महाभारतम्-04-विराटपर्व-040
| ← विराटपर्व-039 | महाभारतम् चतुर्थपर्व महाभारतम्-04-विराटपर्व-040 वेदव्यासः |
विराटपर्व-041 → |
| महाभारतस्य पर्वाणि |
|---|
उत्तरेणार्जनचोदनया शमीमारुह्य धनुरादानम् ।। 1 ।।
वैशंपायन उवाच। | 4-40-1x |
तं दृष्ट्वा क्लीबरूपेण रथस्थं रथिपुङ्गवम्। | 4-40-1a 4-40-1b |
द्रोणभीष्मादयः शूराः कुरूणां रथिसत्तमाः । | 4-40-2a 4-40-2b |
तानवेक्ष्य हतोत्साहानुत्पातानपि चाद्भुतान्। | 4-40-3a 4-40-3b |
स्वराश्च वाताः संयान्ति रूक्षाः परुषनिस्वनाः । | 4-40-4a 4-40-4b |
रूक्षवर्णाश्च जलदा दृश्यन्तेऽद्भुतदर्शनाः । | 4-40-5a 4-40-5b |
शिवाश्च विनदन्त्येता दीप्तायां दिशि दारुणाः । | 4-40-6a 4-40-6b |
यादृशान्यत्र दृश्यन्ते रूपाणि विविधानि च। | 4-40-7a 4-40-7b |
रक्षध्वमपि राजानं व्यूहध्वं वाहिनीमपि । | 4-40-8a 4-40-8b |
एष वीरो महेष्वासः सर्वशस्त्रभृतांवरः। | 4-40-9a 4-40-9b |
एतावदुक्त्वा वचनं भीष्ममालोक्य चाब्रवीत् ।। | 4-40-10a |
नदीज लङ्केशवनारिकेतुर्नगाह्वयो नाम नगारिसूनुः । | 4-40-11a 4-40-11b |
वैशंपायन उवाच। | 4-40-12x |
इत्युक्त्वा संज्ञया द्रोणस्तूष्णीमासीद्विशांपते। | 4-40-12a 4-40-12b |
अतीतं चक्रमस्माकं विषयान्तरमागताः । | 4-40-13a 4-40-13b 4-40-13c |
देवव्रतेनैवमुक्ते वचने हितकारिणा । | 4-40-14a 4-40-14b |
एष वीरो महेष्वासः सर्वशस्त्रभृतांवरः । | 4-40-15a 4-40-15b |
एष पार्थो हि विक्रान्तः सव्यसाची परन्तपः। | 4-40-16a 4-40-16b |
यस्मिञ्जाते मही कृत्स्ना निर्भरोच्छ्वासिताऽभवत्। | 4-40-17a 4-40-17b |
विद्ध्वा वियद्गतं लक्ष्यं विनिर्जित्य च पार्थिवान् । | 4-40-18a 4-40-18b |
खाण्डवे येन संतृप्तो वह्निर्जित्वा सुरासुरान् । | 4-40-19a 4-40-19b |
निर्जितो येन युद्धेन त्रिपुरारिः स्मरार्दनः ।। | 4-40-20a |
गत्वा त्रिविष्टपं येन जितेन्द्रा दानवा युधि । | 4-40-21a 4-40-21b 4-40-21c |
येन त्वं मोचितो बद्धश्चित्रसेनेन तद्वने ।। | 4-40-22a |
येन गत्वोत्तरं मेरोरानिनाय महद्धनम् । | 4-40-23a 4-40-23b |
यस्मिञ्शौर्यं च वीर्यं च तेजो धैर्यं पराक्रमः । | 4-40-24a 4-40-24b 4-40-24c |
नाजित्वा विनिवर्तेत सर्वानपि मरुद्गणान् ।। | 4-40-25a |
क्लेशितश्च वने शूरो वासवेन च शिक्षितः। | 4-40-26a 4-40-26b 4-40-26c |
महादेवोपि पार्थेन श्रूयते युद्धतोषितः । | 4-40-27a 4-40-27b |
इत्येवंवादिनं द्रोणं कर्णः क्रुद्धोऽभ्यभाषत ।। | 4-40-28a |
सदा भवान्फल्गुनस्य गुणानस्मासु कत्थसे। | 4-40-29a 4-40-29b |
दुर्योधन उवाच। | 4-40-30x |
यद्येष पार्थो राधेय कृतं कार्यं भवेन्मम । | 4-40-30a 4-40-30b |
अथवा कश्चिदेवान्यः क्लीबरूपेण देवराट् । | 4-40-31a 4-40-31b |
वैशंपायन उवाच। | 4-40-32x |
तस्मिन्वदति तां वाचं धार्तराष्ट्रे परन्तपे। | 4-40-32a 4-40-32b |
तां शमीमभिसंगम्य पार्थो वैराटिमब्रवीत्। | 4-40-33a 4-40-33b |
एहि भूमिंजयारुह्य वैराटे महतीं शमीम्। | 4-40-34a 4-40-34b |
नेमानीष्वासनानीह सोढुं शक्ष्यन्ति मे बलम् । | 4-40-35a 4-40-35b |
मम वा बाहुविक्षेपं शत्रूनिह विजेष्यतः। | 4-40-36a 4-40-36b |
अतिसूक्ष्माणि ह्रस्वानि सर्वाणि च मृदूनि च। | 4-40-37a 4-40-37b |
तस्माद्भूमिंजयारुह्य शमीमेतां पलाशिनीम् । | 4-40-38a 4-40-38b |
युधिष्ठिरस्य भीमस्य बीभत्सोर्यमयोस्तथा । | 4-40-39a 4-40-39b |
अत्रैव तु महावीर्यं धनुः पार्थस्य गाण्डिवम् । | 4-40-40a 4-40-40b |
व्यायामसहमत्यर्थं तृणराजसमं महत् । | 4-40-41a 4-40-41b |
सुवर्णविकृतं दिव्यं श्लक्ष्णमायतमव्रणम्। | 4-40-42a 4-40-42b |
तादृशान्येव सर्वाणि बलवन्ति दृढानि च। | 4-40-43a 4-40-43b 4-40-43c |
उत्तर उवाच। | 4-40-44x |
शरीरमिह चासक्तं शम्यां शुष्कं पुरा किल। | 4-40-44a 4-40-44b |
न मामेवंविधं कर्म कारयस्व बृहन्नले । | 4-40-45a 4-40-45b |
नैवंविधं मया युक्तमालब्धुं क्षत्रयोनिना । | 4-40-46a 4-40-46b |
स्पृष्टवन्तं शरीरं मां शववाहमिवाशुचिम्। | 4-40-47a 4-40-47b |
वैशंपायन उवाच। | 4-40-48x |
तमुवाच ततः शूरः पार्थं परपुंरजयः। | 4-40-48a 4-40-48b |
जानामि त्वां महाप्राज्ञ शुभं जात्या कुलेन च । | 4-40-49a 4-40-49b |
व्यवहार्यश्च राजेन्द्र शुद्धश्चैव भविष्यसि । | 4-40-50a 4-40-50b |
दायादं मत्स्यराजस्य कुले जातं मनस्विनम् । | 4-40-51a 4-40-51b |
वैशंपायन उवाच। | 4-40-52x |
एवमुक्तः स पार्थेन रथात्प्रस्कन्द्य कुण्डली। | 4-40-52a 4-40-52b |
तमन्वशासच्छत्रुघ्नो रथे तिष्ठन्धनञ्जयः । | 4-40-53a 4-40-53b |
सोपहृत्य महार्हाणि धनूंषि पृथुवक्षसाम् । | 4-40-54a 4-40-54b |
परिवेष्टनमेतेषां सर्वं मुञ्चस्व माचिरम् । | 4-40-55a 4-40-55b 4-40-55c |
तेषां विमुच्यमानानां धनुषामर्कवर्चसाम्। | 4-40-56a 4-40-56b |
स तेषां रूपमालेक्य भोगिनामिव दृम्भताम् । | 4-40-57a 4-40-57b |
अर्जुनेन समाश्वस्तः किंचिद्धृष्टो नृपात्मजः। | 4-40-58a 4-40-58b |
आमील्य पुनरुन्मील्य स्पृष्ट्वास्पृष्ट्वा चकार सः। | 4-40-59a 4-40-59b |
संस्पृश्य तानि चापानि भानुमन्ति बृहन्ति च। | 4-40-60a 4-40-60b |
।। इति श्रीमन्महाभारते विराटपर्वणि |
4-40-11 नगारिसूनुः। एषोऽङ्गनावेषधरः किरीटी जित्वाऽव यं नेष्यति चाद्य गा व इति झo पाठः। हे नदीज गाङ्गेय भीष्म, लङ्केशस्य रावणस्य वनं तस्यारिर्नाशको हनूमान् स केतुर्ध्वजो यस्य सः लङ्केशवनारिकेतुः । नगो `वृक्षस्तदाह्लयः वृक्षनामा। अर्जुन इत्यर्थः। शैलवृक्षौ नगावगावित्यमरः। नगारिरिन्द्रस्तस्य सूनुः । किरीटी तन्नामा यं जित्वा वः युष्माकं गाः धेनूः नेष्यति तं दुर्योधनं अव पालय ।। 11 ।। 4-40-46 आलब्धुं स्प्रष्टुम् ।। 46 ।। ।। चत्वारिंशोऽध्यायः ।।
| विराटपर्व-039 | पुटाग्रे अल्लिखितम्। | विराटपर्व-041 |