नारदपुराणम्- उत्तरार्धः/अध्यायः ७२
अथ गौतमाश्रममाहात्म्यं प्रारभ्यते ।।
मोहिन्युवाच ।।
श्रुतं पुष्करमाहात्म्यं वसो पापप्रणाशनम् ।।
गौतमाश्रममाहात्म्यमधुना कीर्तय प्रभो ।। ७२-१ ।।
वसुरुवाच ।।
श्रणु देवि प्रवक्ष्यामि गौतमाश्रममुत्तमम् ।।
यत्र गत्वा नरो भक्त्या न भूयोऽर्हति यातनाः ।। ७२-२ ।।
गौतमस्याश्रमं पुण्यं देवर्षिगणसेवितम् ।।
सर्वपापप्रशमनं सर्वोपद्रवशांतिदम् ।। ७२-३ ।।
सेवते द्वादशाब्दं यो भक्तिभावसमन्वितः ।।
स शैवं लभते धाम यत्र गत्वा न शोचति ।। ७२-४ ।।
मायादेवीसुतो यत्र तपस्युग्रे समास्थितः ।।
तत्र गोदावरी गंगा सर्वपातकनाशिनी ।। ७२-५ ।।
तपस्यतो मुनेस्तस्य द्वादशाब्दमवर्षणम् ।।
बभूव घोरं विधिजे सर्वसत्त्वक्षयंकरम् ।। ७२-६ ।।
तस्मिन्नुग्रे तु दुर्भिक्षे क्षुत्क्षामामुनयोऽखिलाः ।।
नानादेशेभ्य आयाता गौतमस्याश्रमं शुभे ।। ७२-७ ।।
चक्रुर्विज्ञापनं तस्य गौतमस्य तपस्यतः ।।
देहि नो भोजनं येन प्राणास्तिष्ठंति वर्मसु ।। ७२-८ ।।
एवं विज्ञापितस्तैस्तु मुनिभिर्गौतमो मुनिः ।।
जातानुकंपस्तानाह विश्वस्तांस्तपसो बलात् ।। ७२-९ ।।
गौतम उवाच ।।
तिष्ठध्वं मुनयः सर्वे ममाश्रमसमीपतः ।।
भोजनं वः प्रदास्यामि यावद्दुर्भिक्षमादृतः ।। ७२-१० ।।
विश्वास्यैवमृषीन्सर्वान्गौतमस्तपसो बलात् ।।
दध्यौ प्रसन्नमनसा गंगां सर्वार्थसाधिनीम् ।। ७२-११ ।।
स्मृतमात्रा तु सा देवी तत्रोद्भूता धरातलात् ।।
तां तु दृष्ट्वा मुनिर्गंगां संप्लावितधरातलाम् ।। ७२-१२ ।।
प्रातरुप्त्वा क्षितौ शालीन्पक्वान्मध्याह्नकेऽलुनात् ।।
शाल्यन्नेनन ततस्तेन तानृषीन्समभोजयत् ।। ७२-१३ ।।
ततस्ते मुनयः प्रीता भुक्त्वान्नं तृप्तिमागताः ।।
निवासं चक्रिरे तत्र गौतमाश्रमके मुदा ।। ७२-१४ ।।
एवं प्रतिदिनं भद्रे शालिभिः पक्वतां गतैः ।।
आतिथ्यं विदधे तेषां भक्तिभावसमन्वितः ।। ७२-१५ ।।
ततस्तस्य मुनींद्रस्य द्विजान्भोजयतोऽन्वहम् ।।
व्यतीयाय च दुर्भिक्षं द्वादशाब्दांतकालतः ।। ७२-१६ ।।
ततस्ते मुनयः सर्वे सुभिक्षे काल आगते ।।
विज्ञाप्य तं मुनिश्रेष्ठं जग्मुदेंशान्स्वकान्पुनः ।। ७२-१७ ।।
एवंप्रभावः स मुनिर्गौतमस्तत्र मोहिनि ।।
तपस्तेपे बहुतीथं कालं नियमितेंद्रियः ।। ७२-१८ ।।
ततस्तत्तपसा तुष्टो भगवानंबिकापतिः ।।
सगणो दर्शनं यातो वरं ब्रूहीत्युवाच ह ।। ७२-१९ ।।
ततो मुनिवरो दृष्ट्वा देवदेवमुमापतिम् ।।
त्र्यंबकं स नमश्चक्रे निपत्य भुवि तत्पुरः ।। ७२-२० ।।
तत उत्थाय सहसा कृतांजलिरुपस्थितः ।।
प्रोवाच देहि मे भक्तिं पादयोस्तव नित्यदा ।। ७२-२१ ।।
ममाश्रमसमीपेऽत्र पर्वतोपरि शंकर ।।
त्वामेवं संस्थितं पश्याम्येष एव वरो मम ।। ७२-२२ ।।
इत्युक्तः पार्वतीनाथो भक्तानां वांछितप्रदः ।।
तत्र दत्त्वा स्वसान्निध्यं सद्यः प्रीतं चकार तम् ।। ७२-२३ ।।
तेन रूपेण तत्रैव न्यवसत्त्र्यंबकः सति ।।
स गिरिरत्त्र्यंबकाख्यस्तु ततः प्रभृति कीर्त्यते ।। ७२-२४ ।।
ये तु गोदावरीं गंगां प्राप्य भक्तियुता नराः ।।
स्नानं कुर्वंति सुभगे ते स्युर्मुक्ता भवार्णवात् ।। ७२-२५ ।।
स्नात्वा गोदावरीतोये त्र्यंबकं ये गिरिस्थितम् ।।
उपचारैः पूजयंति ते स्युः साक्षान्महेश्वराः ।। ७२-२६ ।।
त्र्यंबकस्य तु माहात्म्यं संक्षेपाद्वर्णितं मया ।।
ब्रह्मापि विस्तराद्वक्तुं तव तातः क्षमो नहि ।। ७२-२७ ।।
ततो गोदावरी यावत्साक्षाद्दर्शनतां गता ।।
तावदप्याश्रमाः पुण्यास्तत्र संति ह्यनेकशः ।। ७२-२८ ।।
तेषु स्नात्वा विधानेन संतर्प्य पितृदेवताः ।।
नरोऽभिलषितान्कामान्प्राप्नुयान्नात्र संशयः ।। ७२-२९ ।।
प्रकाशा तु क्वचिद्भद्रे क्वचिद्गुप्ता ततः परम् ।।
प्लावयामास धरणीं पुण्या गोदावरी नदी ।। ७२-३० ।।
यत्र प्रकटतां याता नृणां भक्त्या महेश्वरी ।।
तत्र तीर्थं महत्पुण्यं स्नानमात्रादघापहम् ।। ७२-३१ ।।
ततः पंचवटीं प्राप्य सा देवी नियतव्रता ।।
सुप्रकाशमनुप्राप्ता लोकानां गतिदायिनी ।। ७२-३२ ।।
गोदावर्यां पञ्चवट्यां यः स्नायान्नियतव्रतः ।।
स नरः प्राप्नुयात्कामानभीष्टान्विधिनन्दिनि ।। ७२-३३ ।।
यदा त्रेतायुगे रामः पंचवट्यामुपागतः ।।
सभार्यः सानुजस्तत्र वसन्पुण्यतरां व्यधात् ।। ७२-३४ ।।
इत्येत्सर्वमाख्यातं गौतमाश्रमजं शुभे ।।
श्रृण्वतां पठतां पुण्यं पापघ्नं वांछितप्रदम् ।। ७२-३५ ।।
इति श्रीबृहन्नारदीयपुराणोत्तरभागे बृहदुपाख्याने वसुमोहिनीसंवादे गौतमाश्रममाहात्म्ये गौतमतपश्चर्याप्रभाववर्णनं नाम
द्वासप्ततितमोऽध्यायः ।। ७२ ।।
इति गौतमाश्रममाहात्म्यम् ।।