ऋग्वेदः सूक्तं ४.२३
| ← सूक्तं ४.२२ | ऋग्वेदः - मण्डल ४ सूक्तं ४.२३ वामदेवो गौतमः |
सूक्तं ४.२४ → |
| दे. इन्द्रः, ८-१० ऋतं वा। त्रिष्टुप् |
कथा महामवृधत्कस्य होतुर्यज्ञं जुषाणो अभि सोममूधः ।
पिबन्नुशानो जुषमाणो अन्धो ववक्ष ऋष्वः शुचते धनाय ॥१॥
को अस्य वीरः सधमादमाप समानंश सुमतिभिः को अस्य ।
कदस्य चित्रं चिकिते कदूती वृधे भुवच्छशमानस्य यज्योः ॥२॥
कथा शृणोति हूयमानमिन्द्रः कथा शृण्वन्नवसामस्य वेद ।
का अस्य पूर्वीरुपमातयो ह कथैनमाहुः पपुरिं जरित्रे ॥३॥
कथा सबाधः शशमानो अस्य नशदभि द्रविणं दीध्यानः ।
देवो भुवन्नवेदा म ऋतानां नमो जगृभ्वाँ अभि यज्जुजोषत् ॥४॥
कथा कदस्या उषसो व्युष्टौ देवो मर्तस्य सख्यं जुजोष ।
कथा कदस्य सख्यं सखिभ्यो ये अस्मिन्कामं सुयुजं ततस्रे ॥५॥
किमादमत्रं सख्यं सखिभ्यः कदा नु ते भ्रात्रं प्र ब्रवाम ।
श्रिये सुदृशो वपुरस्य सर्गाः स्वर्ण चित्रतममिष आ गोः ॥६॥
द्रुहं जिघांसन्ध्वरसमनिन्द्रां तेतिक्ते तिग्मा तुजसे अनीका ।
ऋणा चिद्यत्र ऋणया न उग्रो दूरे अज्ञाता उषसो बबाधे ॥७॥
ऋतस्य हि शुरुधः सन्ति पूर्वीरृतस्य धीतिर्वृजिनानि हन्ति ।
ऋतस्य श्लोको बधिरा ततर्द कर्णा बुधानः शुचमान आयोः ॥८॥
ऋतस्य दृळ्हा धरुणानि सन्ति पुरूणि चन्द्रा वपुषे वपूंषि ।
ऋतेन दीर्घमिषणन्त पृक्ष ऋतेन गाव ऋतमा विवेशुः ॥९॥
ऋतं येमान ऋतमिद्वनोत्यृतस्य शुष्मस्तुरया उ गव्युः ।
ऋताय पृथ्वी बहुले गभीरे ऋताय धेनू परमे दुहाते ॥१०॥
नू ष्टुत इन्द्र नू गृणान इषं जरित्रे नद्यो न पीपेः ।
अकारि ते हरिवो ब्रह्म नव्यं धिया स्याम रथ्यः सदासाः ॥११॥
सायणभाष्यम्
‘ कथा महाम्' इत्येकादशर्चं द्वितीयं सूक्तं वामदेवस्यार्षं त्रैष्टुभमैन्द्रम् । “ऋतस्य हि 'इत्याद्यास्तिस्र ऋतदेवताका वा । तथा चानुक्रान्तं-’ कथोपान्त्यास्तिस्र ऋतदेव्यो वा ' इति । आभिप्लविकेऽहनि दशरात्रे प्रथमेऽहनि माध्यंदिनसवने मैत्रावरुणशस्त्रेऽहीनसूक्तस्य स्थान इदं तृतीयं संपातसूक्तम् । सूत्रितं च-’ कथा महामिन्द्रः पूर्भिद्य एक इत् ' ( आश्व. श्रौ. ७. ५) इति । महाव्रते निष्केवल्ये एतत् । तथैव पञ्चमारण्यके शौनकेन सूत्रितं च -’ कथा महामवृधत्कस्य होतुरिति संपातः (ऐ. आ. ५. २. २ ) इति ।
क॒था म॒हाम॑वृध॒त्कस्य॒ होतु॑र्य॒ज्ञं जु॑षा॒णो अ॒भि सोम॒मूधः॑ ।
पिब॑न्नुशा॒नो जु॒षमा॑णो॒ अंधो॑ वव॒क्ष ऋ॒ष्वः शु॑च॒ते धना॑य ॥१
क॒था । म॒हाम् । अ॒वृ॒ध॒त् । कस्य॑ । होतुः॑ । य॒ज्ञम् । जु॒षा॒णः । अ॒भि । सोम॑म् । ऊधः॑ ।
पिब॑न् । उ॒शा॒नः । जु॒षमा॑णः । अन्धः॑ । व॒व॒क्षे । ऋ॒ष्वः । शु॒च॒ते । धना॑य ॥१
कथा । महाम् । अवृधत् । कस्य । होतुः । यज्ञम् । जुषाणः । अभि । सोमम् । ऊधः ।
पिबन् । उशानः । जुषमाणः । अन्धः । ववक्षे । ऋष्वः । शुचते । धनाय ॥१
“महां महान्तं गुणैः प्रवृद्धमिन्द्रं “कथा कथं केन प्रकारेण “अवृधत् वर्धयेत् । अस्मत्प्रेरिता स्तुतिरिति शेषः । तस्य महिम्नोऽतिमहत्त्वादिति भावः । स एवेन्द्रः “होतुः होमनिष्पादकस्य “कस्य यजमानस्य “यज्ञं यागं "जुषाणः प्रीयमाणः सन् “अभि । गच्छेदिति शेषः । उपसर्गश्रुतेरुचितक्रियाध्याहारः । किंच “ऊधः उद्धतमतिप्रवृद्धं “सोमम् “अन्धः सोमलक्षणमन्नं “पिबन् आस्वादयन् "उशानः तदेवान्नं कामयमानः “जुषमाणः सेवमानश्च “ऋष्वः महानिन्द्रः “शुचते प्रदीप्ताय “धनाय हिरण्यादिलक्षणाय। उक्तलक्षणं धनं कस्मै यजमानाय दातुं "ववक्षे वहति । पीतमेवान्नं जठरे धारयति। अनेन वाक्यद्वयेन इन्द्रस्याचिन्त्यचरितत्वं ख्यापितं भवति ॥
को अ॑स्य वी॒रः स॑ध॒माद॑माप॒ समा॑नंश सुम॒तिभिः॒ को अ॑स्य ।
कद॑स्य चि॒त्रं चि॑किते॒ कदू॒ती वृ॒धे भु॑वच्छशमा॒नस्य॒ यज्योः॑ ॥२
कः । अ॒स्य॒ । वी॒रः । स॒ध॒ऽमाद॑म् । आ॒प॒ । सम् । आ॒नं॒श॒ । सु॒म॒तिऽभिः॑ । कः । अ॒स्य॒ ।
कत् । अ॒स्य॒ । चि॒त्रम् । चि॒कि॒ते॒ । कत् । ऊ॒ती । वृ॒धे । भु॒व॒त् । श॒श॒मा॒नस्य॑ । यज्योः॑ ॥२
कः । अस्य । वीरः । सधऽमादम् । आप । सम् । आनंश । सुमतिऽभिः । कः । अस्य ।
कत् । अस्य । चित्रम् । चिकिते । कत् । ऊती । वृधे । भुवत् । शशमानस्य । यज्योः ॥२
“अस्य इन्द्रस्य संबन्धिनं “सधमादम् । सह माद्यन्तीति सधमादः संग्रामः । तं सह सोमपानं वा "वीरः स्तोत्राणाममित्राणां वा वीरयिता "कः पुमान् “आप प्राप्नोति । “कः च “अस्य इन्द्रस्य “सुमतिभिः शोभनाभिरनुग्रहबुद्धिभिः “समानंश संगच्छते । “कत् कदा वा “अस्य इन्द्रस्य “चित्रं चायनीयं धनं “चिकिते प्रज्ञायते । तत्प्रदानसमयं न कोऽपि जनातीत्यर्थः । “कत् कदा वा “शशमानस्य स्तुवतः "यज्योः यष्टुर्यजमानस्य “वृधे वर्धनाय “ऊती ऊत्या रक्षया “भुवत् भवेत् ॥
क॒था शृ॑णोति हू॒यमा॑न॒मिंद्रः॑ क॒था शृ॒ण्वन्नव॑सामस्य वेद ।
का अ॑स्य पू॒र्वीरुप॑मातयो ह क॒थैन॑माहुः॒ पपु॑रिं जरि॒त्रे ॥३
क॒था । शृ॒णो॒ति॒ । हू॒यमा॑नम् । इन्द्रः॑ । क॒था । शृ॒ण्वन् । अव॑साम् । अ॒स्य॒ । वे॒द॒ ।
काः । अ॒स्य॒ । पू॒र्वीः । उप॑ऽमातयः । ह॒ । क॒था । ए॒न॒म् । आ॒हुः॒ । पपु॑रिम् । ज॒रि॒त्रे ॥३
कथा । शृणोति । हूयमानम् । इन्द्रः । कथा । शृण्वन् । अवसाम् । अस्य । वेद ।
काः । अस्य । पूर्वीः । उपऽमातयः । ह । कथा । एनम् । आहुः । पपुरिम् । जरित्रे ॥३
“इन्द्रः परमैश्वर्ययुक्तः “हूयमानम् आह्वयन्तं स्तोतारं कथा कथं “शृणोति । स्तोत्राणि “शृण्वन् “अस्य स्तोतुः संबन्धीनि “अवसां रक्षणानि “कथा कथं च "वेद वेत्ति । “पूर्वीः पुरीतनानि “अस्य इन्द्रस्य संबन्धीनि “उपमातयः दानानि “काः “ह कानिचित् सन्तीति शेषः । तानि दानानि "जरित्रे स्तोतुः संबन्धिनां कामानां “पपुरिं पूरयितारम् "एनम् इन्द्रं “कथा कथं च “आहुः वदन्ति ॥
क॒था स॒बाधः॑ शशमा॒नो अ॑स्य॒ नश॑द॒भि द्रवि॑णं॒ दीध्या॑नः ।
दे॒वो भु॑व॒न्नवे॑दा म ऋ॒तानां॒ नमो॑ जगृ॒भ्वाँ अ॒भि यज्जुजो॑षत् ॥४
क॒था । स॒ऽबाधः॑ । श॒श॒मा॒नः । अ॒स्य॒ । नश॑त् । अ॒भि । द्रवि॑णम् । दीध्या॑नः ।
दे॒वः । भु॒व॒त् । नवे॑दाः । मे॒ । ऋ॒ताना॑म् । नमः॑ । ज॒गृ॒भ्वान् । अ॒भि । यत् । जुजो॑षत् ॥४
कथा । सऽबाधः । शशमानः । अस्य । नशत् । अभि । द्रविणम् । दीध्यानः ।
देवः । भुवत् । नवेदाः । मे । ऋतानाम् । नमः । जगृभ्वान् । अभि । यत् । जुजोषत् ॥४
"सबाधः सपत्नानां पीडासहितः “शशमानः इन्द्रविषयां स्तुतिं कुर्वन् “दीध्यानः कर्मभिः दीप्यमानो यजमानः “अस्य इन्द्रस्य संबन्धि “द्रविणं पश्वादिधनं “कथा कथम् “अभि “नशत् अभिप्राप्नोति । “नमः हविर्लक्षणमन्नं “जगृभ्वान् गृहीतवानिन्द्रः “यत् यदा “अभि “जुजोषत् माम् अभिसेवेत तदा “देवः दीप्यमान इन्द्रः “मे मदीयानाम् “ऋतानां स्तोत्राणां “नवेदाः अतिशयेन ज्ञाता “भुवत् भवेत् । अत्र निपातस्थो नकारोऽतिशयवाची ॥
क॒था कद॒स्या उ॒षसो॒ व्यु॑ष्टौ दे॒वो मर्त॑स्य स॒ख्यं जु॑जोष ।
क॒था कद॑स्य स॒ख्यं सखि॑भ्यो॒ ये अ॑स्मि॒न्कामं॑ सु॒युजं॑ तत॒स्रे ॥५
क॒था । कत् । अ॒स्याः । उ॒षसः॑ । विऽउ॑ष्टौ । दे॒वः । मर्त॑स्य । स॒ख्यम् । जु॒जो॒ष॒ ।
क॒था । कत् । अ॒स्य॒ । स॒ख्यम् । सखि॑ऽभ्यः । ये । अ॒स्मि॒न् । काम॑म् । सु॒ऽयुज॑म् । त॒त॒स्रे ॥५
कथा । कत् । अस्याः । उषसः । विऽउष्टौ । देवः । मर्तस्य । सख्यम् । जुजोष ।
कथा । कत् । अस्य । सख्यम् । सखिऽभ्यः । ये । अस्मिन् । कामम् । सुऽयुजम् । ततस्रे ॥५
“देवः द्योतमान इन्द्रः “अस्या “उषसो “व्युष्टौ प्रभाते “मर्तस्य मर्त्यस्य मनुष्यस्य स्तोतुः संबन्धि “सख्यं सखिकर्म “कथा कथं केन प्रकारेण “कत् कदा "जुजोष सेवेत । "ये स्तोतारः “अस्मिन् इन्द्रे “सुयुजं सुष्ठु प्रयुज्यमानं "कामं कामनीयं हविः स्तोत्रं च “ततस्रे वितेनिरे “अस्य इन्द्रस्य “सख्यं सखिकर्म “सखिभ्यः स्तोतृभ्यः “कथा कथं "कत् कदाचित् । भवेदिति शेषः ॥ ॥ ९ ॥
किमादम॑त्रं स॒ख्यं सखि॑भ्यः क॒दा नु ते॑ भ्रा॒त्रं प्र ब्र॑वाम ।
श्रि॒ये सु॒दृशो॒ वपु॑रस्य॒ सर्गाः॒ स्व१॒॑र्ण चि॒त्रत॑ममिष॒ आ गोः ॥६
किम् । आत् । अम॑त्रम् । स॒ख्यम् । सखि॑ऽभ्यः । क॒दा । नु । ते॒ । भ्रा॒त्रम् । प्र । ब्र॒वा॒म॒ ।
श्रि॒ये । सु॒ऽदृशः॑ । वपुः॑ । अ॒स्य॒ । सर्गाः॑ । स्वः॑ । न । चि॒त्रऽत॑मम् । इ॒षे॒ । आ । गोः ॥६
किम् । आत् । अमत्रम् । सख्यम् । सखिऽभ्यः । कदा । नु । ते । भ्रात्रम् । प्र । ब्रवाम ।
श्रिये । सुऽदृशः । वपुः । अस्य । सर्गाः । स्वः । न । चित्रऽतमम् । इषे । आ । गोः ॥६
हे इन्द्र वयं यजमानाः ते त्वदीयम् “अमत्रं शत्रूनभिभावुकं “सख्यं सखिकर्म “सखिभ्यः स्तोतृभ्यः “किमात् किं स्वित् “प्र “ब्रवाम प्रकर्षेण वदेम । “ते त्वदीयं “भ्रात्रं भ्रातृकर्म च “कदा “नु कदा खलु प्र ब्रवाम । “सुदृशः शोभनदर्शनस्य “अस्य इन्द्रस्य संबन्धिनः “सर्गाः उद्योगाः “श्रिये सर्वेषां स्तोतॄणां श्रेयसे । भवन्तीति शेषः । “स्वर्ण सूर्यो यथा दर्शनीयतमस्तथा “गोः गन्तुरिन्द्रस्य “चित्रतमं दर्शनीयतमं “वपुः शरीरम् “आ “इषे आ समन्तात् सर्वैरिष्यते ॥
द्रुहं॒ जिघां॑संध्व॒रस॑मनिं॒द्रां तेति॑क्ते ति॒ग्मा तु॒जसे॒ अनी॑का ।
ऋ॒णा चि॒द्यत्र॑ ऋण॒या न॑ उ॒ग्रो दू॒रे अज्ञा॑ता उ॒षसो॑ बबा॒धे ॥७
द्रुह॑म् । जिघां॑सन् । ध्व॒रस॑म् । अ॒नि॒न्द्राम् । तेति॑क्ते । ति॒ग्मा । तु॒जसे॑ । अनी॑का ।
ऋ॒णा । चि॒त् । यत्र॑ । ऋ॒ण॒ऽयाः । नः॒ । उ॒ग्रः । दू॒रे । अज्ञा॑ताः । उ॒षसः॑ । ब॒बा॒धे ॥७
द्रुहम् । जिघांसन् । ध्वरसम् । अनिन्द्राम् । तेतिक्ते । तिग्मा । तुजसे । अनीका ।
ऋणा । चित् । यत्र । ऋणऽयाः । नः । उग्रः । दूरे । अज्ञाताः । उषसः । बबाधे ॥७
अयमिन्द्रः “द्रुहं द्रोहं कुर्वतीं “ध्वरसं हिंसिकाम् "अनिन्द्राम् इन्द्रमजानतीं राक्षसीं “जिघांसन् हन्तुमिच्छन् “तिग्मा तिग्मानि पूर्वमेव तीक्ष्णानि “अनीका अनीकानि आयुधानि “तुजसे तद्वधाय “तेतिक्ते अत्यर्थं तीक्ष्णीकरोति । यत्र यासूषःसु तदुपलक्षितेष्वहःसु “ऋणा “चित् ऋणान्यपि “नः । अस्मान् बाधन्त इति शेषः । ताः “उषसः च “उग्रः उद्गूर्णबलः “ऋणयाः ऋणस्य हन्तेन्द्रः। यातिः वधकर्मा । "दूरे “अज्ञाताः अननुभूताः सतीः “बबाधे अपीडयत् ॥
ऋतपेयनाम्न्येकाहे मरुत्वतीयनिष्केवल्यशस्त्रयोः निविद्धानात्' पुरस्तात् ' ऋतस्य हि' इत्येतदादिके द्वे ऋचौ क्रमेण शंसनीये । सूत्रितं च-’ ऋतस्य हि शुरुधः सन्ति पूर्वीरिति सूक्तमुखीये' (आश्व. श्रौ. ९. ७ ) इति ॥ ।
ऋ॒तस्य॒ हि शु॒रुधः॒ संति॑ पू॒र्वीर्ऋ॒तस्य॑ धी॒तिर्वृ॑जि॒नानि॑ हंति ।
ऋ॒तस्य॒ श्लोको॑ बधि॒रा त॑तर्द॒ कर्णा॑ बुधा॒नः शु॒चमा॑न आ॒योः ॥८
ऋ॒तस्य॑ । हि । शु॒रुधः॑ । सन्ति॑ । पू॒र्वीः । ऋ॒तस्य॑ । धी॒तिः । वृ॒जि॒नानि॑ । ह॒न्ति॒ ।
ऋ॒तस्य॑ । श्लोकः॑ । ब॒धि॒रा । त॒त॒र्द॒ । कर्णा॑ । बु॒धा॒नः । शु॒चमा॑नः । आ॒योः ॥८
ऋतस्य । हि । शुरुधः । सन्ति । पूर्वीः । ऋतस्य । धीतिः । वृजिनानि । हन्ति ।
ऋतस्य । श्लोकः । बधिरा । ततर्द । कर्णा । बुधानः । शुचमानः । आयोः ॥८
अत्र ऋतशब्देनेन्द्रो वादित्यो वा सत्यं वा यज्ञो वोच्यते । “ऋतस्य ऋतदेवस्य संबन्धिन्यः “पूर्वीः बह्व्यः “शुरुधः आपः “सन्ति “हि भवन्ति खलु । “ऋतस्य ऋतदेवस्य संबन्धिनी “धीतिः प्रज्ञा तद्विषया स्तुतिर्वा “वृजिनानि वर्जनीयानि पापानि “हन्ति हिनस्ति । “ऋतस्य ऋतदेवस्य संबन्धिनी “श्लोकः स्तुतिरूपा वाक् “आयोः गन्तुर्मनुष्यस्य संबन्धिनौ “बधिरा बधिरौ प्रतिबद्धौ "कर्णा कर्णौ "ततर्द तृणत्ति। कीदृशः श्लोकः। “बुधानः बुध्यमानः “शुचमानः दीप्यमानः ॥
ऋ॒तस्य॑ दृ॒ळ्हा ध॒रुणा॑नि संति पु॒रूणि॑ चं॒द्रा वपु॑षे॒ वपूं॑षि ।
ऋ॒तेन॑ दी॒र्घमि॑षणंत॒ पृक्ष॑ ऋ॒तेन॒ गाव॑ ऋ॒तमा वि॑वेशुः ॥९
ऋ॒तस्य॑ । दृ॒ळ्हा । ध॒रुणा॑नि । स॒न्ति॒ । पु॒रूणि॑ । च॒न्द्रा । वपु॑षे । वपूं॑षि ।
ऋ॒तेन॑ । दी॒र्घम् । इ॒ष॒ण॒न्त॒ । पृक्षः॑ । ऋ॒तेन॑ । गावः॑ । ऋ॒तम् । आ । वि॒वे॒शुः॒ ॥९
ऋतस्य । दृळ्हा । धरुणानि । सन्ति । पुरूणि । चन्द्रा । वपुषे । वपूंषि ।
ऋतेन । दीर्घम् । इषणन्त । पृक्षः । ऋतेन । गावः । ऋतम् । आ । विवेशुः ॥९
“वपुषे वपुष्मतः । षष्य्ार्थे चतुर्थी । “ऋतस्य ऋतदेवस्य संबन्धीनि “दृळ्हा दृढानि “धरुणानि धारकाणि “पुरूणि बहूनि “चन्द्रा चन्द्राण्याह्लादकानि “वपूंषि रूपाणि “सन्ति भवन्ति । “ऋतेन ऋतदेवेन “दीर्घम् अत्यधिकं “पृक्षः अन्नम् “इषणन्त स्तोतार इच्छन्ति । “ऋतेन ऋतदेवेन “गावः धेनवः “ऋतं यज्ञं दक्षिणात्वेन “आ “विवेशुः प्रविशन्ति । यद्वा । गावो रश्मय ऋतमुदकम् आविवेशुः ॥
ऋ॒तं ये॑मा॒न ऋ॒तमिद्व॑नोत्यृ॒तस्य॒ शुष्म॑स्तुर॒या उ॑ ग॒व्युः ।
ऋ॒ताय॑ पृ॒थ्वी ब॑हु॒ले ग॑भी॒रे ऋ॒ताय॑ धे॒नू प॑र॒मे दु॑हाते ॥१०
ऋ॒तम् । ये॒मा॒नः । ऋ॒तम् । इत् । व॒नो॒ति॒ । ऋ॒तस्य॑ । शुष्मः॑ । तु॒र॒ऽयाः । ऊं॒ इति॑ । ग॒व्युः ।
ऋ॒ताय॑ । पृ॒थ्वी इति॑ । ब॒हु॒ले इति॑ । ग॒भी॒रे इति॑ । ऋ॒ताय॑ । धे॒नू इति॑ । प॒र॒मे इति॑ । दु॒हा॒ते॒ इति॑ ॥१०
ऋतम् । येमानः । ऋतम् । इत् । वनोति । ऋतस्य । शुष्मः । तुरऽयाः । ऊं इति । गव्युः ।
ऋताय । पृथ्वी इति । बहुले इति । गभीरे इति । ऋताय । धेनू इति । परमे इति । दुहाते इति ॥१०
“ऋतम् ऋतदेवं येमानः नियच्छन् स्तुतिभिर्वशीकुर्वन् स्तोता “ऋतमित् ऋतदेवमेव “वनोति संभजते । “ऋतस्य ऋतदेवस्य संबन्धि “शुष्मः बलं “तुरयाः तूर्णं “गव्युः । “उ इति चार्थे । जलकामश्च भवति । “बहुले विस्तीर्ण “गभीरे दुरवगाहे “पृथ्वी द्यावापृथिव्यौ “ऋताय ऋतदेवाय भवतः । “धेनू प्रीणयित्र्यौ “परमे उत्कृष्टे द्यावापृथिव्यौ “ऋताय ऋतदेवायैव “दुहाते दोहनं कुर्वाते ।।
नू ष्टु॒त इं॑द्र॒ नू गृ॑णा॒न इषं॑ जरि॒त्रे न॒द्यो॒३॒॑ न पी॑पेः ।
अका॑रि ते हरिवो॒ ब्रह्म॒ नव्यं॑ धि॒या स्या॑म र॒थ्यः॑ सदा॒साः ॥११
नु । स्तु॒तः । इ॒न्द्र॒ । नु । गृ॒णा॒नः । इष॑म् । ज॒रि॒त्रे । न॒द्यः॑ । न । पी॒पे॒रिति॑ पीपेः ।
अका॑रि । ते॒ । ह॒रि॒ऽवः॒ । ब्रह्म॑ । नव्य॑म् । धि॒या । स्या॒म॒ । र॒थ्यः॑ । स॒दा॒ऽसाः ॥११
नु । स्तुतः । इन्द्र । नु । गृणानः । इषम् । जरित्रे । नद्यः । न । पीपेरिति पीपेः ।
अकारि । ते । हरिऽवः । ब्रह्म । नव्यम् । धिया । स्याम । रथ्यः । सदाऽसाः ॥११
पूर्वं व्याख्याता ॥ ॥ १० ॥
| मण्डल ४ | |
|---|---|
|
|