ऋग्वेदः सूक्तं ७.५४
| ← सूक्तं ७.५३ | ऋग्वेदः - मण्डल ७ सूक्तं ७.५४ मैत्रावरुणिर्वसिष्ठः। |
सूक्तं ७.५५ → |
| दे. वास्तोष्पतिः । त्रिष्टुप् । |
वास्तोष्पते प्रति जानीह्यस्मान्स्वावेशो अनमीवो भवा नः ।
यत्त्वेमहे प्रति तन्नो जुषस्व शं नो भव द्विपदे शं चतुष्पदे ॥१॥
वास्तोष्पते प्रतरणो न एधि गयस्फानो गोभिरश्वेभिरिन्दो ।
अजरासस्ते सख्ये स्याम पितेव पुत्रान्प्रति नो जुषस्व ॥२॥
वास्तोष्पते शग्मया संसदा ते सक्षीमहि रण्वया गातुमत्या ।
पाहि क्षेम उत योगे वरं नो यूयं पात स्वस्तिभिः सदा नः ॥३॥
सायणभाष्यम्
‘वास्तोष्पते' इति तृचात्मकमेकविंशं सूक्तं वसिष्ठस्यार्षं त्रैष्टुभं वास्तोष्पत्यम् । तथा चानुक्रम्यते- ‘ वास्तोष्पते वास्तोष्पत्यम् ' इति । स्मार्ते गृहनिर्माणे 'वास्तोष्पते ' इति चतसृभिः प्रत्यृचं जुहुयात् । सूत्रितं च - वास्तोष्पते प्रति जानीह्यस्मानिति चतसृभिः प्रत्यृचं हुत्वा ' (आश्व. गृ. २. ९. ९ ) इति ॥
वास्तो॑ष्पते॒ प्रति॑ जानीह्य॒स्मान्स्वा॑वे॒शो अ॑नमी॒वो भ॑वा नः ।
यत्त्वेम॑हे॒ प्रति॒ तन्नो॑ जुषस्व॒ शं नो॑ भव द्वि॒पदे॒ शं चतु॑ष्पदे ॥१
वास्तोः॑ । प॒ते॒ । प्रति॑ । जा॒नी॒हि॒ । अ॒स्मान् । सु॒ऽआ॒वे॒शः । अ॒न॒मी॒वः । भ॒व॒ । नः॒ ।
यत् । त्वा॒ । ईम॑हे । प्रति॑ । तत् । नः॒ । जु॒ष॒स्व॒ । शम् । नः॒ । भ॒व॒ । द्वि॒ऽपदे॑ । शम् । चतुः॑ऽपदे ॥१
वास्तोः । पते । प्रति । जानीहि । अस्मान् । सुऽआवेशः । अनमीवः । भव । नः ।
यत् । त्वा । ईमहे । प्रति । तत् । नः । जुषस्व । शम् । नः । भव । द्विऽपदे । शम् । चतुःऽपदे ॥१
हे "वास्तोष्पते गृहस्य पालयितर्देव त्वम् "अस्मान् त्वदीयान् स्तोतॄनिति “प्रति “जानीहि प्रबुध्यस्व । तदनन्तरं "नः अस्माकं “स्वावेशः शोभननिवेशः "अनमीवः अरोगकृच्च “भव । किंच वयं “त्वा त्वां “यत् धनम् "ईमहे याचामहे त्वमपि "तत् धनं "नः अस्मभ्यं “प्रति “जुषस्व प्रयच्छ । अपि च "नः अस्माकं "द्विपदे पुत्रपौत्रादिजनाय “शं सुखकरः “भव । "चतुष्पदे अस्मदीयाय गवाश्वादिवर्गाय च "शं सुखकरो भव ॥
वास्तो॑ष्पते प्र॒तर॑णो न एधि गय॒स्फानो॒ गोभि॒रश्वे॑भिरिन्दो ।
अ॒जरा॑सस्ते स॒ख्ये स्या॑म पि॒तेव॑ पु॒त्रान्प्रति॑ नो जुषस्व ॥२
वास्तोः॑ । प॒ते॒ । प्र॒ऽतर॑णः । नः॒ । ए॒धि॒ । ग॒य॒ऽस्फानः॑ । गोभिः॑ । अश्वे॑भिः । इ॒न्दो॒ इति॑ ।
अ॒जरा॑सः । ते॒ । स॒ख्ये । स्या॒म॒ । पि॒ताऽइ॑व । पु॒त्रान् । प्रति॑ । नः॒ । जु॒ष॒स्व॒ ॥२
वास्तोः । पते । प्रऽतरणः । नः । एधि । गयऽस्फानः । गोभिः । अश्वेभिः । इन्दो इति ।
अजरासः । ते । सख्ये । स्याम । पिताऽइव । पुत्रान् । प्रति । नः । जुषस्व ॥२
हे "वास्तोष्पते गृहस्य पालयितर्देव त्वं "नः अस्माकं "प्रतरणः प्रवर्धकः “गयस्फानः गयस्य अस्मदीयस्य धनस्य स्फाययिता प्रवर्धकः “एधि भव । हे “इन्दो सोमवदाह्लादक "ते त्वया सह “सख्ये सति वयं "गोभिः पशुभिः "अश्वेभिः अश्वैश्च सहिताः “अजरासः जरारहिताः "स्याम भवेम । विनाशरहिता इत्यर्थः । "पितेव “पुत्रान् यथा पिता पुत्रान् रक्षकत्वेन सेवते तथा त्वमपि “नः अस्मान् "प्रति "जुषस्व सेवस्व ॥
वास्तो॑ष्पते श॒ग्मया॑ सं॒सदा॑ ते सक्षी॒महि॑ र॒ण्वया॑ गातु॒मत्या॑ ।
पा॒हि क्षेम॑ उ॒त योगे॒ वरं॑ नो यू॒यं पा॑त स्व॒स्तिभि॒ः सदा॑ नः ॥३
वास्तोः॑ । प॒ते॒ । श॒ग्मया॑ । स॒म्ऽसदा॑ । ते॒ । स॒क्षी॒महि॑ । र॒ण्वया॑ । गा॒तु॒ऽमत्या॑ ।
पा॒हि । क्षेमे॑ । उ॒त । योगे॑ । वर॑म् । नः॒ । यू॒यम् । पा॒त॒ । स्व॒स्तिऽभिः॑ । सदा॑ । नः॒ ॥३
वास्तोः । पते । शग्मया । सम्ऽसदा । ते । सक्षीमहि । रण्वया । गातुऽमत्या ।
पाहि । क्षेमे । उत । योगे । वरम् । नः । यूयम् । पात । स्वस्तिऽभिः । सदा । नः ॥३
हे "वास्तोष्पते देव “शग्मया सुखकर्या “रण्वया रमणीयया “गातुमत्या धनवत्या “ते त्वया देयया “संसदा स्थानेन “सक्षीमहि वयं संगच्छेमहि । त्वमपि "क्षेमे प्राप्तस्य रक्षणे “उत अपि च “योगे अप्राप्तस्य प्रापणे “वरं वरणीयं "नः अस्मदीयं धनं "पाहि रक्ष । हे वास्तोष्पते "यूयं त्वं “नः अस्मान् सर्वदा कल्याणैः “पात पाहि ॥ ॥ २१ ॥
टिप्पणी
| मण्डल ७ | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|