ऋग्वेदः सूक्तं ५.२०
| ← सूक्तं ५.१९ | ऋग्वेदः - मण्डल ५ सूक्तं ५.२० प्रयस्वन्त आत्रेयाः |
सूक्तं ५.२१ → |
| दे. अग्निः। अनुष्टुप्, ५ पङ्क्तिः। |
यमग्ने वाजसातम त्वं चिन्मन्यसे रयिम् ।
तं नो गीर्भिः श्रवाय्यं देवत्रा पनया युजम् ॥१॥
ये अग्ने नेरयन्ति ते वृद्धा उग्रस्य शवसः ।
अप द्वेषो अप ह्वरोऽन्यव्रतस्य सश्चिरे ॥२॥
होतारं त्वा वृणीमहेऽग्ने दक्षस्य साधनम् ।
यज्ञेषु पूर्व्यं गिरा प्रयस्वन्तो हवामहे ॥३॥
इत्था यथा त ऊतये सहसावन्दिवेदिवे ।
राय ऋताय सुक्रतो गोभिः ष्याम सधमादो वीरैः स्याम सधमादः ॥४॥
सायणभाष्यम्
‘ यमग्ने ' इति चतुर्ऋचं षष्ठं सूक्तमत्रीणां प्रयस्वतामार्षमाग्नेयम् । अन्त्या पङ्क्तिः शिष्टा अनुष्टुभः । तथा चानुक्रान्तं - ‘ यमग्ने चतुष्कं प्रयस्वन्तः पङ्य्त््न्तं ह ' इति । प्रातरनुवाकाश्विनशस्त्रयोरुक्तो विनियोगः । अत्रेश्चतुराख्येऽहीने द्वितीयेऽहनीदं सूक्तमाज्यशस्त्रम् । सूत्रितं च - यमग्ने वाजसातमेति द्वितीयेऽहन्याज्यम्' (आश्व. श्रौ. १०. २) इति ॥
यम॑ग्ने वाजसातम॒ त्वं चि॒न्मन्य॑से र॒यिम् ।
तं नो॑ गी॒र्भिः श्र॒वाय्यं॑ देव॒त्रा प॑नया॒ युज॑म् ॥१
यम् । अ॒ग्ने॒ । वा॒ज॒ऽसा॒त॒म॒ । त्वम् । चि॒त् । मन्य॑से । र॒यिम् ।
तम् । नः॒ । गीः॒ऽभिः । श्र॒वाय्य॑म् । दे॒व॒ऽत्रा । प॒न॒य॒ । युज॑म् ॥१
यम् । अग्ने । वाजऽसातम । त्वम् । चित् । मन्यसे । रयिम् ।
तम् । नः । गीःऽभिः । श्रवाय्यम् । देवऽत्रा । पनय । युजम् ॥१
हे "अग्ने हे “वाजसातम अत्यन्तमन्नद “त्वं "यं "रयिं धनमस्माभिर्दीयमानं हवीरूपं धनं “मन्यसे बुध्यसे । “चित् इति पादपूरणः। “श्रवाय्यं श्रवणीयं प्रशस्यं "गीर्भिः स्तुतिभिः “युजं युक्तं "नः अस्मदीयं हविर्लक्षणं धनं "तं "देवत्रा देवेषु "पनय प्रापयेत्यर्थः ॥
ये अ॑ग्ने॒ नेरय॑न्ति ते वृ॒द्धा उ॒ग्रस्य॒ शव॑सः ।
अप॒ द्वेषो॒ अप॒ ह्वरो॒ऽन्यव्र॑तस्य सश्चिरे ॥२
ये । अ॒ग्ने॒ । न । ई॒रय॑न्ति । ते॒ । वृ॒द्धाः । उ॒ग्रस्य॑ । शव॑सः ।
अप॑ । द्वेषः॑ । अप॑ । ह्वरः॑ । अ॒न्यऽव्र॑तस्य । स॒श्चि॒रे॒ ॥२
ये । अग्ने । न । ईरयन्ति । ते । वृद्धाः । उग्रस्य । शवसः ।
अप । द्वेषः । अप । ह्वरः । अन्यऽव्रतस्य । सश्चिरे ॥२
हे "अग्ने "ये जनाः "वृद्धाः पश्वादिलक्षणैर्धनैः समृद्धाः सन्तः “ते तुभ्यं “नेरयन्ति हवींषि न प्रयच्छन्ति ते "उग्रस्य अधिकेन “शवसः बलेन अन्नेन वा “अप नीताः बलान्नहीना भवन्तीत्यर्थः । किंच “अन्यव्रतस्य अन्यद्वैदिकाद्विभक्तं व्रतं कर्म यस्य तस्यासुरस्य “द्वेषः त्वत्संबन्धिनं विरोधं “ह्वरः अतिहिंसां च "अप "सश्चिरे आत्मानं प्रापयन्ति ॥
होता॑रं त्वा वृणीम॒हेऽग्ने॒ दक्ष॑स्य॒ साध॑नम् ।
य॒ज्ञेषु॑ पू॒र्व्यं गि॒रा प्रय॑स्वन्तो हवामहे ॥३
होता॑रम् । त्वा॒ । वृ॒णी॒म॒हे॒ । अग्ने॑ । दक्ष॑स्य । साध॑नम् ।
य॒ज्ञेषु॑ । पू॒र्व्यम् । गि॒रा । प्रय॑स्वन्तः । ह॒वा॒म॒हे॒ ॥३
होतारम् । त्वा । वृणीमहे । अग्ने । दक्षस्य । साधनम् ।
यज्ञेषु । पूर्व्यम् । गिरा । प्रयस्वन्तः । हवामहे ॥३
हे "अग्ने “प्रयस्वन्तः अन्नवन्तः एतन्नामका वयं "दक्षस्य बलस्य “साधनं साधकं साधयितारं त्वां “होतारं देवानामाह्वातारं "वृणीमहे । किंच "यज्ञेषु “पूर्व्यं मुख्यं त्वां “गिरा स्तुतिरूपया वाचा “हवामहे स्तुमः ॥
इ॒त्था यथा॑ त ऊ॒तये॒ सह॑सावन्दि॒वेदि॑वे ।
रा॒य ऋ॒ताय॑ सुक्रतो॒ गोभि॑ः ष्याम सध॒मादो॑ वी॒रैः स्या॑म सध॒माद॑ः ॥४
इ॒त्था । यथा॑ । ते॒ । ऊ॒तये॑ । सह॑साऽवन् । दि॒वेऽदि॑वे ।
रा॒ये । ऋ॒ताय॑ । सु॒क्र॒तो॒ इति॑ सुऽक्रतो । गोभिः॑ । स्या॒म॒ । स॒ध॒ऽमादः॑ । वी॒रैः । स्या॒म॒ । स॒ध॒ऽमादः॑ ॥४
इत्था । यथा । ते । ऊतये । सहसाऽवन् । दिवेऽदिवे ।
राये । ऋताय । सुक्रतो इति सुऽक्रतो । गोभिः । स्याम । सधऽमादः । वीरैः । स्याम । सधऽमादः ॥४
हे "सहसावन् बलवन्नग्ने “दिवेदिवे अन्वहं वयं "ते तव “ऊतये रक्षणाय “यथा स्याम तथा “इत्था इत्थं कुरु । हे "सुक्रतो "राये धनाय “ऋताय यज्ञाय च यथा “स्याम तथा कुरु । किंच वयं "गोभिः "सधमादः सह माद्यन्तः "स्याम । “वीरैः पुत्रैश्च "सधमादः सह माद्यन्तः स्याम । तथा कुरु ॥ ॥ १२ ॥
| मण्डल ५ | ||||
|---|---|---|---|---|