महाभारतम्-09-शल्यपर्व-044
| ← शल्यपर्व-043 | महाभारतम् नवमपर्व महाभारतम्-09-शल्यपर्व-044 वेदव्यासः |
शल्यपर्व-045 → |
विश्वामित्रशापाद्रुधिरजलायाः सरस्वत्या ऋषिभिस्वपसा शोधनम्।। 1 ।। इन्द्रेण सरस्वत्यरुणासङ्गमे यजनादिना ब्रह्महत्यापरिहरणम्।। 2 ।। बलरामस्य तत्र स्नानादिपूर्वकं तस्मात्सोमतीर्थगमनम्।। 3 ।।
| वैशम्पायन उवाच। | 9-44-1x |
|
स शप्ता तेन क्रुद्धेन विश्वामित्रेण धीमता। तस्मिंस्तीर्थवरे शुभ्रं शोणितं समुपावहत्।। | 9-44-1a 9-44-1b |
|
अथाजग्मुस्ततो राजन्राक्षसास्तत्र भारत। तत्र ते शोणितं सर्वे पिबन्तः सुखमासते।। | 9-44-2a 9-44-2b |
|
तृप्ताश्च सुभृशं तेन सुखिता विगतज्वराः। नृत्यन्तश्च हसन्तश्च यथा स्वर्गजितस्तथा।। | 9-44-3a 9-44-3b |
|
कस्यचित्त्वथ कालस्य ऋषयः सुतपोधनाः। तीर्थयात्रां समाजग्मुः सरस्वत्यां महीपते।। | 9-44-4a 9-44-4b |
|
तेषु सर्वेषु तीर्थेषु स्वाप्लुत्य मुनिपुङ्गवाः। प्राप्य प्रीतिं परां चापि तपोलुप्धा विशारदाः।। | 9-44-5a 9-44-5b |
|
प्रययुर्हि ततो राजन्येन तीर्थमसृग्वहम्। अथागम्य महाभागास्तत्तीर्थं दारुणं तदा।। | 9-44-6a 9-44-6b |
|
दृष्ट्वा तोयं सरस्वत्याः शोणितेन परिप्लुतम्। पीयमानं च रक्षोभिर्बहुभिर्नृपसत्तम।। | 9-44-7a 9-44-7b |
|
तान्दृष्ट्वा राक्षसान्राजन्मुनयः संशितव्रताः। परित्राणे सरस्वत्याः परं यत्नं प्रचक्रिरे।। | 9-44-8a 9-44-8b |
|
ते तु सर्वे महाभागाः समागम्य महाव्रताः। आहूय सरितां श्रेष्ठामिदं वचनमब्रुवन्।। | 9-44-9a 9-44-9b |
|
कारणं ब्रूहि कल्याणि किमर्थं ते हृदो ह्ययम्। एवमग्राह्यतां यातः श्रुत्वाऽध्यास्यामहे वयम्।। | 9-44-10a 9-44-10b |
|
ततः सा सर्वमाचष्ट यथावृत्तं प्रवेपती। दुःखितामथ तां दृष्ट्वा ऊचुस्ते वै तपोधनाः।। | 9-44-11a 9-44-11b |
|
कारणं श्रुतमस्माभिः शापश्चैव श्रुतोऽनघे। करिष्यन्ति तु यत्प्राप्तं सर्व एव तपोधनाः।। | 9-44-12a 9-44-12b |
|
एवमुक्त्वा सरिच्छ्रेष्ठामूचुस्तेऽथ परस्परम्। विमोचयामहे सर्वे शापादेतां सरस्वतीम्।। | 9-44-13a 9-44-13b |
|
ते सर्वे ब्राह्मणा राजंस्तपोभिर्नियमैस्तथा। उपवासैश्च विविधैर्यमैः कष्टव्रतैस्तथा।। | 9-44-14a 9-44-14b |
|
आराध्य पशुभर्तारं महादेवं जगत्पतिम्। मोक्षयामासुस्तां देवीं सरिच्छ्रेष्ठां सरस्वतीम्।। | 9-44-15a 9-44-15b |
|
तेषां तु सा प्रभावेण प्रकृतिस्था सरस्वती। प्रसन्नसलिला जज्ञे यथा पूर्वं तथैव हि। निर्मुक्ता च सरिच्छ्रेष्ठा विबभौ सा यथा पुरा।। | 9-44-16a 9-44-16b 9-44-16c |
|
दृष्ट्वा तोयं सरस्वत्या मुनिभिस्तैस्तथा कृतम्। तानेव शरणं जग्मू राक्षसाः क्षुधितास्तथा।। | 9-44-17a 9-44-17b |
|
कृत्वाञ्जलिं ततो राजन्राक्षसाः क्षुधयाऽर्दिताः। ऊचुस्तान्वै मुनीन्सर्वान्कृपायुक्तान्पुनःपुनः।। | 9-44-18a 9-44-18b |
|
वयं च क्षुधिताश्चैव धर्माद्धीनाश्च शाश्वतात्। न च नः कामकारोऽयं यद्वयं पापकारिणा।। | 9-44-19a 9-44-19b |
|
युष्माकं चाप्रसादेन दुष्कृतेन च कर्मणा। पक्षोऽयं वर्धतेऽस्माकं यतः स्मो ब्रह्मराक्षसाः। योषितां चैव पापेन योनिदोषकृतेन च।। | 9-44-20a 9-44-20b 9-44-20c |
|
एवं हि वैश्यशूद्राणां क्षत्रियाणां तथैव च। ये ब्राह्मणान्प्रद्विषन्ति ते भवन्तीह राक्षसाः।। | 9-44-21a 9-44-21b |
|
`शक्तिमन्तोऽपि ये केचिदाश्रितानां च रक्षणम्। न कुर्वन्ति मनुष्यास्ते सम्भवन्तीह राक्षसाः'।। | 9-44-22a 9-44-22b |
|
आचार्यमृत्विजं चैव गुरुं वृद्वजनं तथा। प्रणिनो येऽवमन्यन्ते ते भवन्तीह राक्षसाः।। | 9-44-23a 9-44-23b |
|
तत्कुरुध्वमिहास्माकं तारणं द्विजसत्तमाः। शक्ता भवन्तः सर्वेषां लोकानामपि तारणे।। | 9-44-24a 9-44-24b |
|
तेषां तु वचनं श्रुत्वा तुष्टुवुस्तां महानदीम्। मोक्षार्थं रक्षसां तेषामूचुः प्रयतमानसाः।। | 9-44-25a 9-44-25b |
| ऋषय ऊचुः। | 9-44-26x |
|
क्षुतं कीटावपन्नं च यच्चोच्छिष्टाचितं भवेत्। सकेशमवधूतं च रुदितोपहतं च यत्।। | 9-44-26a 9-44-26b |
|
श्वभिः संसृष्टमन्नं च भागोऽसौ रक्षसामिह। तस्माज्ज्ञात्वा सदा विद्वानेतान्यत्नाद्विवर्जयेत्। राक्षसान्नमसौ भुङ्क्ते यो भुङ्क्ते ह्यन्नमीदृशम्।। | 9-44-27a 9-44-27b 9-44-27c |
|
शोधयित्वा ततस्तीर्थमृषयस्ते तपोधनाः। मोक्षार्थं राक्षसानां च नदीं तां प्रत्यचोदयन्।। | 9-44-28a 9-44-28b |
|
महर्षीणां मतं ज्ञात्वा ततः सा सरितां वरा। अरुणामानयामास स्वां तनुं पुरुषर्षभ।। | 9-44-29a 9-44-29b |
|
तस्यान्तेराक्षसाः स्नात्वा तनूस्त्यक्त्वा दिवं गताः। अरुणायां महाराज ब्रह्मवध्यापहा हि सा।। | 9-44-30a 9-44-30b |
|
एतमर्थमभिज्ञाय देवराजः शतक्रतुः। तस्मिंस्तीर्थे वरे स्नात्वा विमुक्तः पाप्मना किल।। | 9-44-31a 9-44-31b |
| जनमेजय उवाच। | 9-44-32x |
|
किमर्थं भगवाञ्शक्रो ब्रह्मवध्यामवाप्तवान्। कथमस्मिंश्च तीर्थे वै आप्लुत्याकल्मषोऽभवत्।। | 9-44-32a 9-44-32b |
| वैशम्पायन उवाच। | 9-44-33x |
|
शृणुष्वैतदुपाख्यानं यथावृत्तं जनेश्वर। यथा बिभेद समयं नमुचेर्वासवः पुरा।। | 9-44-33a 9-44-33b |
|
जमुचिर्वासवाद्भीतः सूर्यरश्मिं समाविशत्। तेनेन्द्रः सख्यमकरोत्समयं चेदमब्रवीत्।। | 9-44-34a 9-44-34b |
|
न चार्द्रेण न शुष्केण न रात्रौ नापि चाहनि। वधिष्याम्यसुरश्रेष्ठ सखे सत्येन ते शपे।। | 9-44-35a 9-44-35b |
|
एवं स कृत्वा समयं दृष्ट्वा नीहास्मीश्वरः। चिच्छेदास्य शिरो राजन्नपां फेनेन वासवः।। | 9-44-36a 9-44-36b |
|
तच्छिरो नमुचेश्छिन्नं पृष्ठतः शक्रमन्वियात्। भोभो मित्रह पापेति ब्रुवाणं शक्रमन्तिकात्।। | 9-44-37a 9-44-37b |
|
एवं स शिरसा तेन चोद्यमानः पुनः पुनः। पितामहाय सन्तप्त एतमर्थं न्यवेदयत्।। | 9-44-38a 9-44-38b |
|
तमब्रवील्लोकगुरुररुणायां यथाविधि। इष्ट्वोपस्पृश देवेन्द्र तीर्थे पापभयापहे।। | 9-44-39a 9-44-39b |
|
[एषा पुण्यजला शक्र कृता मुनिभिरेव तु। निगूढमस्यागमनमिहासीत्पूर्वमेव तु।। | 9-44-40a 9-44-40b |
|
ततोऽभ्येत्यारुणां देवीं प्लावयामास वारिणा। सरस्वत्यारुणायाश्च पुण्योऽयं सङ्गमो महान्।। | 9-44-41a 9-44-41b |
|
इह त्वं यज देवेन्द्र दद दानान्यनेकशः। अत्राप्लुत्य सुघोरात्त्वं पातकाद्विप्रमोक्ष्यसे।।] | 9-44-42a 9-44-42b |
|
इत्युक्तः स सरस्वत्याः कुञ्जे वै जनमेजय। इष्ट्वा यथावद्बलभिदरुणायामुपास्पृशत्।। | 9-44-43a 9-44-43b |
|
स मुक्तः पाप्मना तेन ब्रह्मवध्याकृतेन च। जगाम संहृष्टमनास्त्रिदिवं त्रिदशेश्वरः।। | 9-44-44a 9-44-44b |
|
शिरस्तच्चापि नमुचेस्तत्रैवाप्लुत्य भारत। लोकान्कामदुधात्प्राप्तमक्षयान्राजसत्तम।। | 9-44-45a 9-44-45b |
| वैशपायन उवाच। | 9-44-46x |
|
तत्राप्युपस्पृश्य बलो महात्मा दत्त्वा च दानानि पृथग्विधानि। अवाप्य धर्मं परमार्यकर्मा जगाम सोमस्य महत्सुतीर्थम्।। | 9-44-46a 9-44-46b 9-44-46c 9-44-46d |
|
यत्रायजद्राजसूयेन सोमः साक्षात्पुरा विधिवत्पार्थिवेन्द्र। अत्रिर्धीमान्ब्रह्मपुत्रो बभूव होता यस्मिन्क्रतुमुख्ये महात्मा।। | 9-44-47a 9-44-47b 9-44-47c 9-44-47d |
|
यस्यान्तेऽभूत्सुमहद्दानवानां दैतेयानां राक्षसानां च देवैः। सङ्ग्रामो वै तारकाख्यः सुतीव्रो यत्र स्कन्दस्तारकाख्यं जघान।। | 9-44-48a 9-44-48b 9-44-48c 9-44-48d |
|
सैनापत्यं लब्धवान्दैवतानां महासेनो यत्र दैत्यान्तकर्ता। साक्षाच्चैवं न्यवसत्कार्तिकेयः सदा कुमारो यत्र स प्लुक्षराजः।। | 9-44-49a 9-44-49b 9-44-49c 9-44-49d |
|
।। इति श्रीमन्महाभारते शल्यपर्वणि ह्रदप्रवेशपर्वणि चतुश्चत्वारिंशोऽध्यायः।। 44 ।। |
9-44-10 अध्यास्यामहे अध्यवसायं करिष्यामहे।। 9-44-49 सदा कुमारो यत्र नक्षत्रधर्मा इति क.पाठः। यत्र नक्षत्रकामः इति ङ.पाठः।। 9-44-44 चतुश्चत्वारिंशोऽध्यायः।।
| शल्यपर्व-043 | पुटाग्रे अल्लिखितम्। | शल्यपर्व-045 |