ऋग्वेदः सूक्तं ७.१०२
| ← सूक्तं ७.१०१ | ऋग्वेदः - मण्डल ७ सूक्तं ७.१०२ मैत्रावरुणिर्वसिष्ठः(वृष्टिकामः), कुमार आग्नेयो वा। |
सूक्तं ७.१०३ → |
| दे. पर्जन्यः। गायत्री, २ पादनिचृत् |
पर्जन्याय प्र गायत दिवस्पुत्राय मीळ्हुषे ।
स नो यवसमिच्छतु ॥१॥
यो गर्भमोषधीनां गवां कृणोत्यर्वताम् ।
पर्जन्यः पुरुषीणाम् ॥२॥
तस्मा इदास्ये हविर्जुहोता मधुमत्तमम् ।
इळां नः संयतं करत् ॥३॥
सायणभाष्यम्
‘पर्जन्याय' इति तृचं त्रयोदशं सूक्तं गायत्रम् । पूर्ववदृषिदेवते । तथा चानुक्रान्तं - पर्जन्याय तृचं गायत्रम्' इति । वैश्वानरपार्जन्यायामन्वारम्भणीयायां पार्जन्यस्य चरोः ‘ पर्जन्याय ' इत्यनुवाक्या । सूत्र्यते हि - ‘ पर्जन्याय प्र गायत प्र वाता वान्ति पतयन्ति विद्युतः ' ( आश्व. श्रौ. २. १५) इति ।।
प॒र्जन्या॑य॒ प्र गा॑यत दि॒वस्पु॒त्राय॑ मी॒ळ्हुषे॑ ।
स नो॒ यव॑समिच्छतु ॥१
प॒र्जन्या॑य । प्र । गा॒य॒त॒ । दि॒वः । पु॒त्राय॑ । मी॒ळ्हुषे॑ ।
सः । नः॒ । यव॑सम् । इ॒च्छ॒तु॒ ॥१
पर्जन्याय । प्र । गायत । दिवः । पुत्राय । मीळ्हुषे ।
सः । नः । यवसम् । इच्छतु ॥१
हे स्तोतारः पर्जन्याय देवाय “प्र “गायत प्रकर्षेण स्तोत्रमुच्चारयत । कीदृशाय । “दिवः अन्तरिक्षस्य “पुत्राय । तत्र हि पर्जन्यः प्रादुर्भवति । "मीळ्हुषे सेक्त्रे । “सः तादृशः पर्जन्यः “नः अस्मभ्यं "यवसम् ओषध्यादिलक्षणमन्नं दातुम् “इच्छतु ।।
यो गर्भ॒मोष॑धीनां॒ गवां॑ कृ॒णोत्यर्व॑ताम् ।
प॒र्जन्य॑ः पुरु॒षीणा॑म् ॥२
यः । गर्भ॑म् । ओष॑धीनाम् । गवा॑म् । कृ॒णोति॑ । अर्व॑ताम् ।
प॒र्जन्यः॑ । पु॒रु॒षीणा॑म् ॥२
यः । गर्भम् । ओषधीनाम् । गवाम् । कृणोति । अर्वताम् ।
पर्जन्यः । पुरुषीणाम् ॥२
"यः पर्जन्यः “ओषधीनां व्रीह्यादीनां “गवाम् “अर्वताम् अर्वतीनां वडवानां “पुरुषीणां नारीणां च यः “पर्जन्यः “गर्भं प्रसूतिहेतुं बीजमुदकरूपं “कृणोति करोति तस्मै पर्जन्यायेत्युत्तरत्र संबन्धः ॥
तस्मा॒ इदा॒स्ये॑ ह॒विर्जु॒होता॒ मधु॑मत्तमम् ।
इळां॑ नः सं॒यतं॑ करत् ॥३
तस्मै॑ । इत् । आ॒स्ये॑ । ह॒विः । जु॒होत॑ । मधु॑मत्ऽतमम् ।
इळा॑म् । नः॒ । स॒म्ऽयत॑म् । क॒र॒त् ॥३
तस्मै । इत् । आस्ये । हविः । जुहोत । मधुमत्ऽतमम् ।
इळाम् । नः । सम्ऽयतम् । करत् ॥३
“तस्मा “इत् तस्मा एव पर्जन्याय "आस्ये देवानामास्यभूतेऽग्नौ “मधुमत्तमं रसवत्तमं “हविः “जुहोत जुहुत हे ऋत्विजः । स च पर्जन्यः “नः अस्मभ्यम् "इळाम् अन्नं “संयतं सम्यग्नियतं यथा भवति तथा “करत् करोतु । ददात्विति यावत् ॥ ॥ २ ॥
टिप्पणी
मैसं ४.१२.५
काठक सं २०.१५
तै.ब्रा. २.४.५.५
तै.आ. १.२९.१
चातुर्मास्ये पूर्वेद्युर्वैश्वानरपार्जन्यां - आश्व.श्रौ.सू. २.१५
चातुर्मास्य (वैश्वदेव ) - आप.श्रौ.सू. ८.१.४
त्रैधातव्येष्टिः- पार्जन्यं चरुं निर्वपेद्वृष्टिकामः १९ पर्जन्याय प्रगायतेति द्वे हविषः २० - मानव श्रौ.सू. ५.२.५.२०
चातुर्मास्यान्तर्गतवैश्वदेवपर्वप्रकरणम् -- वैश्वानरीयपार्जन्येष्टिः पूर्वस्यां पौर्णमास्याम् ३ पर्जन्याय यस्य व्रते ४ उत्तरस्यां वैश्वदेवम् ५ -शां.श्रौ.सू. ३.१३.४
| मण्डल ७ | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|