महाभारतम्-02-सभापर्व-046
| ← सभापर्व-045 | महाभारतम् द्वितीयपर्व महाभारतम्-02-सभापर्व-046 वेदव्यासः |
सभापर्व-047 → |
|
हिरण्यकशिपुना समुद्रे तपश्ररणम्।। 1।। तपः प्रसन्नेन ब्रह्मणा तस्मै वरदानम्।।2।। तस्य वरप्राप्त्या भीतानां देवानां ब्रह्मणा परिसान्त्वनम्।। 3।। हिरण्यकशइपुना त्रैलोक्यपीडने आत्मानं शरणं गतानां देवानां श्रीहरिणाऽभयप् रदानम्।। 4।। नृसिंहरूपिणा हरिणा हिरण्यकशिपुहननम्।। 5।।
| भीष्म उवाच। | 2-46-1x |
|
दैत्येन्द्रो बलवान्त्राजन्सुरारिर्बलगर्वितः। हिरण्यकशिपुर्नाम आसीत्रैलोक्यकण्टकः।। | 2-46-1a 2-46-1b |
|
दैत्यानामादिपुरुषो वीर्येणाप्रतिमो बली। प्रविश्य जलधं राजंश्चकार तप उत्तमम्।। | 2-46-2a 2-46-2b |
|
दशवर्षसहस्राणि शतानि दश पञ्च च। व्रतोपवासतस्तस्थौ स्याणुमौनव्रतो दृढः।। | 2-46-3a 2-46-3b |
|
ततः शमदमाभ्यां च ब्रह्मचर्येण चानघ। ब्रह्मा प्रीतमनास्तस्य तपसा नियमेन च।। | 2-46-4a 2-46-4b |
|
ततः स्वयम्भूर्भगवान्स्वयमागम्य भूपते। विमानेनार्कवर्णेन हंसयुक्तेन भास्वता।। | 2-46-5a 2-46-5b |
|
आदित्यैर्वसुभिः साध्यैर्मरुद्भिर्दैवतैस्तथा। रुद्रैर्विश्वसहायैश्च यक्षराक्षसकिन्नरैः।। | 2-46-6a 2-46-6b |
|
दिशाभिर्विदिशाभिश्च नदीभिः सागरैः सह। नक्षत्रैश्च मुहूर्तैश्च खेचरैश्चापरैर्ग्रहैः।। | 2-46-7a 2-46-7b |
|
देवर्षिभिस्तपोयुक्तैः सिद्धैः सप्तर्षिभिस्तदा। राजर्षिभिः पुण्यतमैर्गन्धर्वैरप्सरोगणैः।। | 2-46-8a 2-46-8b |
|
चराचरगुरुः श्रीमान्वृतः सर्वसुरैस्तथा। ब्रह्मा ब्रह्मविदां श्रेष्ठो दैत्यमागम्य चाब्रवीत्।। | 2-46-9a 2-46-9b |
|
प्रीतोऽस्मि तव भक्तस्य तपसाऽनेन सुव्रत। वरं वरय भद्रं ते यथेष्टं काममाप्नुहि।। | 2-46-10a 2-46-10b |
| हिरण्यकशिपुरुवाच। | 2-46-11x |
|
न देवा न च गन्धर्वा न यक्षोरगराक्षसाः। न मानुषाः पिशाचाश्च हन्युर्मां देवसत्तम।। | 2-46-11a 2-46-11b |
|
ऋषयो वा न मां शापैः क्रुद्धा लोकपितामह। शपेयुस्तपसा युक्ता वर एष वृतो मया।। | 2-46-12a 2-46-12b |
|
न शस्त्रेण नचास्त्रेण गिरिणा पादपेन च। न शुष्केण न चार्देण स्यान्न वाऽन्येन मे वधः।। | 2-46-13a 2-46-13b |
|
नाकाशे नाथ भूमौ वा रात्रौ वा दिवसेपि वा। नान्तर्वा न बहिर्वापि स्याद्वधो मे पितामह।। | 2-46-14a 2-46-14b |
|
पशुभिर्वा मृगैर्न स्यात्पक्षिभिर्वा सरीसृपैः। ददासि चेद्वरानेतन्देवदेव वृणोम्यहम्।। | 2-46-15a 2-46-15b |
| ब्रह्मोवाच। | 2-46-16x |
|
एते दिव्या वरास्तात मया दत्तास्तवाद्भुताः। सर्वकामवरांस्तात प्राप्स्यसि त्वमसंशयम्।। | 2-46-16a 2-46-16b |
|
एवमुक्त्वा स भगवाञ्जगामाकाशमेव हि। रराज ब्रह्मलोके हि ब्रह्मर्षिगणसेवितः।। | 2-46-17a 2-46-17b |
|
ततो देवाश्च नागाश्च गन्धर्वा मुनयस्तथा। वरप्रदानं श्रुत्वैव ते ब्रह्माणमुपस्थितः।। | 2-46-18a 2-46-18b |
| देवा ऊचुः। | 2-46-19x |
|
वरेणाने भगवन्बाधिष्यति स नोऽसुरः। तत्प्रसीदस्व भगवन्वधोपायोऽस्य चिन्त्यताम्।। | 2-46-19a 2-46-19b |
| भीष्म उवाच।। | 2-46-20x |
|
ततो लोकहितं वाक्यं श्रुत्वा देवः प्रजापतिः। प्रोवाच भगवान्वाक्यं सर्वदेवगणांस्तदा।। | 2-46-20a 2-46-20b |
|
अवश्यं त्रिदशास्तेन प्राप्तव्यं तपसः फलम्। तपसोऽन्तेऽस्य भगवान्वधं कृष्णः करिष्यति।। | 2-46-21a 2-46-21b |
|
एतच्छ्रुत्वा सुराः सर्वे ब्रह्मणा तस्य वै वधम्। स्वानि स्थानानि दिव्यानि जग्मुस्ते वै मुदान्विताः।। | 2-46-22a 2-46-22b |
|
लब्धमात्रे वरे चापि सर्वास्ता बाधते प्रजाः। हिरण्यकशिपुर्दैत्यो वरदानेन दर्पितः।। | 2-46-23a 2-46-23b |
|
राज्यं चकार दैत्येन्द्रो दैत्यसङ्घैः समावृतः। सप्तद्वीपान्वशेचके लोकालोकान्तरं बलात्।। | 2-46-24a 2-46-24b |
|
दिव्यभोगान्समस्तान्वै लोके सर्वानवाप सः। देवांस्त्रिभुवनस्थांस्तु पराजित्य महासुरः।। | 2-46-25a 2-46-25b |
|
त्रैलोक्यं वशमानीय स्वर्गे वसति दानवः। यदा वरमदोन्मत्तो न्यवसद्दानवो दिवि।। | 2-46-26a 2-46-26b |
|
अथ लोकान्सगस्तांश्च विजित्य स महाबलः। भवेयमहमेवेन्द्रः सोमोऽग्निर्मारुतो रविः।। | 2-46-27a 2-46-27b |
|
सलिलं चान्तरिक्षं च नक्षत्राणि दिशो दश। अहं क्रोधश्च कामश्च वरुणो वसवोऽर्यमा।। | 2-46-28a 2-46-28b |
|
धनदश्च धनाध्यक्षो यक्षकिम्पुरुषाधिपः। एते भवेयमित्युक्त्वा स्वयं भूत्वा बलात्स च।। | 2-46-29a 2-46-29b |
|
एषां गृहीत्वा स्थानानि तेषां कार्याण्यवाप सः। इज्यश्चासीन्मखवरैर्देवकिन्नरसत्तमैः।। | 2-46-30a 2-46-30b |
|
नरकस्थान्समानीय स्वर्गस्थांश्च चकार सः। एवमादीनि कर्माणि कृत्वा दैत्यपतिर्बली।। | 2-46-31a 2-46-31b |
|
आश्रमेषु महाभागान्मुनीन्वै शंसितव्रतान्। सत्यधर्मपरान्दान्तान्पुरा धर्षितवांस्तु सः।। | 2-46-32a 2-46-32b |
|
याज्ञीयान्कृतबान्दैत्यन्याजकांश्चैव देवताः। यत्रयत्र सुरा जग्मुस्तत्रतत्र व्रजत्युत।। | 2-46-33a 2-46-33b |
|
स्थानानि देवतानां तु हृत्वा राज्यमकारयत्। पञ्चकोट्यश्च वर्षाणि अयुतान्येकषष्टि च।। | 2-46-34a 2-46-34b |
|
षष्टिश्चैव सहस्राणां जग्मुस्तस्य दुरात्मनः। एतद्वर्षं स दैत्येन्द्रो भोगैश्चर्यमवाप सः।। | 2-46-35a 2-46-35b |
|
तेनातिबाध्यमानास्ते दैत्येन्द्रेण बलीयसा। ब्रह्मलोकं सुरा जग्मुः शर्वशक्रपुरोगमाः।। | 2-46-36a 2-46-36b |
| पितामहं समासाद्य खिन्नाः प्राञ्जलयोऽब्रुवन् ।। | 2-46-37a |
| देवा ऊचुः। | 2-46-38x |
|
भगवन्भूतभव्येश नस्त्रायस्व इहागतान्। भयं दितिसुताद्घोराद्भवत्यद्य दिवानिशम्।। | 2-46-38a 2-46-38b |
|
भगवन्सर्वदैत्यानां स्वयम्भूरादिकृत्प्रभुः। स्रष्टा त्वं हव्यकव्यानामव्यक्तः प्रकृतिर्ध्रुवः।। | 2-46-39a 2-46-39b |
| ब्रह्मोवाच। | 2-46-40x |
|
श्रूयतामापदेवं हि दुर्विज्ञेया मयापि च। नारायणस्तु पुरुषो विश्वरूपो महाद्युतिः।। | 2-46-40a 2-46-40b |
|
अव्यक्तः सर्वभूतानामचिन्त्यो विभुरव्ययः। ममापि स तु युष्माकं व्यसने परमा गतिः।। | 2-46-41a 2-46-41b |
|
नारायणः परोऽव्यक्तादहमव्यक्तसम्भवः। मत्तो जज्ञुः प्रजा लोकाः सर्वे देवासुराश्च ते।। | 2-46-42a 2-46-42b |
|
देवा यथाहं युष्माकं तथा नारायणो मम। पितामहोऽहं सर्वस्य स विष्णुः प्रपितामहः।। | 2-46-43a 2-46-43b |
|
निश्चितं विषुधा दैत्यं स विष्णुस्तं हनिष्यति। तस्य नास्ति न शक्यं च तस्माद्व्रजत माचिरम्।। | 2-46-44a 2-46-44b |
| भीष्म उवाच।। | 2-46-45x |
|
पितामहवचः श्रुत्वा सर्वे ते भरतर्षभ। विबुधा ब्रह्मणा सार्धं जग्मुः क्षीरोदधिं प्रति।। | 2-46-45a 2-46-45b |
|
आदित्या वसवः साध्या विश्वे च मरुतस्तथा। रुद्रा महर्षयश्चैव अश्विनौ च सुरूपिणौ।। | 2-46-46a 2-46-46b |
|
अन्ये च दिव्या ये राजंस्ते सर्वे सगणाः सुराः। चतुर्मुखं पुरस्कृत्य श्वेतद्वीपमुपागताः।। | 2-46-47a 2-46-47b |
| देवा ऊचुः। | 2-46-48x |
|
त्रायस्व नोऽद्य देवेश हिरण्यकशिपोर्वधात्। त्वं हि नः परमो धाता ब्रह्मादीनां सुरोत्तम।। | 2-46-48a 2-46-48b |
|
उत्फुल्लाम्बुजपत्राक्ष शत्रुपक्षभयङ्कर। क्षयाय दितिवंशस्य शरणं त्वं भविष्यसि।। | 2-46-49a 2-46-49b |
| भीष्म उवाच।। | 2-46-50x |
|
तद्देवानां वचः श्रुत्वा तदा विष्णुः शुचिश्रवाः। अदृश्यः सर्वभूतात्मा वक्तुमेवोपचक्रमे।। | 2-46-50a 2-46-50b |
| विष्णुरुवाच।। | 2-46-51x |
|
भयं त्यजध्वममरा अभयं वो ददाम्यहम्। तदेव त्रिदिवं देवाः प्रतिपद्यत माचिरम्।। | 2-46-51a 2-46-51b |
|
एषोऽहं सगणं दैत्यं वरदानेन दर्पितम्। अवध्यममरेन्द्राणां दानवेन्द्रं निहन्म्यहम्।। | 2-46-52a 2-46-52b |
| ब्रह्मोवाच।। | 2-46-53x |
|
भहवन्देवदेवेश खिन्ना एते भृशं सुराः। तस्मात्त्वं जहि दैत्येन्द्रं क्षिप्रं कालोऽस्य माचिरम्। एष त्वं सगणं दैत्यं वरदानेन दर्पितम्।। | 2-46-53a 2-46-53b 2-46-53c |
| विष्णुरुवाच।। | 2-46-54x |
|
क्षिप्रमेव करिष्यामि त्वरया दैत्यनाशनम्। तस्मात्त्वं विबुधाश्चैव प्रतिपद्यत वै दिवम्।। | 2-46-54a 2-46-54b |
| भीष्म उवाच।। | 2-46-55x |
|
एवमुक्त्वा तु भगवान्विसृज्य त्रिदिवेश्वरान्। नरस्यार्धतनुर्भूत्वा सिंहस्यार्धतनुः पुनः।। | 2-46-55a 2-46-55b |
|
नारसिंहेन वपुषा पाणिं संस्पृश्य पाणिना। भीमरूपो महातेजा व्यादितास्य इवान्तकः।। | 2-46-56a 2-46-56b |
|
हिरण्यकशिपुं राजञ्जगाम हरिरीश्वरः। दैत्यास्तमागतं दृष्ट्वा नारसिंहं महाबलम्।। | 2-46-57a 2-46-57b |
|
ववर्षुः शस्त्रवर्षैस्ते सुसङ्क्रुद्धास्तदा हरिम्। तैः सृष्टसर्वशस्त्राणि भक्षयामास वै हरिः।। | 2-46-58a 2-46-58b |
|
जघान न रणे दैत्यान्सहस्राणि बहूनि च। तान्निहत्य च दैतेयान्सर्वान्क्रुद्धान्महाबलान्।। | 2-46-59a 2-46-59b |
|
अभ्यधावत्सुसङ्क्रुद्धो दैत्येन्द्रं बलगर्वितम्। जीमूतघनसङ्काशो जीमूतघननिस्वनः।। | 2-46-60a 2-46-60b |
|
जीमूत इव दीप्तौजा जीमूत इव वेगवान्। सोऽतिबलं दृप्तं दृप्तशार्दूलविक्रमम्।। | 2-46-61a 2-46-61b |
|
दृप्तैर्दैत्यगणैर्गुप्तं खरैर्नखमुकैरुत। ततः कृत्वा तु युद्धं वै तेन दैत्येन वै हरिः।। | 2-46-62a 2-46-62b |
|
सन्ध्याकाले महातेजा भवनान्ते त्वरान्वितः। ऊरौ निधाय दैत्येन्द्रं निर्बिभेद नखैस्तदा।। | 2-46-63a 2-46-63b |
|
महाबलं महावीर्यं वरदानेन गर्वितम्। दैत्यश्रेष्ठं सुरश्रेष्ठो जघान तरसा हरिः।। | 2-46-64a 2-46-64b |
|
हिरण्यकशिपुं हत्वा सर्वदैत्यांश्च वै तदा। विबुधानां प्रजानां च हितं कृत्वा महाद्युतिः।। | 2-46-65a 2-46-65b |
|
प्रमुमोद हरिर्देवः प्राप्य धर्मं तदा भुवि। एष ते नारसिंहोऽत्र कथितः पाण्डुनन्दन। | 2-46-66a 2-46-66b |
| शृणु त्वं वामनं नाम प्रादुर्भावं महात्मनः।। | 2-46-67a |
|
। इति श्रीमन्महाभारते सभापर्वणि अर्घाहरणपर्वणि षट्चत्वारिंशोऽध्यायः।। 46।। |
| सभापर्व-045 | पुटाग्रे अल्लिखितम्। | सभापर्व-047 |