महाभारतम्-09-शल्यपर्व-015

विकिस्रोतः तः
← शल्यपर्व-014 महाभारतम्
नवमपर्व
महाभारतम्-09-शल्यपर्व-015
वेदव्यासः
शल्यपर्व-016 →
  1. 001
  2. 002
  3. 003
  4. 004
  5. 005
  6. 005ब
  7. 006
  8. 007
  9. 008
  10. 009
  11. 010
  12. 011
  13. 012
  14. 013
  15. 014
  16. 015
  17. 016
  18. 017
  19. 018
  20. 019
  21. 020
  22. 021
  23. 022
  24. 023
  25. 024
  26. 025
  27. 026
  28. 027
  29. 028
  30. 029
  31. 030
  32. 031
  33. 032
  34. 033
  35. 034
  36. 035
  37. 036
  38. 037
  39. 038
  40. 039
  41. 040
  42. 041
  43. 042
  44. 043
  45. 044
  46. 045
  47. 046
  48. 047
  49. 048
  50. 049
  51. 050
  52. 051
  53. 052
  54. 053
  55. 054
  56. 055
  57. 056
  58. 057
  59. 058
  60. 059
  61. 060
  62. 061
  63. 062
  64. 063
  65. 064
  66. 065
  67. 066

शल्ययुधिष्ठिरयोर्युद्धम्।। 1 ।।

सञ्जय उवाच। 9-15-1x
ततः सेना तव विभो मद्रराजपुरस्कृता।
पुनरभ्यद्रवत्पार्थान्वेगेन महता रणे।।
9-15-1a
9-15-1b
पीडितास्तावकाः सर्वे प्रधावन्तो रणोत्कटाः।
क्षणेन चैव पार्थांस्ते बहुत्वात्समलोडयन्।।
9-15-2a
9-15-2b
ते वध्यमानाः समरे पाण्डवा नावतस्थिरे।
क्षणेनैव महाराज पश्यतोः कृष्णपार्थयोः।।
9-15-3a
9-15-3b
ततो धनञ्जयः क्रुद्धः कृपं सह पदानुगैः।
अवाकिरच्छरौघेण कृतवर्माणमेव च।।
9-15-4a
9-15-4b
शकुनिं सहदेवस्तु सहसैन्यमवाकिरत्।
नकुलः पार्श्वतः स्थित्वा मद्रराजमयोधयत्।।
9-15-5a
9-15-5b
द्रौपदेया नरेन्द्राश्च भूयिष्ठान्समवारयन्।
द्रोणपुत्रं च पाञ्चाल्यः शिखण्डी समवारयत्।।
9-15-6a
9-15-6b
भीमसेनस्तु राजानं गदापाणिरवारयत्।
शल्यं तु सह सैन्येन कुन्तीपुत्रो युधिष्ठिरः।।
9-15-7a
9-15-7b
ततः समभवद्युद्धं संसक्तं तत्रतत्र ह।
तावकानां परेषां च सङ्ग्रामेष्वनिवर्तिनाम्।।
9-15-8a
9-15-8b
तत्र पश्यामहे कर्म शल्यस्यातिमहद्रणे।
यदेकः सर्वसैन्यानि पाण्डवानामयोधयत्।।
9-15-9a
9-15-9b
व्यदृश्यत तदा शल्यो युधिष्ठिरसमीपतः।
क्रूरश्चन्द्रमसोऽभ्याशे शनैश्चर इव ग्रहः।।
9-15-10a
9-15-10b
पीडयित्वा तु राजानं शरैराशीविषोपमैः।
अभ्यधावत्पुनर्भीमं शरवर्षैरवाकिरत्।।
9-15-11a
9-15-11b
तस्य तल्लाघवं दृष्ट्वा तथैव च कृतास्त्रताम्।
अपूजयन्ननीकानि परेषां तावकानि च।।
9-15-12a
9-15-12b
पीड्यमानास्तु शल्येन पाण्डवा भृशाविक्षताः।
प्राद्रवन्त रणं हित्वा क्रोशमाने युधिष्ठिरे।।
9-15-13a
9-15-13b
वध्यमानेष्वनीकेषु मद्रराजेन पाण्डवः।
अमर्षवशमापन्नो धर्मराजो युधिष्ठिरः।।
9-15-14a
9-15-14b
ततः पौरुषमास्थाय मद्रराजमताडयत्।
जयो वाऽस्तु वधो वेति कृतबुद्धिर्महारथः।।
9-15-15a
9-15-15b
समाहूयाब्रवीत्सर्वान्भ्रातॄन्कृष्णं च पाण्डवः।। 9-15-16a
भीष्मो द्रोणश्च कर्णश्च ये चान्ये पृथिवीक्षितः।
कौरवार्थे पराक्रान्ताः सङ्ग्रामे निधनं गताः।
यथाभागं यथोत्साहं भवन्तः कृतपौरुषाः।।
9-15-17a
9-15-17b
9-15-17c
भागोऽवशिष्ट एकोऽयं मम शल्यो महारथः।
सोऽहमद्य युधा जेतुमाशंसे मद्रकाधिपम्।।
9-15-18a
9-15-18b
तत्र यन्मानसं मह्यं तत्सर्वं निगदामि वः।
चक्ररक्षाविमौ वीरौ मम माद्रवतीसुतौ।।
9-15-19a
9-15-19b
अजेयौ वासवेनापि समरे शूरसम्मतौ।
साध्विमौ मातुलं युद्धे क्षत्रधर्मपुरस्कृतौ।।
9-15-20a
9-15-20b
मदर्थे प्रतियुध्येतां मानार्हौ सत्यसङ्गरौ।
मां वा शल्यो रणे हन्ता तं वाऽहं भद्रमस्तु वः।
इति सत्यामिमां वाणीं लोकवीरा निबोधत।।
9-15-21a
9-15-21b
9-15-21c
योत्स्येऽहं मातुलेनाद्य क्षात्रधर्मेण पार्थिवाः।
स्वमंशमभिसन्धाय विजयायेतराय वा।।
9-15-22a
9-15-22b
तस्य मेऽप्यधिकं शस्त्रं सर्वोपकरणानि च।
संयुज्यन्तां रथे क्षिप्रं शास्त्रवद्रथयोजकैः।।
9-15-23a
9-15-23b
शैनेयो दक्षिणं चक्रं धृष्टद्युम्नस्तथोत्तरम्।
पृष्ठगोपो भवत्वद्य मम पार्थो धनञ्जयः।।
9-15-24a
9-15-24b
पुरःसरो ममाद्यास्तु भीमः शस्त्रभृतां वरः।
एवमभ्यधिकः शल्याद्भविष्यामि महामृधे।।
9-15-25a
9-15-25b
एवमुक्तास्तथा चक्रुस्तदा राज्ञः प्रियैषिणः।। 9-15-26a
ततः प्रहर्षः सैव्यानां पुनरासीत्तदाः मृधे।
पाञ्चालानां सोमकानां मात्स्यानां च विशेषतः।।
9-15-27a
9-15-27b
प्रतिज्ञातं च सङ्ग्रामे धर्मराजस्य पूजयन्।
ततः शङ्खांश्च भेरीश्च शतशश्चैव पुष्करान्।
अवादयन्त पाञ्चालाः सिंहनादांश्च नेदिरे।।
9-15-28a
9-15-28b
9-15-28c
तेऽभ्यधावन्त संरब्धा मद्रराजं तरस्विनम्।
महता हर्षजेनाथ नादेन कुरुपुङ्गवाः।।
9-15-29a
9-15-29b
हादेन गजघण्टानां शङ्खानां निनदेन च।
तूर्यशब्देन महता नादयन्तश्च मेदिनीम्।।
9-15-30a
9-15-30b
तान्प्रत्यगृह्णात्पुत्रस्ते मद्रराजश्च वीर्यवान्।
महामेघानिव बहूञ्शैलावस्तोदयावुभौ।।
9-15-31a
9-15-31b
शल्यस्तु समरश्लाघी धर्मराजमरिन्दमम्।
ववर्ष शरवर्षेण शम्बरं मघवा इव।।
9-15-32a
9-15-32b
तथैव कुरुराजोऽपि प्रगृह्य रुचिरं धनुः।
द्रोणोपदेशान्विविधान्दर्शयानो महामनाः।
ववर्ष शरवर्षाणि चित्रं लघु च सुष्ठु च।।
9-15-33a
9-15-33b
9-15-33c
न चास्य विवरं कश्चिद्ददर्श चरतो रणे।। 9-15-34a
तावुभौ विविधैर्बाणैस्ततक्षाते परस्परम्।
शार्दूलावामिषप्रेप्सू पराक्रान्ताविवाहवे।।
9-15-35a
9-15-35b
भीमस्तु तव पुत्रेण युद्धशौण्डेन सङ्गतः।। 9-15-36a
पाञ्चाल्यः सात्यकिश्चैव माद्रीपुत्रौ च पाण्डवौ।
शकुनिप्रमुखान्वीरान्प्रत्यगृह्णन्समन्ततः।।
9-15-37a
9-15-37b
तदासीत्तुमुलं युद्धं पुनरेव जयैषिणाम्।
तावकानां परेषां च राजन्दुर्मन्त्रिते तव।।
9-15-38a
9-15-38b
दुर्योधनस्तु भीमस्य शरेणानतपर्वणा।
चिच्छेदादिश्य सङ्ग्रामे ध्वजं हेमपरिष्कृतम्।।
9-15-39a
9-15-39b
स किङ्किणीकजालेन महता चारुदर्शनः।
पपात रुचिरः सिंहो भीमसेनस्य पश्यतः।।
9-15-40a
9-15-40b
पुनश्चास्य धनुश्चित्रं गजराजकरोपमम्।
क्षुरेण शितधारेण प्रचकर्त नराधिपः।।
9-15-41a
9-15-41b
स च्छिन्नधन्वा तेजस्वी रथशक्त्या सुतं तव।
बिभेदोरसि विक्रम्य स रथोपस्थ आविशत्।।
9-15-42a
9-15-42b
तस्मिन्मोहमनुप्राप्ते पुनरेव वृकोदरः।
यन्तुरेव शिरः कायात्क्षुरप्रेणाहरत्तदा।।
9-15-43a
9-15-43b
हतसूता हयास्तस्य रथमादाय भारत।
व्यद्रवन्त दिशो राजन्हाहाकारस्तदाऽभवत्।।
9-15-44a
9-15-44b
तमभ्यधावंस्त्राणार्थं द्रोणपुत्रो महारथः।
कृपश्च कृतवर्मां च पुत्रं ते हि परीप्सवः।।
9-15-45a
9-15-45b
तस्मिन्विलुलिते सैन्ये त्रस्तांस्तस्य पदानुगान्।
गाण्डीवधन्वा विस्फार्य धनुस्तानहनच्छरैः।।
9-15-46a
9-15-46b
युधिष्ठिरस्तु मद्रेशमभ्यधावदमर्षितः।
स्वयं सन्नोदयन्नश्वान्दन्तवर्णान्मनोजवान्।।
9-15-47a
9-15-47b
तत्राश्चर्यपमश्याम कुन्तीपुत्रे युधिष्ठिरे।
पुरा भूत्वा मृदुर्दान्तो यत्तदा दारुणोऽभवत्।।
9-15-48a
9-15-48b
विवृताक्षश्च कौन्तेयो वेपमानश्च मन्युना।
चिच्छेद योधान्निशितैः शरैः शतसहस्रशः।।
9-15-49a
9-15-49b
यांयां प्रत्युद्ययौ सेनां तांतां ज्येष्ठः स पाण्डवः।
शरैरपातयद्राजन्गिरीन्वज्रैरिवोत्तमैः।।
9-15-50a
9-15-50b
साश्वसूतध्वजरथान्रथिनः पातयन्बहून्।
अक्रीडदेको बलवान्पवनस्तोयदानिव।।
9-15-51a
9-15-51b
साश्वारोहांश्च तुरगान्पत्तींश्चैव सहस्रधा।
व्यपोथयत सङ्ग्रामे क्रुद्धो रुद्रः पशूनिव।।
9-15-52a
9-15-52b
शून्यमायोधनं कृत्वा शरवर्षैः समन्ततः।
अभ्यद्रवत मद्रेशं तिष्ठतिष्ठेति चाब्रवीत्।।
9-15-53a
9-15-53b
तस्य तच्चरितं दृष्ट्वा संग्रामे भीमकर्मणः।
वित्रेसुस्तावकाः सर्वे शल्यस्त्वेनं समभ्ययात्।।
9-15-54a
9-15-54b
ततस्तौ भृशसङ्क्रुद्धौ प्रध्माय सलिलोद्भवौ।
समाहूय तदाऽन्योन्यं भर्त्सयन्तौ समीयतुः।।
9-15-55a
9-15-55b
शल्यस्तु शरवर्षेण पीडयामास पाण्डवम्।
मद्रराजं तु कौन्तेयः शरवर्षैरवाकिरत्।।
9-15-56a
9-15-56b
अदृश्येतां तदा राजन्कङ्कपत्रिभिराचितौ।
उद्भिन्नरुधिरौ शूरौ मद्रराजयुधिष्ठिरौ।
पुष्पिताविव रेजाते वने शाल्मलिकिंशुकौ।।
9-15-57a
9-15-57b
9-15-57c
दीव्यमानौ महात्मानौ प्राणद्यूतेन दुर्मदौ।
दृष्ट्वा सर्वाणि सैन्यानि नाध्यवस्यंस्तयोर्जयम्।।
9-15-58a
9-15-58b
हत्वा मद्राधिपं पार्थो भोक्ष्यतेऽद्य वसुन्धराम्।
शल्यो वा पाण्डवं हत्वा दद्याद्दुर्योधनाय गाम्।।
9-15-59a
9-15-59b
इतीव निश्चयो नाभूद्योधानां तत्र भारत।
प्रदक्षिणमभूत्सर्वं धर्मराजस्य युध्यतः।।
9-15-60a
9-15-60b
ततः शरशतं शल्यो मुमोचाशु युधिष्ठिरे।
धनुश्चास्य शिताग्रेण बाणेन निरुकृन्तत।।
9-15-61a
9-15-61b
सोऽन्यत्कार्मुकमादाय शल्यं शरशतैस्त्रिभिः।
अविध्यत्कार्मुकं चास्य क्षुरेण निरकृन्तत।।
9-15-62a
9-15-62b
अथास्य निजघानाश्वांश्चतुरो नतपर्वभिः।
द्वाभ्यामतिशिताग्राभ्यामुभौ तत्पार्ष्णिसारथी।।
9-15-63a
9-15-63b
ततोऽस्य दीप्यमानेन पीतेन निशितेन च।
प्रमुखे वर्तमानस्य भल्लेनापाहरद्वृजम्।।
9-15-64a
9-15-64b
ततः प्रभग्नं तत्सैन्यं दौर्योधनमरिन्दम।। 9-15-65a
ततो मद्राधिपं द्रौणिरभ्यधावत्तथा कृतम्।
आरोप्य चैनं स्वरथं त्वरमाणः प्रदुद्रुवे।।
9-15-66a
9-15-66b
मुहूर्तमिव तौ गत्वा नर्दमाने युधिष्ठिरे।
गत्वा ततो मद्रपतिरन्यं स्यन्दनमास्थितः।।
9-15-67a
9-15-67b
विधिवत्कल्पितं शुभ्रं महाम्बुदनिनादिनम्।
सज्जयन्त्रोपकरणं द्विषतां रोमहर्षणम्।।
9-15-68a
9-15-68b
तथान्यद्धनुरादाय बलवान्वेगवत्तरम्।।
युधिष्ठिरं मद्रपतिर्भित्त्वा सिंह इवानदत्।।
9-15-69a
9-15-69b
ततः स शरवर्षेण पर्जन्य इव वृष्टिमान्।
अभ्यवर्षदमेयात्मा क्षत्रियान्क्षत्रियर्षभः।।
9-15-70a
9-15-70b
सात्यकिं दशभिर्विद्ध्वा भीमसेनं त्रिभिः शरैः।
सहदेवं त्रिभिर्विद्धा युधिष्ठिरमपीडयत्।।
9-15-71a
9-15-71b
तांस्तानन्यान्महेष्वासान्साश्वान्सरथकूबरान्।
अर्दयामास विशिखैरुल्काभिरिव कुञ्जरान्।।
9-15-72a
9-15-72b
कुञ्जरान्कुञ्जरारोहानश्वप्रयायिनः।
रथांश्च रथिभिः सार्धं जघान रथिनां वरः।।
9-15-73a
9-15-73b
बाहूंश्चिच्छेद तरसा सायुधान्केतनानि च।
चकार च महीं योधैः स्तीर्णां वेदीं कुशैरिव।।
9-15-74a
9-15-74b
तथा तमरिसैन्यानि घ्नन्तं मृत्युमिवान्तकम्।
परिवव्रुर्भृशं क्रुद्धाः पाण्डुपाञ्चालसोमकाः।।
9-15-75a
9-15-75b
।। इति श्रीमन्महाभारते
शल्यपर्वणि शल्यवधपर्वणि
अष्टादशदिवसयुद्धे पञ्चदशोऽध्यायः।। 15 ।।

[सम्पाद्यताम्]

9-15-42 रथशक्त्या रथस्थया शक्त्या।। 9-15-50 यां यामभ्यगमत्सेनां तां तां व्यनीनशत्। न्यपातयत कौन्तेयो गिरीन्वज्र इवोत्तमान्। इति क.ख.पाठः।। 9-15-67 मुहूर्तमिव तान्हत्वा नर्दमीने युधिष्ठिरे इति क.ख.पाठः।। 9-15-15 पञ्चदशोऽध्यायः।।

शल्यपर्व-014 पुटाग्रे अल्लिखितम्। शल्यपर्व-016