आयुर्वेदसूत्रम् (योगानन्दनाथभाष्यसमेतम्)/दशमप्रश्नः
अथ दशमः प्रश्नः.
देहानिलपथगतसुखकालविरुद्धकर्मकरणं देहविनाशकं भवति ।
१
तत्तत्पोषकद्रव्यजन्यं भेषजम् ।
२
यावदृतुजातरसाः पोषकाः ।
४
अहरहरविकारं निरीक्षयेत् ।
५
पथ्योचितान् पोषयेत् ।
६
(अ) शुचिमलापहारकम् ।
८
पार्थिवावयवयोगात्सर्वरसानुगुणदं भवति ।
९
स्वादुरसवद्द्रव्ययोगाच्छुक्लाभिवृद्धिं करोति ।
१०
अब्भूताभिवर्धकम् ।
११
कैडर्यः कटुरसो रुच्यो ग्राही दीपनः कासापहः ।
२०
रोहिणी तिक्तरसा सर्वज्वरकासजित् ।
२१
मुस्ता तिक्तरसा कफपित्तज्वरारोचकविनाशिका ।
२२
तारस्तिक्तरसः मदभ्रमज्वरातिदाहनुत् ।
२३
मृगमदः कटुरसः कासपवनहरः हृद्यगन्धप्रदः ।
२६
शौण्डं तिक्तरसं कफमुखरोगहरं वृष्यं बल्यं रसायनम् ।
२८
कोलिकं कटुरसं वातपित्तान्यमुखरोगजित् ।
२९
तपस्विनी तिक्तरसा श्लेष्मामयरक्तपित्तविनाशिनी ।
३२
शैलेयकं तिक्तरसं विषमुर्च्छाभ्रमपवनपित्तविनाशकम् ।
३४
लाक्षा तिक्तरसा कफकुष्ठज्वरभ्रमविनाशिनी ।
३६
सुप्रभा तिक्तरसा ज्वरविदाहापहा गर्भस्थामयान् हन्ति ।
३७
सिंहिका कटुरसा उष्णज्वरारोचकानाहघ्नी ।
४०
शैलूषः स्वादुरसः सर्वशूलछर्द्यतिसारहरा दीपनपाचनबल्या ।
४२
तिन्त्रिका कटुरसा शोभपाण्डुकफानिलघ्नी दोषापहा ।
४३
दीर्घायुस्स्वादुरसः रक्तपित्तानिलविनाशकः ।
४६
माषा स्वादुरसा रक्तपित्तहरा कफशुक्लकारिका ।
४८
वृष्यवल्ली स्वादुरसा बल्या वृष्या समीरजित् ।
४९
यष्टिः स्वादुरसा छर्दिविषमपित्तपवनापहा ।
५०
गोपा स्वादुरसा वातपित्तातिसारघ्नी ।
५२
मदनस्तिक्तरसः क्षयगुल्मप्रमेहकारकः ।
५५
त्रपुसं स्वादुरसं वातासृक्पित्तमूत्रकृच्छ्रविकारजुनुत् ।
५७
कोशातकी स्वादुरसा वातपित्तगुल्मप्रमेहहारिका ।
५८
.... तिक्तरसः कफवातगुल्मार्शोहरो विरेचकः ।
६६
विशल्या तिक्तरसा प्लीहगुल्मोदरकफपित्तापहा ।
६७
हैमवती कटुरसा कुष्ठपाण्डुशोभक्षयापहा ।
६८
त्रिवृत् स्वादुरसा वातपित्तप्रशमनी विरचनी ।
६९
रास्ना कटुरसा शोभवातोदरकफविघातकी ।
७०
तुरगी कटुरसा वातश्लेष्मक्षयकासनेत्रामयान् जयेत् ।
७१
बला स्वादुरसा वातपित्तज्वरविनाशिनी ।
७३
बला पीवरा स्वादुरसा वातपित्तव्रणज्वरनेत्रामयापहा ।
७७
वामनी कटुरसा वातश्लेष्महरा हृत्कण्ठकृमीन् हन्ति ।
७९
पटुजः कटुरसः रक्तातिसारत्रिदोषघ्नः ।
८२
गुदाच्च द्व्यङ्गुलादूर्ध्वं मेढ्राश्च द्व्यङ्गुले तथा ।
चतुरङ्गुलिमायामं विस्तारं कुक्कुटाण्डवत् ॥
८४
ओमात्महितदण्डेस्मिऽन् चक्रमध्ये मतेऽनिशम् ।
अष्टप्रकृतिरूपाऽस्ति कुण्डली सुप्तनागवत् ॥
८५
इत्यायुर्वेदस्य दशमः प्रश्नः समाप्तः.
- ↑ कारणम्--B.
- ↑ मज्ञवनं--A. मज्जवनं--C.
- ↑ पवन--B.
- ↑ तन्द्रिका-–A&C.
- ↑ स्रंगीस--B.
- ↑ मूला--A&C.
- ↑ वृषा-–A&C.
- ↑ कल्यास्तिरसो--A&C.
- ↑ सता–-A.
- ↑ दिवनिरसारः--A&C.
- ↑ कुष्ठ--A.
- ↑ कुष्ठकामलकफतृष्णा-–A&C.
- ↑ शीतलकफहृन्नेत्र--A.
- ↑ गुवा--B.
- ↑ मोहहृत्कफ--A.C.
- ↑ निरि--A.&.C.
- ↑ धरुषिः--C.
- ↑ B कोशे पदद्वयमिदं त्यक्तम्.
- ↑ B कोशे पदद्वयमिदं त्यक्तम्.
- ↑ ताम्रपुष्पं--A.&.C.
- ↑ कफ--A.&.C.
- ↑ सारद्विड्भवसंस्थापिनी--B.
- ↑ हेण्डलिकं--B.
- ↑ तन्त्री दन्ती--B.&.CA.
- ↑ टुन्दुकः--A. डुन्दुकः--C.
- ↑ स्थौणः--A.&.C.
- ↑ देवकं--A. वनं--C.
- ↑ बिक्षुः--A.&.B. निक्षुः--C.
- ↑ कासविदाह--A.&.C.
- ↑ दाहाची--B. वारुजिः--C.
- ↑ A.C. कोशयोस्त्यक्तमिदं पदद्वयम्.
- ↑ वृष्यः
- ↑ स्थिरा--B.
- ↑ रात्रिः--A.&.C.
- ↑ कतिद्रुमः--A.&.C.
- ↑ कसि–-A.&.C.
- ↑ कफवातगुल्मार्शोहरा--A&C.
- ↑ आघुपर्णी—-A.
- ↑ कला--A.
- ↑ जित्वरा--A.
- ↑ जिद्वृष्या--A.
- ↑ आमन्ता-–A&C.
- ↑ मिशि--B मिशी--A.
- ↑ शाली--A&C.
- ↑ क्रिमि मः--B&C.
- ↑ रुच्यते-—A.
- ↑ नातः परं B कोशे A ग्रन्थो दृश्यते--
- ↑ नामकं Namak=Salt ?