नारदपुराणम्- उत्तरार्धः/अध्यायः ४२
मोहिन्यु वाच ।।
धन्याहं कृतकृत्याहं सफलं जीवितं मम ।।
यच्छ्रुतं त्वन्मुखांभोजाद्गामाहात्म्यमुत्तमम् ।। ४२-१ ।।
अहो गङ्गासमं तीर्थं नास्ति किंचिद्धरा तले ।।
यस्याः संदर्शनादीनामीदृशं पुण्यमीरितम् ।। ४२-२ ।।
गुडधेन्वादिधेनूनां विधानं च यथाक्रमम् ।।
तथा कथय विप्रेन्द्र भक्ताहं तव सर्वदा ।। ४२-३ ।।
वसिष्ठ उवाच ।।
तच्छ्रुत्वा मोहिनीवाक्यं वसुस्तस्याः पुरोहितः ।।
वेदागमानां तत्त्वज्ञः स्मयमान उवाच ह ।। ४२-४ ।।
वसुरुवाच ।।
श्रृणु मोहिनि वक्ष्यामि यत्पृष्टं हि त्वया मम ।।
गुडधेनुविधानं च यथा शास्त्रे प्रकीर्तितम् ।। ४२-५ ।।
कृष्णाजिनं चतुर्हस्तं प्राग्ग्रीवं विन्यसेद्भुवि ।।
गोमयेनोपलिप्तायां कुशानास्तीर्य यत्नतः ।। ४२-६ ।।
प्राङ्मुखीं कल्पयेद्धेनुमुदक्पादां सवत्सकाम् ।।
उत्तमा गुडधेनुस्तु चतुर्भारैः प्रकीर्तिता ।। ४२-७ ।।
वत्सं भारेण कुर्वीत भाराभ्यां मध्यमा स्मृता ।।
अर्द्धभारेण वत्सः स्यात्कनिष्ठा भारकेण तु ।। ४२-८ ।।
चतुर्थांशेन वत्सः स्याद् गृहवित्तानुसारतः ।।
प्रभुः प्रथमकल्पस्य योऽनुकल्पेन वर्तयेत् ।। ४२-९ ।।
न सांपरायिकं तस्य दुर्मतेर्जायते फलम् ।।
धेनुवत्सौ घृतस्यैतौ सितश्लक्ष्णांबरावृतौ ।। ४२-१० ।।
शुक्तिकर्णाविक्षुपादौ शुद्धमुक्ताफलेक्षणौ ।।
सितसूत्रशिरालौ च सितकंबलकंबलौ ।। ४२-११ ।।
ताम्रगंडूकपृष्ठौ तौ सितचामरलोमकौ ।।
विद्रुमक्रमगोपेतौ नवनीतस्तनान्वितौ ।। ४२-१२ ।।
कांस्यदोहाविंद्रनीलमणिकल्पिततारकौ ।।
सुवर्णश्रृंगाभरणौ शुद्धरौप्यखुरावुभौ ।। ४२-१३ ।।
नानाफलं समायुक्तौ घ्राणगन्धकरंडकौ ।।
इत्येवं रचयित्वा तु धूपदीपैरथार्चयेत् ।। ४२-१४ ।।
या लक्ष्मीः सर्वभूतानां या च देवेष्ववस्थिता ।।
धेनुरूपेण सा देवी मम शांतिं प्रयच्छतु ।। ४२-१५ ।।
देहस्था या च रुद्राणां शंकरस्य सदा प्रिया ।।
धेनुरूपेण सा देवी मम पापं व्यपोहतु ।। ४२-१६ ।।
विष्णोर्वक्षसि या लक्ष्मीः स्वाहारूपा विभावसोः ।।
चन्द्रार्कशक्रशक्तिर्या धेनुरूपास्तु सा श्रिये ।। ४२-१७ ।।
चतुर्मुखस्य या लक्ष्मीर्लक्ष्मीर्या धनदस्य च ।।
लक्ष्मीर्या लोकपालानां सा धेनुर्वरदास्तु मे ।। ४२-१८ ।।
स्वधा या पितृमुख्यानां स्वाहा यज्ञभुजा च या ।।
सर्वपापहरा धेनुः सा मे शांतिं प्रयच्छतु ।। ४२-१९ ।।
एवमांमत्र्य तां धेनुं ब्राह्मणाय निवेदयेत् ।।
विधानमेतद्धेनूनां सर्वासामिह पठ्यते ।। ४२-२० ।।
यास्तु पापविनाशिन्यः कीर्तिता दशधेनवः ।।
तासां स्वरूपं वक्ष्यामि शास्त्रोक्तं श्रृणु मोहिनि ।। ४२-२१ ।।
प्रथमा गुडधेनुः स्याद् घृतधेनुरथापरा ।।
तिलधेनुस्तृतीया च चतुर्थी जलसंज्ञिता ।। ४२-२२ ।।
पञ्चमी क्षीरधेनुश्च षष्ठी मधुमयी स्मृता ।।
सप्तमी शर्कराधेनुर्दधिधेनुस्तथाष्टमी ।। ४२-२३ ।।
रत्नधेनुश्च नवमी दशमी तु स्वरूपतः ।।
कुंभाः स्युर्द्रवधेनूनां चेतरासां तु राशयः ।। ४२-२४ ।।
सुर्वणधेनुमप्यत्र केचिदिच्छंति सूरयः ।।
नवनीतेन तैलेन तथा केऽपि महर्षयः ।। ४२-२५ ।।
एतदेव विधानं स्यादेत एव ह्युपस्कराः ।।
मन्त्रावाहनसंयुक्ताः सदा पर्वणि पर्वणि ।। ४२-२६ ।।
यथाश्रद्धं प्रदातव्या भुक्तिमुक्तिफलप्रदाः ।।
अनेकयज्ञफलदाः सर्वपापहराः शुभाः ।। ४२-२७ ।।
अयने विषुवे पुण्ये व्यतीपातेऽथवा पुनः ।।
युगादौ चैव मन्वादौ चोपरागादिपर्वसु ।। ४२-२८ ।।
गुडधेन्वादयो देया भक्तिश्रद्धासमन्वितैः ।।
तीर्थेषु स्वगृहे वापि गंगातीरे विशेषतः ।। ४२-२९ ।।
एवं दत्वा विधानेन धेनुं द्विजवराय च ।।
प्रदक्षिणीकृत्य विप्रं दक्षिणाभिः प्रतोष्य च ।। ४२-३० ।।
ऋत्विजः प्रीतिसंयुक्तो नमस्कृत्य विसर्जयेत् ।।
ततः संपूजयेद्गंगां विधिना सुसमाहितः ।। ४२-३१ ।।
अष्टमूर्तिधरां देवीं दिव्यरूपां निरीक्ष्य च ।।
शालितंदुलप्रस्थेन द्विप्रस्थपयसा तथा ।। ४२-३२ ।।
पायसं कारयित्वा च दत्वा मधु घृतं तथा ।।
प्रत्येकं पलमात्रं च भक्तिभावेन संयुतः ।। ४२-३३ ।।
तत्पायसमपूपांश्च मोदका मंडलानि च ।।
तथा गुंजार्द्धमात्रं च सुवर्णं रूप्यमेव च ।। ४२-३४ ।।
चंदनागरुकर्पूरकुंकुमानि च गुग्गुलम् ।।
बिल्वपत्राणि दूर्वाश्च रोचना सितचंदनम् ।। ४२-३५ ।।
नीलोत्पलानि चान्यानि पुष्पाणि सुरभीणि च ।।
यथाशक्ति महाभक्त्या गंगायां चैव निक्षिपेत् ।। ४२-३६ ।।
मन्त्रेणानेन सुभगे पुराणोक्तेन चापि हि ।।
ॐगंगायै नारायण्यै शिवायै च नमोनमः ।। ४२-३७ ।।
एतदेव विधानं तु मासि मासि च मोहिनि ।।
पौर्णमास्याममायां वा कार्यं प्रातः समाहितैः ।। ४२-३८ ।।
वर्षं यस्तु नरो भक्त्या यथा शक्त्यर्चयन्मुदा ।।
हविष्याशी मिताहारो ब्रह्मचर्यसमन्वितः ।। ४२-३९ ।।
दिने वापि तथा रात्रौ नियमेन च मोहिनि ।।
संवत्सरान्ते तस्यैषा गंगा दिव्यवपुर्द्धरा ।। ४२-४० ।।
दिव्यमाल्यांबरा चैव दिव्यरत्नविभूषिता ।।
प्रत्यक्षरूपा पुरतस्तिष्ठत्येव वरप्रदा ।। ४२-४१ ।।
एवं प्रत्यक्षरूपां तां गंगां दिव्यवपुर्द्धराम् ।।
दृष्ट्वा स्वचक्षुषा मर्त्यः कृतकृत्यो भवेच्छुभे ।। ४२-४२ ।।
यान्यान्कामयते मर्त्यः कामांस्तांस्तानवाप्नुयात् ।।
निष्कामस्तु लभेन्मोक्षं विप्रस्तेनैव जन्मना ।। ४२-४३ ।।
एतद्विधानं च मयोदितं ते पृष्टं हि सर्वं गुडधेनुपूर्वम् ।।
गंगार्चनं मुक्तिकरं व्रतं त्त सांवत्सरं श्रीपतितुष्टिदं हि ।। ४२-४४ ।।
इति श्रीबृहन्नारदीयपुराणोत्तरभागे मोहिनीवसुसंवादे गंगामाहात्म्ये गुडधेनुविधिकथनं नाम द्विचत्वारिंशत्तमोऽध्यायः ।। ४२ ।।