नारदपुराणम्- उत्तरार्धः/अध्यायः ६०
वसुरुवाच ।।
ततो गच्छेद्विधिसुते तीर्थँ यज्ञांगसंभवम् ।।
इंद्रद्युम्नसरो नाम यत्रास्ते पावनं शुभम् ।। ६०-१ ।।
तत्र गत्वा शुचिर्विद्वानाचम्य मनसा हरिम् ।।
ध्यात्वोपस्थाय च विभुं मंत्रमेनमुदीरयेत् ।। ६०-२ ।।
"अश्वमेधांगसंभूत तीर्थ सर्वाघनाशन ।।
स्नानं त्वयि करोम्यद्य पापं हर नमोऽस्तु ते" ।। ६०-३ ।।
एवमुच्चार्य विधिवत्स्नात्वा देवान् ऋषीन्पितॄन् ।।
तोलोदकेन वान्यांश्च संतर्प्याचम्य वाग्यतः ।। ६०-४ ।।
दत्वा पितॄणां पिंडांश्च संपूज्य पुरुषोत्तमम् ।।
दशाश्वमेधिकं सम्यक्फलं प्राप्नोति मानवः ।। ६०-५ ।।
सप्तावरान्सप्त परान्वंशानुद्धृत्य देववत् ।।
कामगेन विमानेन विष्णुलोकं स गच्छति ।। ६०-६ ।।
भुक्त्वा तत्र वरान्भोगान्यावच्चंद्रार्कतारकम् ।।
च्युतस्तस्मादिहायातो मोक्षं च लभते ध्रुवम् ।। ६०-७ ।।
एवं कृत्वा पंचतीर्थीमेकादश्यामुपोषितः ।।
ज्येष्ठशुक्ले पंचदश्यां यः पश्येत्पुरुषोत्तमम् ।। ६०-८ ।।
स पूर्वोक्तफलं प्राप्य क्रीडित्वा चाच्युतालये ।।
प्रयाति परमं स्थानं यस्मान्नावर्तते पुनः ।। ६०-९ ।।
पृथिव्यां यानि तीर्थानि सरितश्च सरांसि च ।।
पुष्करिण्यस्तडागानि वाप्यः कूपास्तथा ह्रदाः ।। ६०-१० ।।
नाना नद्यः समुद्राश्च सप्ताहं पुरुषोत्तमे ।।
ज्येष्ठशुक्लदशम्यादि प्रत्यक्षं यांति सर्वदा ।। ६०-११ ।।
स्नानदानादिकं यस्माद्देवताप्रेक्षणे सति ।।
नृभिर्यत्क्रियते तत्र तत्सर्वं चाक्षयं भवेत् ।। ६०-१२ ।।
ज्येष्ठमासे तु दशमी शुक्लपक्षस्य मोहिनि ।।
हरते दश पापानि तस्माद्दशहरा स्मृता ।। ६०-१३ ।।
यस्तस्यां हलिनं कृष्णं पश्येद्भद्रां च सुव्रतः ।।
सर्वपापविनिर्मुक्तो विष्णुलोकं व्रजेन्नरः ।। ६०-१४ ।।
नरो दोलागप्तं दृष्ट्वा गोविंदं पुरुषोत्तमम् ।।
फाल्गुन्यां संयतो भूत्वा गोविंदस्य पुरं व्रजेत् ।। ६०-१५ ।।
विषुवे दिवसे प्राप्ते पंचतीर्थविधानतः ।।
दृष्ट्वा सकर्षणं कृष्णां सुभद्रां च सुलोचजने ।। ६०-१६ ।।
नरः समस्तयज्ञानां फलं प्राप्नोति दुर्लभम् ।।
विमुक्तः सर्वपापेभ्यो विष्णुलोकं च गच्छति ।। ६०-१७ ।।
यः पश्यति तृतीयायां कृष्णं चंदनरूषितम् ।।
वैशाखस्य सिते पक्षे स यात्यच्युत मंदिरम् ।। ६०-१८ ।।
यदा भवेन्महाज्यैष्ठी राशिनक्षत्रयोगतः ।।
प्रयत्नेन तदा मर्त्यैर्गंतव्यं पुरुषोत्तमम् ।। ६०-१९ ।।
कृष्णं दृष्ट्वा महाज्यैष्ठ्यां रामं भद्रां च मोहिनि ।।
नरो द्वादशयात्राणां फलं प्राप्नोति चाधिकम् ।। ६०-२० ।।
प्रयागे च कुरुक्षेत्रे नैमिषे पुष्करे गये ।।
गंगाद्वारे च कुब्जाम्नगंगासागर संगमे ।। ६०-२१ ।।
कोकामुखे शूकरे च मथुरायां मरुस्थले ।।
शालग्रामे वायुतीर्थे मंदरं सिंधुसागरे ।। ६०-२२ ।।
पिंडारके चित्रकूटे प्रभासे कनखले तथा ।।
शंखोद्धारे द्वारकायां तथा बदरिकाश्रमे ।। ६०-२३ ।।
लोहकूटे चाश्वतीर्थे सर्वपापप्रमोचने ।।
कर्द्दमाले कोटितीर्थे तथा चामरकंटके ।। ६०-२४ ।।
लोलाकं जंबुमार्गे च सोमतीर्थं पृथूदके ।।
उत्पलावर्तके चैव पृथुतुंगे सकुब्जके ।। ६०-२५ ।।
एकाम्रके च केदारे काश्यां वा विरजे सति ।।
कालंकरे च गोकर्णे श्रीशैले गंधमादने ।। ६०-२६ ।।
महेंद्रे मलये विंध्ये पारियात्रे हिमाह्वये ।।
सह्ये च शुक्तिमति च गोमंते चार्बुदे तथा ।। ६०-२७ ।।
गंगायां च महाभागे यत्पुण्यं यामुनेषु च ।।
सारस्वतेषु गोमत्यां ब्रह्मपुत्रेषु सप्तसु ।। ६०-२८ ।।
गोदावरी भीमरथी तुंगभद्रा च नर्मदा ।।
तापी पयोष्णी कावेरी शिप्रा चर्मण्वती तथा ।। ६०-२९ ।।
वितस्ता चंद्रभागा च शतद्रुर्बाहुदा तथा ।।
ऋषिकुल्या मरुद्दृधा विपाशा च दृषद्वती ।। ६०-३० ।।
सरयूर्नाकगंगा च गंडकी च महानदी ।।
कौशिकी करतोया च त्रिस्रोता मधुवाहिनी ।। ६०-३१ ।।
महानदी वैतरणी याश्चान्या नानुकीर्तिताः ।।
तास्सर्वा न समाः प्रोक्ताः कृष्णसंदर्शनस्य च ।। ६०-३२ ।।
यत्फलं स्नानदानेन राहुग्रस्ते दिवाकरे ।।
तत्फलं कृष्णमालोक्य महाज्यैष्ठ्यां लभेन्नरः ।। ६०-३३ ।।
तस्मात्सर्व प्रयत्नेन गंतव्यं पुरुषोत्तमम् ।।
महाज्यैष्ठ्यां विधिसुते सर्वकामफलेप्सुभिः ।। ६०-३४ ।।
दृष्ट्वा रामं महाज्यैष्ठ्यां कृष्णं चापि सुभद्रया ।।
विष्णुलोकं नरोयाति समुद्धृत्य कुलं शतम् ।। ६०-३५ ।।
भुक्त्वा तत्र वरान्भोगान्यावदाभूतसंप्लवम् ।।
पुण्यक्षयादिहागत्य चतुर्वेदी द्विजो भवेत् ।। ६०-३६ ।।
स्वधर्मनिरतः शांतः कृष्णभक्तो जितेंद्रियः ।।
वैष्णवं योगमास्थाय ततो मोक्षमवाप्नुयात् ।। ६०-३७ ।।
मासि ज्येष्ठे च संप्राप्ते नक्षत्रे चेंद्रदैवते ।।
पौर्णमास्यां तदा स्नानं प्रशस्तं सागरांभसि ।। ६०-३८ ।।
सर्वतीर्थमयः कूपस्तदास्ते सजलः शुचिः ।।
तथा भोगवती तत्र प्रत्यक्षा भवति ध्रुवम् ।। ६०-३९ ।।
तस्माज्ज्यैष्ठ्यां समुद्धृत्य हैमादिकलशैर्जलम् ।।
कृष्णरामाभिषेकार्थं सुभद्रायाश्च मोहिनि ।। ६०-४० ।।
कृत्वा सुशोभनं मंचं पताकाभिरलंकृतम् ।।
सुदृढं सुखसंचारं वस्त्रैः पुष्पैरलंकृतम् ।। ६०-४१ ।।
विस्तीर्णं धूपित धूपैः स्नानार्थँ रामकृष्णयोः ।।
पीतवस्त्रपरिच्छन्नं मुक्ताहारावलंबितम् ।। ६०-४२ ।।
तत्र नानाविधैर्वाद्यैः कृष्णं नीलाम्बरं सति ।।
मंचे संस्थाप्य भद्रां च जयमंगलनिःस्वनैः ।। ६०-४३ ।।
ब्राह्मणैः क्षत्त्रियैर्वैश्यैः शूद्रैश्चान्यैश्च मोहिनि ।।
अनेकशतसाहस्रैर्वंतं स्त्रीपुरुषैस्तथा ।। ६०-४४ ।।
गृहस्थाः स्त्रातकाश्चैव यतयोब्रह्मचारिः ।।
स्नापयंति तदा कृष्णं मंचस्थं सहसालायुधम् ।। ६०-४५ ।।
तथा समस्ततीर्थानि पूर्वोक्तानि च सुंदरि ।।
मोदकैः पुष्पमिश्रैश्च स्नापयंति पृथक् पृथक् ।। ६०-४६ ।।
पश्चात्पटहसंघोषैर्भेरीमुरजनिः स्वनैः ।।
काहलैस्तालशब्दैश्च मृदंगैर्झर्झरैस्तथा ।। ६०-४७ ।।
अन्यैश्च विविधैर्वाद्यैर्घंटास्वनविमिश्रितैः ।।
स्त्रीणां मंगलशब्दैश्च स्तुतिशब्दमैर्नोरमैः ।। ६०-४८ ।।
जयशब्दैस्तथा स्तोत्रैर्वीणावेणुनिनादितैः ।।
श्रूयते सुमहाञ्छब्दः सागरस्येव गर्जतः ।। ६०-४९ ।।
मुनीनां वेदघोषैश्च मंत्रघोषैस्तथापरैः ।।
नानास्तोत्ररवैः पुण्यैः सामगानोपबृंहितैः ।। ६०-५० ।।
श्यामावदातवेश्याभिः पीतरक्तांशुकैस्तथा ।।
चामरै रत्नदंडैश्च वीज्येते रामकेशवौ ।। ६०-५१ ।।
यक्षविद्याघरैः सिद्धैर्देवगंधर्वचारणैः ।।
आदित्या वसवो रुद्राः साध्या विश्वे मरुद्गणाः ।। ६०-५२ ।।
लोकपालास्तथान्ये च स्तुवंति पुरुषोत्तमम् ।।
नमस्ते देवदेवेश पुराणपुरुषोत्तम ।। ६०-५३ ।।
सर्गस्थित्यंतकृद्देव लोकनाथ जगत्पते ।।
त्रैलोक्यशरणं देवं ब्रह्मण्यं मोक्षकारणम् ।। ६०-५४ ।।
तं नमस्यामहे भक्त्या सर्वकामफलप्रदम् ।।
स्तुत्वैवं विबुधाः कृष्णं रामं चैव महाबलम् ।। ६०-५५ ।।
सुभद्रां चापि विधिजे तदाकाशे व्यवस्थिताः ।।
गायंति देवगंधर्वा नृत्यंत्यप्सरसस्तथा ।। ६०-५६ ।।
देवतूर्याणि वाद्यंते वाता वांति सुशीतलाः ।।
पुष्पमिश्रं तदा मेघा वर्षंत्याकाशगोचराः ।। ६०-५७ ।।
जयशब्दं च कुर्वंति मुनयः सिद्धचारणाः ।।
शक्राद्या विबुधाः सर्वे ऋषयः पितरस्तथा ।। ६०-५८ ।।
प्रजानां पतयो नागा ये चान्ये स्वर्गवासिनः ।।
ततो मंगलसंभारैर्विधिमन्त्रपुरस्कृतम् ।। ६०-५९ ।।
आभिषेचनिकं द्रव्यं गृहीत्वा देवतागणाः ।।
इन्द्र विष्णू महावीर्यौ सूर्याचंद्रमसौ तथा ।। ६०-६० ।।
धाता चैव विधाता च तथा चैवानिलानलौ ।।
पूषा भगोऽर्यमा त्वष्टा विवस्वानंशुमांस्तथा ।। ६०-६१ ।।
रूद्राश्विसहितो धीमान्मित्रेण वरुणेन च ।।
रुद्दैर्वसुभिरादित्यैर्वालखिल्यैर्मरीचिजैः ।। ६०-६२ ।।
भृगुभिश्चांगिरोभिश्च सर्वविद्यासु निष्ठितैः ।।
पितामहः पुलस्त्यश्च पुलहश्च महातपाः ।। ६०-६३ ।।
अंगिराः कश्यपोऽत्रिश्च मरीचिर्भृगुरेव च ।।
ऋतुर्हरः प्रचेताश्च मनुर्दक्षस्तथैव च ।। ६०-६४ ।।
ऋतवश्च ग्रहाश्चैव ज्योतींषि च द्विजोत्तमाः ।।
मूर्तिमत्यश्च सरितो देवाश्चैव सनातनाः ।। ६०-६५ ।।
सुभद्राश्च ह्रदाश्चैव तीर्थानि विविधानि च ।।
पृथिवीद्यौर्विशश्चैव पादपाश्च द्विजोत्तमाः ।। ६०-६६ ।।
अदितिर्देवमाता च ह्रीः श्रीः स्वाहा सरस्वती ।।
उमा शची सिनीवाली तथा चानुमतिः कुहूः ।। ६०-६७ ।।
राका च धिषणा चैव पत्न्यश्चान्या दिवौकसाम् ।।
श्रेष्ठो गिरीणां हिमवान्नागराजश्च वामनः ।।
पारियात्रश्च विंध्यश्च मेरुश्चानेक श्रृंगवान् ।। ६०-६८ ।।
ऐशवतः सानुचरः कलाः काष्ठास्तथैव च ।।
मासार्द्धमासा ऋतवस्तथा रात्र्यहनी समाः ।। ६०-६९ ।।
उच्चैः श्रवा हयश्रेष्ठो नागराजश्च वामनः ।।
अरुणो गरुडश्चैव लताश्चौषधिभिः सह ।। ६०-७० ।।
घर्मश्च भगवान्देवः समागच्छंति सर्वतः ।।
कालो यमश्च मृत्युश्च यमस्यानुचराश्च ये ।। ६०-७१ ।।
बहुलत्वाच्च नोक्ता ये विविधा देवतागणाः ।।
ते देवस्याभिषेकार्थं समायांति ततस्ततः ।। ६०-७२ ।।
दिव्यसंभारसंयुक्तैः कलशैः कांचनैस्तथा ।।
सारस्वतीभिः पुण्याभिर्दिव्यतोयाभिरेव च ।। ६०-७३ ।।
तोयेनाकाशगंगायाः कृष्णं रामेण संगतम् ।।
सपुष्पैः कुंभसलिलैः स्नापयंत्यंबरे स्थिताः ।। ६०-७४ ।।
संचरंति विमानानि देवानामंबरे तथा ।।
उच्चावचानि दिव्यानि कामगानि स्थिराणि च ।। ६०-७५ ।।
दिव्यरत्नविचित्राणि सेवितान्यप्सरोगणैः ।।
गीतैर्वाद्यैः पताकाभिः शोभितानि समंततः ।। ६०-७६ ।।
इति श्रीबृहन्नारदीयपुराणोत्तरभागे वसुमोहिनीसंवादे पुरुषोत्तममाहात्म्येऽभिषेको नाम षष्टितमोऽध्यायः ।। ६० ।।