ऋग्वेदः सूक्तं ६.२१
| ← सूक्तं ६.२० | ऋग्वेदः - मण्डल ६ सूक्तं ६.२१ बार्हस्पत्यो भरद्वाजः |
सूक्तं ६.२२ → |
| दे. इन्द्रः, ९,११ विश्वे देवाः। त्रिष्टुप् । |
इमा उ त्वा पुरुतमस्य कारोर्हव्यं वीर हव्या हवन्ते ।
धियो रथेष्ठामजरं नवीयो रयिर्विभूतिरीयते वचस्या ॥१॥
तमु स्तुष इन्द्रं यो विदानो गिर्वाहसं गीर्भिर्यज्ञवृद्धम् ।
यस्य दिवमति मह्ना पृथिव्याः पुरुमायस्य रिरिचे महित्वम् ॥२॥
स इत्तमोऽवयुनं ततन्वत्सूर्येण वयुनवच्चकार ।
कदा ते मर्ता अमृतस्य धामेयक्षन्तो न मिनन्ति स्वधावः ॥३॥
यस्ता चकार स कुह स्विदिन्द्रः कमा जनं चरति कासु विक्षु ।
कस्ते यज्ञो मनसे शं वराय को अर्क इन्द्र कतमः स होता ॥४॥
इदा हि ते वेविषतः पुराजाः प्रत्नास आसुः पुरुकृत्सखायः ।
ये मध्यमास उत नूतनास उतावमस्य पुरुहूत बोधि ॥५॥
तं पृच्छन्तोऽवरासः पराणि प्रत्ना त इन्द्र श्रुत्यानु येमुः ।
अर्चामसि वीर ब्रह्मवाहो यादेव विद्म तात्त्वा महान्तम् ॥६॥
अभि त्वा पाजो रक्षसो वि तस्थे महि जज्ञानमभि तत्सु तिष्ठ ।
तव प्रत्नेन युज्येन सख्या वज्रेण धृष्णो अप ता नुदस्व ॥७॥
स तु श्रुधीन्द्र नूतनस्य ब्रह्मण्यतो वीर कारुधायः ।
त्वं ह्यापिः प्रदिवि पितॄणां शश्वद्बभूथ सुहव एष्टौ ॥८॥
प्रोतये वरुणं मित्रमिन्द्रं मरुतः कृष्वावसे नो अद्य ।
प्र पूषणं विष्णुमग्निं पुरंधिं सवितारमोषधीः पर्वताँश्च ॥९॥
इम उ त्वा पुरुशाक प्रयज्यो जरितारो अभ्यर्चन्त्यर्कैः ।
श्रुधी हवमा हुवतो हुवानो न त्वावाँ अन्यो अमृत त्वदस्ति ॥१०॥
नू म आ वाचमुप याहि विद्वान्विश्वेभिः सूनो सहसो यजत्रैः ।
ये अग्निजिह्वा ऋतसाप आसुर्ये मनुं चक्रुरुपरं दसाय ॥११॥
स नो बोधि पुरएता सुगेषूत दुर्गेषु पथिकृद्विदानः ।
ये अश्रमास उरवो वहिष्ठास्तेभिर्न इन्द्राभि वक्षि वाजम् ॥१२॥
सायणभाष्यम्
‘इमा उ त्वा' इति द्वादशर्चं षष्ठं सूक्तं भरद्वाजस्यार्षं त्रैष्टुभमैन्द्रम् । नवम्येकादशी च वैश्वदेव्यौ । तथा चानुक्रम्यते-’ इमा उ द्वादश नवम्येकादश्यौ वैश्वदेव्यौ' इति । उपहव्यनाम्न्येकाहे इदं सूक्तं मरुत्वतीयनिविद्धानम् । सूत्रितं च-’ इमा उ त्वा य एक इदिति मध्यंदिनः' (आश्व. श्रौ. ९. ७) इति । इन्द्राविष्ण्वोत्क्रान्तिनाम्न्येकाहेऽपीदं मरुत्वतीयनिविद्धानम् । सूत्रितं च-’ इमा उ त्वा द्यौर्न य इन्द्रेति मध्यंदिनः ' ( आश्व. श्रौ. ९. ७ ) इति । तृतीये छन्दोमेऽपि मरुत्वतीय इदं सूक्तम् । सूत्रितं च- प्र मन्दिन इमा उ त्वेति मरुत्वतीयम् ' ( आश्व. श्रौ. ८. ७) इति ॥
इ॒मा उ॑ त्वा पुरु॒तम॑स्य का॒रोर्हव्यं॑ वीर॒ हव्या॑ हवन्ते ।
धियो॑ रथे॒ष्ठाम॒जरं॒ नवी॑यो र॒यिर्विभू॑तिरीयते वच॒स्या ॥१
इ॒माः । ऊं॒ इति॑ । त्वा॒ । पु॒रु॒ऽतम॑स्य । का॒रोः । हव्य॑म् । वी॒र॒ । हव्याः॑ । ह॒व॒न्ते॒ ।
धियः॑ । र॒थे॒ऽस्थाम् । अ॒जर॑म् । नवी॑यः । र॒यिः । विऽभू॑तिः । ई॒य॒ते॒ । व॒च॒स्या ॥१
इमाः । ऊं इति । त्वा । पुरुऽतमस्य । कारोः । हव्यम् । वीर । हव्याः । हवन्ते ।
धियः । रथेऽस्थाम् । अजरम् । नवीयः । रयिः । विऽभूतिः । ईयते । वचस्या ॥१
“पुरुतमस्य बहुलं कामं काङ्क्षतः । ‘तमु अभिकाङ्क्षायाम्' इति धातुः । “कारोः स्तोतुर्भरद्वाजस्य संबन्धिन्यः “हव्याः स्तुत्याः प्रशस्याः “इमाः “धियः स्तुतयो हे “वीर शूरेन्द्र "हव्यं “त्वा त्वां “हवन्ते ह्वयन्ति । कीदृशम् । “रथेस्थां रथे स्थितम् “अजरं जरारहितं “नवीयः नवीयांसं नवतरम्। “उ इति पूरणः । अपि च “वचस्या स्तुत्या श्रेष्ठा “विभूतिः जगतो विभवहेतुः “रयिः हविर्लक्षणं धनम् “ईयते त्वामभिगच्छति ॥
तमु॑ स्तुष॒ इन्द्रं॒ यो विदा॑नो॒ गिर्वा॑हसं गी॒र्भिर्य॒ज्ञवृ॑द्धम् ।
यस्य॒ दिव॒मति॑ म॒ह्ना पृ॑थि॒व्याः पु॑रुमा॒यस्य॑ रिरि॒चे म॑हि॒त्वम् ॥२
तम् । ऊं॒ इति॑ । स्तु॒षे॒ । इन्द्र॑म् । यः । विदा॑नः । गिर्वा॑हसम् । गीः॒ऽभिः । य॒ज्ञऽवृ॑द्धम् ।
यस्य॑ । दिव॑म् । अति॑ । म॒ह्ना । पृ॒थि॒व्याः । पु॒रु॒ऽमा॒यस्य॑ । रि॒रि॒चे । म॒हि॒ऽत्वम् ॥२
तम् । ऊं इति । स्तुषे । इन्द्रम् । यः । विदानः । गिर्वाहसम् । गीःऽभिः । यज्ञऽवृद्धम् ।
यस्य । दिवम् । अति । मह्ना । पृथिव्याः । पुरुऽमायस्य । रिरिचे । महिऽत्वम् ॥२
"यः इन्द्रः “विदानः सर्वं विद्वान् सर्वैर्ज्ञायमानो वा “गिर्वाहसं गीर्भिर्वहनीयं “यज्ञवृद्धं यज्ञैः प्रवृद्धं “तमु तमेव “इन्द्रं “स्तुषे स्तुवे। “पुरुमायस्य बहुप्रज्ञस्य बहुवञ्चनस्य वा “यस्य इन्द्रस्य “महित्वं माहात्म्यं “दिवं दिवो द्युलोकात् । पञ्चम्यर्थे द्वितीया । “पृथिव्याः भूलोकात् “मह्ना महिम्ना “अति “रिरिचे अतिरिच्यते तं स्तुवे इति संबन्धः ॥
स इत्तमो॑ऽवयु॒नं त॑त॒न्वत्सूर्ये॑ण व॒युन॑वच्चकार ।
क॒दा ते॒ मर्ता॑ अ॒मृत॑स्य॒ धामेय॑क्षन्तो॒ न मि॑नन्ति स्वधावः ॥३
सः । इत् । तमः॑ । अ॒व॒यु॒नम् । त॒त॒न्वत् । सूर्ये॑ण । व॒युन॑ऽवत् । च॒का॒र॒ ।
क॒दा । ते॒ । मर्ताः॑ । अ॒मृत॑स्य । धाम॑ । इय॑क्षन्तः । न । मि॒न॒न्ति॒ । स्व॒धा॒ऽवः॒ ॥३
सः । इत् । तमः । अवयुनम् । ततन्वत् । सूर्येण । वयुनऽवत् । चकार ।
कदा । ते । मर्ताः । अमृतस्य । धाम । इयक्षन्तः । न । मिनन्ति । स्वधाऽवः ॥३
“स “इत् स एवेन्द्रः “अवयुनम् अप्रज्ञानम् । प्रज्ञाननाशनमित्यर्थः । “ततन्वत् वृत्रेण विस्तीर्यमाणं “तमः अन्धकारं दिवि “सूर्येण दिव्यारोपितेन देवेन “वयुनवत् प्रकाशवत् “चकार कृतवान् । परोऽर्धर्चः प्रत्यक्षकृतः । हे “स्वधावः बलवन्निन्द्र “मर्ताः मनुष्याः “अमृतस्य नित्यस्य “ते त्वदीयं “धाम स्वर्गाख्यं स्थानम् । तत्रस्थान् देवानित्यर्थः । “इयक्षन्तः यष्टुमिच्छन्तः “कदा कदाचित् । सर्वदेत्यर्थः ।। “न “मिनन्ति किमपि प्राणिजातं न हिंसन्ति ।।
यस्ता च॒कार॒ स कुह॑ स्वि॒दिन्द्र॒ः कमा जनं॑ चरति॒ कासु॑ वि॒क्षु ।
कस्ते॑ य॒ज्ञो मन॑से॒ शं वरा॑य॒ को अ॒र्क इ॑न्द्र कत॒मः स होता॑ ॥४
यः । ता । च॒कार॑ । सः । कुह॑ । स्वि॒त् । इन्द्रः॑ । कम् । आ । जन॑म् । च॒र॒ति॒ । कासु॑ । वि॒क्षु ।
कः । ते॒ । य॒ज्ञः । मन॑से । शम् । वरा॑य । कः । अ॒र्कः । इ॒न्द्र॒ । क॒त॒मः । सः । होता॑ ॥४
यः । ता । चकार । सः । कुह । स्वित् । इन्द्रः । कम् । आ । जनम् । चरति । कासु । विक्षु ।
कः । ते । यज्ञः । मनसे । शम् । वराय । कः । अर्कः । इन्द्र । कतमः । सः । होता ॥४
“यः इन्द्रः “ता तान्युक्तानि प्रसिद्धानि वृत्रवधादीनि कर्माणि “चकार अकरोत् “सः “इन्द्रः अद्य “कुह “स्वित् क्व स्विद्वर्तते । “कं “जनं कमपि देशम् “आ “चरति “कासु “विक्षु प्रजासु वर्तत इतीन्द्रस्य विभूतिमहत्त्वात् न निश्चेतुं शक्यम् । अथ प्रत्यक्षस्तुतिः । हे “इन्द्र “कः कीदृशः “यज्ञः “ते तव “मनसे चेतसे "शं सुखकरो भवति । “वराय तव वरणाय “कः कीदृशः “अर्कः मन्त्रः समर्थो भवति । “होता आह्वाता तव वरणाय यः समर्थो भवति “सः होता “कतमः च भवति ॥
इ॒दा हि ते॒ वेवि॑षतः पुरा॒जाः प्र॒त्नास॑ आ॒सुः पु॑रुकृ॒त्सखा॑यः ।
ये म॑ध्य॒मास॑ उ॒त नूत॑नास उ॒ताव॒मस्य॑ पुरुहूत बोधि ॥५
इ॒दा । हि । ते॒ । वेवि॑षतः । पु॒रा॒ऽजाः । प्र॒त्नासः॑ । आ॒सुः । पु॒रु॒ऽकृ॒त् । सखा॑यः ।
ये । म॒ध्य॒मासः॑ । उ॒त । नूत॑नासः । उ॒त । अ॒व॒मस्य॑ । पु॒रु॒ऽहू॒त॒ । बो॒धि॒ ॥५
इदा । हि । ते । वेविषतः । पुराऽजाः । प्रत्नासः । आसुः । पुरुऽकृत् । सखायः ।
ये । मध्यमासः । उत । नूतनासः । उत । अवमस्य । पुरुऽहूत । बोधि ॥५
“पुराजाः पूर्वस्मिन् काले जाताः “प्रत्नासः पुराणाः अङ्गिरःप्रभृतयः “इदा “हि इदानीमिव । हिशब्द उपमार्थे वर्तते । “वेविषतः कर्माणि प्राप्नुवन्तो हे पुरुकृत् बहूनां कर्मणां कर्तरिन्द्र “ते तव “सखायः स्तोतारः “आसुः बभूवुः । ये “मध्यमासः मध्यमकालजाः “उत अपि च ये “नूतनासः अद्यतना यतस्तेऽपि सर्वे ते स्तोतारो बभूवुः अतः कारणात् “उत अपि च “अवमस्य अर्वाचीनस्य ममापि स्तोत्रं हे “पुरुहूत बहुभिराहूतेन्द्र त्वं “बोधि बुध्यस्व ॥ ॥ ११ ॥
तं पृ॒च्छन्तोऽव॑रास॒ः परा॑णि प्र॒त्ना त॑ इन्द्र॒ श्रुत्यानु॑ येमुः ।
अर्चा॑मसि वीर ब्रह्मवाहो॒ यादे॒व वि॒द्म तात्त्वा॑ म॒हान्त॑म् ॥६
तम् । पृ॒च्छन्तः॑ । अव॑रासः । परा॑णि । प्र॒त्ना । ते॒ । इ॒न्द्र॒ । श्रुत्या॑ । अनु॑ । ये॒मुः॒ ।
अर्चा॑मसि । वी॒र॒ । ब्र॒ह्म॒ऽवा॒हः॒ । यात् । ए॒व । वि॒द्म । तात् । त्वा॒ । म॒हान्त॑म् ॥६
तम् । पृच्छन्तः । अवरासः । पराणि । प्रत्ना । ते । इन्द्र । श्रुत्या । अनु । येमुः ।
अर्चामसि । वीर । ब्रह्मऽवाहः । यात् । एव । विद्म । तात् । त्वा । महान्तम् ॥६
हे "वीर शूर “ब्रह्मवाहः ब्रह्मभिर्मन्त्रैर्वहनीय “इन्द्र “अवरासः अर्वाचीनाः मनुष्याः “तम् उक्तगुणोपेतं त्वां “पृच्छन्तः अर्चन्तः । पृच्छतिरर्चतिकर्मा । “पराणि प्रकृष्टानि “प्रत्ना प्रत्नानि पुराणानि “श्रुत्या श्रुत्यानि श्रोतव्यानि “ते त्वदीयानि कर्माणि “अनु “येमुः। अनुयमनं निबन्धनम् । स्तुतिरूपाभिर्वाग्भिर्निबबन्धुः । तथा वयमपि “महान्तं प्रभूतं “त्वा त्वाम् अर्चामसि अर्चामः स्तुमः । “यादेव यान्येव कर्माणि विद्म जानीमः “तात् तैः कर्मभिः स्तुम इति संबन्धः ॥
अ॒भि त्वा॒ पाजो॑ र॒क्षसो॒ वि त॑स्थे॒ महि॑ जज्ञा॒नम॒भि तत्सु ति॑ष्ठ ।
तव॑ प्र॒त्नेन॒ युज्ये॑न॒ सख्या॒ वज्रे॑ण धृष्णो॒ अप॒ ता नु॑दस्व ॥७
अ॒भि । त्वा॒ । पाजः॑ । र॒क्षसः॑ । वि । त॒स्थे॒ । महि॑ । ज॒ज्ञा॒नम् । अ॒भि । तत् । सु । ति॒ष्ठ॒ ।
तव॑ । प्र॒त्नेन॑ । युज्ये॑न । सख्या॑ । वज्रे॑ण । धृ॒ष्णो॒ इति॑ । अप॑ । ता । नु॒द॒स्व॒ ॥७
अभि । त्वा । पाजः । रक्षसः । वि । तस्थे । महि । जज्ञानम् । अभि । तत् । सु । तिष्ठ ।
तव । प्रत्नेन । युज्येन । सख्या । वज्रेण । धृष्णो इति । अप । ता । नुदस्व ॥७
“रक्षसः रक्षसां संबन्धि “पाजः सेनालक्षणं बलं हे इन्द्र “त्वा “अभि त्वामभिमुखं “वि “तस्थे प्रतिष्ठते । तथा त्वमपि "महि महत् "जज्ञानं प्रादुर्भवत् “तत् बलम् “अभि अभिमुखः सन् “सु सुष्ठु “ तिष्ठ स्थिरो भव । स्थित्वा च हे “धृष्णो शत्रूणां धर्षकेन्द्र “तव त्वदीयेन “वज्रेण “ता तद्बलम् अप “नुदस्व अपगतं प्रेरय । छिन्धीत्यर्थः । कीदृशेन । “प्रत्नेन पुराणेन "युज्येन नियोज्येन “सख्या नित्यसहायेन ॥
स तु श्रु॑धीन्द्र॒ नूत॑नस्य ब्रह्मण्य॒तो वी॑र कारुधायः ।
त्वं ह्या॒३॒॑पिः प्र॒दिवि॑ पितॄ॒णां शश्व॑द्ब॒भूथ॑ सु॒हव॒ एष्टौ॑ ॥८
सः । तु । श्रु॒धि॒ । इ॒न्द्र॒ । नूत॑नस्य । ब्र॒ह्म॒ण्य॒तः । वी॒र॒ । का॒रु॒ऽधा॒यः॒ ।
त्वम् । हि । आ॒पिः । प्र॒ऽदिवि॑ । पि॒तॄ॒णाम् । शश्व॑त् । ब॒भूथ॑ । सु॒ऽहवः॑ । आऽइ॑ष्टौ ॥८
सः । तु । श्रुधि । इन्द्र । नूतनस्य । ब्रह्मण्यतः । वीर । कारुऽधायः ।
त्वम् । हि । आपिः । प्रऽदिवि । पितॄणाम् । शश्वत् । बभूथ । सुऽहवः । आऽइष्टौ ॥८
हे "कारुधायः कारूणां स्तोतॄणां धारक हे “वीर “इन्द्र “सः प्रसिद्धस्त्वं “नूतनस्य इदानींतनस्य “ब्रह्मण्यत: ब्रह्म स्तोत्रं कर्तुमिच्छतो मम स्तोत्रं “तु क्षिप्रं “श्रुधि शृणुहि । यस्मात् कारणात् हे इन्द्र “त्वम् “एष्टौ आयजने अभिकामने वा सति सुहवः शोभनाह्वान: सन् "प्रदिवि पूर्वस्मिन् काले पितॄणाम् अङ्गिरसाम् “आपिः बन्धुः “शश्वत् चिरकालं “बभूथ अभूः तस्मात् कारणात् मदीयं स्तोत्रं श्रुधीति संबन्धः ॥
प्रोतये॒ वरु॑णं मि॒त्रमिन्द्रं॑ म॒रुत॑ः कृ॒ष्वाव॑से नो अ॒द्य ।
प्र पू॒षणं॒ विष्णु॑म॒ग्निं पुरं॑धिं सवि॒तार॒मोष॑धी॒ः पर्व॑ताँश्च ॥९
प्र । ऊ॒तये॑ । वरु॑णम् । मि॒त्रम् । इन्द्र॑म् । म॒रुतः॑ । कृ॒ष्व॒ । अव॑से । नः॒ । अ॒द्य ।
प्र । पू॒षण॑म् । विष्णु॑म् । अ॒ग्निम् । पुर॑म्ऽधि॑म् । स॒वि॒तार॑म् । ओष॑धीः । पर्व॑तान् । च॒ ॥९
प्र । ऊतये । वरुणम् । मित्रम् । इन्द्रम् । मरुतः । कृष्व । अवसे । नः । अद्य ।
प्र । पूषणम् । विष्णुम् । अग्निम् । पुरम्ऽधिम् । सवितारम् । ओषधीः । पर्वतान् । च ॥९
अस्यामृचि विश्वे देवाः स्तूयन्ते । हे भरद्वाज “अद्य इदानीं “वरुणं रात्र्यभिमानिनं च “मित्रम् अहरभिमानिनं च “इन्द्रं च प्रसिद्धं “मरुतः मरुद्गणांश्च “नः अस्माकम् “ऊतये तर्पणाय “अवसे रक्षणाय च “प्र “कृष्व अभिमुखीकुरुष्व । किंच “पूषणम् एतत्संज्ञकं च “विष्णुं सर्वव्यापिनं देवं च “पुरंधिं पुरुधियं पुरुकर्माणम् “अग्निं च “सवितारं सर्वस्य प्रेरकं देवम् “ओषधीः ओषध्यभिमानिनो देवान् “पर्वतांश्च अद्रीनित्येतान् देवान् अस्माकं तर्पणाय रक्षणाय च प्रकृष्व स्तुत्या अभिमुखीकुरु ॥
इ॒म उ॑ त्वा पुरुशाक प्रयज्यो जरि॒तारो॑ अ॒भ्य॑र्चन्त्य॒र्कैः ।
श्रु॒धी हव॒मा हु॑व॒तो हु॑वा॒नो न त्वावाँ॑ अ॒न्यो अ॑मृत॒ त्वद॑स्ति ॥१०
इ॒मे । ऊं॒ इति॑ । त्वा॒ । पु॒रु॒ऽशा॒क॒ । प्र॒य॒ज्यो॒ इति॑ प्रऽयज्यो । ज॒रि॒तारः॑ । अ॒भि । अ॒र्च॒न्ति॒ । अ॒र्कैः ।
श्रु॒धि । हव॑म् । आ । हु॒व॒तः । हु॒वा॒नः । न । त्वाऽवा॑न् । अ॒न्यः । अ॒मृ॒त॒ । त्वत् । अ॒स्ति॒ ॥१०
इमे । ऊं इति । त्वा । पुरुऽशाक । प्रयज्यो इति प्रऽयज्यो । जरितारः । अभि । अर्चन्ति । अर्कैः ।
श्रुधि । हवम् । आ । हुवतः । हुवानः । न । त्वाऽवान् । अन्यः । अमृत । त्वत् । अस्ति ॥१०
हे “पुरुशाक बहुशक्ते हे “प्रयज्यो प्रकृष्टेन यजनीयेन्द्र “त्वा त्वाम् “इमे “जरितारः स्तोतारः “अर्कैः अर्चनीयैः स्तोत्रैः "अभ्यर्चन्ति अभिष्टुवन्ति । तथा हे “अमृत अमरणशीलेन्द्र “हुवानः स्तूयमानस्त्वम् “आ “हुवतः अभिष्टुवतो मम “हवं स्तोत्रं “श्रुधि शृणु । किंच “त्वावान् त्वत्सदृशो देवः “त्वत् "अन्यः न “अस्ति ।।
नू म॒ आ वाच॒मुप॑ याहि वि॒द्वान्विश्वे॑भिः सूनो सहसो॒ यज॑त्रैः ।
ये अ॑ग्निजि॒ह्वा ऋ॑त॒साप॑ आ॒सुर्ये मनुं॑ च॒क्रुरुप॑रं॒ दसा॑य ॥११
नु । मे॒ । आ । वाच॑म् । उप॑ । या॒हि॒ । वि॒द्वान् । विश्वे॑भिः । सू॒नो॒ इति॑ । स॒ह॒सः॒ । यज॑त्रैः ।
ये । अ॒ग्नि॒ऽजि॒ह्वाः । ऋ॒त॒ऽसापः॑ । आ॒सुः । ये । मनु॑म् । च॒क्रुः । उप॑रम् । दसा॑य ॥११
नु । मे । आ । वाचम् । उप । याहि । विद्वान् । विश्वेभिः । सूनो इति । सहसः । यजत्रैः ।
ये । अग्निऽजिह्वाः । ऋतऽसापः । आसुः । ये । मनुम् । चक्रुः । उपरम् । दसाय ॥११
इयं च वैश्वदेवीत्युक्तम् । हे “सहसः “सूनो बलस्य पुत्रेन्द्र “विद्वान् सर्वज्ञस्त्वं “यजत्रैः यजनीयैः “विश्वेभिः सर्वैर्देवैः सह “नु क्षिप्रं “मे मदीया वाचः स्तुतिरूपाणि वचांसि “उप अभि “आ “याहि आगच्छ । एवंभूतमिन्द्रं प्रार्थयत ऐन्द्रत्वात् सूक्तस्य । "ये देवाः “अग्निजिह्वाः । अग्निर्जिह्वास्थानीयो येषां ते । “ऋतसापः ऋतं यज्ञं स्पृशन्तः “आसुः भवन्ति “ये च देवाः “दसाय शत्रूणामुपक्षपणाय “मनुं राजर्षिम् “उपरं दस्यूनामुपरिभवं “चक्रुः कृतवन्तः तैः सहागच्छेति पूर्वेण संबन्धः ॥
स नो॑ बोधि पुरए॒ता सु॒गेषू॒त दु॒र्गेषु॑ पथि॒कृद्विदा॑नः ।
ये अश्र॑मास उ॒रवो॒ वहि॑ष्ठा॒स्तेभि॑र्न इन्द्रा॒भि व॑क्षि॒ वाज॑म् ॥१२
सः । नः॒ । बो॒धि॒ । पु॒रः॒ऽए॒ता । सु॒ऽगेषु॑ । उ॒त । दुः॒ऽगेषु॑ । प॒थि॒ऽकृत् । विदा॑नः ।
ये । अश्र॑मासः । उ॒रवः॑ । वहि॑ष्ठाः । तेभिः॑ । नः॒ । इ॒न्द्र॒ । अ॒भि । व॒क्षि॒ । वाज॑म् ॥१२
सः । नः । बोधि । पुरःऽएता । सुऽगेषु । उत । दुःऽगेषु । पथिऽकृत् । विदानः ।
ये । अश्रमासः । उरवः । वहिष्ठाः । तेभिः । नः । इन्द्र । अभि । वक्षि । वाजम् ॥१२
हे “इन्द्र “पथिकृत् वर्त्मनां कर्ता “विदानः सर्वं विद्वान् “सः त्वं “सुगेषु सुखेन गन्तव्येषु "उत अपि च “दुर्गेषु दुःखेन गन्तव्येषु च मार्गेषु “नः अस्माकं “पुरएता पुरो गन्ता “बोधि भव । बोधीति भवतेर्लोण्मध्यमपुरुषैकवचनस्य छान्दसं रूपम् । “अश्रमासः श्रमरहिताः “उरवः महान्तः “वहिष्ठाः वोढृतमाः तव “ये अश्वाः सन्ति हे इन्द्र “तेभिः तैरश्वैः “नः अस्मभ्यं “वाजम् अन्नम् “अभि “वक्षि अभिवह ॥ ॥ १२ ॥
| मण्डल ६ | ||||
|---|---|---|---|---|