नारदपुराणम्- उत्तरार्धः/अध्यायः ११
वसिष्ठ उवाच ।।
तच्छ्रुत्वा नृपतेर्वाक्यं महाज्ञानी मुनीश्वरः ।।
चिंतयित्वा क्षणं ज्ञात्वा कारणं तमुचाव ह ।। ११-१ ।।
वामदेव उवाच ।।
पुरा त्वमवनीपाल शूद्रजातिसमुद्भवः ।।
दारिद्र्येण पराभूतो दुष्टया भार्यया तथा ।। ११-२ ।।
परसेवनया चैव वेतनेन भुजिक्रिया ।।
निवसन्दुःखसंतप्तो बहुवर्षाणि पार्थिव ।। ११-३ ।।
कदाचिद्द्विजसंसर्गात्तीर्थयात्रां गतो भवान् ।।
ततः सर्वाणि तीर्थानि परिक्रम्य महीपते ।। ११-४ ।।
द्विजसेवापरो जातो मथुरां पुण्यरूपिणीम् ।।
तत्र स्नातं त्वया विप्रसंगेन यमुनाजले ।। ११-५ ।।
विश्रांतिसंज्ञके तीर्थे सर्वतीर्थोत्तमोत्तमे ।।
मंदिरे च वराहस्य कथ्यमानां कथां नृप ।। ११-६ ।।
पुराणोक्तां च शुश्राव अशून्यशयनव्रतम् ।।
चतुर्भिः पारणैर्यस्य निष्पत्तिस्तु विधीयते ।। ११-७ ।।
येन चीर्णेन देवेशो जीमूताभः प्रसीदति ।।
लक्ष्मीभर्ता जगन्नाथो निःशेषाघौघनाशनः ।। ११-८ ।।
तत्कृतं भवता राजन्पुनरभ्येत्य मंदिरम् ।।
अशून्यशयनं पुण्यं गृहे वृद्धिकरं परम् ।। ११-९ ।।
अकृत्वेदं महाराज व्रतं पातकनाशनम् ।।
गार्हस्थ्यमनुतिष्ठेत वंध्यावन्निष्फलो भवेत् ।।
सुखमीदृग्विधं लोके दुर्लभं प्रतिभाति मे ।। ११-१० ।।
श्रावणस्य तु मासस्य द्वितीययां महीपते ।।
ग्राह्यमेतद्व्रतं पुण्यं जन्ममृत्युजरापहम् ।। ११-११ ।।
लक्ष्मीयुक्तो जगन्नाथः पूजनीयोऽत्र पार्थिव ।।
फलैः पुष्पैस्तथा धूपैश्चारुरक्तानुलेपनैः ।।
शय्यादानैर्वस्त्रदानैस्तथा ब्राह्मणभोजनैः ।। ११-१२ ।।
तत्त्वया सर्वमेतद्धिकृतं राजन्सुदुस्तरम् ।।
तस्यैव कर्मणः पुष्टिरशून्यस्य महीपते ।।
इमानेवाग्रतः पुण्यास्त्वयोक्तान्विस्तराच्छृणु ।। ११-१३ ।।
नाप्रसन्नें जगन्नाथे भवेयुरिति निश्चितम् ।।
पूर्वजन्मनि देवेशस्त्वयाशून्येन पूजितः ।। ११-१४ ।।
इह जन्मनि राजेंद्र द्वादश्यार्चयसे हरिम् ।।
अवश्यं प्राप्यसे राजन् विष्णोः सायुज्यतां ध्रुवम् ।। ११-१५ ।।
एष प्रश्नो मया राजन्व्याख्यातस्ते सुमंगलः ।।
संपदां प्रभवोपेतो ज्ञातेरुत्कर्षणार्थकः ।। ११-१६ ।।
किमन्यत्ते महीपाल ददामीह करोमि च ।।
अवश्यं सर्वयोग्योऽसि भक्तोऽसि त्वं जनार्दने ।। ११-१७ ।।
राजोवाच ।।
उत्सुकोऽहं द्विजश्रेष्ठ मंदरं पर्वतं प्रति ।।
तत्राश्चर्याण्यनेकानि द्रष्टुकामस्तवाज्ञया ।। ११-१८ ।।
लघुर्भूत्वा गुरुं त्यक्त्वा पुत्रोपरि द्विजोत्तम ।।
राज्यशासनजं भारं दुर्वहं यच्च भूमिपैः ।। ११-१९ ।।
सोऽहं स्वेच्छाचरो यातो मत्कृत्यं तनयश्चरेत् ।।
तछ्रुत्वा वचनं राज्ञो वामदेवोऽब्रवीदिदम् ।। ११-२० ।।
एतद्धि परमं कृत्यं पुत्रस्य नृपपुंगवं ।।
यत्क्लेशात्पितरं प्रेम्णा विमोचयति सर्वदा ।। ११-२१ ।।
पितुर्वचनकारी च मनोवाक्कायशक्तितः ।।
तस्य भागीरथीस्नानमहन्यहनि जायते ।। ११-२२ ।।
निरस्य पितृवाक्यं तु व्रजेत्स्नातुं सुरापगाम् ।।
नो शुद्धिस्तस्य पुत्रस्य इतीत्थं वैदिकी श्रुतिः ।। ११-२३ ।।
स त्वं गच्छ यथाकामं कृतकृत्योऽसि भूपते ।।
हरिप्रसादात्ते जातो वंशे पुत्रः स पुण्यकृत् ।। ११-२४ ।।
एवमुक्ते तु मुनिना समारुह्य तुरंगमम् ।।
ययौ शीघ्रगतिः श्रीमान्सदागतिरिव स्वयम् ।। ११-२५ ।।
वीक्ष्यमाणो गिरीन्सर्वान्वनानि सरितस्तथा ।।
सर्वाश्चर्याणि राजेंद्रः सरांस्युपवनानि च ।। ११-२६ ।।
सोऽचिरेणैव कालेन संप्राप्तो मंदराचलम् ।।
भ्रामयित्वा गिरिं श्वेतं गंधमादनमेव च ।। ११-२७ ।।
अतीत्य च महामेरुं दृष्ट्वा चैवोत्तरान्कुरून् ।।
शतसूर्यप्रतीकाशं सर्वतः कांचनावृतम् ।। ११-२८ ।।
संघृष्टं हरिबाहुभ्यां स्रवंतं कांचनं रसम् ।।
तद्भूभागं नगाकीर्णं बहुधातुविभूषितम् ।। ११-२९ ।।
बहुनिर्झरसंयुक्तं बहुकंदरभूषितम् ।।
निम्नागायुतसंपूर्णं धौतं गंगाजलैः शुभैः ।। ११-३० ।।
विश्वस्तैर्युवतीवृन्दैः कांताशर्मोपसेविभिः ।।
घटप्रमाणैर्नृपते परिपक्वैः सुगंधिभिः ।। ११-३१ ।।
फलैर्युवतिसंभूतैः कुचैरिव विभूषितम् ।।
द्विरेफध्वनिसंयुक्तं कोकिलस्वरनादितम् ।। ११-३२ ।।
अनेकसत्त्वविरुतैः समंतान्नादितं गिरिम् ।।
संपश्यमानो नृपतिर्विवेश स महागिरिम् ।। ११-३३ ।।
आरोढुकामस्तु कुतूहलात्तमन्वेषयन्केन पथा प्ररोहम् ।।
स वीक्षते यावदसौ समंतात्तावत्समस्तं द्रुमपक्षिसंघम् ।। ११-३४ ।।
विसर्पमाणं ध्वनिना गृहीतं विमोहिनीवक्त्रसमुद्भवेन ।।
उपप्लवंतं तरसा महीपस्तेनैव सार्द्धं स जगाम तूर्णम् ।। ११-३५ ।।
तस्याऽपि कर्णे ध्वनिराविवेश विमोहिनीवक्त्रसमुद्भवो यः ।।
विमोहितो येन विमुच्य वाहं त्रिविक्रमेणेव विलंघ्यमानम् ।। ११-३६ ।।
मार्गं गिरेर्मोहिनिगीतमुग्धं क्षणेन राजा सहसा ददर्श ।।
गिरौ स्थितां तप्तसुवर्णभासं कामस्य यष्टीमिव निर्मितां च ।। ११-३७ ।।
शक्रस्य लिंगं गगने प्रसक्तं संपूजयंतीमिव लोकसूत्यै ।।
क्षमास्वरूपामिव वै रसाया गिरेः सुताया इव रूपराशिम् ।। ११-३८ ।।
सिंधोस्तु वेलामिव रूपयुक्तां तस्यास्तनुं वै रतिमंदिराख्याम् ।।
विकर्षमाणां सहसा त्रिनेत्रं लिंगाश्रयं देवविनोदनार्थम् ।। ११-३९ ।।
तत्पुण्यकर्त्तुर्मनसाभिलाषां व्यवस्थितो मोहिनिरूपदर्शी ।
विमोहितोऽसौ निपपात राजा विमोहिनीकामशरेण विद्धः ।। ११-४० ।।
ज्वरेण तीव्रेण गृहीतदेहः समीपमस्याः स ससर्प शीघ्रम् ।
विसर्पिणं भूमिपतिं सुनेत्रा विलोकयामास कटाक्षदृष्ट्या ।। ११-४१ ।।
विमुच्य वीणां विरराम गीताप्राप्तं च कार्यं सहसैव मेने ।।
विधूनयंती मृगपक्षिसघान्सुवाससा गंडभुजौ निवार्य ।। ११-४२ ।।
शिलीमुखान् श्वाससुगंधमुग्धान् जगाम देवी नृपतेः समीपम् ।।
त्यक्त्वा हरं पूज्यतमं सुलिंगं गगत्वा तु पार्श्वे तमुदारचेष्टा ।। ११-४३ ।।
विमोहिनी नीरजपत्रनेत्रा उवाच वाक्यं मधुरं मनोज्ञम् ।।
रुक्मांगदं कामशराभितप्तमुत्तिष्ठ राजन्वशगा तवाहम् ।। ११-४४ ।।
किं मूर्च्छया देहमिमं क्षिणोषि यस्त्वं धराभारमिमं महांतम् ।।
तृणीकृतं भूप समुद्वहेथा यन्मामकं रूपमवेक्ष्य हारि ।। ११-४५ ।।
किं मुह्यसे दुर्बलगौरिवेह पंके निमग्ना भव त्वम् ।।
धीरोऽसि विडंबयेथाः किमर्थमात्मानमुदारचेष्टम् ।। ११-४६ ।।
यद्यस्ति वांछा तव भूपतीश ममानुकूले सुरतेऽतिहृद्ये ।।
प्रदाय दानं च सुधर्ममुक्तं भुंक्ष्व स्वदासीमिव मां रतिज्ञाम् ।। ११-४७ ।।
इति श्रीबृहन्नारदीयपुराणोत्तरेभागे मोहिनीदर्शनं नाम एकादशोऽध्यायः ।। ११ ।।