रामायणम्/अरण्यकाण्डम्/सर्गः ७५
< रामायणम् | अरण्यकाण्डम्
| ← सर्गः ७४ | रामायणम्/अरण्यकाण्डम् अरण्यकाण्डम् वाल्मीकिः |
श्रीमद्वाल्मीकियरामायणे अरण्यकाण्डे पञ्चसप्ततितमः सर्गः ॥३-७५॥
दिवं तु तस्यां यातायां शबर्यां स्वेन तेजसा। लक्ष्मणेन सह भ्रात्रा चिन्तयामास राघवः॥ १॥ चिन्तयित्वा तु धर्मात्मा प्रभावं तं महात्मनाम्। हितकारिणमेकाग्रं लक्ष्मणं राघवोऽब्रवीत्॥ २॥ दृष्टो मयाऽऽश्रमः सौम्य बह्वाश्चर्यः कृतात्मनाम्। विश्वस्तमृगशार्दूलो नानाविहगसेवितः॥ ३॥ सप्तानां च समुद्राणां तेषां तीर्थेषु लक्ष्मण। उपस्पृष्टं च विधिवत् पितरश्चापि तर्पिताः॥ ४॥ प्रणष्टमशुभं यन्नः कल्याणं समुपस्थितम्। तेन त्वेतत् प्रहृष्टं मे मनो लक्ष्मण सम्प्रति॥ ५॥ हृदये मे नरव्याघ्र शुभमाविर्भविष्यति। तदागच्छ गमिष्यावः पम्पां तां प्रियदर्शनाम्॥ ६॥ ऋष्यमूको गिरिर्यत्र नातिदूरे प्रकाशते। यस्मिन् वसति धर्मात्मा सुग्रीवोंऽशुमतः सुतः॥ ७॥ नित्यं वालिभयात् त्रस्तश्चतुर्भिः सह वानरैः। अहं त्वरे च तं द्रष्टुं सुग्रीवं वानरर्षभम्॥ ८॥ तदधीनं हि मे कार्यं सीतायाः परिमार्गणम्। इति ब्रुवाणं तं वीरं सौमित्रिरिदमब्रवीत्॥ ९॥ गच्छावस्त्वरितं तत्र ममापि त्वरते मनः। आश्रमात्तु ततस्तस्मान्निष्क्रम्य स विशाम्पतिः॥ १०॥ आजगाम ततः पम्पां लक्ष्मणेन सह प्रभुः। समीक्षमाणः पुष्पाढ्यं सर्वतो विपुलद्रुमम्॥ ११॥ कोयष्टिभिश्चार्जुनकैः शतपत्रैश्च कीरकैः। एतैश्चान्यैश्च बहुभिर्नादितं तद् वनं महत्॥ १२॥ स रामो विविधान् वृक्षान् सरांसि विविधानि च। पश्यन् कामाभिसंतप्तो जगाम परमं ह्रदम्॥ १३॥ स तामासाद्य वै रामो दूरात् पानीयवाहिनीम्। मतङ्गसरसं नाम ह्रदं समवगाहत॥ १४॥ तत्र जग्मतुरव्यग्रौ राघवौ हि समाहितौ। स तु शोकसमाविष्टो रामो दशरथात्मजः॥ १५॥ विवेश नलिनीं रम्यां पंकजैश्च समावृताम्। तिलकाशोकपुंनागबकुलोद्दालकाशिनीम्॥ १६॥ रम्योपवनसम्बाधां पद्मसम्पीडितोदकाम्। स्फटिकोपमतोयां तां श्लक्ष्णवालुकसंतताम्॥ १७॥ मत्स्यकच्छपसम्बाधां तीरस्थद्रुमशोभिताम्। सखीभिरिव संयुक्तां लताभिरनुवेष्टिताम्॥ १८॥ किंनरोरगगन्धर्वयक्षराक्षससेविताम्। नानाद्रुमलताकीर्णां शीतवारिनिधिं शुभाम्॥ १९॥ पद्मसौगन्धिकैस्ताम्रां शुक्लां कुमुदमण्डलैः। नीलां कुवलयोद्घाटैर्बहुवर्णां कुथामिव॥ २०॥ अरविन्दोत्पलवतीं पद्मसौगन्धिकायुताम्। पुष्पिताम्रवणोपेतां बर्हिणोद्घुष्टनादिताम्॥ २१॥ स तां दृष्ट्वा ततः पम्पां रामः सौमित्रिणा सह। विललाप च तेजस्वी रामो दशरथात्मजः॥ २२॥ तिलकैर्बीजपूरैश्च वटैः शुक्लद्रुमैस्तथा। पुष्पितैः करवीरैश्च पुंनागैश्च सुपुष्पितैः॥ २३॥ मालतीकुन्दगुल्मैश्च भण्डीरैर्निचुलैस्तथा। अशोकैः सप्तपर्णैश्च कतकैरतिमुक्तकैः॥ २४॥ अन्यैश्च विविधैर्वृक्षैः प्रमदामिव शोभिताम्। अस्यास्तीरे तु पूर्वोक्तः पर्वतो धातुमण्डितः॥ २५॥ ऋष्यमूक इति ख्यातश्चित्रपुष्पितपादपः। हरिर्ऋक्षरजोनाम्नः पुत्रस्तस्य महात्मनः॥ २६॥ अध्यास्ते तु महावीर्यः सुग्रीव इति विश्रुतः। सुग्रीवमभिगच्छ त्वं वानरेन्द्रं नरर्षभ॥ २७॥ इत्युवाच पुनर्वाक्यं लक्ष्मणं सत्यविक्रमः। कथं मया विना सीतां शक्यं लक्ष्मण जीवितुम्॥ २८॥ इत्येवमुक्त्वा मदनाभिपीडितः स लक्ष्मणं वाक्यमनन्यचेतनः। विवेश पम्पां नलिनीमनोरमां तमुत्तमं शोकमुदीरयाणः॥ २९॥ क्रमेण गत्वा प्रविलोकयन् वनं ददर्श पम्पां शुभदर्शकाननाम्। अनेकनानाविधपक्षिसंकुलां विवेश रामः सह लक्ष्मणेन॥ ३०॥
इत्यार्षे श्रीमद्रामायणे वाल्मीकीये आदिकाव्ये अरण्यकाण्डे पञ्चसप्ततितमः सर्गः ॥३-७५॥
स्रोतः
[सम्पाद्यताम्]पाठकौ घनपाठी वि.श्रीरामः, घनपाठी हरिसीताराममूर्तिः च । अत्र