नारदपुराणम्- उत्तरार्धः/अध्यायः ३३
वसिष्ठ उवाच ।।
संध्यावली ततः पादौ भर्तुः संगृह्य भूपते ।।
उवाच वचनं देवी धर्मां गदविनाशनम् ।। ३३-१ ।।
बहुधाप्यनुशिष्टेयं मया भूप यथा त्वया ।।
मोहिन्या मोहरूपाया नान्यत्संरोचतेऽधुना ।। ३३-२ ।।
भोजनं वासरे विष्णोर्वधं वा तनयस्य वै ।।
धर्मत्यागाद्वरं नाथ पुत्रस्य विनिपातनम् ।। ३३-३ ।।
यादृशी हि जनन्यास्तु पीडा भवति भूपते ।।
पुत्रस्योत्पादने तीव्रातादृशी न भवेत्पितुः ।। ३३-४ ।।
गर्भसंधारणे राजन् खेदः स्नेहोऽधिको यथा ।।
मातुर्भवति भूपाल तथा नहि भवेत्पितुः ।। ३३-५ ।।
बीजनिर्वाषकः प्रोक्तः पिता राजेंद्र भूतले ।।
जननी धारिणी क्लिष्टा वर्द्धने पालनेऽधिका ।। ३३-६ ।।
पितुः शतगुणः स्नेहो मातुः पुत्रे प्रवर्तते ।।
स्नेहाधिक्यं तु संप्रेक्ष्य मातरं महतीं विदुः ।। ३३-७ ।।
साहं जाता गतस्नेहा परलोकजिगीषया ।।
पुत्रस्य नृपशार्दूल सत्यवाक्यस्य पालनात् ।। ३३-८ ।।
व्यापादय सुतं भूप स्नेहं त्यक्त्वा सुदूरतः ।।
मा सत्यलंघनं कार्षीः शापितोऽसि मयात्मना ।। ३३-९ ।।
निकषेषु ह्यषीकेशो भविष्यति फलप्रदः ।।
यस्मिंश्चीर्णे रुजा देहे नाल्पापि नृप जायते ।। ३३-१० ।।
अधर्मान्मानवोऽवश्यं स्वर्गभ्रष्टो न संशयः ।।
प्राणानादाय पुत्रं वा सर्वस्वं वा महीपते ।। ३३-११ ।।
यश्चानुवर्तते दैवं स पुमान् गीयते महान् ।।
ता आपदोऽपि भूपाल धन्या याः सत्यकारिकाः ।। ३३-१२ ।।
सत्तयसंरक्षणार्थत्वान्नृणां स्युर्मोक्षदायिकाः ।।
कीर्तिसंस्तरणार्थाय कर्त्तव्यं मनुजैः सदा ।। ३३-१३ ।।
कर्म भूपाल शास्त्रोक्तं स्नेहद्वेषविवर्जितम् ।।
तदलं परितापेन सत्यं पालय भूपते ।। ३३-१४ ।।
सत्यस्य पालनाद्राजन्विष्णुदेहेन युज्यते ।।
देवैरुत्पादिता ह्येषा निकषा ते विमोहिनी ।। ३३-१५ ।।
मन्ये भूपाल सा पत्न्या कृता तां त्वं न बुध्यसे ।।
पुत्रव्यपादनाद्देवा भविष्यंति ह्यवाङ्मुखाः ।। ३३-१६ ।।
तेषां दत्वा पदं मूर्ध्नि यास्यसे परमं पदम् ।।
विष्णोरुद्वहतां भक्तिं देवताः परिपंथिनः ।। ३३-१७ ।।
भविष्यत्यंधता लोके तदेव प्रकटीकृतम् ।।
विरुद्धा विबुधा भूप सेश्वरास्तव चेष्टितैः ।। ३३-१८ ।।
मोक्षमार्गप्रभेत्तारस्तव निश्चया लोपकाः ।।
स त्वं भूप दृढो भूत्वा घातयस्व सुतं प्रियम् ।। ३३-१९ ।।
मोहिन्याः कुरु वाक्यं तु आत्मनः सत्यपालनात् ।। ३३-२० ।।
लुप्तेऽपि वाक्ये भविता नृपेश पापं समं ब्रह्मवधेन घोरम् ।।
तंतासि लोके शमनस्य भूप यशःप्रणाशो भविता धरायाम् ।। ३३-२१ ।।
वसिष्ठ उवाच ।।
भार्याया वचनं श्रुत्वा राजा रुक्मांगदस्तदा ।।
संध्यावलीमुवाचेदं मोहिन्याः सन्निधौ नृप ।। ३३-२२ ।।
पुत्रहत्या महाहत्या ब्रह्महत्याधिका प्रिये ।।
घातयित्वा सुतं लोके का गतिर्म्मे भविष्यति ।। ३३-२३ ।।
क्व गतो मंदरं शैलं क्व प्राप्ता मोहिनी मया ।।
धर्मांगदविनाशाय देवि कालप्रिया त्वियम् ।। ३३-२४ ।।
धर्मज्ञं विनयोपेतं प्रजारंजनकारकम् ।।
अप्रजं च सुतं हत्वा का गतिर्मे भविष्याति ।। ३३-२५ ।।
कुपुत्रस्यापि हननाद्देवि दुःखं भवेत्पितुः ।। ३३-२६ ।।
किं पुनर्द्धर्मशीलस्य गुरुसेवाविधायिनः ।।
जम्बूद्वीपमिदं भुक्तं मया तु वरवर्णिनि ।। ३३-२७ ।।
द्वीपानि सप्त भुक्तानि तनयेन तवाधुना ।।
विष्णोरंशो वरारोहे पितुरप्यधिको भवेत् ।। ३३-२८ ।।
पुराणेषु वरारोहे कविभिः परिकीर्तितः ।।
योऽयमत्यधिकः पुत्रो धर्मांगद इति क्षितौ ।। ३३-२९ ।।
मम वंशस्य चार्वंगि किं पुनर्मम मानदः ।।
अहो दुःखमनुप्राप्तं पुत्रादप्यधिकं मया ।। ३३-३० ।।
पुनरेव वरारोहे ब्रूहि त्वं वचनैः शुभैः ।।
मोहिनीं मोहसंप्राप्तां मम दुःखप्रदायिनीम् ।। ३३-३१ ।।
एवमुक्त्वा तु नृपतिः प्रियां सन्ध्यावलीं तदा ।।
समीपमागत्य नृपो मोहिनीमिदमब्रवीत् ।। ३३-३२ ।।
न भोक्ष्ये वासरे विष्णोर्न हिंस्ये तनयं शुभे ।।
आत्मानं दारयिष्यामि देवीं सन्ध्यावलीं तथा ।। ३३-३३ ।।
अन्यद्वा दारुणं कर्म करोमि तव शासनात् ।।
दुष्टाग्रहमिमं सुभ्रु परित्यज सुतं प्रति ।। ३३-३४ ।।
किं फलं भविता तुभ्यं हत्वा धर्मांगदं सुतम् ।।
भोजयित्वा दिने विष्णोः को लाभो भविता वद ।। ३३-३५ ।।
दासोऽस्मि तव भृत्योऽस्मि वशगोऽस्मि वरानने ।।
अन्यं याचस्व सुभगे वरं त्वां शरणं गतः ।। ३३-३६ ।।
रक्ताशोकसमानाभ्यां तव चार्वंगिसर्वशः ।।
अन्यत्प्रयोजनं किंचित्कर्त्ताऽस्मि वशगस्तव ।। ३३-३७ ।।
प्रसादं कुरु मे देवि पुत्रभिक्षां प्रयच्छ मे ।।
दुर्लभो गुणवान्पुत्रो दुर्लभो हरिवासरः ।। ३३-३८ ।।
दुर्लभः जाह्नवीतोयं दुर्लभा जननी क्षितौ ।।
दुर्लभं हि कुले जन्म दुर्लभा वंशजा प्रिया ।। ३३-३९ ।।
दुर्लभं कांचनं दानं दुर्लभं हरिपूजनम् ।।
दुर्लभा वैष्णवी दीक्षा दुर्लभः स्मृतिसंग्रहः ।। ३३-४० ।।
दुर्लभः शौकरे वासो दुर्लभं हरिचिन्तनम् ।
दुर्लभो जागरो विष्णोर्दुर्लभा ह्यात्मसत्क्रिया ।। ३३-४१ ।।
दुर्लभा पुत्रसंप्राप्तिर्दुर्लभं पौष्करं जलम् ।।
दुर्लभः शिष्टसंसर्गो दुर्लभा भक्तिरुच्यते ।। ३३-४२ ।।
दुर्लभं कपिलादानं दुर्लभं नीलमोक्षणम् ।।
कृतं श्राद्धं त्रयोदश्यां दुर्लभं वरवर्णिनि ।। ३३-४३ ।।
दुर्लभा वसुधा चीर्णं व्रतं पातकनाशनम् ।।
धेनुस्तिलमयी सुभ्रु दुर्लभा विप्रगामिनी ।। ३३-४४ ।।
धात्रीस्नानं वरारोहे दुर्लभो हरिवासरः ।।
दुर्लभं पर्वकाले तु स्नानं शीतलवारिणा ।। ३३-४५ ।।
माघमासे विशेषेण प्रत्यूषसमये शुभे ।।
यथाशास्त्रोदितं कर्म तद्देवि भुवि दुर्लभम् ।। ३३-४६ ।।
दुर्लभं कुशलं पथ्यं दुर्लभं चौषधं तथा ।।
व्याधेर्विघातकरणं दुर्लभं शास्त्रमार्गतः ।। ३३-४७ ।।
दुर्लभं स्मरणं विष्णोर्मरणे वरवर्णिनि ।।
एवं वचो वरारोहे कुरु मे धर्मरक्षकम् ।। ३३-४८ ।।
किं वधेनेवै चार्वंगि प्रसादं कर्तुमर्हसि ।।
सेविता विषयाः सम्यक्कृतं राज्यमकंटकम् ।। ३३-४९ ।।
मया मूर्घ्नि पदं दत्तं देवगोविप्ररक्षिणाम् ।।
अदृष्टविषयं पुत्रं नाहं हिंस्ये कदाचन ।। ३३-५० ।।
स्वहस्तेनेह चार्वंगि किं नु पापमतः परम् ।।
मोहिन्युवाच ।।
धर्मांगदो न मे शत्रुर्नाहं हन्मि सुतं तव ।। ३३-५१ ।।
पूर्वमेव मया प्रोक्तं भुंक्ष्वत्वं हरिवासरे ।।
वसुधां स्वेच्छया राजंस्त्वं शाधि बहुवत्सरम् ।। ३३-५२ ।।
नाहं व्यापादये पुत्रमर्थसिद्धिस्तु भोजने ।।
मम भूमिपते कार्यं न पुत्रनिधने तव ।। ३३-५३ ।।
यदि पुत्रः प्रियो राजन्भुज्यतां हरिवासरे ।।
किं विलापैर्महीपाल एतैर्द्धर्मबहिष्कृतैः ।। ३३-५४ ।।
सत्यं संरक्ष यत्नेन कुरुष्व वचनं मम ।।
एवं ब्रुवाणां तां राजन्मोहिनीं तनुमध्यमाम् ।। ३३-५५ ।।
धर्मांगदः प्रत्युवाच दृष्ट्वा नत्वाग्रतः स्थितः ।।
एतदेव गृहाण त्वं मा शंकां कुरु भामिनि ।। ३३-५६ ।।
गृहीत्वा निर्मलं खङ्गं विन्यस्य नृपतेः पुरः ।।
आत्मानं च प्रत्युवाच सत्यधर्मव्यवस्थितः ।। ३३-५७ ।।
न विलंबः पितः कार्यस्त्वया मम निपातने ।।
मन्मातुर्वचनं सत्यं कुरु भूप प्रतिश्रुतम् ।। ३३-५८ ।।
आत्मा रक्ष्यो धनैर्दारैरथवापि निजात्मजैः ।।
अपत्यं धर्मकामार्थं श्रेयस्कामस्य भूपतेः ।। ३३-५९ ।।
त्वदर्थे मरणं मह्यमक्षय्य गतिदायकम् ।।
तवापि निर्मला लोकाः स्ववाक्यपरिपालनात् ।। ३३-६० ।।
परित्यज्य परं दुःखं पुत्रव्यापादनोद्भवम् ।।
देहत्यागे ममारंभो नरदेहे भविष्यति ।। ३३-६१ ।।
सर्वामयविनिर्मुक्ते शतक्रतुसमे विभो ।।
पितुरर्थे हता ये तु मातुरर्थे हतास्तथा ।। ३३-६२ ।।
गवार्थे ब्राह्यणार्थे वा प्रमदार्थे महीपते ।।
भूम्यर्थे पार्थिवार्थे वा देवतार्थे तथैव च ।। ३३-६३ ।।
बालार्थे विकलार्थे च यांति लोकान्सुभास्वरान् ।।
तदलं परितापेन जहि मां त्वं वरासिना ।। ३३-६४ ।।
सत्यं पालय राजेंद्र मा भुंक्ष्व हरिवासरे ।।
धर्मार्थे तनयं हन्याद्भार्यां वापि महीपते ।। ३३-६५ ।।
श्रूयते वेदवाक्येषु पुत्रं हन्यान्मखस्थितः ।।
अश्वमेघे मखवरे न दोषो जायते नृप ।। ३३-६६ ।।
यद्ब्रवीति महीपाल मोहिनी जननी मम ।।
तत्त्वया ह्यविचारेण कर्त्तव्यं वचनं ध्रुवम् ।। ३३-६७ ।।
प्रसीद राजेंद्र कुरुष्व वाक्यं मयेरितं चात्मवधाय सत्यम् ।।
विमोचयेथा नृपते सुघोराद्वाक्यानृतान्मोहिनिहस्तयोगात् ।। ३३-६८ ।।
वधेन ते भूमिपते सुतस्य यशः प्रकाशं गमयिष्यते च ।।
यशः प्रकाशाद्भविता हि कीर्तिस्तथाक्षया तात न संशयोऽत्र ।। ३३-६९ ।।
इति श्रीबृहन्नारदीयपुराणोत्तरभागे मोहिनीचरिते धर्मांगदोक्तिर्नाम त्रयस्त्रिंशोऽध्यायः ।। ३३ ।।