नारदपुराणम्- उत्तरार्धः/अध्यायः २९
काष्ठीलोवाच ।।
एवं सा राक्षसी सुभ्रु हस्तिनीरूपधारिणी ।।
त्रिभिर्मुहूर्तैः संप्राप्ता काशीं विश्वेशमंदिरम् ।। २९-१ ।।
उवाच तां पुरीं प्राप्य भर्तारमसितेक्षणा ।।
इयं पापतरोः कांत कुठारा परिकीर्तिता ।। २९-२ ।।
षडूर्मिकांचनस्यैषा कांत प्रोक्ता दुरोदरी ।।
कर्मबीजोपशमनी सर्वेषां गतिदायिका ।। २९-३ ।।
आद्यं हि वैष्णवं स्थानं पुराणाः संप्रचक्षते ।।
नावैष्णवे स्थले मुक्तिः सर्वस्य तु कदाचन ।। २९-४ ।।
माधवस्य पुरी चेयं पूर्वमासीद्द्विजोत्तम ।।
मुक्तिदा सर्वजंतूनां सर्वपापप्रणाशिनी ।। २९-५ ।।
एकदा शंकरो देवो द्रष्टुं प्रागात्पितामहम् ।।
सर्वलोकैककर्तारं भ्राजमानं स्वतेजसा ।। २९-६ ।।
गत्वा तत्र महादेवो ब्रह्माणं जगतां गुरुम् ।।
नमस्कृत्य स्थितो ह्यग्रे वेदपाठं निशामयन् ।। २९-७ ।।
चतुर्भिरद्भुतैवक्त्रैश्चतुरो निगमान्मुदा ।।
उद्गिरंतं जगन्नाथं दृष्ट्वा प्रीतोऽभवत्तदा ।। २९-८ ।।
अथ तत्पंचमं वक्त्रं ब्रह्मणो भूतनायकः ।।
प्रगल्भं तमुपालक्ष्य क्षणाज्जातः समत्सरः ।। २९-९ ।।
स क्रोधजन्मा विप्रेंद्र तस्य प्रागल्भ्यमक्षमन् ।।
चकर्त तन्नखाग्रेण खस्थं वक्त्रं त्रिलोचनः ।। २९-१० ।।
तच्छिन्नं ब्रह्मणः शीर्षं संलग्नं करपल्लवे ।।
वामे निर्धूतमानिशं न निवृत्तं द्विजोत्तम ।। २९-११ ।।
ब्रह्मा तु दुःखितो भूत्वा तस्थौ स्थाणुं व्यलोकयन् ।।
रुद्रोऽपि लज्जितो भूत्वा निर्ज्जगाम त्वरान्वितः ।। २९-१२ ।।
बहुधा यतमानोऽपि तच्छिरः क्षेप्तुमातुरः ।।
न शशाक परित्यक्तुं तदद्भुतमभून्महत् ।। २९-१३ ।।
चिंतया व्याकुलो भूत्वा सस्मार गरुडध्वजम् ।।
तेन संस्मृतमात्रस्तु शीघ्रमाविरभूच्च सः ।। २९-१४ ।।
तं दृष्ट्वा देवदेवेशं विष्णुं सर्वगतं द्विज ।।
ननाम शिरसा नम्रो निष्प्रभो वृषभध्वजः ।। २९-१५ ।।
तं तथातुरमालक्ष्य भीतं ब्रह्मद्रुहं हरिः ।।
समाश्वास्या ब्रवीद्वाक्यं तत्तोषपरिकारकम् ।। २९-१६ ।।
शंभो त्वया कृतं पापं यच्चिन्नं ब्रह्मणः शिरः ।।
तत्फलं भुंक्ष्व संर्वज्ञ कियत्कालं कृतं स्वयम् ।। २९-१७ ।।
अवश्यमेव भोक्तव्यं कृतं कर्म शुभाशुभम् ।।
नाभुक्तं क्षीयते कर्म ह्यपि जन्मशतैः प्रिय ।। २९-१८ ।।
किं करोमि क्व गच्छामि त्वां दृष्ट्वा दुःखितं हरम् ।।
प्राणा विकलतां यांति मम त्वद्दुःखदर्शनात् ।। २९-१९ ।।
यानि कानि च पापानि महांति महतां गते ।।
न तानि ब्रह्महत्यायाः समानीति मतिर्मम ।। २९-२० ।।
यस्त्वं सर्वस्य लोकस्य गुरुर्धर्मोपदेशकः ।।
ब्रह्महत्याभिभूतस्तु क्षणं स्थातुं न च क्षमः ।। २९-२१ ।।
एषा घोरतरा हत्या मीनगंध्या जरातुरा ।।
लेलिहाना सुरेशान ग्रहीतुं त्वानुधावति ।। २९-२२ ।।
तस्मान्नैकत्र भवता स्थेयं द्वादशबत्सरम् ।।
अटनीयं हितार्थाय पापनाशाभिकाम्यया ।। २९-२३ ।।
अटित्वा द्वादशाब्दानि तीर्थेषु सकलेषु च ।।
प्रक्षालयन्करं वामं भिक्षां गृह्णन्कपालके ।। २९-२४ ।।
शुद्धिं यास्यसि देवेश पापादस्मात्सुदारुणात् ।।
इत्युक्तो विष्णुना विप्र स्थाणुः सर्वगतोऽभवत् ।। २९-२५ ।।
कपालमोचनार्थं हि पाणिं प्रक्षालयन् जले ।।
वर्षत्रयं भ्रमित्वा तु प्राप्तो बदरिकाश्रमम् ।। २९-२६ ।।
भिक्षार्थं देवदेवस्य धर्मपुत्रस्य मानद ।।
द्वारस्थो देहि भिक्षां मे विष्णो इत्यवदन्मुहुः ।। २९-२७ ।।
ततो नारायणो देवो दृष्ट्वा द्वारि स्थितं हरम् ।।
गृहाण भिक्षामित्युक्त्वा प्रददौ दक्षिणं करम् ।। २९-२८ ।।
ततो हरो हरिं दृष्ट्वा भिक्षां दातुं समुद्यतम् ।।
प्राहरद्दक्षिणं पाणिं त्रिशूलेन द्विजोत्तम ।। २९-२९ ।।
तत्त्रिशूलक्षताद्धारास्तिस्रो लोकभयंकराः ।।
प्रस्थद्वादशहस्ताश्च निर्गताश्चित्रवर्णिकाः ।। २९-३० ।।
एका क्षतजधारा तु कपाले न्यपतत्तदा ।।
द्वितीया तन्मुखे प्राप्ता पयस्याथ तृतीयका ।। २९-३१ ।।
जलधारा शिवं प्राप्ता हरस्य हेतुरग्रतः ।।
ता धारास्त्रीणि वर्षाणि संसेव्य विधिवद्धरः ।। २९-३२ ।।
किंचित्प्रीतो ययौ क्षेत्रं कुरोः पुण्यकरं द्विज ।।
तत्र गत्वा हरः स्थाणुर्भूतस्तत्र पपात च ।। २९-३३ ।।
ब्रह्मह्रदे त्रिवर्षाणि मग्रो ब्रह्मह्रदांबुनि ।।
वर्षत्रये गते तत्र क्षतार्द्धांगो विनिःसृतः ।। २९-३४ ।।
चिरं तुष्टाव देवेशं विष्णुं सर्वगुहाशयम् ।।
ततस्तुष्टो जगन्नाथो वरं तस्मै ददौ तु सः ।। २९-३५ ।।
गच्छ काशीमितो भ्रांत्वा तीर्थानि बहुशो हर ।।
ततो हरिं नमस्कृत्य परीत्य बहुधा तथा ।। २९-३६ ।।
क्रमात्तीर्थाटनं कुर्वन्नविमुक्तपुरीं गतः ।।
अविमुक्तस्य सीमायां प्राविशद्वीक्ष्तय धूर्जटिः ।। २९-३७ ।।
नापश्यत्तामनुप्राप्तां ब्रह्महत्यां बहिः स्थिताम् ।।
ततोऽसौ वैष्णवं ज्ञात्वा क्षेत्रं दुरितनाशनम् ।।
तुष्टाव प्रयतो भूत्वा माधवं वंद्यमीश्वरम् ।। २९-३८ ।।
जय जय जगदीश नाथ विष्णो जगदानंदनिधान वेदवेद्य ।।
मधुमथन नृसिंह पीतवासो गरुडाधिष्ठित माधवादिदेव ।। २९-३९ ।।
व्रजरमण रमेश राधिकेश त्रिदशेशाखिलकामपूर कृष्ण ।।
सुरवरकरुणार्णवार्तिनाशिन्नलिनाक्षाधिपते विभो परेश ।। २९-४० ।।
यदुकु लतिलकाब्धिवास शौरे कुधरोद्धारविधानदक्ष धन्विन् ।।
कलिकलुषहरांघ्रिपद्मयुग्म गृणदात्मप्रद कूर्म कश्यपोत्थ ।। २९-४१ ।।
कुकुपतिवनपावकाखिलेज्यास्रपकालासितवस्त्र बुद्ध कल्किन् ।।
भवभयहर भक्तवश्य गोप प्रणत्तोद्धारक पुण्यकीर्तिनाम् ।। २९-४२ ।।
धरणिभरहरासुरारिपूज्य प्रकृतीशेश जगन्निवास राम ।।
गुणगणविलसच्चराचरेश त्रिगुणातीत सनातनाग्रपूज्य ।।
निजजनपरिरक्षितान्तकारे कमलाङ्घ्रे कमनीय पद्मनाभ ।।
कमलकर कुशेशयाधिवास प्रियकामोन्मथन त्र्यधीशवंद्य ।। २९-४३ ।।
अघहर रघुनाथ यादवेश प्रियभूदेव परात्परामरेज्य ।।
हलधर दुरितापह प्रणम्य त्रिगुणव्याप्त जगत्त्रिकालदक्ष ।। २९-४४ ।।
दनुजकुलविनाशनैककर्मन्ननघारूढफणीश कंसकाल ।।
रविशशिनयन प्रगल्भचेष्ट प्रधुतध्वांत नवांबुदाभ मेश ।। २९-४५ ।।
मख मखधर मातृबद्धदामन्नवनीतप्रिय बल्लवीगणेश ।।
अघबकवृषकेशिपूतनांत त्रिशिरोवालिदशास्यभेदकारिन् ।। २९-४६ ।।
नरकमुरविनाश बाणदोः कृत्त्रिपुरारीज्य सुदाममित्र सेव्य ।।
भवतरणिवहित्रपादपद्म प्रकटैश्वर्य पुराण पूर्णबाहो ।। २९-४७ ।।
बहुजनिसुकृताप्य मंगलार्ह श्रुतिवेद्य श्रुतिधाम शांतशुद्ध ।।
तव वरद वरेण्यमंघ्रियुग्मं शरणं प्राप्तमघार्दितं प्रपाहि ।। २९-४८ ।।
नहि मम गतिदं पुराणपुंसोऽन्यदिति प्रार्थनया प्रसीदऽमेद्य ।। २९-४९ ।।
इति स्तुतो जगन्नाथो भक्त्या देवेन शंभुना ।।
आविर्बभूव सहसा माधवो भक्तवत्सलः ।। २९-५० ।।
तं दृष्ट्वा दंडवद्भूमौ निपपात हरो हरिम् ।।
पुनरुत्थाय विप्रेंद्र ननाम विधृतांजलिः ।। २९-५१ ।।
तमुवाच हृषीकेशः प्रणतं भूतनायकम् ।।
वरं वृणु प्रदास्येऽहं संतुष्टः स्तोत्रतस्तव ।। २९-५२ ।।
तच्छ्रुत्वा भगवद्वाक्यं भूतेशो ब्रह्यहत्यया ।।
पीडितात्मा जगादेदं भुक्तिमुक्तिप्रदं हरिम् ।। २९-५३ ।।
इच्छामि वसितुं क्षेत्रे तव चक्रगदाधर ।।
त्वत्क्षेत्रसीमाबाह्यस्था ब्रह्महत्या यदीक्ष्यते ।। २९-५४ ।।
क्षेत्रदानेन कारुण्यं कुरु मे गरुडध्वज ।।
मम निर्गमने ब्रह्महत्या मां पुनरेष्यति ।। २९-५५ ।।
त्वत्क्षेत्रे संस्थितोऽहं तु पूजां प्राप्स्ये जगत्त्रये ।।
इत्युक्त्वा ह्यभवत्तूष्णीं देवदेवं वृषध्वजः ।। २९-५६ ।।
तथेति प्रतिपेदे च क्षीरसागरजाप्रियः ।।
ततः प्रभृति विप्रेंद्र शैवं क्षेत्रं निगद्यते ।। २९-५७ ।।
क्षेत्रं तु केशवस्येदं पुराणं कवयो विदुः ।।
कृपया संपरीतस्य माधवस्य द्विजोत्तम ।। २९-५८ ।।
नेत्राभ्यां निर्गतं वारि तेन बिंदुसरोऽभवत् ।।
माधवस्याज्ञया तत्र सस्नौ देवो वृषध्वजः ।। २९-५९ ।।
स्नातमात्रे हरे तत्तु कपालं पाणितोऽपतत् ।।
कपालमोचनं नाम तत्तीर्थं ख्यातिमागतम् ।। २९-६० ।।
बिंदुमाधवनामासौ दत्वा स्वं धाम शूलिने ।।
भक्तिभावेन शंभुस्तु निबद्धस्तत्र संस्थितः ।। २९-६१ ।।
यं तु ब्रह्मादयो देवाः स्वःस्थाः पश्यति सर्वदा ।।
सूर्यायुतसमप्रख्य दिगंबरनिषेवितम् ।। २९-६२ ।।
विघ्नानि शूलिना कांत कृतान्यस्य निषेवणे ।।
यैर्विघ्नैरभिभूतास्तु स्तुत्वा विष्णुं शिवार्चकाः ।। २९-६३ ।।
सर्वे लोकाः स्थिता ह्यत्र शिवः काशीति चिंतकाः ।।
शिवस्य चिंतनाद्विप्र शैवाः सर्वे निराकुलाः ।। २९-६४ ।।
प्रयांति शिवलोकं वैजरामृत्युविवर्जितम् ।।
बहुपुण्ययुताः संतो निवसंत्तयत्र नीरुजः ।। २९-६५ ।।
यज्ञशिष्टाशिनः काशीकांत ऋद्धिसमन्विताः ।।
नात्र स्नानं प्रशंसंति न जपं न सुरार्चनम् ।। २९-६६ ।।
नापि दानं द्विजश्रेष्ठ मुक्त्वैकं देहपातनम् ।।
मृत्युं प्रात्युं नरः कामं कृतकृत्यो भवेद्ध्रुवन् ।। २९-६७ ।।
सेयमासादिता विप्रर पुरी प्रासादसंकुला ।।
भोगिनीमपि मोक्षाय किं पुनर्व्रतधारिणाम् ।। २९-६८ ।।
निक्षिप्यतामियं बाला काशीशस्येह मंदिरे ।।
वियोजिता तु या पूर्वं तेन दुष्टेन रक्षसा ।। २९-६९ ।।
आत्मनः सुरतार्थाय कुमारी नियमान्विता ।।
एष प्रभावोऽपि हितः क्षेत्रस्यास्य द्विजोत्म । २९-७० ।।
विनश्यंतीह कर्माणि शुभान्यप्यशुभानि च ।।
भूतव्यभविष्याणि ज्ञानाज्ञानकृतानि च ।। २९-७१ ।।
एषा पुरी कर्मविनाशनाय कृष्णेन पूर्वं हि विनिर्मिताभूत् ।।
यस्यां मृता दुःखमनंतमुग्रं भुंजंति मर्त्या यमयातनां नो ।। २९-७२ ।।
इति श्रीबृहन्नारदीयपुराणोत्तरभागे मोहिनीचरिते काष्ठीलोपाख्याने राक्षसीचरिते काशीवर्णनं नाम एकोनत्रिंशोऽध्यायः ।। २९ ।।