नारदपुराणम्- उत्तरार्धः/अध्यायः ७०
अथ प्रभासमाहात्म्यं प्रारभ्यते ।।
मोहिन्युवाच ।।
प्रभासस्य तु माहात्म्यं वद मे द्विजसत्तम ।।
यच्छ्रुत्वाहं प्रसन्नात्मा धन्या स्यां त्वत्प्रसादतः ।। ७०-१ ।।
वसुरुवाच ।।
श्रृणु देवि प्रवक्ष्यामि प्रभासाख्यं सुपुण्यदम् ।।
तीर्थं पापहरं नॄणां भुक्तिमुक्तिप्रदायकम् ।। ७०-२ ।।
यस्मिन्नसंख्यतीर्थानि विद्यंते विधिनंदिनि ।।
सोमेशो यत्र विश्वेशो भगवान् गिरिजापतिः ।। ७०-३ ।।
स्नात्वा प्रभासके तीर्थे सोमनाथं प्रपूज्य च ।।
नरो मुक्तिमवाप्नोति सत्यमेतन्मयोदितम् ।। ७०-४ ।।
योजनानां दश द्वे च प्रभासपरिमंडलम् ।।
मध्येऽस्य पीठिका प्रोक्ता पंचयोजनविस्तृता ।। ७०-५ ।।
गोचर्ममात्रं तन्मध्ये तीर्थं कैलासतोऽधिकम् ।।
अर्कस्थलं तत्र पुण्यं तीर्थमन्यत्सुशोभनम् ।। ७०-६ ।।
सिद्धेश्वरादिलिंगानि यत्र संति सहस्रशः ।।
तत्र स्नात्वा नरो भक्त्या संतर्प्य पितृदेवताः ।। ७०-७ ।।
लिंगानि पूजयित्वा च याति रुद्रसलोकताम् ।।
अग्नितीर्थं तथान्यच्च सागरस्य तटे स्थितम् ।। ७०-८ ।।
तत्र स्नात्वा नरो देवि वह्निलोकमवाप्नुयात् ।।
तत्र देवं कपर्द्दीशं सोपवासः प्रपूज्य च ।। ७०-९ ।।
शिवलोकमवाप्नोति भुक्त्वा भोगानिहेप्सितान् ।।
केदारेशं ततो गत्वा समभ्यर्च्य विधानतः ।। ७०-१० ।।
स्वर्गतिं समवाप्नोति विमानेन सुरार्चितः ।।
भीमेशं भैरवेशं च चंडीशं भास्करेश्वरम् ।। ७०-११ ।।
अंगारेशं गुर्वीशं सोमेशं भृगुजेश्वरम् ।।
शनिराहुशिखीशांश्च क्रमाद्गच्छेच्चतुर्दश ।। ७०-१२ ।।
भक्त्या पृथक् पृथक् तेषां पूजां कृत्वा विधानवित् ।।
शिवसालोक्यमाप्नोति निग्रहानुग्रहे क्षमः ।। ७०-१३ ।।
सिद्धेश्वरादिपंचान्यलिंगानि विधिनंदिनि ।।
समर्च्य लभते सिद्धिमैहिकामुष्मिकीं नरः ।। ७०-१४ ।।
वरारोहामजापालां मंगलां ललितेश्वरीम् ।।
संपूज्य क्रमतेश्चैता विपापो जायते नरः ।। ७०-१५ ।।
लक्ष्मीश्वरं बाडवेशमर्ध्येशं कामकेश्वरम् ।।
समभ्यर्च्य नरो भक्त्या साक्षाल्लोकेशतां व्रजेत् ।। ७०-१६ ।।
गौरीतपोवनं प्राप्य गौरीशवरुणेश्वरौ ।।
उषेश्वरं च संपूज्य नरः स्वर्गतिमाप्नुयात् ।। ७०-१७ ।।
गणेशं च कुमारेशं स्वाककेशकुलेश्वरौ ।।
उत्तंकेशं च वह्नीशं गौतमं दैत्यसूदनम् ।। ७०-१८ ।।
समभ्यर्च्य विधानेन न नरो दुर्गतिं व्रजेत् ।।
चक्रतीर्थं ततः प्राप्य तत्र स्नात्वा विधानतः ।। ७०-१९ ।।
गौरीदेवीं समभ्यर्च्य नरोऽभिलषितं लभेत् ।।
संनिहत्याह्वयं तीर्थं प्राप्य तत्र वरानने ।। ७०-२० ।।
स्नात्वा संतर्प्य देवादीन्सन्निहत्याफलं लभेत् ।।
अथैकादश लिंगानि भूतेशादीनि योऽर्चयेत् ।। ७०-२१ ।।
स लब्ध्वेह वरान्भोगानंते रुद्रपदं व्रजेत् ।।
आदिनारायणं देवं समभ्यर्च्य नरोत्तमः ।। ७०-२२ ।।
मोक्षभागी भवेद्देवि नात्र कार्या विचारणा ।।
ततश्चक्रधरं प्राप्य पूजयेद्यो विधानतः ।। ७०-२३ ।।
स तु शत्रुं विनिर्जित्य भोगानुच्चाव चाँल्लभेत् ।।
सांबादित्यं ततः प्राप्य स्नात्वा नियमपूर्वकम् ।। ७०-२४ ।।
नीरोगो धनधान्याढ्यो जायते मानवो भुवि ।।
ततस्तु मनुजः प्राप्य देवीं कंटकशोधिनीम् ।। ७०-२५ ।।
महिषघ्नीं च संपूज्य निर्भयो जायते नरः ।।
कपालीशं च कोटीशं समभ्यर्च्य नरोत्तमः ।। ७०-२६ ।।
सुसौभाग्यो भवेदेवं मध्य यात्रां समापयेत् ।।
बालब्रह्माभिधं पश्चात्प्राप्य मर्त्यो नरेश्वरि ।। ७०-२७ ।।
जायते भुक्तिमुक्तीशः सर्वदेवप्रपूजितः ।।
नरकेशं ततः प्राप्य संवतेंशं निधीश्वरम् ।। ७०-२८ ।।
बलभद्रेश्वरं प्रार्च्य जायते भुक्तिमुक्तिमान् ।।
गंगागणपतिं प्राप्य समभ्यर्च्य विधानतः ।। ७०-२९ ।।
लभते वांछितान्कामानिह लोके परत्र च ।।
ततो जांबवतीं प्राप्य नदीं भक्त्या समाहितः ।। ७०-३० ।।
स्नात्वा सुरादीनभ्यर्च्य कृतकृत्यो भवेन्नरः ।।
पांडुकूपे ततः स्नात्वा पांडवेश्वरमर्चयेत् ।। ७०-३१ ।।
स नरः स्वर्गमायाति क्रीडते नंदनादिषु ।।
शतमेधं लक्षमेधं कोटिमेधमनुक्रमात् ।। ७०-३२ ।।
लिंगत्रयं समभ्यर्च्य मोदते दिवि देववत् ।।
दुर्वासादित्यकं दृष्ट्वा संपूज्य च विधानतः ।। ७०-३३ ।।
अश्वमेधस्य यज्ञस्य फलं प्राप्नोत्यसंशयम् ।।
यादवस्थलमासाद्य वर्षेशं प्रार्च्य मानवः ।। ७०-३४ ।।
लभते वांछितां सिद्धिं देवराजेन सत्कृतः ।।
हिरण्यासंगमे स्नात्वा दद्याद्धेमरथं द्विजे ।। ७०-३५ ।।
शिवमुद्दिश्य यो भक्त्या स लोकानक्षयाँल्लभेत् ।।
नगरार्कं ततः प्रार्च्य सूर्यलोकमवाप्नुयात् ।। ७०-३६ ।।
नगरादित्यपार्श्वे तु बलकृष्णौ सुभद्रिकाम् ।।
दृष्ट्वा संपूज्य विधिना कृष्णसायुज्यमाप्नुयात् ।। ७०-३७ ।।
कुमारिकां ततः प्राप्य समभ्यर्च्य विधानतः ।।
लभते वांछितान्कामाञ्जयेच्छक्रं न संशयः ।। ७०-३८ ।।
क्षेत्रपालं ततोऽभ्यर्च्य सर्वान्कामानवाप्नुयात् ।।
ब्रह्मेश्वरं च संपूज्य सरस्वत्यास्तटे स्थितम् ।। ७०-३९ ।।
सर्वपापविनिमुक्तो ब्रह्मलोके महीयते ।।
पिंगलाख्यां नदीं प्राप्य स्नात्वा तत्र सुरादिकान् ।। ७०-४० ।।
संतर्प्य श्राद्धकृन्मर्त्यो नेह भूयोऽभिजायते ।।
संगमेशं समभ्यर्च्य न नरो दुर्गतिं व्रजेत् ।। ७०-४१ ।।
संप्रार्च्य शंकरादित्यं घटेशं च महेश्वरम् ।।
मानवः सकलान्कामान्प्राप्नुयान्नात्र संशयः ।। ७०-४२ ।।
ऋषितीर्थं ततः प्राप्य स्नात्वा नियतमानसः ।।
ऋषींस्तत्र समभ्यर्च्य सर्वतीर्थफलं लभेत् ।। ७०-४३ ।।
नंदादित्यं ततः प्रार्च्य मुच्यते सर्वरोगतः ।।
त्रितकूपं ततः प्राप्य स्नात्वा याति दिवं नरः ।। ७०-४४ ।।
शशोपाने नरः स्नात्वा देवान्पश्यति मोहिनि ।।
वांछितांश्च लभेत्कामान्सत्यं सत्यं मयोदितम् ।। ७०-४५ ।।
पर्णादित्यं नरो दृष्ट्वा नीरोगो भोगवान्भवेत् ।।
ततो न्यंकुमतीं प्राप्य स्नात्वा तत्र विधानतः ।। ७०-४६ ।।
सिद्धेश्वरं समर्च्यात्र अणिमादिकसिद्धिभाक् ।।
वाराहस्वामिनं दृष्ट्वा मुच्यते भवसागरात् ।। ७०-४७ ।।
छायालिंगं समभ्यर्च्य मुच्यते सर्वपातकैः ।।
गुल्फं दृष्ट्वा नरोऽभ्यर्च्य चांद्रायणफलं लभेत् ।। ७०-४८ ।।
देवीं कनकनंदां च समभ्यर्च्य नरः सति ।।
सर्वान्कामानवाप्नोति देहांते स्वर्गतिं लभेत् ।। ७०-४९ ।।
कुंतीश्वरं समभ्यर्च्य मुच्यते सर्वपातकैः ।।
गंगेश्वरं समभ्यर्च्य गंगायां मनुजः प्लुतः ।। ७०-५० ।।
त्रिविधेभ्योऽपि पापेभ्यो मुच्यते नात्र संशयः ।।
चमसोद्भेदके स्नात्वा पिंडदानं करोति यः ।। ७०-५१ ।।
गयाकोटि गुणं पुण्यं स लभेन्नात्र संशयः ।।
ततस्तु विधइजे गत्वा विदुराश्रममुत्तमम् ।। ७०-५२ ।।
त्रिगं त्रिभुवनेशं च संपूज्यात्र सुखी भवेत् ।।
मंकणेश्वरमभ्यर्च्य लभते सद्गतिं नरः ।। ७०-५३ ।।
त्रैपुरं च त्रिलिंगं तु प्रार्च्य पापैः प्रमुच्यते ।।
षंडतीर्थं ततः प्राप्य स्नात्वा स्वर्णप्रदो नरः ।। ७०-५४ ।।
सर्वपापविशुद्धात्मा शैवं पदमवाप्नुयात् ।।
सूर्यप्राच्यां नरः स्नात्वा विपाप्मा भोगवान्भवेत् ।। ७०-५५ ।।
त्रिलोचने नरः स्नात्वा रुद्रलोकमवाप्नुयात् ।।
देविकायानुमानाथं समर्च्य मनुजोत्तमः ।। ७०-५६ ।।
लभते वांछितान्कामान्देहांते स्वर्गमाप्नुयात् ।।
भूद्वारं तु समभ्यर्च्य लभते वांछितं फलम् ।। ७०-५७ ।।
शूलस्थाने तु वाल्मीकं नमस्कृत्य कविर्भवेत् ।।
च्यवनार्कं ततः प्रार्च्य सर्वकामसमृद्धिमान् ।। ७०-५८ ।।
च्यवनेशार्चनान्मर्त्यः शिवस्यानुचरो भवेत् ।।
प्रजापालेशमभ्यर्च्य धनधान्यान्वितो भवेत् ।। ७०-५९ ।।
बालार्कंपूजको मर्त्यो विद्यावान्धनवान् भवेत् ।।
कुबेरस्थानके स्नात्वा निधिं प्राप्नोति निश्चितम् ।। ७०-६० ।।
ऋषितोयनदीं प्राप्य स्नात्वा तत्र नरः शुचिः ।।
दत्वा सुवर्णं विप्राय मुच्यते सर्वपातकैः ।। ७०-६१ ।।
संगालेश्वरमभ्यर्च्य रुद्रलोके महीयते ।।
नारदादित्यमभ्यर्च्य त्रिकालज्ञानवान्भवेत् ।। ७०-६२ ।।
ततो नारायणं प्रार्च्य मुक्तिभागी नरो भवेत् ।।
तप्तकुंडोदके स्नात्वा मूलचंडीशमर्चयेत् ।। ७०-६३ ।।
सर्वपावविनिर्मुक्तो वांछितार्थं लभेन्नरः ।।
विनायकं चतुर्वक्त्रमभ्यर्च्याप्नोति कामितम् ।। ७-६४ ।।
कलंबेश्वरमभ्यर्च्य धनधान्यसमृद्धिमान् ।।
गोपालस्वामिपूजातो गोमान्वै धनवान्कविः ।। ७०-६५ ।।
बकुलस्वामिनोऽभ्यर्चा नृणां स्वर्गतिदायिनी ।।
संपूज्य मारुतां देवीं सर्वकामफलं लभेत् ।। ७०-६६ ।।
क्षेमादित्यार्चनान्मर्त्यः क्षेमीसिद्धार्थसत्यभाक् ।।
उन्नताख्यं विघ्नराजं प्रार्च्य विघ्नैर्न हन्यते ।। ७०-६७ ।।
जलस्वामी कालमेघः पूजितौ सर्वसिद्धिदौ ।।
रुक्मिणी पूजिता देवी वांछितार्थप्रदा नृणाम् ।। ७०-६८ ।।
दुर्वासेशं च पिंगेशं प्रार्च्य पापैर्विमुच्यते ।।
भद्रायाः संगमे स्नात्वा नरो भद्राणि पश्यति ।। ७०-६९ ।।
शंखावर्ते नरः स्नात्वा सर्वसिद्धीश्वरो भवेत् ।।
मोक्षतीर्थे नरः स्नात्वा भवेन्मुक्तो भवार्णवात् ।। ७०-७० ।।
गोष्पदस्नानमात्रेण सर्वसौख्यमवाप्नुयात् ।।
नारायण गृहे गत्वा नरो भूयो न शोचति ।। ७०-७१ ।।
जालेश्वरार्चनात्पुंसां सिद्धयः स्युरभीप्सिताः ।।
स्रातो हुंकारकूपे तु गर्भवासं न चाप्नुयात् ।। ७०-७२ ।।
तथा चंडीशमभ्यर्च्य सर्वतीर्थफलं लभेत् ।।
विघ्नेशमाशापुरगं प्रार्च्य विघ्नं न चाप्नुयात् ।। ७०-७३ ।।
कलाकुंडाप्लुतो मर्त्यो मुक्तिभागी न संशयः ।।
कपिलेशं समभ्यर्च्य कपिलायूथमाप्नुयात् ।। ७०-७४ ।।
जरद्गवेश्वरं प्रार्च्य जरसा नाभिभूयते ।।
नलेश्वरार्चको भोगी कर्क्कोटेशार्चको धनी ।। ७०-७५ ।।
हाटकेश्वरपूजातः पूर्यंते सर्वकामनाः ।।
नारदेशार्चको भक्तिं लभेद्विष्णौ च शंकरे ।। ७०-७६ ।।
स्वर्गार्हो जायतेऽभ्यर्च्य देवीं मंत्रविभूषणाम् ।।
दुर्गकूटं गणपतिं पूजयित्वा सुखी भवेत् ।। ७०-७७ ।।
धनधान्ययुतो भूयात्पूजयन्कौरवेश्वरीम् ।।
सुपर्णेलां भैरवीं च पूजयित्वा सुखी भवेत् ।। ७०-७८ ।।
भल्लतीर्थे नरः स्नात्वा मुच्यते सर्वकिल्बिषैः ।।
कर्दमाले नरः स्नात्वा पातकैर्विप्रयुज्यते ।। ७०-७९ ।।
गुप्तसोमेश्वरं दृष्ट्वा न भूयोऽर्हति शोचितुम् ।।
बहुस्वर्णेश्वरं दृष्ट्वा स्वर्गतिं समवाप्नुयात् ।। ७०-८० ।।
श्रृङ्गेश्वरार्चको मर्त्यो न दुःखैरभिभूयते ।।
तीर्थे नारायणे स्नात्वा मुक्तिमाप्नोति मानवः ।। ७०-८१ ।।
मार्कंडेश्वरमभ्यर्च्य दीर्घायुर्जायते नरः ।।
तथा कोटीह्रदे स्नात्वाभ्यर्च्य कोटीश्वरं सुखीं ।। ७०-८२ ।।
सिद्धस्थाने पुनः स्नात्वा तत्र लिंगानि पूजयेत् ।।
असंख्यातानि यो मर्त्यः स सिद्धो जायते भुवि ।। ७०-८३ ।।
दामोदरगृहं दृष्ट्वा सुखमाप्रोत्यमनुत्तमम् ।।
वस्त्रापथं प्रभासस्य नाभिस्थाने स्थितं शुभे ।। ७०-८४ ।।
तत्राभ्यर्च्यं भवं साक्षाद्भवेद्भवसमः स्वयम् ।।
दामोदरं स्वर्णरेखा ब्रह्मकुंडं च रैवते ।। ७०-८५ ।।
कुंतीश उज्जयंते तु भीमेशश्च महाप्रभः ।।
मृगीकुंडं च सर्वस्वं क्षेत्रे वस्त्रापथे स्मृतम् ।। ७०-८६ ।।
एतेषु क्रमशः स्नात्वा देवानभ्यर्च्य यत्नतः ।।
पितॄन्संतर्प्य तोयेन सर्वतीर्थफलं लभेत् ।। ७०-८७ ।।
दुन्नाबिले नरः स्नात्वा भुक्तिभोगो दिवं व्रजेत् ।।
गंगेश्वरं ततोऽभ्यर्च्य गंगास्नानफलं लभेत् ।। ७०-८८ ।।
गिरौ रैवतके देवि संति तीर्थान्यनेकशः ।।
तेषु स्नात्वा नरो भक्त्या ब्रह्मविष्णुमहेश्वरान् ।। ७०-८९ ।।
इंद्रादिलोकपान्प्रार्च्य भुक्तिं मुक्तिं च विंदति ।।
एतान्युद्देशतस्तीर्थान्युक्तानि तव सुंदरी ।। ७०-९० ।।
अवांतराण्यनंतानि तानि वक्तुं न शक्यते ।।
एकैकस्यापि तीर्थस्य संति विस्तरतः कथाः ।। ७०-९१ ।।
अतः संक्षिप्य गदितं मया पुण्यं प्रभासजम् ।।
न प्रभाससमं तीर्थं त्रिषु लोकेषु मोहिनि ।। ७०-९२ ।।
यत्र स्नातोऽपि मनुजः स्वर्गिंणा स्पर्द्धते शुभे ।।
माहात्म्यं च प्रभासस्य लिखितं वर्तते गृहे ।। ७०-९३ ।।
यत्र तत्र न भीतिः स्याद्भूतचौराहिशत्रुजा ।।
यः श्रृणोति नरो भक्त्या श्रावयेद्वा समाहितः ।। ७०-९४३ ।।
प्रभासतीर्थमाहात्म्यं सोऽपि सद्गतिमाप्नुयात् ।। ७०-९५ ।।
इति श्रीबृहन्नारदीयपुराणे बृहदुपाख्याने उत्तरभागे वसुमोहिनीसंवादे प्रभासतीर्थमाहात्म्यं नाम सप्ततितमोऽध्यायः ।। ७० ।।
इति प्रभासक्षेत्रमाहात्म्यं समाप्तम् ।।