महाभारतम्-11-स्त्रीपर्व-003
| ← स्त्रीपर्व-002 | महाभारतम् स्त्रीपर्व महाभारतम्-11-स्त्रीपर्व-003 वेदव्यासः |
स्त्रीपर्व-004 → |
विदुरेण धृतराष्ट्रकापनोदनाय शास्त्रार्थकथनम्।। 1 ।।
| वृतराष्ट्र उवाच। | 11-3-1x |
|
सुमाषितं महाप्राज्ञ शोकोऽयं विगतो मम। भूय एव तु वाक्यानि श्रोतुमिच्छामि तत्त्वतः।। | 11-3-1a 11-3-1b |
|
अनिष्टानां च संसर्गादिष्टानां च निवर्तनात्। कथं हि मानसं दुःखं विप्रयुज्यन्ति पण्डिताः।। | 11-3-2a 11-3-2b |
| विदुर उवाच। | 11-3-3x |
|
वतोयतो मनो दुःखात्सुखाद्र विप्रमुच्यते। तवत्तसः शगं लब्ध्वा सुगतिं विन्दते बुधः।। | 11-3-3a 11-3-3b |
|
अशाधतमिदं सर्वं चिन्त्यमानं नरर्षभ। कदलीसन्निभो लोकः सारो ह्यस्य न विद्यते।। | 11-3-4a 11-3-4b |
|
[यदा प्राज्ञाश्च मूढाश्च धनवन्तोऽथ निर्धनाः। सर्वे पितृवनं प्राप्य स्वपन्ति विगतज्वराः।। | 11-3-5a 11-3-5b |
|
निर्मांसैरस्थिभूयिष्ठैर्गात्रैः स्नायुनिबन्धिभिः। किं विशेषं प्रपश्यन्ति तत्र तेषां परे जनाः।। | 11-3-6a 11-3-6b |
|
येन प्रत्यवगच्छेयुः कुलरूपविशेषणम्। कस्मादन्योन्यमिच्छन्ति विप्रलब्धधियो नराः।।] | 11-3-7a 11-3-7b |
|
गृहाण्येव हि मर्त्यानामाहुर्देहानि पण्डिताः। कालेन विनियुज्यन्ते सत्वमेकं तु शोभनम्।। | 11-3-8a 11-3-8b |
|
यथा जीर्णमजीर्णं वा वस्त्रं त्यक्त्वा तु पूरुषः। अन्यद्रोचयते वस्त्रमेवं देहाः शरीरिणाम्।। | 11-3-9a 11-3-9b |
|
वैचित्रवीर्य सत्यं हि दुःखं वा यदि वा सुखम्। प्राप्नुवन्तीह भूतानि स्वकृतेनैव कर्मणा।। | 11-3-10a 11-3-10b |
|
कर्मणा प्राप्यते स्वर्गः सुखं दुःखं च भारत। ततो वहति तं भारमवशः स्ववशोऽपि वा।। | 11-3-11a 11-3-11b |
|
यथा च मृन्मयं भाण्डं चक्रारूढं विपद्यते। किञ्चित्प्रक्रियमाणं वा कृतमात्रमथापि वा।। | 11-3-12a 11-3-12b |
|
हीनं वाऽप्यवरोप्यं वा अवतीर्णमथापि वा। आर्द्रं वाऽप्यथवा शुष्कं पच्यमानमथापि वा।। | 11-3-13a 11-3-13b |
|
अवतार्यन्तमापाङ्कादुद्धृतं चापि भारत। अथवा परिभुज्जन्तमेवं देहाः शरीरिणाम्।। | 11-3-14a 11-3-14b |
|
गर्भस्थो वा प्रसूतो वाऽप्यथवा दशरात्रिकः। अर्धमासगतो वाऽपि मासमात्रगतोऽपि वा।। | 11-3-15a 11-3-15b |
|
संवत्सरगतो वापि द्विसंवत्सर एव वा। यौवनस्थोऽथ मध्यस्थो वृद्धो वापि विपद्यते।। | 11-3-16a 11-3-16b |
|
प्राक्कर्मभिस्तु भूतानि भवन्ति नभवन्ति च। एवं संबर्धिते लोके किमर्थमनुतप्यसे।। | 11-3-17a 11-3-17b |
|
यथा तु सलिलं राजन्क्रीडार्थमनुसञ्चरन्। उन्मज्जेच्च निमज्जेच्च चेष्टते च नराधिप।। | 11-3-18a 11-3-18b |
|
एवं संसारगहने उन्मज्जननिमज्जने। कर्मयोगेन बध्यन्ते क्लिश्यन्ते चाल्पबुद्धयः।। | 11-3-19a 11-3-19b |
|
ये तु प्राज्ञाः स्थिता मध्ये संसारान्तगतैषिणः। समागमज्ञा भूतानां ते यान्ति परमां गतिम्।। | 11-3-20a 11-3-20b |
|
।। इति श्रीमन्महाभारते स्त्रीपर्वणि जलप्रदानिकपर्वणि तृतीयोऽध्यायः।। 3 ।। |
11-3-1 सुभाषितैरिति झ.पाठः।। 11-3-5 पितृवनं मृत्युम्।। 11-3-8 सल्वमेकं तु शास्वतमिति झ.पाठः। तत्र सत्वं लिङ्गशरीरम्। शाश्वतं मोक्षपर्यन्तं स्थायित्वात् इत्यर्थः।। 11-3-13 अवरोप्यन्तमितिपाठे अवरोप्यमाणम्।। 11-3-14 आपाकात् कुलालकृतात् पात्रपाककूटात्। अथवा परिभृज्जन्तमिति झ.पाठः।। 11-3-19 एवं संसारगहनादुन्मज्जननिमज्जनात् इति क.छ.ट.पाठः।। 11-3-3 तृतीयोऽध्यायः।।
| स्त्रीपर्व-002 | पुटाग्रे अल्लिखितम्। | स्त्रीपर्व-004 |