रामायणम्/अरण्यकाण्डम्/सर्गः ४६
< रामायणम् | अरण्यकाण्डम्
| ← सर्गः ४५ | रामायणम्/अरण्यकाण्डम् अरण्यकाण्डम् वाल्मीकिः |
सर्गः ४७ → |
श्रीमद्वाल्मीकियरामायणे अरण्यकाण्डे षट्चत्वारिंशः सर्गः ॥३-४६॥
तया परुषमुक्तस्तु कुपितो राघवानुजः। स विकांक्षन् भृशं रामं प्रतस्थे नचिरादिव॥ १॥ तदासाद्य दशग्रीवः क्षिप्रमन्तरमास्थितः। अभिचक्राम वैदेहीं परिव्राजकरूपधृक्॥ २॥ श्लक्ष्णकाषायसंवीतः शिखी छत्री उपानही। वामे चांसेऽवसज्याथ शुभे यष्टिकमण्डलू॥ ३॥ परिव्राजकरूपेण वैदेहीमन्ववर्तत। तामाससादातिबलो भ्रातृभ्यां रहितां वने॥ ४॥ रहितां सूर्यचन्द्राभ्यां संध्यामिव महत्तमः। तामपश्यत् ततो बालां राजपुत्रीं यशस्विनीम्॥ ५॥ रोहिणीं शशिना हीनां ग्रहवद् भृशदारुणः। तमुग्रं पापकर्माणं जनस्थानगता द्रुमाः॥ ६॥ संदृश्य न प्रकम्पन्ते न प्रवाति च मारुतः। शीघ्रस्रोताश्च तं दृष्ट्वा वीक्षन्तं रक्तलोचनम्॥ ७॥ स्तिमितं गन्तुमारेभे भयाद् गोदावरी नदी। रामस्य त्वन्तरं प्रेप्सुर्दशग्रीवस्तदन्तरे॥ ८॥ उपतस्थे च वैदेहीं भिक्षुरूपेण रावणः। अभव्यो भव्यरूपेण भर्तारमनुशोचतीम्॥ ९॥ अभ्यवर्तत वैदेहीं चित्रामिव शनैश्चरः। सहसा भव्यरूपेण तृणैः कूप इवावृतः॥ १०॥ अतिष्ठत् प्रेक्ष्य वैदेहीं रामपत्नीं यशस्विनीम्। तिष्ठन् सम्प्रेक्ष्य च तदा पत्नीं रामस्य रावणः॥ ११॥ शुभां रुचिरदन्तोष्ठीं पूर्णचन्द्रनिभाननाम्। आसीनां पर्णशालायां बाष्पशोकाभिपीडिताम्॥ १२॥ स तां पद्मपलाशाक्षीं पीतकौशेयवासिनीम्। अभ्यगच्छत वैदेहीं हृष्टचेता निशाचरः॥ १३॥ दृष्ट्वा कामशराविद्धो ब्रह्मघोषमुदीरयन्। अब्रवीत् प्रश्रितं वाक्यं रहिते राक्षसाधिपः॥ १४॥ तामुत्तमां त्रिलोकानां पद्महीनामिव श्रियम्। विभ्राजमानां वपुषा रावणः प्रशशंस ह॥ १५॥ रौप्यकाञ्चनवर्णाभे पीतकौशेयवासिनि। कमलानां शुभां मालां पद्मिनीव च बिभ्रती॥ १६॥ ह्रीः श्रीः कीर्तिः शुभा लक्ष्मीरप्सरा वा शुभानने। भूतिर्वा त्वं वरारोहे रतिर्वा स्वैरचारिणी॥ १७॥ समाः शिखरिणः स्निग्धाः पाण्डुरा दशनास्तव। विशाले विमले नेत्रे रक्तान्ते कृष्णतारके॥ १८॥ विशालं जघनं पीनमूरू करिकरोपमौ। एतावुपचितौ वृत्तौ संहतौ सम्प्रगल्भितौ॥ १९॥ पीनोन्नतमुखौ कान्तौ स्निग्धतालफलोपमौ। मणिप्रवेकाभरणौ रुचिरौ ते पयोधरौ॥ २०॥ चारुस्मिते चारुदति चारुनेत्रे विलासिनि। मनो हरसि मे रामे नदीकूलमिवाम्भसा॥ २१॥ करान्तमितमध्यासि सुकेशे संहतस्तनि। नैव देवी न गन्धर्वी न यक्षी न च किंनरी॥ २२॥ नैवंरूपा मया नारी दृष्टपूर्वा महीतले। रूपमग्र्यं च लोकेषु सौकुमार्यं वयश्च ते॥ २३॥ इह वासश्च कान्तारे चित्तमुन्माथयन्ति मे। सा प्रतिक्राम भद्रं ते न त्वं वस्तुमिहार्हसि॥ २४॥ राक्षसानामयं वासो घोराणां कामरूपिणाम्। प्रासादाग्राणि रम्याणि नगरोपवनानि च॥ २५॥ सम्पन्नानि सुगन्धीनि युक्तान्याचरितुं त्वया। वरं माल्यं वरं गन्धं वरं वस्त्रं च शोभने॥ २६॥ भर्तारं च वरं मन्ये त्वद्युक्तमसितेक्षणे। का त्वं भवसि रुद्राणां मरुतां वा शुचिस्मिते॥ २७॥ वसूनां वा वरारोहे देवता प्रतिभासि मे। नेह गच्छन्ति गन्धर्वा न देवा न च किन्नराः॥ २८॥ राक्षसानामयं वासः कथं तु त्वमिहागता। इह शाखामृगाः सिंहा द्वीपिव्याघ्रमृगा वृकाः॥ २९॥ ऋक्षास्तरक्षवः कङ्काः कथं तेभ्यो न बिभ्यसे। मदान्वितानां घोराणां कुञ्जराणां तरस्विनाम्॥ ३०॥ कथमेका महारण्ये न बिभेषि वरानने। कासि कस्य कुतश्च त्वं किं निमित्तं च दण्डकान्॥ ३१॥ एका चरसि कल्याणि घोरान् राक्षससेवितान्। इति प्रशस्ता वैदेही रावणेन महात्मना॥ ३२॥ द्विजातिवेषेण हि तं दृष्ट्वा रावणमागतम्। सर्वैरतिथिसत्कारैः पूजयामास मैथिली॥ ३३॥ उपानीयासनं पूर्वं पाद्येनाभिनिमन्त्र्य च। अब्रवीत् सिद्धमित्येव तदा तं सौम्यदर्शनम्॥ ३४॥ द्विजातिवेषेण समीक्ष्य मैथिली समागतं पात्रकुसुम्भधारिणम्। अशक्यमुद्द्वेष्टुमुपायदर्शना- न्न्यमन्त्रयद् ब्राह्मणवत् तथागतम्॥ ३५॥ इयं बृसी ब्राह्मण काममास्यता- मिदं च पाद्यं प्रतिगृह्यतामिति। इदं च सिद्धं वनजातमुत्तमं त्वदर्थमव्यग्रमिहोपभुज्यताम्॥ ३६॥ निमन्त्र्यमाणः प्रतिपूर्णभाषिणीं नरेन्द्रपत्नीं प्रसमीक्ष्य मैथिलीम्। प्रसह्य तस्या हरणे दृढं मनः समर्पयामास वधाय रावणः॥ ३७॥ ततः सुवेषं मृगयागतं पतिं प्रतीक्षमाणा सहलक्ष्मणं तदा। निरीक्षमाणा हरितं ददर्श त- न्महद् वनं नैव तु रामलक्ष्मणौ॥ ३८॥
इत्यार्षे श्रीमद्रामायणे वाल्मीकीये आदिकाव्ये अरण्यकाण्डे षट्चत्वारिंशः सर्गः ॥३-४६॥
स्रोतः
[सम्पाद्यताम्]पाठकौ घनपाठी वि.श्रीरामः, घनपाठी हरिसीताराममूर्तिः च । अत्र