्युम्नमस्ति तस्य वर्धयिता भवास्मभ्यमित्यर्थः ॥
तुभ्यं॒ वाता॑ अभि॒प्रिय॒स्तुभ्य॑मर्षंति॒ सिंध॑वः ।
सोम॒ वर्धं॑ति ते॒ महः॑ ॥३
तुभ्य॑म् । वाताः॑ । अ॒भि॒ऽप्रियः॑ । तुभ्य॑म् । अ॒र्ष॒न्ति॒ । सिन्ध॑वः ।
सोम॑ । वर्ध॑न्ति । ते॒ । महः॑ ॥३
तुभ्यम् । वाताः । अभिऽप्रियः । तुभ्यम् । अर्षन्ति । सिन्धवः ।
सोम । वर्धन्ति । ते । महः ॥३
हे “सोम “तुभ्यं त्वदर्थं “वाताः वायवः “अभिप्रियः अभितर्पयितारो भवन्ति । तथा “सिन्धवः स्यन्दमाना नद्यः “तुभ्यमर्षन्ति गच्छन्ति । अभिषूयमाणस्य तवाप्यायनायैवं कुर्वन्तीत्यर्थः । त उभयेऽमी “ते तव "महः महत्त्वं “वर्धन्ति वर्धयन्ति ।।
आ प्या॑यस्व॒ समे॑तु ते वि॒श्वतः॑ सोम॒ वृष्ण्यं॑ ।
भवा॒ वाज॑स्य संग॒थे ॥४
आ । प्या॒य॒स्व॒ । सम् । ए॒तु॒ । ते॒ । वि॒श्वतः॑ । सो॒म॒ । वृष्ण्य॑म् ।
भव॑ । वाज॑स्य । स॒म्ऽग॒थे ॥४
आ । प्यायस्व । सम् । एतु । ते । विश्वतः । सोम । वृष्ण्यम् ।
भव । वाजस्य । सम्ऽगथे ॥४
हे “सोम त्वं वायुभिरद्भिश्च “आ “प्यायस्व प्रवृद्धो भव । “ते त्वां “विश्वतः “वृष्ण्यं वर्षयोग्यं , बलं “समेतु संगच्छताम् । “संगथे संग्रामे “वाजस्य अन्नस्य प्रापकः “भव ॥
तुभ्यं॒ गावो॑ घृ॒तं पयो॒ बभ्रो॑ दुदु॒ह्रे अक्षि॑तं ।
वर्षि॑ष्ठे॒ अधि॒ सान॑वि ॥५
तुभ्य॑म् । गावः॑ । घृ॒तम् । पयः॑ । बभ्रो॒ इति॑ । दु॒दु॒ह्रे । अक्षि॑तम् ।
वर्षि॑ष्ठे । अधि॑ । सान॑वि ॥५
तुभ्यम् । गावः । घृतम् । पयः । बभ्रो इति । दुदुह्रे । अक्षितम् ।
वर्षिष्ठे । अधि । सानवि ॥५
हे “बभ्रो बभ्रुवर्ण सोम "तुभ्यं त्वदर्थं “गावो “घृतं “पयः च “अक्षितम् अक्षीणं “दुदुहे दुहते । “वर्षिष्ठे प्रवृद्धे “अधि “सानवि समुच्छ्रिते प्रदेशे स्थिताय तुभ्यम् ॥
स्वा॒यु॒धस्य॑ ते स॒तो भुव॑नस्य पते व॒यं ।
इंदो॑ सखि॒त्वमु॑श्मसि ॥६
सु॒ऽआ॒यु॒धस्य॑ । ते॒ । स॒तः । भुव॑नस्य । प॒ते॒ । व॒यम् ।
इन्दो॒ इति॑ । स॒खि॒ऽत्वम् । उ॒श्म॒सि॒ ॥६
सुऽआयुधस्य । ते । सतः । भुवनस्य । पते । वयम् ।
इन्दो इति । सखिऽत्वम् । उश्मसि ॥६
हे “भुवनस्य भूतजातस्य “पते स्वामिन् पालक सोम। सोमस्य जगदाप्यायिकत्वेन तत्स्वामित्वम् । हे "इन्दो सोम “वयम् अनुष्ठातारः “स्वायुधस्य “ते तव “सतः “सखित्वमुश्मसि कामयामहे ॥ ॥ २१ ॥
| मण्डल ९ | |||
|---|---|---|---|