महाभारतम्-16-मौसलपर्व-005
| ← मौसलपर्व-004 | महाभारतम् षोडशपर्व महाभारतम्-16-मौसलपर्व-005 वेदव्यासः |
मौसलपर्व-006 → |
सर्वयादवेषु निहतेषु बभ्रुदारुकाभ्यां सह बलभद्रमन्वेषसाणेन कृष्णेन वने वृक्षाश्रितस्य तस्य दर्शनम्।। 1 ।।
ततः कृष्णेन पाण्डिवान्प्रति दारुकप्रेषणम्।। 2 ।।
बलभद्रेण योगात्सर्पशरीरस्वीकारेण समुद्रप्रवेशः।। 3 ।।
कृष्णेन शरीरत्यागाय योगेन शयनम्।। 4 ।।
व्याधेन मृगबुद्ध्या कृष्णस्य पादतले सायकेन गाढवेधनम्।। 5 ।।
कृष्णेन पश्चात्समीप मेत्य पश्चात्तापेन प्रणमतो व्याधस्य देवैः स्वर्गप्रापणम्।। 6 ।।
ततः शरीरत्यागपूर्वकं दिवं गतेन कृष्णेन देवैः पुष्पवर्षण पूर्वकं स्तुत्या प्रत्युद्गम्यमानेनि सता निजपरधामप्रवेशः।। 7 ।।
| वैशम्पायन उवाच। | 16-5-1x |
|
ततो ययुर्दारुकः केशवश्च बभ्रुश्च रामस्य पदं पतन्तः। अथापश्यन्राममनन्तवीर्यं वृक्षाश्रितं चिन्तयानं विविक्ते। | 16-5-1a 16-5-1b 16-5-1c 16-5-1d |
|
ततः समासाद्य महानुभावः कृष्णस्तदा दारुकमन्वशासत्। गत्वा कुरून्सर्वमिमं महान्तं पार्थाय शंसस्व वधं यदूनाम्।। | 16-5-2a 16-5-2b 16-5-2c 16-5-2d |
|
ततोऽर्जुनः क्षिप्रमिहोपयातु श्रुत्वा मृतान्यादवान्ब्रह्मशापात्। इत्येवमुक्तः स ययौ रथेन कुरूंस्तदा दारुको नष्टचेताः।। | 16-5-3a 16-5-3b 16-5-3c 16-5-3d |
|
ततो गते दारुके केशवोथ दृष्ट्वान्तिके बभ्रुमुवाच वाक्यम्। स्त्रियो भवान्रक्षितुं यातु शीघ्रं नैता हिंस्युर्दस्यवो वित्तलोभात्।। | 16-5-4a 16-5-4b 16-5-4c 16-5-4d |
| कूटे युक्तं मुसलं लुब्धकस्य।। | 16-5-5f |
|
ततो दृष्ट्वा निहतं बभ्रुमाह कृष्णेऽग्रजं भ्रातरमुग्रतेजाः। हहैव त्वं मां प्रतीक्षस्व राम यावत्स्त्रियो ज्ञातिवशाः करोमि।। | 16-5-6a 16-5-6b 16-5-6c 16-5-6d |
|
ततः पुरीं द्वारवतीं पविश्य जनार्दनः पितरं प्राह वाक्यम्। सर्वं भवान्रक्षतु नः समग्रं धनंजयस्यागमनं प्रतीक्षन्।। | 16-5-7a 16-5-7b 16-5-7c 16-5-7d |
|
रामो वनान्ते प्रतिपालयन्मा- मास्तेऽद्याहं तेन समानमिष्ये। दृष्टं मयेदं निधनं यदूनां राज्ञां च पूर्वं कुरुपुङ्गवानाम्।। | 16-5-8a 16-5-8b 16-5-8c 16-5-8d |
|
नाहं विना यदुभिर्यादवानां पुरीमिमामशकं द्रष्टुमद्य। तपश्चरिष्यामि निबोध तन्मे रामेणि सार्धं वनमभ्युपेत्य।। | 16-5-9a 16-5-9b 16-5-9c 16-5-9d |
|
इतीदमुक्त्वा शिरसा च पादौ संस्पृश्य कृष्णस्त्वरितो जगाम। ततो महान्निनदः प्रादुरासी- त्सस्त्रीकुमारस्य पुरस्य तस्य।। | 16-5-10a 16-5-10b 16-5-10c 16-5-10d |
|
अथाब्रवीत्केशवः सन्निवर्त्य शब्दं श्रुत्वा योषितां क्रोशतीनाम्। पुरीमिमामेष्यति सव्यसाची स वो दुःखान्मोचयिता नराग्र्यः।। | 16-5-11a 16-5-11b 16-5-11c 16-5-11d |
|
ततो गत्वा केशवस्तं ददर्श रामं वने स्थितमेकं विविक्ते।। | 16-5-12a 16-5-12b |
| रक्ताननः स्वां तनुं तां विमुच्य।। | 16-5-13d |
|
संदृश्यन्तं सागरान्तं विशन्तं सम्यक्तदा सागरः प्रत्यगृह्णात्। नागा दिव्याः सरितश्चैव पुण्याः कर्कोटको वासुकिस्तक्षकश्च।। | 16-5-14a 16-5-14b 16-5-14c 16-5-14d |
|
पृथुश्रवा अरुणः कुञ्जरश्च मिश्री शङ्खः कुमुदः पुण्डरीकः। तथा नागो धृतराष्ट्रो महात्मा ह्रादः क्राथः शितिपृष्ठो निकेतुः।। | 16-5-15a 16-5-15b 16-5-15c 16-5-15d |
| सङ्कर्षणं भूधरं शुद्धबुद्धिम्।। | 16-5-16d |
|
ततो गते भ्रातरि वासुदेवो जानन्सर्वा गतयो दिव्यदृष्टिः। वने शून्ये विचरंश्चिन्तयानो भूमौ चाथ संविवेशाग्र्यतेजाः।। | 16-5-17a 16-5-17b 16-5-17c 16-5-17d |
|
सर्वं तेन प्राक्तदा वित्तमासी- द्गान्धार्या यद्वाक्यमुक्तं स्वधर्मात्। दुर्वाससा पारसोच्छिष्टलिप्ते यच्चाप्युक्तं तच्च सस्मार कृष्णः।। | 16-5-18a 16-5-18b 16-5-18c 16-5-18d |
|
`कुलस्त्रीणां संवृतानां गवां च द्विजेन्द्राणां बलमादाय धर्मे। योनिर्देवानां वरदो ब्रह्मदेवो गोविन्दाख्यो वासुदेवोऽथ नित्यः।। | 16-5-19a 16-5-19b 16-5-19c 16-5-19d |
|
संचिन्तयन्नन्धकवृष्णिनाशं कुरुक्षयं चैव महानुभावः। मेने ततः संक्रमणस्य कालं ततश्चकारेन्द्रियसन्निरोधम्।। | 16-5-20a 16-5-20b 16-5-20c 16-5-20d |
|
यथा च लोकत्रयपालनार्थं दुर्वासवाक्यप्रतिपालनाय। देवोपि सन्देहविमोक्षहेतो- र्निमित्तमैच्छत्सकलार्थतत्त्ववित्।। | 16-5-21a 16-5-21b 16-5-21c 16-5-21d |
|
स सन्निरुद्धेन्द्रियवाङ्मनास्तु शिश्ये महायोगमुपेत्य कृष्णः। जरोथ तं देशमुपाजगाम लुब्धस्तदानीं मृगलिप्सुरुग्रः।। | 16-5-22a 16-5-22b 16-5-22c 16-5-23d |
|
स केशवं योगयुक्तं शयानं मृगासक्तो लुब्धकः सायकेन। जरोऽविध्यत्पादतले त्वरावां- स्तं चाभितस्तज्जिघृक्षुर्जगाम।। | 16-5-23a 16-5-23b 16-5-23c 16-5-23d |
|
अथापश्यत्पुरुषं योगयुक्तं पीतांबरं लुब्धकोऽनेकबाहुम्। मत्वाऽऽत्मानं त्वपराद्धं स तस्य पादौ जरो जगृहे शङ्कितात्मा।। | 16-5-24a 16-5-24b 16-5-24c 16-5-24d |
|
आश्वासितः पुण्यफलेन भक्तया तथाऽनुतापात्कर्मणो जन्मनश्च। दृष्ट्वा तथा देवमनन्तवीर्यं देवैस्स्वर्गं प्रातितस्त्यक्तदेहः।। | 16-5-25a 16-5-25b 16-5-25c 16-5-25d |
|
गणैर्मुनीनां पूजितस्यत्र कृष्णो गच्छन्नूर्द्ध्वं व्याप्य लोकान्स लक्ष्म्या।। | 16-5-26a 16-5-26b |
|
दिवं प्राप्तं वासवोऽथाश्विनौ च रुद्रादित्या वसवश्चाथ विश्वे। प्रत्युद्ययुर्मुनयश्चापि सिद्धा गन्धर्वमुख्याश्च सहाप्सरोभिः।। | 16-5-27a 16-5-27b 16-5-27c 16-5-27d |
|
ततो राजन्भगवानुग्रतेजा नारायणः प्रभवश्चाव्ययश्च। योगाचार्यो रोदसी व्याप्य लक्ष्म्या स्थानं प्राप स्वं महात्माऽप्रमेयम्।। | 16-5-28a 16-5-28b 16-5-28c 16-5-28d |
|
ततो देवैर्ऋषिभिश्चापि कृष्णः समागतश्चारणैश्चैव राजन्। गन्धर्वाग्र्यैरप्सरोभिर्वराभिः सिद्धैः साध्यैश्चानतैः पूज्यमानः।। | 16-5-29a 16-5-29b 16-5-29c 16-5-29d |
|
तं वै देवाः प्रत्यनन्दन्त राज- न्मुनिश्रेष्ठा ऋग्भिरानर्चुरीशम्। तं गन्धर्वाश्चापि तस्थुः स्तुवन्तः प्रीत्य चैनं पुरुहूतोऽभ्यनन्दत्।। | 16-5-30a 16-5-30b 16-5-30c 16-5-30d |
|
`नमोनमस्ते भगवञ्शार्ङ्गधन्व- न्धर्मस्थित्या प्रादुरासीर्धरायाम्। कंसाख्यादीन्देवशत्रूंश्च सर्वा- न्हत्वा भूमिः स्थापिता भारतप्ता।। | 16-5-31a 16-5-31b 16-5-31c 16-5-31d |
|
दिव्यं स्थानमजरं चाप्रमेयं दुर्विज्ञेयं चागमैर्गम्यमग्र्यम्। गच्छ प्रभो रक्ष चार्तिं प्रपन्ना- न्कल्पेकल्पे जायमानांश्च मर्त्यान्।। | 16-5-32a 16-5-32b 16-5-32c 16-5-32d |
|
इत्येवमुक्त्वा देवसंघोऽनुगम्य श्रिया युक्तं पुष्पवृष्ट्या ववर्ष। वाणी चासीत्संश्रिता रूपिणी सा भानोर्मध्ये प्रविश त्वं तु राजन्।। | 16-5-33a 16-5-33b 16-5-33c 16-5-33d |
|
भुजैश्चतुर्भिः समुपेतं ममेदं रूपं विशिष्टं जीवितं संस्थितं च। भूमौ गतं पूजयताप्रमेयं सदा हि तस्मिन्निवसामीति देवाः।। | 16-5-34a 16-5-34b 16-5-34c 16-5-34d |
|
देवा निवृत्तास्तत्पदं नाप्नुवन्तो बुद्ध्या देवं संस्मरन्तः प्रतीताः। ब्रह्माद्यास्ते तद्गुणान्कीर्तयन्तः शुभाँल्लोकान्स्वान्प्रपेदुः सुरेन्द्राः।। | 16-5-35a 16-5-35b 16-5-35c 16-5-35d |
|
।। इति श्रीमन्महाभारते मौसलपर्वणि पञ्चमोऽध्यायः।। 5 ।। |
[सम्पाद्यताम्]
16-5-1 पतन्तः शीघ्रं गच्छन्तः।। 16-5-2 वधं मधूनामिति क.ट. पाठः।। 16-5-4 वित्तभावात् इति ट.पाठः।। 16-5-5 कूटे लोहमुद्गरे युक्त बद्ध भुसलं ब्राह्मणशप्तं बभ्रुं स्वयमेव निपत्यावधीत्।। 16-5-7 स्त्रियो भवान्रक्षत्विति झ.पाठः।। 16-5-13 महार्णवे येन इति क.ट.पाठः।।
| मौसलपर्व-004 | पुटाग्रे अल्लिखितम्। | मौसलपर्व-006 |